Текст книги "Вирши"

Автор книги: Симеон Полоцкий

8 DZIWÓW ŚWIATA

1 DZIW. PYRAMIDES AEGYPTSKIE:

 
Przedziwne wieży, pyramides zwane,
Krolmi Aegiptu w Memphis budowane
Z kamieni kształtem wschodów dla pogrzebu
Królów, mające ogień blizki niebu.
 

2 DZIW. PHAROS:

 
Pharos na skalach wieża zbudowana
Przez Ptolomea, aegiptskiego pana,
W której niemałe ognie w noc niesione,
Aby bezpiecznie do Nyła wchodzone.
 

3 DZIW. JOWISZÓW OBRAZ:

 
Gdzie Elis sławny y Olimp wysoki,
Gdzie Granię, zapasów bywają widoki,
Tam trzeci świata dziw niepospolity,
Obraz Jowiszow z elephanta ryty.
Pokazywano, jakim był w żywocie,
Phidiasowej to przypisać cnocie.
 

4 DZIW. KOLOSSUS:

 
Siemdziesiąć łokci miał wzwysz chłop miedziany,
W Radyjskim miejście koloss mianowany.
Stał na cześć słońcu, między nogi jego
Idąć, nie składał korabl masztu swego.
Wewnątrz kamieni mnóstwem napełniony,
Ciążarem jednak nie był obwalony.
 

5 DZIW. KOSCIOŁ:

 
W Ephesie kościół taki zbudowa się
Jednąż z amazon, Delią się zwasia,
Który jest w pieczcie dziwnie położony,
A miał fundament w bagnie założony:
Węglem to bagno wprzódy wysypano,
By tę machinę bezpiecznie stawiano.
 

6 DZIW. MAUZOLEUM:

 
Artemizja, żona Mauzolowa,
Po śmierci męża popioł pić gotowa,
Na znak miłości z kamienia czystego
Wieżą stawiła tę nad grobem jego.
Koszt niepojęty, przedziwna robota,
Szósty dziw dała Artemidy cnota.
 

7 DZIW. BABILOńSKIE MURY:

 
Assyryjskiego króla Nina żona,
Semiramida, mężną narzeczona,
Po śmierci męża w Babilonie mury
Oblekła w kolo wspaniało do gury.
Sto bram potężnych k temu zbudowała,
Siódmy dziw świata – grob swój zgotowała.
 

8 DZIW. AMPHITEATRUM:

 
Amphiteatrum gmach to był wspaniały,
Gdzie się gonitwy y gry sprawowały;
Wojska w nim mogły uganiać się dwoje,
A jak puł cirka miał figurę swoje.
Cezarskim sumptem wielkim zbudowany,
Między ośm dziwów zdawna poczytany.
 

8 ЧУДЕС СВЕТА

1 ЧУДО. ЕГИПЕТСКИЕ ПИРАМИДЫ:

 
Преудивительные башни, названные пирамидами,
Царями Египта в Мемфисе[236]236
  Царями Египта в Мемфисе...– то есть «египетскими фараонами...». Мемфис – египетская столица периода Древнего Царства (ок. 3000—2400 до н. э.), располагавшаяся у самой дельты Нила. Близ нее в указанную эпоху возникли и первые пирамиды: Хуфу (греч. Хеопса), Хафра, Менкауры в Гизе и др.


[Закрыть] построены
Из камня в виде ступенчатых возвышений для погребения
Царей, огонь их близок к небу.
 

2 ЧУДО. ФАРОС:

 
На скалах башня Фарос построена
Птоломеем, египетским государем,
В которую немало огня на ночь вносили,
Чтобы в Нил можно было входить безопасно.
 

3 ЧУДО. ИЗОБРАЖЕНИЕ ЗЕВСА [237]237
  Зевс – (дрезнегреч. миф.) здесь – кумир Зевса Олимпийского.


[Закрыть] :

 
Где Элида славная и Олимп высокий[238]238
  ...Элида славная и Олимп высокий...– Элида (или Элея), западная прибрежная область Пелопоннеса, в которой находился город Олимпия – место проведения всегреческих состязаний.


[Закрыть],
Где устраиваются зрелища Игр, состязаний,
Там третье чудо света необыкновенное —
Изображение Зевса размером со слона высечено.
Видно, каким был в жизни,
Что следует приписать добродетели Фидия[239]239
  Фидий – знаменитый афинский ваятель (500—432 до н. э.), один из создателей статуй Акрополя, автор кумира Зевса Олимпийского.


[Закрыть].
 

4 ЧУДО. КОЛОСС:

 
Семьдесят локтей имел в высоту медный истукан,
В городе Родосе[240]240
  ...медный истукан в городе Родосе...– огромная бронзовая статуя бога Гелиоса работы Хересе Линдского (III в. до н. э.). Статуя простояла только 60 лет. От землетрясения, которое произошло на Родосе в 220-х гг. до н. э., колосс рухнул и пролежал до 672 г. н. э., затем был продан арабами на лом.


[Закрыть] колоссом именуемый.
Поставлен был в честь солнца; между ног его
Проходя, корабль не складывал мачту свою.
Внутри множеством камней он был наполнен,
Под тяжестью этой однако он не обрушился.
 

5. ЧУДО. ХРАМ:

 
В Эфесе такой храм был сооружен [в честь]
Одной из амазонок, звавшейся Дианой[241]241
  В Эфесе такой храм был сооружен... Дианой...– согласно древнегреческим преданиям, амазонки – воинственные женщины. Им приписывалось сооружение Дианиума – храма богини Дианы, покровительницы охоты, ночных чар и акушерского искусства (в ионийском прибрежном городе Эфесе, что против острова Самос).


[Закрыть],
Который, словно на жаровне, удивительно поставлен,
Хоть и фундамент его на болоте заложен:
Сначала то болото углем засыпано было-,
Чтоб эта махина прочно стояла.
 

6 ЧУДО. МАВЗОЛЕЙ:

 
Артемизия, жена Мавсола[242]242
  Артемизия, жена Мавсола...– Мавсол, царь Карий; Артемизия, царица Карий и Галикарнасса, воздвигшая ок. 352 г. до н. э. умершему супругу величественный надгробный памятник («мавзолей») в Галикарнассе.


[Закрыть],
По смерти мужа прах его целовать готовая,
В знак любви из чистого камня
Башню эту поставила над его гробом.
Цены непостижимой, чудесной работы,
Шестое чудо явила Артемизии добродетель.
 

7 ЧУДО. ВАВИЛОНСКИЕ СТЕНЫ:

 
Ассирийского царя Нина жена —
Семирамида[243]243
  ...царя Нина жена – Семирамида...– Нин, полумифический основатель Ассирийского царства, после смерти которого царицей Ассирии стала его жена Семирамида. Она прославилась своими завоеваниями и украшением Вавилона грандиозными постройками и «подвесными садами».


[Закрыть], храброй нареченная,
По смерти мужа в Вавилоне стены
Окружила доверху великолепным кольцом.
Сто мощных ворот построила к ним,
Седьмое чудо света – могилу свою сотворила.
 

8 ЧУДО. АМФИТЕАТР:

 
Амфитеатр – это было великолепное здание,
Где состязания и игры устраивались.
Две армии могли в нем разместиться,
А форма у него была как половина цирка.
На большие средства Цезаря построенный,
Среди восьми чудес света он издавна почитается.
 

MIESI CI 12 NAST PUJ JANUARIS

 
Gdy Wodnik zimne w styczniu wody leje
Y gęste srzeny na ten padół sieje,
Ludzie bankiety, piątyki stroją,
Przy lutni wdzięcznej skoczne dumy roją.
 

FEBRUARIS

 
Ryby niebieskie luto się obchodzą
W lutym, bo światu ciężkie zimno rodzą.
Biegiem się zagrzej, komu teraz zimno,
Usiądź, staruszku, przy ogniu, lub dymno?
 

MARTIUS

 
Obrzyna marzec ogrody, nawozi
Gnoje we role, lub czasem zamrozi.
 

APRILIS

 
Kwieciech wesoły pod Bykem zostaje,
W nim ziemia trawę, ogród zioła daje.
Chciesz kto pożytku, orzy y zasiewaj,
Suszali poli, ogrody polewaj.
 

MAJUS

 
Ledy synowie dwaj majem sprawują,
Z drzewa zielone liście wysypują.
Krzyk wdzięczny ptaszat po rozkwietłym lesie,
Co ptak uroni, to myśliwiec niesie.
 

JUNIUS

 
Rak w juniu pali, lub syn zimnej wody,
Do sianokosu dosić w nim pogody.
Myje ostrzygszy wełnę nożycami,
Które u niego, obacz pod nogami.
 

JULIUS

 
Gdy słońce we Lwie przesilnym usiędzie,
żeńce y snopy ujrzysz w polach wszędzie.
 

AUGUSTUS

 
W auguście Panna słońcem rządzi w niebie,
Wieź w gummo y mloć coż Bog dał w potrzebie.
 

SEPTEMBER

 
W septembrze Pheba mocą gorączości
Przywodzi grona do swej dojrzełości.
Beczki y kadzie gospodarz gotuje,
Gdy Waga niebem okręgłym sprawuje.
 

OKTOBER

 
W oktobrze ziemia pługiem wyorana,
Broną zmiękczona, bywa zasiewana.
Na rołach trawę zieloną wywodzi,
Lecz zły Skorpion do wyrostku szkodzi.
 

NOWEMBER

 
W Strzelcu nowember obija żołędzie,
Słoniny wieprzów z tych potraw przybędzie.
 

DECEMBER

 
Listopad tuczy, a december bije,
Przez Kozorozca gospodarz utyje.
 

СЛЕДУЮТ 12 МЕСЯЦЕВ [244]244
  Стихотворение относится к оригинальному жанру календарной поэзии – зодиакуму. Он состоит из 12 эпиграмм, в каждой из которых обыгрывается значение соответствующего определенному месяцу зодиакального знака. Стихи подобного рода создавались европейскими учеными поэтами еще в XI в.


[Закрыть]

ЯНВАРЬ

 
Когда Водолей в январе хладны воды льет
И густым инеем сию юдоль покрывает,
Люди застолья, гулянки устраивают,
При лютне милой задорные думы в голове роятся.
 

ФЕВРАЛЬ

 
Рыбы небесные люто движутся
В феврале, ибо страшный холод в мире порождают.
Бегом согревайся, кому теперь холодно.
Садись, старинушка, к огню, или дымно?!
 

МАРТ

 
Обрезает март сады, наносит
Навоз на пашни или порой подморозит.
 

АПРЕЛЬ

 
Цветочек веселый под Быком встает,
При нем земля – траву, сад зелия дает.
Кто хочет пользы: паши и засевай,
Если сухо, сады поливай.
 

МАЙ

 
Леды два сына[245]245
  Леды два сына...– (древнегреч. миф.) имеются в виду сыновья возлюбленной Зевса, спартанской царицы Леды – Кастор и Полидевк, ставшие созвездием Близнецов.


[Закрыть] маем управляют.
По деревьям зеленые листья высыпают,
Крик приятный птичек – по цветущему лесу.
Что птица потеряет, то охотник несет.
 

ИЮНЬ

 
Рак в июне жжет, или сын холодной воды.
В нем до сенокоса достаточно хорошей погоды.
Моет он, остригши шерсть ножницами,
Которые у него, гляди,– под ногами.
 

ИЮЛЬ

 
Когда солнце во Льве пресильном окажется,
Повсюду в полях жнецов и снопы ты увидишь.
 

АВГУСТ

 
В августе Дева солнцем правит в небе.
Вези на гумно и молоти, что Бог дал тебе по твоей нужде.
 

СЕНТЯБРЬ

 
В сентябре Феб силой жара
Приводит грозди к созреванию.
Бочки и кадки хозяин готовит,
Когда Весы небом округлым управляют.
 

ОКТЯБРЬ

 
В октябре земля, плугом вспаханная,
Боронами разрыхленная, засевается.
На полях он травы зеленые выводит,
Но злой Скорпион вырасти им мешает.
 

НОЯБРЬ

 
В Стрельце ноябрь желуди обивает,
От таковой пищи сало у свиней прибывает.
 

ДЕКАБРЬ

 
Ноябрь откармливает, а декабрь забивает,
Во время Козерога хозяин толстеет.
 

RZEMIOSŁA ZRZ DNE, A UCZCIWE

 
Ops przeszlachetna łaskawa bogini
Wszelką obfitość w urodzajach czyni.
Przezacna Pales postuchami władnie,
Krowy pasie y owcy wełnę snadnie,
Zbiera też mleczne, kury, gęsi sadzi,
O gospodarstwach dobrze ludzkich radzi.
Zmyślna Arachne przędzę wymyśliła,
By nagość naszą wygodnie okryła;
Także y tkaczów wszelaką robotą
Przez onej mamy wynajdzioną cnotą.
Architektonów matka, narzeczona
Larunda, w piekło Jowiszem strącona;
Z Mierkuryusza ta bliźnięta miała,
Ktoremy światu tę naukę dała.
Poważna Doris, Nereowa żona,
Nimphy zrodziwszy, wysoce wsławiona;
Okręt zmyśliła, morzem żeglowała,
W Indy, Araby drogę pokazała.
W niezgasłych ogniach Wułkan z sługi swemi —
Brontem, Steropem, Pyracmem nagiemi —
Marsu krwawemu oręż gotuje,
Tymi Bellona siostra zawieduje.
Cna Panacea dobrze zdrowiu radzi,
Ona rozumie, co człowieka wadzi:
Bole uśmierza, leczy wsze choroby,
Leki gotuje dla skrytej wątroby.
Ma Polityka cześć, chwałą przy sobie,
Uczciwość, łaury jej są ku ozdobie.
 

РЕМЕСЛА СТРОПТИВЫ, НО ДОСТОЙНЫ УВАЖЕНИЯ

 
Опа[246]246
  Опа...– (древнерим. миф.) Опа Сеятельница – богиня плодородия и урожая.


[Закрыть], благородная, милостивая богиня
Всякое изобилие в урожаях сотворяет.
Предостойная Палее[247]247
  Предостойная Палее...– древнеиталийская богиня, покровительница пастухов и скота.


[Закрыть] – над пастухами владычица,
Коров пасет, и овцы обильно дают ей шерсть,
Собирает также молочные изделия, кур, гусей на яйца сажает,
О хозяйствах людских хорошо заботится.
Сметливая Арахна[248]248
  Сметливая Арахна...– Овидий в «Метаморфозах» (кн. VI, 1—145) передает легенду о судьбе меонийки Арахны, славившейся своей искуснейшей пряжей. Арахна вызвала на состязание в прядильном искусстве саму богиню Афину Палладу. За эту дерзость искусница была превращена в паука.


[Закрыть] пряжу придумала,
Чтоб наготу нашу удобно укрыть.
Также и ткачей всякими изделиями
Благодаря ее изобретению мы облагодетельствованы.
Матерью архитекторов нареченная
Ларунда[249]249
  Ларунда...– (древнерим. миф.) она же Лара, нимфа реки Тибра, мать ларов – духов-хранителей общины и домашнего очага, которую Юпитер за болтливость лишил языка.


[Закрыть], Юпитером в пекло сброшенная,
От Меркурия близнецов родила,
Через которых миру эту науку дала.
Степенная Дорида, жена Нерея,
Нимф родив[250]250
  ...Дорида, жена Нерея, нимф родив...— (древнерим. миф.) Дорида и Нерей – морские божества, родители 50 нимф-Нереид, среди которых были и 7 покровительниц «семи свободных художеств».


[Закрыть], высоко восславленная,
Корабль измыслила, по морю плавала,
В Индию, к арабам дороги показала.
В неугасимых огнях Вулкан[251]251
  В неугасимых огнях Вулкан...– (древнерим. миф.) хромой бог огня и кузнечного дела.


[Закрыть] со своими слугами —
Бронтом, Стеропом, Пирацменом[252]252
  ...со своими слугами – Бронтом, Стеропом, Пирацменом...– (древнерим. миф.) одноглазые вулканы-кузнецы, кующие в недрах вулкана Этны молнии Юпитеру.


[Закрыть] нагими —
Для Марса кровавого оружие готовит.
Им сестра, Беллона[253]253
  Белонна – (древнерим. миф.) богиня войны, сестра Марса.


[Закрыть], заведует.
Достойная Панацея[254]254
  Панацея – баснословное всеисцеляющее растение.


[Закрыть] отменно о здоровье радеет.
Она знает, что для человека вредно,
Боли усмиряет, лечит все болезни,
Лекарства готовит для скрытой печени.
Политика окружена почетом и хвалой.
Честность, лавры ее украшают.
 

WIDOK ŻYWOTA LUDZKIEGO

 
Skoro na ten świat Bog człowieka jawi,
Do lat szesnastu upatrz, czym się bawi.
Raźne tu różnych znajdziesz wychowanie,
Znajdziesz pieszczotę, rozkosz, różne granie.
Potym dorosszy rozumu y siły,
ćwiczy się rzemiosł, młodzieńciaczak miły.
Przeż tyleż drugie, k czemu ma ochotę,
Jako tu widzisz rozliczną robotę.
Trzecie szesnaście bogate w kłopoty —
Szukać żywności każen z swej roboty.
W tym się o niebie, kto chce, starać może,
Podlegaj prawu y starszym, nieboże.
Ośm y czterdzieście gdy już miną lata,
W czwartym szesnastku dla przykładu świata
śmiele swych nauk drugiemu użyczają,
Co z pracy mają, młodym zalecają.
Cztery sześćdziesiąt już się dokonało,
Chodź o trzech nogach, bo już siły mało.
Głowa tu cięży, potok z oczy płynie,
Nie włócz się, a siądź przy ciepłym kominie.
Masz li co, użyj, a pomni o grobie,
W niem masz odpoezyć, wnet będzie po tobie.
Piękroć szesnaście lat jest koniec wieku,
Czego się za tym spodziewać człowieku?
Proch jest więć w proch będziesz obracony,
Upadniesz, chociaż jak cedr wyniesiony.
Sceptra, rituły, zamki y tjary,
Patrz, koniec mają. Tobie koniec mary.
 

КАРТИНА ЧЕЛОВЕЧЕСКОЙ ЖИЗНИ [255]255
  В средневековой учительной литературе было множество статей «о степенях возраста человеческого», в которых приводилась градация человеческой жизни на 5 или 7 периодов и давались рекомендации, как лучше вести себя в каждый из этих периодов. Эта тема прочно вошла и в дидактическую поэзию.


[Закрыть]

 
Лишь только на этот свет Бог человека выводит,
Лет до шестнадцати, приметь, чем он занимается:
Бодрое воспитание тут для разных увидишь,
Найдешь баловство, удовольствия, разные игры.
Потом, набрав разума и силы,
Учится ремеслам мальчонка милый
Следующие столько же лет, к чему имеет охоту.
Как и там, видишь, тут – разные дела.
Третье 16-летие полно забот —
Искать пропитание предстоит каждому от своей работы.
В это время, кто хочет, о спасении души заботиться, может,
Подчиняйся законам и старшим, мил друг.
Сорок восемь лет когда уж минует,
В четвертом 16-летии, как пример свету,
Смело своими познаниями с другими делятся,
Что в труде обретено, молодым предлагают.
Как шестьдесят четыре уже наступило,
Ходи на трех ногах, ибо уж мало силы.
Голова тут тяжела, ручьи из глаз льются,
Не влачись, а сядь при теплом камине.
Есть ли что у тебя – употребляй, да помни о могиле.
В ней отдохнешь, скоро конец тебе будет.
Пять раз по шестнадцать лет – конец века,
На что после того надеяться человеку?
Прах ты есть, стало быть, в прах будешь обращен,
Рухнешь, будь ты хоть как кедр высок.
Скипетры, обряды, замки и тиары,
Смотри, конец имеют. Твой конец – катафалк.
 

POCZ TKOWI ZABIEGAJ

 
Kożdej złej rzeczy z początku zabiegaj,
By nie urosła, najpilnej poliegaj.
Choroba zrazu łatwo ulieczy się,
Trudno kurować, gry już rozszerzy się.
Zwieżęta młode k ludziow przywykają,
Stare do śmierci swoją dzicz chowają.
Rozeczkę młodziuchną jak chcąc nakierujesz,
Drzewa starego już nie naprostujesz.
Zrzodła z początku tamować się mogą,
Gdy się rozszerza, groble nie pomogą.
Gaś ogień w iskrze, bo gdy się zamoże,
Trudno ugasić y wodą, nieboże.
Koło z początku na bieg rozpuszczone
Nie łatwo stanie w biegu ukrócone.
Zatrzymaj strzałą, póki na cięciwie,
Bo jak wypusciesz, nie strzymasz jak żywię.
Wzbieraj dziecięciu póki jeszcze młody,
Grzbieta, jeśli chciesz z niego mieć wygody.
Myśli też brzytkie gdy się komu toją,
Niech się bynamniej w głowie nie ostoją,
Bo jeśli w słowo wrosną, w dzięlo potem
Wnidzą, abis ich nie zbędziesz z kłopotem.
Tęgo prałmogracz każe bić o skałę
Nieszczęsne syny póki jeszcze małe.
Jeszcze maluśkie oblubieniec radzi
Imać gdy mało złość ich gronem wadzi.
Głowę wężowi zetrzeć przynależy,
Bo gdzie ta wnidzie, pewnie wszystek bierzy.
Myślą po głowę czart człowieka razi,
Kto złe myśl zdepcze, głowę czartu zrazi.
A tak chwalebny zwycięca zostanie,
W czym nam dopomóż, Jezu Chrystie panie.
 

СТАРАЙСЯ ПРЕСЕЧЬ ВНАЧАЛЕ

 
Всякое злое дело в корне упреждай,
Чтоб не выросло оно, прилежно старайся.
Болезнь сразу легко вылечивается,
Трудно ее лечить, когда уже распространится.
Молодые звери к людям привыкают,
Старые же до смерти дикость свою сохраняют.
Розгу молоденькую, как хочешь направишь,
Древа же старого уже не выпрямишь.
Родники вначале сдержать можно,
Когда разольются они, плотины не помогут,
Гаси огонь с первой искры, ибо, когда разгорится,
Трудно будет угасить его и водой, мил друг.
Колесо, сначала пущенное в бег,
Нескоро встанет, усмиренное в беге.
Сдержи стрелу, пока – на тетиве,
Ибо как выпустишь, ни за что в жизни не удержишь.
Вздувай дитяти, пока еще молодо,
Спину, если хочешь иметь из него прок.
Мысли также скверные, когда в ком затаятся,
Пусть отнюдь в голове не задержатся,
Ибо, если в слово врастут, в дело потом
Войдут так, не избудешь их и с трудом.
Сурово псалмопевец[256]256
  ...псалмопевец...– иудейский царь Давид, которому приписывается составление 151 псалма, вошедшего в библейскую книгу Псалтирь.


[Закрыть] велит бить о скалу
Несчастных сыновей, пока они еще малы;
Еще совсем крохотных избранник советует
Хватать, пока злоба мало их кругом завладела.[257]257
  Фрязи – итальянцы, франки. Еще по древнеримскому обычаю, помолвка могла совершаться по достижении женихом и невестой семилетнего возраста (см.: Ульпиан. Фрагменты 23, 1, 14), а законный брак мог вступать в силу, когда невесте исполнялось. 12 лет (Дигесты 23, 1, 9).


[Закрыть]
Главу змиину удавить надлежит,
Ибо, если она куда войдет, конечно, и вся целиком пролезет.
Мыслями в голову черт человека поражает:
Кто злу мысль раздавит, тот черту голову сразит.
И так славным победителем станет,
В чем нам да поможет Господь Иисус Христос.
 

AKAPHIST NAJŚWI TSZEJ PANNIE,

WIERSZAMI PRZEŁOżONY W ROKU 1648 PRZEZ MI, PIOTROWSKIEGO SITNIANOWICZA

Sposob y porządek czytania jego jest zwyczajny

Położywszy na są znamię krzyża ś(więtego) mów naprzód:

«Dla modlitw Przeczystej matki twej y wszystkich świętych,

Panie Jezu Chryste Synu Boży, zmiłuj się nad nami. Amen»

Chwała tobie Boże nasz, Chwała tobie.

Króle niebieski cz. święty Boże cz.

Przenajświętsza Trojco cz. Ojcze nasz cz.

Tropary

 
Zmiłuj się, Panie, zmiłuj się nad nami,
Bo nad cię żadnej obrony nie mamy.
Tobie bo modły jako Panu swemu
Przynosim grzeszni władzcy wszechmocnemu.
Zmiłuj się, Panie, smiłuj się nad nami,
Bo nad cię żadnej obrony nie mamy.
Chwała Ojcu y Synowi y Duchowi cz.
Panie, zmiłuj się, bo w tobie ufamy,
Nadzieję w tobie naszą pokładamy.
Oddal gniew od nas pod czas swej srogości,
A ni wspominaj naszych nieprawości,
Lecz wejzrzy na nas jako miłościwy,
Wybaw ze złych rąk jako litościwy,
Boś ty jest Bog nasz, my się twemi znamy,
Twych rąk stworzenie imię twe wzywamy.
Teraz y zawsze y na wieki wieków. Amen.
Dźwierz miłosierdzia otwórz nam, Dziewico,
Niech nie ginemy, o Bogarodzico,
Którzy nadzieję w tobie w tobie pokładamy,
Niech wybawienie z ucisków uznamy
Przez ciebie, Panno, boś ty jest zbawienie
Wiernym y przez cię dane odkupienie.
Potym przydzmy pokłonimy są cz. y psałm 142
Wysłuchaj, wieczny boże, prozbe moje,
A nakłoń ku mnie święte uszy twoje cz.
 

(Według Kochanowskiego)

Stichiry

 
Przedwieczną radę odkrywając tobie
Gabryel w jasnej archanioł ozdobie
Stawszy przed tobą, rzekł: bądź pozdrowiona,
Czysta Panienko, bądź uweselona.
Bądź pozdrowiona, ziemio nieorana
Y nigdy żadnym nasieniem nie siana.
Bądź pozdrowiona, krzaku niespalony,
W krąg boskiej łaski ogniem otoczony.
Bądź pozdrowiona, wod morskich głębino,
Moście do nieba y rajska drabino,
Co Jakob widzieł. Panno nad wsze panny,
Boskie naczynie pełne słodkiej manny.
Bądź pozdrowiona, kłatwy rozwiązanie
Y Adamowe do łaski wezwanie.
Tobie się zawsze weselić potrzeba,
Bo z tobą żyje Pan ziemie y nieba.
 
 
«Zjawiasz mi się dziś jako człowiek ziemny,—
Z ust czystych głos ten wydała przyjemny
Czysta Dziewica ku archaniołowi,
Niebieskich hufców mężnemu wodzowi,—
Nad ludzkie są te rzeczy przyurodzenie,
Które zwiastujesz, skąd mam zadziwienie,
Ze mną być wespół opowiadasz Boga,
Z których słów dziwna objąła mą trwoga.
Rzekłeś że zstąpi sam Bog z wysokości
y w mej się zmieści panieńskiej wnętrzności.
Powiedź mi, jakim to sposobem stanie,
Przestronne jako mogę być mieszkanie
Boga wiecznego, Boga wszechmocnego,
Moc cherubinską przewyszającego?
Nie oszukiwaj, moja czystość stała,
Rozkoszy nigdy cielesnej nie znała,
Męża też nie znam, próżnam spółkowania,
Zaniechaj twego ze mną rozmawiania.
Jakoż w panieństwie dziecie rodzić mogę,
Czystości mojej przez tę czynisz trwogę».
 
 
«Bog kędy kolwiek sobie ulubuje,
Tam przyrodzenia sposob ustępuje.
W przedwiecznej radzie to postanowiono,
Nad przyrodzenie może być sprawiono,—
Rzekł do Panienki z niebieskiego gmachu
Zesłany poseł, będąc pełny strachu,—
Najświętsza Panno y niepokalana,
Niech ma nie będzie mówa podejrzana.
Przymi, przeczysta, w święte uszy twoje
Y wierz że słowa są prawdziwe moje».
A ona z wiarą taki głos wydała:
«Niech najwyższemu wieczna będzie chwała.
Niech mi się stanie według twojej mowy,
Przybytek Bogu ze mnie jest gotowy.
Niech matka będę Bogu wszechmocnemu,
Za ciało bostwo nam darującemu,
Aby wzniósł człeka przez grzech upadłego
Pokornym zejściem do stanu pierszego».
Chwała bądź Ojcu y jego Synowi,
Wieczna bądź chwała świętemu Duchowi.
Tajemna rada dziś się nam odkrywa
Syn boży, synem Panny widzian bywa.
Bierze w naprawę człowieczą chudobą,
W zamianę dając boską swą ozdobą.
Zmykł, gdy bogiem Adam chciał się zjawić;
Bog stał się człekiem, chcąc go bogiem stawić.
Ciesz że się, człecze, gdy archanioł święty
Przed Panną stojąc wielkim strachem zdięty
Z nieba przynosi – bądź już pozdrowiona —
Przez co jest boleść ludzka uleczona,
Za którą litość miłości bądź tobie
Chwała o Boże w człowieczej osobie.
 

Na stichowni

 
Z okręgów niebios Gabryel zawitał
Przez cię, Panienko, w Nazareth y witał:
«Wesel się która wiecznego Adama
Porodzisz, stwórcę człeków Chrysta Pana,
Wszech zbawiciela, coc – bądź pozdrowiona —
śpiewają, Panno, czystości korona.
Słysz, coro, obacz, nakłoń ucho twoje,
Przepomni swoich, a ulubuj moje.
Tak ci winszował on, poseł niebieski,
Gdy z górnych stąpił na ten padół ziemski.
Wesel się, zaczniesz nieogarnionego
Niebem, wątrobą twoją objątego,
Y będziesz matką jednorodzonego
Syna przed wieki z Ojca wynikłego.
Przed twym obliczem upadną bogaci,
Padną książęta, padną y żebracy.
Spółistne słowo Ojcu przedwiecznemu
Dało się widzieć krajowi ziemnemu.
Będąc te w niebie oraz y na ziemi
Dla swej dobroci litując nad swemi.
Cudzą swe szatą przyodziewa bostwo,
Bierze w zamianę u ludzi ubostwo.
Chwała bądź Ojcu y jego Synowi,
Wieczna bądź chwała świętemu Duchowi.
Zwiastuje Pannie anielskiego chóru
Wódz przyleciawszy z niebieskiego dworu:
«Wesel się, matko, w czystości panieństwa,
Synaczka zrodzisz, nie znając małżeństwa.
Nie trwóż się postać że taką przyjołem,
Twego ja Syna jestem archaniołem.
Od węża niegdyś Ewa oszukana,
Ty zaś w radości czysta rodzisz Pana».
 

Tropar

 
Mając zlecenie z niebieskiego thronu,
Archanioł spieszył do Jozepha domu.
Tam się okazał przed Panienką świętą,
Te słowa mowiąć, cieszy dziwem zdjętą:
«Skłanił Pan nieba, stępujący w twoje
Czyste wnątrzności, bostwo mieści swoje.
Tego ja widząc z ciebie wcielonego,
Lękam się oddać sprawę przyścia mego.
Bądź pozdrowiona, matko, przy panieństwie,—
Panną porodzisz Boga w człowieczeństwie».
Potym mów trzykroć – Panie, zmiłuj się
Chwała bądź Ojcu y Psałm 50
 

KANON

PIEśNI 1.

 
Usta moje «na cześć twoję «otworzą się,
Duchem świętym «z nieba wziętym «napełnią się.
Cna krolowo, «dam ci słowo «należyte,
Też okażę «у wurażę «znamienite.
Tryumphująć, «wykrzykując «twoje sprawy
Matko boża, «śliczna róża «godne sławy.
Bądź pozdrowiona, skarbnico radości,
Twej się radować należy czystości.
Chrystusa Pana księgą zapieczątowaną
Duchem świętym widząc być cię niepokalaną,
Wielku wódz na niebiosach hufow archanielskich
Głośno do twoich uszej zawołał panieńskich:
«Bądź, skarbnico radości ludzkiej, pozdrowiona,
Przez cię klątwa prababy zostanie zburzona».
Bądź pozdrowiona, skarbnico radości,
Twej się radować należy czystości.
Adamowa naprawo, Panno uwielbiona,
Przepaści rozburzenie bądź uweselona,
Niezmazany pałacu króla niebieskiego,
Bądź pozdrowiona, ognisty thronie wszechmocnego.
Bądź pozdrowiona, skarbnico radości,
Twej się radować należy czystości.
Kwiecie wdzięczny na pozor y nie więdniejący,
Nigdy w swojej sliczności nie ustawający.
Bądź pozdrowiona któraś przyjemność wydała
Y wdzięcznej jabłko woniej światu okazała.
Bądź pozdrowiona, któraś piękny porodziła,
Zapach króla wiecznego gdyś w sobie powiła.
Bądź pozdrowiona, Panno, spotku małżeńskiego
Nie znająca, zbawienie świata szerokiego.
Chwała bądź Ojcu y jego Synowi,
Wieczna bądź chwała świętemu Duchowi.
Bądź pozdrowiona, Panno, skarbnica czystości,
Przez któraś my powstałi z naszych nieprawości.
Bądź pozdrowiona, słodko lilio pachnąca,
Gospodzę wiernych wonią uweselająca.
Tyś kadzidło pachnące przyjemnej wonności,
Wyśmienity olejek wysokiej drogości.
 

PIEśń 3.

 
Na twej chwały «wiek swój cały «ogłoszenie,
Którzy trawią, «ci twe wstawią «uwielbienie,
O wieczności «y czystości «zdrój, fontanno!
Tych zebranie «w twe wyznanie «utwerdź, Panno,
Syna twego «jedynego «nas korony
Czyń godnemi, «dostojnemi «z twej obrony <...>
 

PIEśń 4.

 
Wszechmogący «Bog siedzący «na swym thronie,
Na obłoku «jawno oku «w ziemnej stronie.
Niewidziany «z czystej Panny «nam się zjawił
Jezus wdzięczny, «Bog przedwieczny «by nas zbawił,
Wołających, «śpiewających: «Tobie chwała
Niechaj będzie, «Jezu, wszędzie «doskonała <...>
 

PIEśń 5.

 
Wsze stworzenia «zadziwienia «wielkie mają,
Gdy podobnej, «Boga godnej «chwały znają
Być cię, Panno, «słodka manno, «toś w osobie.
Krom cielesnych «ządz doczesnych «ludzkich w sobie.
Ty nosiła «у powiła «bezletnego
Syna Boga, «perło droga, «przeświętego.
A cześć tobie «w każdej dobie «dawającym
Pokoj dajesz, «matka stajesz «wzywającym <...>
 

PIEśń 6.

 
Czci fest wszelkej «chwały wielkiej «odprawująć,
którym z Boga «mądrość mnogą «uciułająć.
Wykrzykajcie, «chwałę dajcie «Paniej mocy
Z rąk klęskaniem «у śpiewaniem «we dnie, w nocy,
Wiarą chwałąć, «cześć oddając «zrodzonemu
Z tej królowej «matki nowej «Bogu swemu <...>
 

PIEśń 7.

 
Nie służyli «(Bogiem byli «nauczeni)
Stworzonemu «bogu złemu, «lub męczeni,
Krom prawego «Boga swego, «więć płomienie
Zwyciężywszy, «zdrowi bywszy «takie pienie
Bogu dali «trzej wystali: «Niech Bog stawion
Ojców będzie «naszych wszędzie «błogosławion! <...>
 

PIEśń 8.

 
Trzech młodzieńców niby wieńców «niezwieęd małych,
W piecu onym «rozpalonym «wiarą stałych,
Słowo czyste «wiekuiste «narodzone
Matką bożą, «śliczną różą «nam zjawione,
W Babilonie «z onej tonie «wybawiło
Y w płomieniu «niby w cieniu «ochłodziło.
Tam w figurze «niby w chmurze «być się zdało.
Teraz za się «w naszym czasie «okazało
Rzeczą żywą «y prawdziwą «a wzruszyło
Wszystką ziemię, «ludzkie plemie «pobudziło.
Do śpiewania «y wołania «Pana; głoście
Wiecznej sławy «godne sprawy «y wynoście <...>
 

PIEśNI 9.

 
Duchem świętym «z nieba wziętym «oświecony
Niech raduje «wyskakuje, «kto zrodzony.
Aniołowie, «cni duchowie «niechaj grają,
Celebrując, «fest szanując, «chwale dają.
Bądź wsławiona, «pozdrowiona, «matko boża.
Tyś wybrana, «ukochana «śliczna róża <...>