Текст книги "Бурятские народные сказки. Бытовые"

Автор книги: авторов Коллектив

сообщить о нарушении

Текущая страница: 24 (всего у книги 33 страниц)

' Балдан Сэнгэ, Балдан СэнгЭ, намайе мэхэлыш, – гэбэ. Yrbi даа, би мүнөө мэхэлжэ шадахагүй байнаб, мэхэлдэг номоо гэртээ мартаад, – гэбэ.

Мэхэлдэг номоо гэрһээ асараад, намайе туршал даа, – Д. нүгөөдэхинь һалаха һандахаар бэшэ байна.

Үгы даа, гэрни холо, сүлөөшье үгы байнаб, – гэнэ.

– Минин морёор ошоод асарыш, би хүлеэгээд байһууб,—

гэбэ., и /_1

– Зай, яахаб, тингэоэл тшшуу, юрэл энэ малгай дором алтан шубуун бии юм, бу гаргаарай. Хэрбээ үзэхэеэ һанабал, доогуурань "гараа хээд, баряад узээрэй. Теэд намайе хулезжэ ' ядабал энэ бухым унаад, урагшаа, хаража ум гэжэ сохёод, хойшоо хаража хом гэжэ сохёод ябаарай, – гээд Балдан Сэнгэ тэрэ хунэйнгөө мориинь унаад, арилшоо пэн.

Мунөөхи Тарбамнай хулеэжэл байба. Нэгэ саг, хоёр саг… табан, зургаан саг болобо. Үдэшын боро хараан болобо ха даа. Мүнөөхи Балдан Сэнгэ байхагуй. Теэд Тарбын хулеэжэ тэсэхэ аргань һалажал байһан хэбэртэй. Малгай дорохи алтан шубууе һонирхоно. Гараа хээд баряад узэхэ гэжэ шиидэбэ.

һэмээхэн малгай доогуурань гараа хэхэньш тэрэ нялдагар] юумэн баригдажа:

– Ай халаг! Яяр мэхэшэ Балдан Сэнгэ мэхэлбэл ха, – гээд, шабар бухаяа унаад, урагшаа ум гэжэ сохиходонь, уусань сумэршэбэ, хойшоо хаража хом гэжэ сохиходонъ, сээжэнь ха-харшаба..

Иижэ Тарба мэхэлэгдэшэһэн юм гэдэг. Бараг нэгэ удэр Балдан Сэнгэ аминай хэрэгээр ара худөө– I гөөр ябажа ябахадань, Зуудай баян зургаан зуугаад хониёо туугаад, зуһалан зөөжэ ябаа бэлэй. Мун тэрэ:

– Балдан Сэнгэ! Балдан Сэнгэ! Ши одоо намайе орой-доошье мэхэлхэгуйш! – гэжэ бардам хоолойгоор бард байса ': хашхарба.

Балдан Сэнгэ:

– Мэхэлхэһээ байха, шамда шабааһаа барюулжархихаб,^– * гээд, туранхай сагаан мориёо турьяса ташуурдаад, табижа ябашаба.

Тээ губээн саана далда ороод, гуталаа тайлаад, үрвөһэн гуталдаа зада будаад, Зудаан зуһаланай харгы дээрэ хаяад, I саашаа ябаба. Теэд хахад модо тухай ябаад, нүгөөдэ сабхяа тайлаад, сэбэрхэнээр хаяба. Харгы уруу ябажа ябаһан Зуудай баян хонидоо туужа ябатараа харан гэхэдэнь харгы дээрэнь урөөһэн сабхи. хуу зууралдашалан хэбтэбэ. Зуудай баян зог татажа хараад, абаха гэхэдэнь, аргагуй муухай, хоёрдохёор" я урөөһэн гутал байба, Тиихэдэнь:

– Энээгээр юу хэхэбиб, – гээд, саашаа замаа ургэлжэлбэ

ха.

Тиин гэһээнь, тээ саана ошоходонь, нүгөодэ сабхинь тон сэбэрхэн зангаараа хэбтэжэ байба гэхэ.

– Эй, мүнөөхи сабхинайм урөөһэн ёһодоо мун лэ байна, – гээд Зуудай тэрэ сабхяа абаад, соохор мэдээндээ суха-рин гэдэргээ табишаба. Мүнөөхи муухай сабхяа абаад, Мойһо-тын голдо ошожо угаажа ороһон юм гэхэ.

'Баян Зуудай Балдан Сэнгын "бүшмэгые" бариһаниинь үнэш болобо бэзэ.

ш

Нэгэтэ Балдан Сэнгэ муу сагаан мориёо худалдажа, заахан эд зөөритэй болохо гэжэ бодобо ха. Тиин моринойнгоо оиЬо уруу мунгэн аягаяа хээд, унаад Доодо голдо һуудаг долоон наймаашадайда ошоһон юм. Сэргэндэнь мориёо уяад, гэртэ

ороходонь:

– Эй, Балдан Сэнгэ, Балдан Сэнгэ, хаанаһаа ерэбэш? Ямар һонинтойбши, – гэлдэи, долоон наймаашад дугташан байжа асуунад,

– һониишье угы даа, хуушаараан байнабди. Тааиад хэр

байнабта, ажал худэлмэритнай хэр зэргэ ябажа байнаб? – гэхэ зуураа, – наймаа аралжаа бэдэржэ, иарин сагаагшанаа худалдажа орхёошье һаа, я аха юм гэжэ ябаһан хүм даа, – : гэбэ.

– Зай, зай, мориндоо юу сэн эринэш? – гэлдэи, бэе бэеэ турин, долоон наймаашад эбдүүсэн асууба.

– Морим ехэл үнэтэй юм даа. Таанад магад, абаха үгы бэшэ гүт даа, – гэжэ Балдан Сэнгэ намдуу даруу янзатайгаар, гартам орохол бэшэ аабты гэжэ дотороо бодон хэлэбэ.

.—. Мориниин муу юумэн шэнгеэр харагда^нал, яахадаа тиимэ унэтэй байгаа юм? – гэлдэбэ.

– Шарай муутайшье ha а, шанар һайтай гэһэнэй ёһоор, минии морин ha pa бүхэндэ мунгэн аягаар шабааһалдаг юм даа, – гэжэ Балдан Сэнгэ бардам янзаар маһалзан хөөрэжэ һуугаа гэхэ.,

v;– haa, haa, haa! Мүнгэн аягаар шабааһалха морин гэжэ юун байха юм, – гэлдэн долоон наймаашад шоглопон хэбэртэй шанга шангаар энеэлдэнэд.

– Мүнөөшье мунгэн а яга гаргаха дутэлһэн байха. Ямар удэр бэ? Бабан гараг гү? ТаанадаЙ харапаар байтар тймгатаи сагаан аяга тас гэжэ унахал байха. Газаа гараад харая, – гээд Балдан Сэнгэ шиидэнгеэр хэлэбэ.

Тиигээд Балдан Сэнгэ түруулээд, хойноһоонь долоон наймаашад даха ад гаража, муу сагаан морииень тойроод хаража байтарань, харин һүулээ ургэжэ, шабааһалха зуурандань үнэ-хөөрөө мүнгэн аяга бултайжа шабааһанаарынь унажа ерэбэ ха.

– Үү, нээрээ мүнгэн аяга гаргабал, яагаа жэгтэй узэсхэ-лэнгэй юм гээшэб, ямар һбнин морин гээшэб? – гэлдэн долоон наймаашад дугташан байбад.

– Гадуур сэн эрихэш угыб даа, гурбан унеэ, гунан cap, гурбан мянган тухэриг угэбэлтнай, морёо үхэдөөшье болохо юм ааб даа, – гэжэ Балдан Сэнгэ балайщ ядамаггүйгөөр хэлэбэ. 53

Долоон наймаашадай эриһэн сэнгынь аргагуй ухэ болохо-

лонь, Балдан Сэнгэ:

– Энэ аягаяа намда үгыт даа, таанарта һара бүри гара-

жал байха ха юм, – гэхэдэнь. Долоон наймаашад:

– Абыш, абыш, – гэлдэн, дуратайхан угэбэ.

Мунгэн аягаяа үбэртэлөөд, гурбан унеэгээ, гунан сараа туугаад, гурбан мянгаяа хармаанлаад, Балдан Сэнгэ баяртай-хан һэм гэжэ бардамаар гэшхэлэжэ, гэртээ ерээ бэлэй Долоон наймаашан долоо пара хулеэбэ. Муу сагаан морин мун-гэн аягаар шабааһалха юумэ угы, харин муудажа туража эхнлээ һэн ха.

Тиин долоон наймаашад:

– Балдан Сэнгэ мэхэлээ байна. Ошожо үгэһэн юумээ бу* ляажа асарая, Балдан Сэнгые зада сохие, – гэжэ хеорэлдэбэ,

Тэдэниие тухеэрэжэ байна гэжэ Балдан Сэнгэ дуулаад, бапа нэгэ арга мэхэ бодожо эхилбэ. Теэд уудэнэйнгээ хажууда нэгэ ташуур улгвод Балдан Сэнгэ һамгандаа иигэжэ хэлэбэ:

– Ши хотоодо соо хониной шуһа шудхаад, пуга дороо хабшуулаад, уран дээрээ үбдөөшэ болоод, хэбтээрэй. Би долоон наймаашадай ерэхэдэ, бодыш гэхэб, ши бу бодоорой. Тиихэ-дэшни һуга дорохи хототой шуһыеш тумэр шороор сумэ хад-хахаб. Тиихэдэм, ши ухөөшэ болоод хэбтэхэш. Би тэрэ ташуу-раар; "Үхэһэн хуниие бодхоохо ташуур, угытэй хуниие баяжуулха ташуур", – гэжэ байжа сохихоб, теэд хэды сохиһон хойном бодохош – гэбэ ха.

Уданшьегуй долоон наймаашад орожо ёрэбэ даа. Балдан Сэнгэ:

– һуугыт, һуугыт, һайн нүхэдни, хаанаһаа ерэбэт, – гэнэ.

– Бидэ шамтай хэрэгтэй ерээбди, – гэнэ долоон наймаашад ууртайханаар үгүүлбэд.

Балдан Сэнгэ уран дээрэ хэбтэжэ байһан Балма һамгандаа:

– Бодыш, пайн нухэдни ерээл, сай шаныш, – гэбэ. һамганиинь:

– Би үбшэлөөб, бодохо аргамгуй, – гэжэ харюусаба,

– Бодо гэнэб! – гэжэ Балдан Сэнгэ дахин ба дата ад, һам-гаяа татаба, ядахадаа сухалаа хурэн шэрэмэй хажууда бай-һан тумэр шоро абаһан бэеэрээ һамганайнгаа улаан Ьуга уруу сумэ хадхахадань, щупан соргоор гараһан шэнги орьёлжо, памганиинь ухэшэбэ.

Тиихэдэнь Балдан Сэнгэ уудэнэйнгээ хажууда байпан ута ташуур абаад:

– Үхэһэн хуниие амидаруулха ташуур, угытэй хуниие баяжуулха ташуур, – гэжэ байгаад һамгаяа сохижол-сохижол байба.

Тииһээр байтарынь һамганиинь ами орожо, харин бодожо ерэбэ. Долоон наймаашад гайхахын ехээр гайхажа, Балдан

Сэнгэһээ асууба:

– Энэш ямар аймшагтай ташуур гээшэб? Энээнээ манда

худалдыш, – гэлдэбэ.

Тэдэнэр тур(ууи мэхэлуулээшэеэ гол таһа мартажархёо.

Балдан Сэнгэ:

– Энэш ехэл унэтэй ташуур даа, худалдахаяаш мэдэнэ-гуйб, эрихэ сэнгээш олохом бэрхэтэй, – гэбэ.

150

– Юу эрихэбши, эриһэн сэигыш үгэхэб гэлдэн долооя наймаашад бэе бэеэ үрдилдэн байба.

– Үгы даа, энэ ташуураа ямаршье сэнгээр үгэхөөр бэшэ ха даа, – гэжэ Балдан Сэнгэ үшөөл тумархаһан янзатай хэлэбэ.

– Худалдыш даа, худалдыш, юун хэрэгтэйб? Хэрэгтэй юумыш хуу үгэхэбди, – гэлдэн долоон наймаашад һалахаар

бэшэ байба.,

Балдан Сэнгэ унэгэн мэхэеэ гаргажа:

– Зай, теэд яахаб даа, һайн нүхэд байнат, нэгэдхеэр, тон таанадта хэрэгтэй юм һаань, үгэхэл болоо гээшэ бэзэб даа, дүнжэн үнеэн, дүнэн cap, дүрбэн мянган түхэриг үгэбэлтнай, ташуураа үхэл гүб даа, – гэбэ ха.

Долоон наймаашад эриһэн сэнгынь дары Балдан Сэнгэдэ асаржа үгөөд, ташуурынь абаад, гэртээ тэдэ тон яаралтай хухюутэй харибад. Хариһан бэеэрээ өөһэдынгөө долоон һамга-дые алаад, мунөөхи ташуураараа налижал гарабад.

– Үхэһэн хүниие амидыруулха ташуур, угытэй хуниие баяжуулха ташуур, бодыш гэнэб, – гэжэ байжа сохиходонь, нэгэнииншье бодобогуй.

Бүхэлн үдэртөө тэдэн сохёод, ядаад хөөрэлдэбэ:

– Одоол, муугай муу мухар хара мэхэшэн – Балдан Сэнгэ, ошожо шорондо һуулгажа алая, – гэлсээд, шамдуу яаралтай ябахаяа түхеэрбэд. Балдан Сэнгэ тэдэниие баһа ерэхэнь гэжэ дуулаад, баһа нэгэ арга мэхэ бодобо даа. Өөртөө нэ^э хуурсаг дархалаад, тэрэнэйнгээ хабхагта долоон нүхэ хэбэ. Нүхэн бү-ридэнь түмэр ута шоронуудые бэлдэбэ.

һүүлээрнь Балдан Сэнгэ һамгандаа иигэжэ хэлэһэн байгаа:

– Би хуурсаг соо ороод үхэһэн шэнги болоод хэбтэхэб, ши наймаашадай ерэхэдэ, гэртээ уйлажа, гашуудажа һуугаа-рай. "Юун болооб?" – гээ һаань; "Балдан Сэнгэмнай үсэгэл-дэр үхэшөө" гээрэй, – гэбэ.

Уданшьегуй долоон наймаашад Балдан Сэнгындэ ороод ерэбэ ха. jig

– Юун болооб? Балдан Сэнгэ хаанаб? – гэжэ асууба. Балдан Сэнгын һамган бархиража, пугщаран:

– Балдан Сэнгэмнай үсэгэлдэр наһа барашоол даа, – гэбэ.

– Аа, үхөө бы? Үхэһэн бэень хаанаб? – гэжэ долоон наймаашад асууба.

– Газаа, сарай доро байна, – гэжэ памганиинь харюусаба.

– Үнэн гу, али бэшэ гү, ошожо харая, – гэлдэн долоон наймаашад сарай доро оробод.

Тиихэдэнь тэндэ хуурсаг байба.

– Яагаа аятай юум, ухэпэн бэен дээрэнь (шабааһалжа) һуужа абая, – гэлдээд һуубад. Тиимсээрэнь Балдан Сэнгэ долоон шороороо гэнтэ дороһоонь хадхажархиба.

1SI

– Балдан Сэнгэ үхэхэдөөш хоротой, амидыдааш хоротой, – . гэлдэн долоон наймаашад гэдэргээ харангуй гэртээ гуйлдэжз арнлшоо һэн гэдэг. %М

28. СЭСЭН БАЛДАН

Ннэгэтэ нэгэ нютагай арад зон булта суг-ларжа, ахамад ноёд түрүүтэй хаан ноёо

олонод. Тэдэ сугларагшад өөһэдынгөө дундаһаа халзан ма-лаан толгойтой Тархаалжаниие олобод. Тэрэ ноён хаании оложо байха уедэ табан напатай заахан хубуун намайе ноён болгогты гэжэ. байжа уладай дундуур гуйбэ.

Нэгэтэ заахан Балдан хубуун хаан ноёнһоон һураба:

– Зай, намайе өөрынгөө тулөө хаан ноён болгыт.

– Ши энэ олон илааһанай хааниинь боло. Зай, гу? Нэгэтэ Балдан хубуун газаагуур бургааһаар мори хэжэ

наадажа ябаба. Хаанай хажууда ерэхэдэнь, малаан толгой) дээрэнь нэгэ ехэ илааһан һууба. Хубуун тэрэ бургаапаараа шарбадажархиба ха. Хаан ухаа мэдээ алдаад, харан гэпэниинь табатай Балдан хүбүүн хойнонь байба.

– Зай, ши иихэдээ яана гээшэбши? Ерэ нааШаа үтэр тр-гэн!

– Хаан ноён, би илааһанай зэмэ гаргажа ябанаб. энэ м>у илааһан ямар хадаа ноён хаанай толгой дээрэ njvxa оолоои. Намайе ноён болгоо бэлэйт. – ояячян Н л Хаан яахашье аргаяа үгыдэ үгэшье ^^^^^Н 6ҮҮН бургааһаа унаад, барижа ябаһан бургаапаараа тэрэшье газарта һууһан илааһа алана. һамган хүбүү

Хэдэн жэлэй үнгэрЪэн хойно нэгэ ЩШШН гаргаба. Бага хатаниинь үхибүү НШШЦЩ хаан һуужа байтараа хүбүүнэйнгээ табатай

"aha бараба. Хоёр һамгадай хооР0^Л^яаҮдалгаһаа гара-"лдаан болобо. Арсалдаан хадаа Ц°у хатамайнгаа һан юм. Буляалдажал байна бага хатаниинь ехэ хҮ°үүе.

Эдэ хоёр унэн сэхэеэ олохоо хаан ноёндо дуулгаба. Хаан унэн сэхынъ олохынгоо урда бодолгото болон хэдэн удэр һууба;-Тннгэжэ һуутараа һанана: "Урай сагта нэгэ заахан Балдан хубууе би илааһанай ноён болгоо бэлэЙб. Тэрэ хубуун ехэ боложо, ухаатаяшье хүбүүн болоо ёһотой".

Худөөгөөр ябатараа тэрэ хубуугээ танижа1 хөөрэлдэбэ. – Намда мэнэ гэпээр хоёр һамгад хубуугээ буляалдажа ерэхэ. ХэнэДншье хубуун юм, бу мэдэе. Хайшан гэжэ эхэнь шиш гэжэ унэн сэхээр хэлэхэ юм. Ши минии түлвө ошожо шуужэ угэл даа. Эрэһэн юумышни угэхэб, – гэбэ хаан. – Болохол байна, үглөөдэр ошохоб, – гээд улэбэ. Үглөөдэрынь хаанайда Балдан ерэбэ. Удангуй хоёр арсал-дааша һамгад табатай хубуугээ дунда а хүтэлеөд хаанайда оробо.

Хаанай хубсаһа умдэһэн Балдан ехэ гэгшын ноён мэтэ

һууба.

– Ундэр ехэ хаан ноён, энэ минии хүбүүн байгаа юм, – гэжэ бага хатан хэлэбэ.

Нүгөөдэнь: "Энэшни худалаар хэлэжэ байна. Гансахашье ухибуу гаргаагуй юм".

Хаан болоһон Балдан нэгэ зарсадаа һэлмымии абаад ерэ гэбэ. Удангуй һэлмэнь асарагдажа, Балдан хоёр һамгадые дахуулаад, газаа гараба.

– Таанар хоюулан энэ хубууе гаргаа хадаа хубаажа абаг-ты. Би энэ һэлмээр орой руунь таһа хаха сабшахам. Хоёр гарһаань шангаар хоёр тээшэнь татагты, – гэбэ. Зүүн гарынь баряад байһан эхэнэр һэлмээ далайхатайнь сасуу нюураа ад-хаад унашаба, харин нүгөө эхэнэрынь баряад лэ байна.

Балдан хубуүн (Хоёр эхэнэрээ хүбүүтэйнь гэртээ оруулжа, улад зоной урда үнэн сэхыень оложо, тайлбарилан хэлэбэ: – Би эдэ хоёр эхэнэрһээ түрэһэн эхынь олооб. Хүнэй тү-рэһэн эхэ ямар гоё сэдьхэлтэй гээшэб. Мүнөө хүбүүнэйнгээ алуулхаа байхада, уруугаа хаража сэдьхэлээ харанхыдахада 1 унабал. Харин гаргаагуй эхэнэртэ юун бэ? ШоНо һанаа ha* наалжа, шулуун зүрхэ зүрхэлжэ, алахынь хүлеэжэ байбал.

Тиихэдэнь улад зон гайхабад. Балдан хүбүүнэй ухаатай сэсэниие гайхабад.

Ехэ эхэнэр баярлахын ехээр баярлажа, хубуугээ дахуулаад гэртээ ошобо.

29. АРҺАН ГАЛЗУУ

Нэгэн хун гэрхэлэмни гэжэ Далайн урда оиидэ гаража, хадам басага хэлсэжэ

юпэн хоног соо ехэ зугаа хэжэ, найман хоног соо найо зугаа

хэжэ ерэхэдэнь, аньеэ хаан Арпан Галзуу гээшэ алда болохо

аматай, аршан болохо побойтой газаань ерэжэ:. – Энэ дэлхэйн ехэ суглаанһаа тапарабаш, зальгихамни ' шамайе, – гэжэ, алда амаа арһайлгажа, аршан болохо һобойёо

ирзайлгажа байхадань, мүнөөхи хун хэлэбэ:

– Ай, нохой, Богдодо баригдааЛьби.

– Богдошни юум? – гэбэ. ШЩ

– Тэһэлигээ хүшэтэйма, тэрээндэ ехэ баригдаальби, ехэ

булигдаальби, – гэнэ.

. – Юум тэрэ Богдошни? Хааным? – гэнэ.

– Хүү эльгээхэмни, малгаар ерыттаа, – гэжэ гуниба. Гурбан боошхо бэлдээд, түмэр шудэр хүүлээд, түмэр бор-

хобшо хүүлээд, хүлеэжэ байна.

Малгаарынь (Арһан Галзуу) ерээд:

– Хаанам тэрэ Богдош? – гэжэ пураба.

– Энээн соо – гээд, (боошхоёо) оёорынь хуулаад, спир-тэеэ табяад үгэбэ. I

Арһан Галзуу ерээд, боошхо руунь харахадань, өөһэнэй һүүдэрынь харагдаба тэрээнь соонь. |

– Богдо энэ һууналдаа, – гэжэ заахадань, зальгижа оробо

тэрэ спиртынь. Хуу уугаад:

– Али хаанам (Богдошни)? – гэнэ> "",'""wa "гэ-к – Энээн соо һууна, – гэжэ хоёртьхи боошхоёо хуулажаүгэ бэ, Гурбатьхи боошхоёо хуулажа угэбэ. Тэрэнь гурбатьхи боош

хоео бараибэй унашаба. и тапХИиень борхобшолоод,

Унахалаарань, борхобшоео абажа тарх|№ ^Үлынь шүдэрлоөд хөөрсэ, |ВПШН§|§|Н гол Үхэхэеэ һанасарань сохижо, сохижо орхнбо.^1урот °Р°0Д, хүдэлхэш аргань үбэй, бодохош аргань убэй.

|Ж 1G1

Бурятские народные сказки

– Энэ яабабннб иихэдээ? – гэжэ һурана.

– Богдо танине нишхөөл даа, – гэбэ.

– Богдоёо хүүрээр ябаарайлштаа, Вогдотоёо хамта ябаа-райтга, табюулыштаа намайе, – гэжэ хэлэнэ.

Борхобшоёо, шудэрээ тайлажа, тэрэнээ мулталба. Тиигээд Арпан Галзуу собоорто ерээд монахуудта хэлэбэ:

– Гурба хоноод ерэхэб. Тэнгэриин мэшэн хэдэн ааб, хуу тоолоод байхат, ойндоо юу һанаабиб, тэрэнние хуу таахат, – гэбэ.

Арлнһан хойнонь, монахууд гараад мэшэ тоолоно. Хайшань гэжэ тооложо аргаяа я даба (мэшэды тооложо хэн захад-ханьби). Тиихэдэнь нэгэ монаха бэрхэ хун байгаад, архинша болоод, архи уугаад ла, үлдүүлһэн байгаа. Үлдүүлээд, тээр-мэдэ мельник болоод һууна. Ядаһан бэеэрээ (монахууд) тэрэ мельнигтэ ху эльгээжэ асаруулбад. Мельник ерээд:

– Намайе яаха гээбтэ? – гэнэ.

– Хаан орожо ерээд, тиижэ хэлэжэ гараал, тэньерын мушэ хайшан гэжэ тоолохо бэлээбди? – гэжэ һурабад.

Зуруулаабэй ехэ кэнигэ асаруулаад, тэрэ кэниигдээ бутуу ноймор заха зүүрбэеэр хоёр хоносор тоо зура зураһаар з аха дань гараба.

Мельник хун муухан Хубсаһагай, (муухай) шарайтай, пан-дархай хуртөөмхотой, хуу талхан болошоһон, дээгүүрээ мона-хын хубсаһа дабхар үмэдөөд, тарсияа бүгэлөөд, тэрэ кэнигэеэ; гартаа баряад һууна. Хаан орожо ерэбэ.

– Тэньерын мушэн хэдэм, тоолойт?

– Тоолоо, – гэнзд.

– Хэдэн гэжэ тоолообта? – гэхэдэнь.

– Энэ, – гэжэ кэнигэеэ гаргажа дэлгэжэ угэбэ.

– Энэ иихэдээ юу зурыымта? Бүтүү заха зуурбэй, хайшан гэжэ тоолохым, иимиимэйтнэй, – гэнэ.

– Буруу гээ хадаа, мүнөө үдэшэ гараад, тоолоод үзэгты, энээндэ эрэд тудаха, – гэбэ.

Хааниинь тэрээндэнь торошно.

– Ойндоо юу һанаабиб, таагайт? – гэнэ.

– Таагааб, – гэнэ "монахань". – Та намайе монах гэжэ һа-наныт? – гэжэ һурана.

– Тиинэ, – гэбэ.

– Би мельнигэльби, – гээд монахынхияа (хубсаһыень) тайлажа хаяад, һандархай хүртөөмхэтэй, сагаан талхан боло-шоһон мельник байба.

30. НЯД-НЯД

Нэгэ баян хүүндэ бишяахан хүбүүн хонь-харажайнабшидаа, тиигээд хорин

хонин убэй болшоно. Тиихэдэн хэлээ:

– Хониһы хараа убэйт? – гээд нэгэ үбгэнһөө.

Аа, хорин сагаан* хонин баруун жалгайн толгойдо байна

һэнээ, – гэнэ.

– Мэни хонид, – гээд гуйшэнэ. Ошоод абаад ерэнэ.

Тиихэдэ тэрэ убгэниин хэлэнэ:

– Үбэй болхобэй түлөө "няд-няд" гээтьха. Тиихэдэ ябажа

шадахаяа болёотьхо. "Сообор-сообор" гэтьхэдэш баран па-

лаад арлиха.

Тиихэдээ тэрэ хубуун наадахаяа һанаад, "няд-няд" гээд пуха няалдуулшхоод байгаабшидаа хонёо. Хонипын муураа. Тарган хонидтэй байгаа баян хун. Тарган хонёо алхам гээд,

алхадан хонин муу байшоо., 1

– Юундэ хонинш. муудааб? – гээд– пурна, – пайса хара,-

гэнэ.

Төрэнһээ хойшо пайса хараад байгаа. Ш Тиигээд баян хуни памганиин убэднэ. лүүлнэ. Бөөлүүлхэдэн:

– Няд-няд, – гэшхэнэ. Баран няалдашана, худэлхэёо болишоо.

– Юун болооб, хун болооб? Ошоод. лама тэрэ хубуундэ. """п* гэшхэнэ. Бапа няал-

Лама асаржа угэнэ. Ламайе Щ^^^Ш Дашхана. Бөөшкэ няалдаад, ламашкэ нядлдаад. Амьтан-зоноо асар, – гэнэ sY^Y"^

Бее асараад

ОӨӨ-

асара, – гэнэ

Ошоод асарна. Барни "няд-няд" гэшхэнэ. Баран няалдащ. кэнэ. Ябажа ядаад, баран баи^ооб? Ямар һониимээ болш0. -Энэ юун 00Лн00"'эҮүбгэн ожирнэ, тэрэ пургаагаашан.

Н°СГ9Э*э б'ишиаханхубуунпээ болжо байна, – гэнэ тэрэш.

– Бишяахан хүбүүе аргадагты! – гэнэ.

^Би^нсэеэ абаһани барни үхэб!

Ламан: —*s

_ Би олоһоноо хуу үхэб, – гэнэ.

Баянхүүниин: Щ

7ий!эД" б>"*" ВДР-ьтиба.

Тиигээд үнеэтэй, моритой, мүнгэтэи болоод, тэрэ хүбүүн баяжишаба.

31. НЯ-НЯ ХҮ6ҮҮН

райхада унэшэн урөөһэн хубуун байна. Эхэ, эсэгэһээн табатайдаа таһаршаһан байна. Табатайһаа хойшо нэгэ баян хундэ уубэй худэлгэдэг байна. Долоотой болохоһоон хойшо бури баян хундэ хониһнищ харана. Юһэн елдэ харахадаа, нэгэш хони ухуулээбэй, нэгэш хурьга ухуулээбэй байна.

, Нэгэтэ тиижэ ябажа ябахадань, гурбан хоног соо забхан болоно. Тэрэ забханда хорин табан хоннһнин лалажа бойбол-шоно. Тэрэ хубуун гурба хоноги дотор соо бэдэржэ оложо ядажа ябахадаа, удэр, пуни уйлажа, дуулжа ябана. "Бишай-ханпаан эхэ, эсэгэһээн таһаршаһиим, энэ баян хундЗ иижэ ухэсээ зобожо, наһаа бархымаам даа" гэжэ уйлажа ябана.

, – Миниидэр хун хорин табан толгой хаанапаа олохо бэ-лээои, – гэнэ. Тиижэ ябажа ябаад, абар табар хупан соогуур] яоахадань, нэгэ сагаан толгойтой убэгэн хун тармуури эшэ отолжо гультхажа һууна. Тэрэ убгэн хараад:

Яахадаа иижэ уйлжа дуулжа ябанабши, – гэнэ. Тиихэ-Дэньтэрэ хубуун хэлэбэ:

һиим ~йлаабэй яахымби. Эхэ, эсэгэһээн унэшэ-урөоһэн таһарш-м. знэ баян хундэ юһэн ел соо хониһиинь харахадаа, нэ-

хоио °НИ үхуУлээб9Й "нэгэш хони бойболгообойм. Энэ гурбан

жа б йа° ехэ забхан-задан болоод, хорин табан толгойм Ьала-

Эиэй -00л' ТэРээни миниидэ хун уе соогоо тулхимииб?

даа – И Хундэ зоб° зобоһоор тули-тулиһаар наһаа бархымаам ' PH3, Тиихэдэн тэрэ убэгэн тэрэ хубууе хайрлажа: ~ ^Убуүн, ехэ бу һанаашарха, – гэнэ. – Хорин табан хо-

хонһ холбо° ялгайн толгойдо бэлшэжэ байна, – гэнэ. Тэрэ.

дэх л абаашааД ниилуулхэдэшни хайш хайшаа һалаад гуйл-3 0иизэ– Гуйлдэхэдэи, хусэжэ ядахадаа "ня-ня" гээрээлаа,—

гэиэ. – Тиихэдэшни газартаа няалдаха бэзэ. Тэдэнээ бодхоод, идеэллэхэдээ "сообор, сообор" гээрээлаа, – гэнэ. – Тиихэдэшни

бодоод бэлшэхэ, – гэнэ.

Үнэшэн хубуун убгэнэй хуурээр холбоо ялгайн толгойдо ошоходон, хорин табан хониниинь бэлшэжэ ябана. Тэрэ хо-ниһоо абаашажа нүгөө хониһоороо ниилуүлнэ. Тэдэнь ниилхэш бэшэ, убээш бэшэ. Хайш хайшаа һалажа гуйлдэнэ. Тэрэ хубуун хоннһоо хойноһоо уйлажа дуулажа ябаад суглуулжа ядажа ябана. Тиижэ ябахадаа, тэрэ убгэнэй хуур. ойндоо шэбшэнэ. Тиижэ ябажа ябаһаар, хониһоо хусэжэ ядаад "ня-ня" гэнэ. Хониһиинь баран хэбтэ хэбтэһээр газартаа няалдашана. Ошоод нэгэ хоёрынь татаад үзэн гэһээнь, бухэ байна. Халуудаад, модони һүүдэртэ ороод унташана. Бодоходонь хониһиинь баран хэбтэнэ.

Бодоод, тэрэ хониһоо "сообор, сообор" гэхэдэнь, хониһиинь бодоод хуу бэлшэжэ ябана. Тэрээнһээ хойшо үнэшэн хүбүүн дуратайдаа хониһоо газартаа няалгашхоод, наадахадаа наа-даад, унтахадаа унтаад ябана. Ехэ амар болоод ябана. Нэгэтэ хониһоо туугаад, голдоо озирходонь баян хүниин хэлэнэ:

– Энтьхэ малаан толгойтой хонимнай угаа ехээр тарга-лааһиим, нажари халуунда үбшэн ерэжэ муудаханьһиим, – гэнэ. – Тэрээнээ энэ таргандань алажа эдье.

Тэрэ хүбүүниин малаан толгойтой хониёо абаашажа ороно.

Баян хүнэйнь алаха*да, ялайхаш' үүхэн үбэй байна. Баян хун тэрэ унэшэн үрөөһэн хүбүүгээ угаа ехээр хашана, хараана: "Нэгэш толгой хони үхүүлшхөө хадаа намда үедөө хүдэлхэш, хониһоо хээрэ абаашаад, идеэлээбэй хаанаш" – гэнэ. "Нажари һайн ногоондо хонид яахадаа муудхиим?" – гэнэ.

Тэрээнһээ хойшо үнэшэн хүбүүн хониһоо Каира харадаг болоно. Нэгэтэ, хониһоо туугаад голдоо озирходон, баян хүниин хэлэнэ:

– Ошолаа хүбүүн, эндэси найжа баабайдаа ошоод ерлаа, – гэнэ. Тэрэ хүбүүн:

– Хүни үлдэһэн даарһаниш мэдхэбэй, энэ баян хүн намай тушаабар зараха, амаруулхабэй, – гэнэ. Ехэ дурта дурабьеэр

ошоно.

Найжа баабайдаа ошоходон, тэрэнь гэртээ һууна.

– Тани эжэмнай ерхэ гэжэ хэлээл, – гэнэ. Тэрэ бөө хүн, баян хуни хатуу арсиинь, тарган мяхайнь эдьхэм гэжэ, ехэ һусөөтьеэр ерэбэ. Ерээд, баян хүнээдэ ороходон, баян хүни хугшэн орон дээрээ хэбтээд, бүтуү ёолжо, ёкшожо хэбтэнэ. Баян хүн боөдөө хэлэбэ:

– Хүгшэм ойрной эбэшэнтэй болоол, хаража үгыт. Тэрэ бөень үүхэ харахадаа:

– Үтэр шангалыш, – гэнэ – Нэгэ дурбэ-табан тогоонн архи бии? Ехэ бурхан эрээтэй болоол, – гэнэ.

Баян хүндэ арсиш, мяханш бии байна. Гурбан туйсэ соо дүүрэн архи асараад табина. Баян хун алаапси дээрэ хуле© забалжа һууба, гурбан түйсэ арсиһаан бөөдеө хээд угэнэ. Беөнь шагаабартаа байгаад, тагшатай арсияа баряад, "сэк!" – гэжэ байгаад, арсияа хаяжа байна.

Тиихэдээ тэрэ унэшэн хүбүүн хаяадань һуугаад, хара хэлеэ-мэ, хара у па уужа һууна. Тиижэ һуухадаа шэбшэнэ: "Хониһин "ня-ня" гэхэдэ газарта няалдана һиим. Энэ бөөинь, эжээ, баян хуни хүгшэ "ня-ня" гэхэдэ неужэль няалдахабоймааб", – гэнэ. Тиижэ һуухадаа, аман соогоо: "Бөөнь шагаабартаа няалда, – гэнэ, – баян хуииииь гурбан түйсэ арсияа тэбэрһээр алаапси-даа няалда, – гэнэ, – баян хүни хугшэн орондоо няалда", – гэнэ. Тиихэдэнь бөөнь шагаабартаа тагшаяа барьһаар няал-дашана. Баян хүниинь гурбан түйсэ арсияа тэбэрһээр алаапси-даа няалдашана. Хугшэниинь ёолжо хэбтэпээр ороидоо няал-дашана. Тэрэ баян хүн бөөдөө хэлэнэ:

– Али, найжа баабай, ягаабши? Юундаа дурдахаа бөөлэ-хэеэ больбобши? Тиихэдэнь беень хэлэнэ:

– Ямар хубилһан ебэлһэн бурхандаа дуһаагаабди? һарюу дурдашхобь, ягааби? Шагаабартаа хүдэлхэеө больсоороо няал-дашоольбй, – гэнэ.

Баян хун и инь хугшэн хэлэнэ: – 'Щ

– Найжа баабай, намаяа абарха гэжэ һанаһам, намаяа алахашни? Орондоо хүдэлхөө больсоороо н я алда шоо льб и, – гэнэ.

Баян хүниинь хэлэнэ:

– Иихэдэй арга һубэмнай хайшааимтеэ? Тиихэдэн найжан хэлэнэ:

' Бишни юуш хэхэ арга бойльби, эндэ ехэ лама бии гэхы, луулааһам. Энэ хүбүүгээ лама асархынь эльгээлаа, – гэнэ.77-.. Тэрэ ерэжэ мани гаргахаабии, ном уншажа, тэрэнһээ наагуур шүүбэри үбэй байна, – гэнэ. Баян хүн тэрэ хүбүүгээ хэлэнэ:

– Үтэр шангалаад, һайн мориёо һайхан тэргэндээ хүллөөд… тэрэ– ламада ошоод ерлаа, – гэнэ. Тэрэ хүбүүн һайн морийн барьжа, һайхан тэргэидэн хүллэнэ. "Хэрьби тани, – гэнэ, – урайниинь намайе бишайхандам ехэ хараагшаһан. һайса няал-даад байг", – гэнэ.

Тиижэ мэндээбьеэр, аальхаиаар ламада ошоно. Ошоод ламада хэлэнэ:

Тани эжэмнай ерэхэ гэжэ хэлээл. – Тэрэ лама баян хуни хатуу арсиин, тарган мяхайн, тоһо торгойн абахамни гээд, ехэ һүсёотьеэр ерэбэ. Ламаяа тээгээд, тэрэ баян хундэ асаржа ерэнэ. Турдан орходон, боен шагаабартаа няалдашоод байна, эзынв орондоо няалдашоод хэбтэнэ. Ламаяа оромсоорон тэрэ бөөн хэлэнэ:

– Би буруу дурдажа байһаар, иижэ няалдашоод байнабди. Намяа гаргыш, – гэнэ. Тиихэдэнь ламан остоолдон пуугаад ехэ номоо дуудажа захална. Тэрэ хүбүүн морёо буулгажа турдв орходон, эжэниии хэлэнэ:

– Хатуу арси, тарган мяха асараад, ламахайдаа таби.

Тэрэ хүбүүн эжэни орондо эжэн болоод, сулюуса юу хүүииь абаад, эдихэ уухамайн табихадаа, тоһо, мяханһаань эднжэ

үзээд, табяад байна. Лама хүн тоһо мяханда ехэ дуратай байна. Номоо номшожо һуухадаа, хорхойёо барижа ядаад, то* һайнь олоошкоор удхаад, эдижэ һууна. Тиихэдэ тэрэ хүбүүи:

– Энэ Ламайень баһа няалгашхаһан хун яахамааб? – гэнэ. "Ня-ня" гээд хэлэхэдэн, ламан" остоолдоо һуугаад, олоош-коёо амандаа барьһаар, остоолдоо няалдашана, хүдэлхэёо больсоо. Найжа баабайн хэлэнэ:

– Энэ ламахай яахадаа номоо номошхоёо большхообта? Тэрэ ламан хэлэнэ: Щ

– Ямар хубилһан ебилһэн бурхандаа д. уһааһиимта? – гэнэ. – Бишни хүдэлхэёо большоод, няалдашоольби, – гэнэ. – Тиихэдээ арга һүбүэмнай хайшааем – гэнэ.

Ту"хэдэн бөөн ХЭЛЭНЭ".

– Айл тииргэн дээрэси амитанаа гультхаад, манаа тата-хадаа хуу татахоймай? – гэнэ. Тэрэ баян хүн тэрэ хүбүүндээ

хэлэнэ:

– Баян ноёнһоо гультхаад асарлаа, манаа хуу татахынь

эндэһээ.

Тэрэ хүбүүн баян ноёдтон ошоод хэлэнэ:

– Бөөмнай шагаабартаа няалдашаба, ламахаймнай остоолдоо няалдашаба, эжэмнай гурбан түйсэ арсияа тэбэрһээр няал-дашоо, – гэнэ. – Манда ошыт, тани ерэхэ гээл, – гэнэ.

Айл тииргэнийнь амьтан ехэ һонирхожо, бая-ноёшуулын хуу барандаа гульдажа ерэнэ. Гульдаад ерэхэдэн тэдэн баран няалдашаһиим байна. Зариманиин бөөеы татана, эхэнэрнүү-диин эзыинь татана, бая-ноёһиии ламайн татана. Хойн хойно-һоон татажа байхадан, тэрэ хүбүүи-. "Энэ бая-ноёһиин барни няалгашхада яахым" – гээд, "ня-ня" гээд барниин няалгаш-хана. Тэдэн хойн хойноһоон байгаад, барандаа няалдашана. Долоо хрноги дотор соо уйлахаһиин уйлажа, бөөлэхэһиин бөө-лэжэ байна.

– Ямар юум айн эайда ерэжэ эндэ няалдабабди, – гэлдэнэ.

Тиижэ байхадаа нэгэ баян хүниин хэлэнэ:

– Эндэ ехэ үзэмэршэ биимһэн. Тэрээни асаржа үзэл үзүү* лээ хада яахааб? Энэ хүбүүгээ эльгээлаа, – гэнэ. Баян хүн тэрэ

хүбүүгээ:

– Ошо, үзэмэршэ хү абаад ер! – гэнэ. Тэрэ хүбүүн үзэ-мэршэдэн ошоно.

– Хэрби тани! Энэ. бая-ноёшуул, – гэнэ. – Урайниин баабай иибием урай хойноо зара зараһаар алһантнай' болоо, – гэнэ. – һайса няалдаад байгш, – гэнэ.

Үзэмэршэдээ ошожо, үзэмэршэёо асаржа ерэнэ. Тэндэ няал-дажа байһан амитад үзэмэршэ һамгандаа: "Шангалаад үзэл үзыш!" – гэжэ уйлан байнад. "Ямар бурханһаа болоо гээ-шэбди", – гэлдэнэ. Үзэмэршэ һамганиин үзэлээ үзэжэ һууха-дань., тэрэ хүбүүниин баһа аман соогоо "ня-ня" гэжэ гүбэиээд,

үзэмэршэиим няалгашхоод орьтнно. Тэрэ узэмэршэ һамганиин

тэрэ бая-ноёшуулда, ламадаа, бөөдөө хэлэнэ:,

– Мннинтнай юуш хэхэ аргамни үбэйл, хүүр хэлэхэеэ бо-лисороо эндэтнаи няалдашоольби, – гэнэ. Тиижэ байхадан, аха заха үбэгэн хулдама сагаан толгойтой, хуһан сагаан һорьбо^

той үбгэн хүн:

– Энэ хүбүүгзэ бая-ноёдууд, бөөнүүд, ламанууд муулуул-һимннт, яалимта? – гэнэ – Энэ хүбүундэ мүргэгты, шургаг-ты! – гэнэ. Бая-ноёһнин / адуу мал үгэхэ боложо, бөө ламан урданһаа эдеһэн алта мүнгөө үгэхэ боложо, тэрэ баян хуииин мори унеэнһээн үгэхэ болоно.

Тэрэ хүбүүн газаа гаража "сообор, сообор" – гэжэ, тэрэ амьтаяиин няалдахаяа болижо, тэрэ хүбүүндээ адуу мал үгэнэ. Баяшуул ноешуул лама, бөөнүүд болобол тэрээнһээ хойшо гэрэ Хүбүуе иуушалхаяа болибо. Тэрэ хүбүүн "Ня-ня" гэжэ нэрэтэй боложо, баян хүндэ хүдэлхэеэ болижо, өөрөео нютаг-та ошожо, лайн ажалтай боложо һуугаа даа, – гэнэ.

32. УХААТАЙ МЭХЭТЭЙ ХҮБҮҮНЭЙ ХААН БОЛОҺОН ТУХАЙ

Нэгэ хун угытэй ганса эхэтэй, ганса ямаа-

тай, залхуу, шадабари багатай байгаа

пэн ха. Тиигээд хоолойгоо тэжээхэнь бэрхэтэй боложо, "Байза, хайшан гэжэ бэеэ, эжыгээ тэжээхэ гээшэбиб? – гэжэ һанана. – Худэлмэри хэжэ шадахагуйб, нэгэ баяниие мэхэлхэ юумэ байна, – гэжэ бодобо.

Тиигээд ганса ямаагаа хүтэлөөд, эжыгээ дахуулаад, нэгэ ехэ город ошобо ха. Тэндэ баян аад, хулууша хун байба ха. Тэрэ хумнай баянтай уулзажа остолоово хэе гэжэ хэлсээ хэбэ ха. Бухы хэрэгтэй зөөри баянһаа эрижэ абаба. Анханпаа хойшо тэрэ хун баян хүүе айлгаха һанаатай байгаа пэн ха. ТэрЪ баянай остолооводо орходонь, үнөөхи хуниинь ханзаяа неэжэ хаажа байба ха. Тэрэ хулууша баян энэ ханза соо элдэбын юумэн, мунгэн бии ха гэжэ һанана. Тэрэ хүн нэгэ хүүе хүлһэл-жэ абаба ха.

Хулууша баян һүни болоходо ерээд, гэрын соолоод, ханзадан орожо байтарын, тэр үнөөхи хүлһэлжэ абаһан хүнтэеэ бари-

жархиба ха. I

– Минин зөөриие хулуужа байгааш, би шамайе түрмэдэ

үхэмни! – гэхэдэнь: л Ш1

– Намайе табиита, би мянган түхэриг үхэб, – гэоэ^ Тиихэдэнь тэрэ мүнгыень абаад, тэрэ |Ш§||Ш

ха. Тиигээд һанана: "Бишье эндэ. остолоовоШ" болёоб. хүнтэйшье үһээдэ оробоб, ондоо газарта ошохо юм

үбЭ Мүнгэеэ эбэртэлээд, ямаагаа хутэлввД эжыгээ ^аранхы һүни хүнэй хараагуйдэ ябм пэн ябатараа, хонохо сагынь ерэнэ ха. Тиигээд шшвш н

12. Бурятские народные сказки

Лолой гэжэ баяй бии, тэрэ шаман ' хонуулхаДаа болохо гэжэ хунһээ дуулаба. "Ямаандаа хоёр-гурба зоос эдюулжэ, тэрэ

баяннне мэхэлхэ юм байна", – гэжэ бодоно. Тэрэ яйлда ерэжэ хоноходонь:

– Энэ юун ямаагаа хутэлоэбши? – гэнэ ха. Тнихэдэнь:"

– Бэеһээ өөригуй һанаад ябадаг ори ганса ямаамни. гээ-шэл даа, – гэнэ.

Углөвгуур тэрэ ямаанайнгаа баахада, хоёр гурба зоосойнгоо гарахада, тэрэ баянайнгаа хараһаар байтар хоноһонойнгоо ту-, лее угэнэ ха. Тэрэ баяииииь:

– Энэтнай иихэдээ алга мунгөөр баадаг юм гу?

– Баахадаашье ганса алтаар баагаа юм ааб даа. Харин мунөө тарни уншаагүй байһан дээрэһээ багаар бааба гээшэ, – гэбэ ха.

Баян хун: 9

– Энэ ямаагаа намда худалдыш? – гэнэ.

– Үгы юу хэлээ гээшэбши?! Энээнээ худал да а һаа, би эднхэ хооллохо юумэ угы болошохолби. Шамда туһалхын тула табак зууятухэригөөрүгөө һаа үгэһүүлби даа, – гэнэ ха. Тиигэ-жэ /гзрэ баян ямаагыень. абаха i болоно ха.

& Тарни. уншаад лэ гэдэһыш* эльбээрэй, тиихэдэшнил алтаар' бааха байха,~-:гэнэ… Тиигаэд; эжыгээ хутэлөөд мунгөө абаад, нэгэ город" орожо ерэбэ ха. |Йл

Тэрэ городой базаар дээгуур ябажа ябахадань, баян хун худалдажа абаһан ямаагаа хэды гэдэһынь эльбэхэдэнь, тэрэ ямааининь үхэшэбэ ха. Хороо бусалһандаа энэ город соогуур ябаа гээбы гэжэ город ошожо бэдэрбэ ха. Тиигээд городой уйлсэдэ уулзана ха. Тэрэ баян тэрэ хүүе барижа хаанда абаа-шажа тушааба. Хаан:

– Шн, еөрөо энээнээ һунаа, – гэнэ ха. Тэрэ баян "яаха болоо гээшэбиб?" – гэжэ һанана. Тиигэжэ

ябатараа м. эшээг соо хээд лэ уда уруу хаяжархяха байна гэжэ бодоно. Мэшээгтэ хээд лэ ябана ха. Тиигээд лэ шээһэнэйнгээ хүрэхэдэ, тэрэ хунэйнгөө тархи дээгүур шээжэрхибэ. Тнихэдэнь:

– Намайе мэхэлжэ энэ мэшээг соо һуулгаһан а ад, ушөө тархи дзэгүүрни бааха, шээхэшнибы! – гэнэ.

Упаниинь ехэ холо байгаа ха. Унданайнгаа хүрэхэдэ түрүун ошожо уһа уужархёод ерэхэ юм байна гээд, мэшээгтэй хунээ орхёод, уһанда ошоно ха. Тнихэ үедэнь тэрэ багаар уха а муу-тайхан мал адуулһан хун ябаба ха. Тэрэнэй харан гэһээнь, нэгэ мэшээгтэй юумэнэй байхада барижа үзэбэ ха. Үзэхэдэнь, хун һууһан хэбэртэй болоно ха.

– Ши эндэ юу хэжэ йууна гээшэбши? – гэнэ ха. Тияхэдэяь:

– Намайе хаан боло гэнэ, харин би лама болохомяи тэхэ-