Текст книги "“QARABAĞ DÜNƏN, BU GÜN VƏ SABAH”-17"

Автор книги: Akif Nagi

сообщить о нарушении

Текущая страница: 21 (всего у книги 23 страниц)

Azərbaycanda anti Qərb ritorikası.

Beləliklə deyə bilərəm ki, SSRİ dagıldıqdan sonra Azərbaycanın Avro-Atlanttik məkana inteqrasiya siyasətində Azərbaycanın milli maraqlarına uygun heç bir nəticə əldə edilməməsi və Azərbaycan torpaqlarının Ermənistan tərəfindən işgalının aradan qaldırılmasında Avropanın tətbiq etdiyi ikili standartlar siyasəti Azərbaycan xalqında və həmçinin məndə dərin məyusluq və ümidsizlik hissləri dogurmuşdur. Bu da Azərbaycanda , aydınlar arasında son dövrlərdə anti Avropa və anti ABŞ əhval ruhiyyəsinin dogulmasına səbəb olmuşdur.İşgalçı, terrorist Ermənistn dövlətinin maraqlarınıı birtərəfli şəkildə Xristian təəssübkeşliyindən və Hind-avropa irqçiliyindən irəli gələn baxışla müdafiə etməklə və saxta erməni soyqırımı iddilarını tanımaqla əslində Avropa Birliyi öz tarixinə, öz ideyalarına xəyanət edir. Renessans ideyalarının, İnsan haqları, azadlıq, bərabərlik, ədalət, demokratiya prinsiplərini özü ayaqlar altına alır. Ermənistan-Azərbaycan müharibəsinə münasibətdə ədaləti qorumaq elə Avropa prinsiplərini qorumaqdır.

Bu isə Azərbaycanın xarici siyasət kursunda əsas yer tutan Avroatlantik məkana inteqrasiya siyasətini dəyişdirməyə məcbur etməkdədir. Məhz buna görə də mən MSDM-də Qərbçi olmadıgımı, Avro-Atlntik məkana inteqrasiya siyasətini dəstəkləmədiyimi bəyan etdim. Lakin bu o anlama gəlməz ki, mən Azərbaycanın Rusiyaya və ya İrana inteqrasiya olmasını dəstəkləyirəm. Əsla! Mən Rusiyanın da, İranın da düşməniyəm və bu dövlətlərin ölkəmin müstəqilliyinə vurdugu zərbələri də yaxşı bilirəm. Bu o anlama gəlməsin ki, mən Azərbaycanın təcrid olunmasından danışıram, xeyr, əsla! mən başqa format haqqında düşünürəm. Bu, “Üçüncü yol”axtarışıdır. Qərb “ikili standartlar” siyasətini dəyişməlidir. Mən hesab edirəm ki, bütün bu problemlərin aradan qalxması məqsədilə ABŞ və Avropa Birliyi Cənubi Qafqaz siyasətinə yenidən baxmalı,Azərbaycan-Ermənistan müharibəsinin nəticələrinin aradan qaldırılması məqsədilə ikili standartlar siyasətinə son qoymalı, Azərbaycanın işgal olunmuş torpaqları azad edilməli və Qafqazın Rusiyanın orbitindən xilas edilməsi yönümündə fəaliyyətini gücləndirməlidir. Qarabag Erməni işgalından azad edilməyənə qədər Azərbaycan Rusiyanın orbitində qalacaqdır.Və buna Azərbaycana qarşı ikili standartlar siyasəti yeridən Qərb ölkələri səbəb olmaqdadır. Azərbaycan bu müharibədə təkdir. Türkiyənin dəstəyi istisna olmaqla.Lakin, Qərb Türkiyəyə Ermənistanla sərhədlərin açılması,“Erməni açılımı”basqısı etməklə iqtisadi durgunluq keçirən Ermənistanı blokadadan qurtarmaqla gücləndirmək siyasəti yeritməklə Azərbaycanı Türkiyə dəstəyindən də məhrum etmək istəyir. O halda Azərbaycan ictimaiyyəti soruşma haqqına sahibdir ki, ey Qərb, Amerika sənin regionda strateji müttəfiqin olmaqda və maraqlarını qorudugum halda, qarşılıgında mənə verdiyin nədir? Dediyim kimi, Rusiya və Ermənistan Qarabagda işgalçıdır, Qərb və ABŞ bu işgalın dəstəkləyicisi. Əgər Qərb bizim strateji müttəfiqimizdirsə Rusiyanın işgal etdiyi Qarabagın işgaldan azad edilməsinə niyə çalışmır,əslində hər gün müharibə davam edir, biz daim şəhid veririk. Bu dayanmasa təkrar edirəm Azərbaycanda dini fundamentalizm güclənəcək, Anti Qərb– anti Amerika əhval Ruhiyyəsi artacaq, Rusiyaya, İrana yönəlik siyasi dairələr güclənəcək. Qərb ikili standartlar siyasəti ilə son 20 ildə Azərbaycanda formalaşmış qərb yönümlü siyasəti dəstəkləyən elitanı və elektortı zərbə altında qoyur.

Üçüncü yol axtarışı başlamalıdır. Bəs belə bir vəziyyətdə Azərbaycan nə etməlidir? Üçüncü yol axtarışı başlamalıdır. Regional birliklər, bloklar qurulmalıdır. Məncə bu iki formatda ola bilər. 1.Gürcüstan-Azərbaycan –Türkiyə bloku qurulmalıdır. 2.Gürcüstan-Azərbaycan-Türkiyə-Pakistan-İzrail bloku qurula bilər və bu blokla ermənilərə qarşı mübarizə aparıla bilər. Azərbaycan xarici siyasəti çevik deyil və yaranmış vəziyyətdən maksimum bəhrələnə bilmir. Pakistan höküməti dəfələrlə bəyan etmişdir ki, Ermənistana qarşı müharibədə Pakistan Azərbaycanı dəstəkləyəcəkdir. Əgər Ermənistanın yanında nüvə ölkəsi kimi Rusiya varsa, niyə güclü Hərbi potensialı və Nüvə ölkəsi kimi Pakistanın dəstəyindən biz imtina edək. Eyni zamanda İsrail dövləti də Azərbaycanı dəstəkləməkdədir. bu il İrəvanda keçirilən Saxta “Erməni soyqırımı” nın 100 illiyi ilə baglı törəndə İsrail iştirak etməyib. Həmçinin . İsrail parlamentində (Knesset) . Azərbaycanın dostlarından və lobbistlərindən sayılan sabiq xarici işlər naziri Aviqdor Libermanın rəhbərliyi altında İsrail-Azərbaycan Parlamentlərarası Qrup yaradılıb .Liberman 3 ay öncə, xarici işlər naziri olarkən erməni “soyqırımı” iddialarını birmənalı surətdə rədd edərək, Türkiyə və Azərbaycana dəstək vermişdi. Öz növbəsində “Azİz” beynəlxalq assosiasiyasının baş direktoru Lev Spivak çıxışında deyib: “1991-ci ildə müstəqillik qazanan Azərbaycan öz qonşusu Ermənistanla müharibə vəziyyətindədir. Ermənistan Azərbaycanın 20% torpaqlarını işğal edib və illədir öz nəzarətində saxlayır. İşğal altındakı ərazilər İsrailin ərazisindən də böyükdür”. Burda açıq-aydın olaraq Ermənistan işgalçı dövlət kimi təqdim edilib. Bizə məhz bu lazımdır. Ermənistanın işgalçı dövlət olmasının dünya tərəfindən qəbul eilməsi . Belə bir vəziyyətdə Azərbaycan bu mövqedən maksimum istifadə etməlidir. İsrail-Azərbaycan münasibətlərinin güclənməsi ordumuzun döyüş qabiliyyətinin artırılması və beynəlxalq miqyasda Qarabağ məsələsinin həllində yəhudi lobbisinin dəstəyinin təmin edilməsinə səbəb olar, eyni zamanda bu lobbinin dəstəyi ilə ABŞ-la Azərbaycan arasındakı münasibətlərin daha da sıxlaşması gerçəkləşər. Məlumdur ki, beynəlxalq erməni diasporu ABŞ– konqresində “Erməni soyqırımı”ilə baglı iki layihəni qəbul etdirmək üçün ciddi fəaliyyət göstərir və İsrail-Azərbaycan bloku qurularsa bunun qarşısını Yəhudi lobbisi ala bilər, həm də Qarabağ məsələsinin həllində də təsir göstərə bilər. Nə üçün ABŞ Konqresində Azərbaycanın maraqlarını qoruyan güc, qrup olmasın. Niyə biz bundan istifadə etməyək. Fikrimcə Ermənistanın “Nəfəs borusu” iranın Ermənistanı dəstəklədiyi bir zamanda buna qarşı Azərbaycan da İzraillə əməkdaşlıq edib Ermənistan-İran müttəfiqliyinə qarşı Azərbaycan-İsrail müttəfiqliyi qurmalıdır. Təəssüf ki, Azərbaycan Ermənistana yönəlik xarici siyasətində nə normal müdafiə siyasəti qura bilmişdir, nə də hücum siyasəti. Regional təhlükəsizlik bloku qurmaqla Azərbaycan özünü təklikdə deyil, blokla qorumalıdır.faktiki olaraq Rusiya-Ermənistan-İran regional birliyi və strateji əməkdaşlıgı varsa onda nə üçün Gürcüstan-Azərbaycan –Türkiyə regional bloku qurulmasın. Dediyim odur ki, Azərbaycan , “kontir-tədbirlər” həyata keçirməli, öz ətrafında “təhlükəsizlik kəməri” yaratmalıdır. 

Zaur Əliyev

Erməni xəstəliyi və simptomları

Tarixdə “erməni xəstəliyi”nin mövcudluğu, onun etiologiyası, patogenezi, klinik formaları və gedişi haqqında yazılı məlumatlar və araşdırmaların aparılması 17-ci əsrdən başlayır. Elə həmin dövrlərdən də tibb aləmində bu xəstəlik elmi tədqiqat obyektinə çevrilib. Bu sahədə görkəmli alimlərdən H.Holler, Y.Şohar, M.Pare, T.Lehman, Y.Pednad, S.Saqal, Y.Tarayev, V.Nosov, O.Vinoqradov və başqaları çalışmışlar. Bu xəstəliyə “vaxtaşırı xəstəlik” adı da verilib. Bu xəstəliyin xarakteristikasını adını çəkdiyimiz alimlər belə verirlər: “Ermənilik – qeyri-adi, fenomenal bir hadisədir, başqa xalqlara, xüsusilə, türk xalqlarına qarşı, o cümlədən, Azərbaycana qarşı kəskin millətçilik mövqeyində dayanan, öz məqsədlərinə nail olmaq üçün təcavüzkar, qondarma, uydurma ideyalarına geniş rəvac verən, terroru əsas vasitə seçən, insan qanına susamış, ən dəhşətli terror faktlarını yerinə yetirən, mədəniyyətdən, sivilizasiyadan uzaq bir ideologiya və siyasətin təzahürü kimi meydana çıxmışdır”. Bir sözlə, əsas klinik əlamətləri patoloji yalançılıq, özünə vurğunluq ideyaları, təqibetmə sayıqlaması, imperativ sayıqlamalardır.[119]

Erməni xəstəliyi (və ya periodik xəstəlik, və ya Yerevan xəstəliyi, və ya nevropatiyasız irsi ailə amidiozu, və ya Aralıq dənizi ailə qızdırması, digər adları: Ceynuey-Mozental paroksizmal sindromu, periodik peritonit, Reymann sindromu, Siqal-Mamu xəstəliyi) – nadir genetik irsi xəstəlik, özünü periodik residiv serozitdə və amiloidozun inkişafında göstər

Əslində bu gün dünyada “erməni xəstəliyi” kimi tanınan bu sindroma adı elə ermənilərin tarixi dostu olan fransızlar qoyublar. Belə ki, ötən əsrin əvvəllərində Anadoludan Marselə xeyli erməni ailəsi köçüb. Həmin məhəllədə çalışan həkimlərdən biri erməniləri müayinə edərkən onlarda həkimliyi dövründə rastlaşmadığı ağrılar görür. Xəstəliyi tədqiq edən həkim ağrıların yalnız erməni immiqrantlarda olduğunu təsbit edir.

Bu xəstəliyə yalnız ermənilərdə və ya erməni genlərinə malik olan insanlarda təsadüf olunur. Sindromları tropik qızdırmanı xatırladan, ümumi süstləşməyə, qarın və baş ağrılarına səbəb olan xəstəlik 1930-cu ildən etibarən tibbi ədəbiyyatlara “Maladie Armenienne” (fransızcadan tərcümədə “erməni xəstəliyi”) adı ilə daxil olmuşdur. Uzun illər bu problemi araşdıran ABŞ gen mühəndisi doktor Deniel Kasterin fikrincə, bir neçə min il bundan qabaq Afrikanın şimalında, daha dəqiq desək, indiki İraqın və Efiopiyanın ərazilərində analoji genin daşıyıcıları olmuşdur və bu xəstəlik onlardan yayılmışdır. Bu elmdə ermənilərin Şimali Afrikadan gəlmə olduqları iddialarını da gündəmə gətirmişdir. Bundan başqa 1982-ci ildə nəşr olunmuş Böyük Tibb Ensiklopediyasında sözügedən xəstəliyə aid “Erməni xəstəliyi” adlı məqalə həsr olunmuşdur

Uzun müddət tədqiqatlardansonra, 1954-cü ildə Beyrut Tibb Fakültəsində çalışan amerikalı həkim Rieman da “erməni xəstəliyi” adını qəbul edir və amerikalı həkim bu xəstəliyin yəhudi və erməni xalqlarına xüsusi bağlı olduğunu öz araşdırmalarında iddia edir. [120]

Tibb elmi artıq “erməni xəstəliyi”nin irsən keçdiyini də sübuta yetirib. Məlum olub ki, ermənilər bu xəstəliyi daxildə keçirir. Bu xəstəlik özünü qızdırma, qarın ağrısı, sinə ağrısı, oynaq ağrıları ilə büruzə verir və ağrılar 48 saatadək davam edir. Türkiyə Gülhanə Tibb Akademiyasında aparılan araşdırmalara görə, bəzən bu qarın ağrısı akut appendisit ilə qarışaraq çox şiddətli səviyyəyə çatır. Maraqlısı odur ki, Türkiyədə və Avropada bu xəstələrin bir qismində appendisit əməliyyatı aparılsa da xəstələrin qarın ağrısı keçməyib. Xəstəlik həm ata, həm də ana xətti üzrə keçir. Yəni ana və ya atanın hansı birində “erməni xəstəliyi” olursa, övlada ötürülür. Bu səbəbdən də digər millətlərlə ailə qurmağa daha çox meyilli olan erməni qadınlar bu xəstəliyi özləri ilə başqa millətlərə daşıyıblar. Görünür, “erməni xəstəliyi”nə bu gün daha sıx şəkildə Aralıq və Qara dəniz sahilində yaşayan insanlarda təsadüf olunmasının bir səbəbi də budur.

Türkiyəli həkimlərin apardığı araşdırmalar zamanı o da məlum olub ki, Türkiyədə bu xəstəliyə tutulan şəxslərin əksəriyyətini ermənilər təşkil edir. Türk mənşəli xəstələrdən bəzilərinin də ailələrində ermənilərin olduğu təsbit edilib.

Amerikalı araşdırmaçılar isə “erməni xəstəliyi”nin başqa sirlərini də açmağa nail olublar. İnternetdə yer almış araşdırmalara görə, “erməni xəstəliyi”ni daşıyan insanlarda hiyləgərlik, qana hərislik, qəddarlıq və sadizm kimi xarakterlər formalaşır. Amerikalı alimlərin Livanda apardığı araşdırmalar zamanı təxminən 7 ermənidən birinin “Hiyləgər–Resessıv” genini daşıdığı müəyyənləşib. Yenə eyni araşdırmalara görə, ermənilər bu genlərin sayına görə yəhudiləri 3 dəfə qabaqlayırlar.

Rusiyada nəşr edilən “Psixologiya və pedaqogika üzrə ensiklopedik lüğət”-də yazılır: “Aralıq dənizi ailə qızdırması dövri xəstəlik kimi erməni xəstəliyini adlandırmaq olar. Bu irsi xəstəlik 40°C qızdırmaya qədər peritonitlə səciyyələnən bir növdür”.

Adından göründüyü kimi bu xəstəlik ermənilərdə və Aralıq dənizi sahilində yaşayan insanlarda daha cox təsadüf edir.

Bildiyimiz kimi tarixən ermənilər qəddarlıqla, işgəncələrlə, özlərinə məxsus hərəkətlərlə insan öldürməkdən həzz alan tayfadır.onların hərəkətlərinə hazir ki.dövrdə də, keçmişdə isə o dövrün tarixçilərinin yazılarında da rast gəlinir. Sübut olunmuşdur ki, 100 illər boyu eyni hərəkətin təkrarlanması həmin canlının genetik koduna keçir və ondan sonrakı nəsildə refleks olaraq meydana cıxır.Həmçinin zərərli vərdişlər də uzun muddət təkraralanarsa gende mutasiyala səbəb olur və bu mutasiyaların hansı gendə olmağından asılı olaraq müxtəlif əlamatlərlə özünü göstərir.Tayfa daxili evlenmələr isə bu genlərin yayılmasına,dominant hala keçməsinə səbəb olur.Ermənilərin quldurluqla və nökərliklə məşğul olan köçəri tayfa olduqları üçün onların uzun müddət tayfadan kənar biriləri ilə ailə qurmaq imkanları olmamışdır.Təbii ki,belə bir tayfa ilə hec kim yaxın olmaq istəməz.Onların tayfadaxili evlilikləri bu xəstələyin onlarda yayılmasına səbəb olmuşdur. Məhz onlar bu geni daha çox daşıqları üçün xəstəlik onların adı ilə bağlıdır.[121]

Xəstəliyin ilkin təşhisi 5-15 yaşlı uşaqlarda ,bəzən hətta südəmər dövr körpələrdə də rast gəlinir.Əsasən rast gəlinən böyrək amilioduzu olsa da kəskin plevrit , artrit,(adətən dirsək ,diz oynaqları) kimi kliniki göstərişlərə də rast gəlinməkdədir. Bunlarda ən az rast gəlinəni perikarditdir.

Xəstədə qəflətən kəkin halsızlıq,oynaqlarda möhkəm agrılar,qusma,ishal.yüksək temperatur,arıqlama və ən əsası qarında kəskin dözülməz ağrılar olur.Bu simptomlar xəstədə tutmalar şəklində olur,tutmalar arası fasilə 24-48 saat çəkir.Həmin əlamətlərlə xəstəxanaya gətirilmiş xəstələrdə ilk öncə təbii ki,peritonit və ya hansısa iltihabi dəyişikliklərin olması düşünülür. Qanın ümumi müayinəsi zamanı iltihaba uyğun dəyişikliklər olur:qanda leykositlərin sayı artir,C reaktiv zülal artır,eritrositlərin çökmə sürəti artir və s.Amma müayinə zamanı simptomlardan başqa peritonitə və hansısa iltihaba səbəb olacaq faktor tapılmır.Bu "erməni xəstəliyi"inə şübhə yaradacaq ilk amildir.

Kəskin simptomlar.

Peritonit-90 % hallarda xəstəlik temperaturla yanaşı qarında kəskin ağrılarla başlayır.Qarında sərbəst mayenin olması da səhvən Appendesit düşüncəsi yaradır.Ancaq appendektomiyadan sonra da xəstələrin vəziyyəti yüngülləşmir.

Pelvik tutmalar-daha cox qadın xəstələrdə baş verir.Atak menesturasiyadan bir neçə gün əvvəl və ya bir neçə gün sonra başlayır.Menesturasiya ilə əlaqədar ağrılar daha da şiddətlənir.Hormon müalicəsi,hamiləlik və süd vermə zamanı tutmaların azalması bu xəstəlik üçün xarakterikdir.

Plevrik tutmalar-25-50% hallarda plevrit əlamətləri ilə özünü göstərir.Tək tərəfli plevral ağrı,həmin nahiyədə çiyin əzələlərində ağrı,plevranın sürtünmə küyünün eşidilməsi,neytrofillərlə zəngin plevral mayenin olması xarakterikdir.Daha cox erməni əsilli insanlarda rast gəlinir.

Dəridə qızartı-Ən xarakterik əlamatlərdəndi.Əsasən topuq nahiyəsində ödemli,isti,sərhədləri aydın seçilən eritema görünür.Ayaqüstə durma,dar ayaqqabı geyinmə eritemanın dahada artmasıına səbəb olur. Bununla yanaşı mialgiya,ayaqlarda yorğunluq hissi olur.1-3 gün dincəldikdən sonra əlamətlər keçir. Uzanmış febril mialgiyalar 4-6 həftə çəkə bilər.Tutmalar zamanı qanda əzələ fermentlərinin mənfi olması,steroid müalicəsindən sonra ağrıların keçməsi bir daha «Erməni xəsyəliyi» şübhəsini yaradır.

Bundan əlavə cinsiyyət orqanlarında ağrı,aseptik meningit,qlomerulonefrit görülə bilər.[122]

Xroniki simptomlara mexaniki bağırsaq keçməzliyi, xronik artrit, ishal, malabsorbsiya əlamətləri, hepatomeqaliy, splenomeqaliya aiddir. İshal və malabsorbsiya əlamətləri amiloidozla əlaqədardır.

Laborator göstəriciləri izləmək xəstəliyi daha da dəqiqləşdirməkdə vacibdir.Çünki tutmalar zamanı yaranan patoloji götəricilərin tutmalar arası normal hududlarda olması «erməni xəstəliyi» üçün çox xarakterikdir. Ataklar zamanı qanda iltihabi dəyişiklər; EÇS, CRP, Fibrinogen, plazma amiloid protein, haptoqlobulin, alfa 2– qlobulin,leykositlər artır, keçici olaraq mikrohematuriya, albuminuriya görülür.

Amiloidoz-amiloidoz serum amiloid A-ın parçalanma məhsuludur və daha cox böyrəkləri zədələyir.Amiloidoza risk faktorları aşağıdakılardır;

Tez-tez artrit tutmaları

Kişi xəstə

Gec diaqnoz

M694 geninin olması

Genetik analiz;

Bəzən cərrah bele xəstənə appendisit diaqnozu qoyur və əməliyyat edir(Appendektomiya). Amma əməliyyatdan sonra xəstə də əlamətlər keçmir.İkinci amil isə tutmalar arasi fasilədə xəstəni yenidən müayinədən keçirsək,24 saat əvvəl qanda iltihaba xas dəyişiklərin normaya düşməsidir.1992-ci ildə bu xəstəlik daha da geniş araşdırılmağa başlanmışdır ve yuxarıdakı simptomlarla müraciət edən xəstələrin genlərində mutasiya aşkar olunmuşdur.Bu genə MEFV (pyrin) adı verilmişdir.Təsadufi deyil ki,belə xəstələrlə söhbət əsnasında onların valideynlərinin və ya yaxın qohumlarında da bu əlamətlərinin olmasını və həmin səbəbdən öldüklərini qeyd edirlər.Xəstənin ölümə səbəb kəskin böyrək çatışmazlığı olur.

Xəstəliyin müalicəsi ancaq simptomatik aparılır-xəstədə olan əlamamətlərin aradan qaldırılması.Müalicəsində daha çox Kolxisin preparatından istifadə edilir.Bu preparatın istifadəsi zamanı həm tutmaların sayı azalir,həmdə tutmalar zamanı ağrılar güclü olmur.

Bu xəstəlik əvvəllər özünü 4 klinik formada – qarın, döş, oynaq ağrıları və qızdırma şəklində göstərirdisə, sonuncu yüzillikdə bu xəstəliyin 5-ci – ruhi-əsəb forması da üzə çıxmışdı. Tarixi «Erməni xəstəliyinin» bu millətin genlərində mutasiya etməsi – bu növ xəstəliyə keçməsi, sözsüz ki, «Daşnaksutyun» partiyasının yaranması və onun erməni xalqının həyatında oynadığı mənfur rolun nəticəsi kimi özünü göstərir. Bu forma daşnak isteriyası kimi xarakterizə olunur. 5-ci forma «Erməni xəstəliyinin» ən təhlükəlisidir. Əsas klinik əlamətləri patoloji yalançılıq, özünə vurğunluq ideyaları, təqibetmə sayıqlaması, imperativ sayıqlamalar, «Erməni sadizmi», məkr və hiyləyə aludəçilik, avantüristlik, təhlükəli və fitnəkar həmlələrə meyillik, dolanbac hərəkətlərə vurğunluq şəklində özünü büruzə verir.

Xəstəliyin adı rəsmi olaraq FMF (Familial Mediterranean Fever)-Ailəvi Aralıq dənizi qızdırmasıdır.Rast gəlinmə sıxlığı əsasən Aralıq dənizi (Qara dəniz bölgəsi də daxil ) ətrafı məskunlaşan xalqlarda (daha çox türk,şimali Afrika xalqları ,ərəb , israil və erməni xalqlarında) görülməkdədir.Belə ki,hər 100 nəfərdən 16-da və ya 5 nəfərdən birində FMF xəstəliyi müşahidə olunmaqdadır.Türkiyədə bu xəstəliyin daşıyıcılıq nisbəti çox yüksəkdir ,təxminən 10-20 %-dir.Bütün dünyada isə 150000 FMF xəstəsinin olduğu fərz edilməkdədir. Müqayisə üçün ölkəmizdə olan genetik labaratoriyaların birində olduq.Bir il ərzində məhz FMF analizi üçün müraciət edən xəstələrin statistikasında maraqlı rəqəm var idi. Laboratoriyaya məhz bu xəstəliklə bağlı müraciət edən 53 xəstədən 17–si kişi ,18– qadın ,18 isə uşaq olmuşdur.Uşaqlardan ən böyüyünün 14 ən balacasının isə 3 yaşı var.Bu ölkədə olan bir neçə genetik labaratoriyadan yalnız birinin bir il üçün təqdim etdiyi yekun nəticə idi. Nəzərə alsaq ki, ölkədəki labaratoriyalardan başqa ölkə xaricinə də analiz üçün qan gedir onda bu rəqəmləri bir neçə dəfə artırmaq olar.[123]

Aparılan qısa araşdırma nəticəsində xəstəliyin MEFV genində kodlaşdırılan Purin zülalının mutasiya nəticəsində qeyri düzgün sintez olması əsasən böyrəkdə amiloidin çöküntüsü ilə nəticələnir.Amiloidə bəzən MBY-da,dalaqda, ürəkdə,öd kisəsində də rast gəlmək olur. Xəstəliyin yeni mutasiyaları tapıldıqca yayılma arealı da genişlənir. Belə ki , kubalılar , belçikalılar, ruslar,yunanlar, italyanlar ,bolqarlar və nəhayət amerikalılarda da bu xəstəlik müşahidə olunmaqdadır. [124]

Ermənistan Milli Səhiyyə İnstitutu bildirib ki, bu, 2012-ci ildə aşkarlanan yeni xəstələrin sayına (626) baxanda 9 nəfər çoxdur. Qurumun məlumatına görə, 2013-cü ildə bu xəstəliyi aşkarlananların 383-ü yaşlı adamlar, qalanı isə uşaqlardır. Erməni xəstəliyi irsi keçən xəstəlikdir, mədədə ağır sancılarla özünü göstərir. Əsasən ermənilərdə, müəyyən qədər yəhudilərdə (sefardlarda) və ərəblərdə müşahidə edilir. Yalnız 6% xəstə başqa millətlərə aidddir. [125]

Резюме: Периодическая болезнь (или армянская болезнь, или наследственный семейный амилоидоз без невропатии, или средиземноморская семейная лихорадка, другие названия: пароксизмальный синдром Джэйнуэя – Мозенталя, периодический перитонит, синдром Рейманна, болезнь Сигала – Маму) – сравнительно редкое генетически обусловленное наследственное заболевание, проявляющееся периодически рецидивирующим серозитом и относительно частым развитием амилоидоза. Встречается преимущественно у представителей народностей, предки которых жили в странах на территории Средиземноморского бассейна (вне зависимости от места их нынешнего проживания), особенно у армяни лишь в 6 % случаев у лиц прочих национальностей.

Zeynəddin Şabanov

GENOSİD BƏŞƏRİ CİNAYƏT KİMİ

İnkişaf edən cəmiyyətdə heç də həmişə tərəqqipərvər hadisə və proseslər baş vermir. Çox təəssüf ki, insanlar daşıdıqları nəcib keyfiyyətlərdən uzaqlaşaraq cəmiyyətə sarsıdıcı zərbələr vururlar. Şəhərlər, kəndlər dağıdılır, mədəniyyət abidələri məhv edilir, ölkələr viran qalır, insanlar öldürülür. Bütün bunların təməlində maraqlar, mənafelər, ayrı-seçkilik, dözümsüzlük durur. Ən dəhşətlisi və faciəlisi isə xalqların, insan qruplarının kütləvi şəkildə məhv edilməsidir ki, bunu genosid adlandırırlar.

Genosidə münasibət birmənalı olmamış, mənbələrdə müxtəlif yanaşmaların şahidi oluruq. 1944-cü ilə qədər “soyqırım” anlayışı ictimaiyyətə bəlli olmamışdır. Bu xüsusi termin hər hansı insan qrupuna qarşı onların məhv edilməsi məqsədilə törədilən cinayət əməllərini ifadə edir. İlk dəfə 1944-cü ildə ABŞ-ın Müdafiə Nazirliyində müşavir vəzifəsində çalışan yəhudi mənşəli polşalı hüquqşünas Rafael Lemkin Vaşinqtonda nəşr etdiyi “İşğal olunmuş Avropada faşist idarəetməsi” kitabında yəhudilərin faşistlər tərəfindən kütləvi məhv edilməsi siyasətini ifadə edən yeni termin işlətdi. O, yunan dilində genos – «nəsil, kök, soy» sözü ilə latın dilindən caedo – «öldürürəm» sözlərinin birləşməsindən «genosid» (soyqırımı) terminini təklif etdi.O yazır: “Kütləvi qətl hər hansı bir fenomen üçün adekvat ola bilərmi? Biz hesab edirik ki, xeyr. Əgər o, cinayətin motivi ilə uyğunlaşmırsa, xüsusən də motiv irqi, milli və ya dini zəmindən irəli gəlirsə, bu, adekvat hesab oluna bilməz. Bir millətin, habelə onun mədəni simasının məhvinə yönələn hərəkətlər indiyə qədər xüsusiləşdirilərək adlandırılmışdır. Əgər qeyd edilən hərəkətlər bioloji məhvlə uyğunlaşmırsa, adekvat görünmür. Digər mənada bu anlayış, əsasən, vətəndaşlıqdan məhrum etməni xarakterizə etmək, onu ifadə etmək üçün istifadə olunur. Bir çox müəlliflər ümumi anlayışdan istifadə etmək əvəzinə, irqlərin və millətlərin məhv edilməsini onların yalnız bəzi funksional cəhəti ilə uyğunlaşan anlayışlarla adlandırmağa üstünlük verirlər”. (Raphael Lemkin. Genocide. American Scholar, Volume 15, no. 2, April 1946, p. 227-230). Hüquqi konsepsiya olaraq “soyqırımı” termini təklif edən Lemkin onu belə əsaslandırırdı ki, soyqırımı – müəyyən insan qruplarının mövcudluğunun vacib əsaslarını məhv etməyə yönəlmiş müxtəlif cinayətkar hərəkətlərin koordinasiya olunmuş, planlı şəkildə həyata keçirilməsidir (Nizami Səfərov, Adil Vəliyev. Azərbaycan xalqına qarşı aparılan soyqırım cinayətinə beynəlxalq hüquqi-siyasi qiymətin verilməsi zamanın hökmüdür. Xalq qəzeti, 2017).

Ümumiyyətlə, genosid etnik, dini, irqi, milli qrupun dövlət yaxud başqa qrup tərəfindən tam yaxud qismən məhv edilməsidir. Belə ki, tədqiqatçıların fikrincə, qruplara müxtəlif üsullarla zərbələr vurula bilər. Bu fərqlərə görə, insanların qətlinə yönəlmiş siyasətləri genosid, demosid, ekosid, ekonosid, politisid, gendersid, onnosid və s. adlandırırlar. Bir qrupun məhv edilməsi genosid adlanırsa, bir xalqın məhvi demosid, insanların yaşam tərzini ağırlaşdırmaqla, iqtisadiyyatına zərbə vurmaqla onları məhvə sürükləmək ekonosid, suyu, havanı, torpağı çirkləndirməklə yavaş-yavaş məhv etmək ekosid, ideoloji və siyasi maraqlara görə görə deportasiyalar, repressiyalar politisid, qadınların strelizə edilməsi, doğumların qarşısının alınması, uşaqların bir cinsdən digərinə keçirilməsi gendersid adlandırılır. Onnosid isə bütünlükdə cəmiyyətin məhvinə yönəlmiş hərəkətlərdir. Bu barədə həm Qərb mənbələrində, həm də Azərbaycan mənbələrində (Natiq Abdullayev, Şahin Rüstəmov, Rəna Mirzəzadə) maraqlı fikirlər öz ifadəsini tapmışdır. Təəssüf ki, müasirləşən yeniləşən, humanistləşən dünyada hələ də genosid, terror aktları törədilməkdədir. XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan ərazisində Bakıda, Qubada, Şamaxıda, Lənkəranda, Naxçıvanda, əsrin sonunda Xocalıda, Ağdabanda, beynəlxalq aləmdə, keçmiş Yuqoslaviyada, ərəb dünyasında, Myanmada müsəlmanlara qarşı həyata keçirilən genosid aktlarına mədəni və sivil cəmiyyətlər tərəfindən hələ də lazımi qiymət verilməyib.

"Soyqırım cinayətinin qarşısının alınması və cəzalandırılması haqqında" Konvensiya (SCQACK)1948-ci ilin 9 dekabrında BMT Baş Assambleyasında qəbul olunmuş və 1951-ci il 12 yanvarda (Qətnamə 260(III)) qüvvəyə minmişdir. 20 ölkə üzv olduqdan sonra Konvensiya qüvvəyə minmiş və 1951-ci il 12 yanvarda beynəlxalq hüquqi qüvvəsi aldı. Buna baxmayaraq, həmin dövrdə BMT Təhlükəsizlik Şurasının 5 daimi üzvündən yalnız 2-si razılaşmaya (Fransa və Çin Respublikası (Tayvan)) tərəfdar olduğundan 40 il Konvensiya tam gücü ilə fəaliyyət göstərə bilməmişdir. SCQACK Sovet İttifaqı tərəfindən 1954-cü ildə, Birləşmiş Krallıq tərəfindən 1970-ci ildə, Çin Xalq Respublikası tərəfindən 1983-cü ildə (1971-ci ildə Tayvan Çin Respublikasını BMT TŞ-də əvəz etmişdir) və Birləşmiş Ştatlar tərəfindən 1988-ci ildə ratifikasiya edilmişdir. Buna görə də soyqırım cinayəti üzrə beynəlxalq hüquq yalnız 1990-cı illərdə işə düşmüşdür (R.Mirzəzadə. Soyqırım və genosid cinayətinə beynəlxalq hüquqi və siyasi baxış).

N. Rozanski qeyd edir ki, SCQACK siyasi qrupların məhvini nəzərdə tutmur, çünki bu məsələ vaxtilə Stalinin təzyiqi ilə mətndən çıxarılmışdır. Lakin 1946-cı il 11 dekabr tarixli Birləşmiş Millətlər Baş Assambleyasında yekdilliklə qəbul edilən "irqi, dini, siyasi və digər qrupların qismən və ya tamamilə məhv edilməsi" ni qadağan edən 96 saylı Qətnaməsi BMT-nin orijinal qərarı siyasi razılıq olan SCQACK-nın qərarından daha legitimdir.

Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi 1996-cı il mayın 31-də "Soyqırım cinayətinin qarşısının alınması və cəzalandırılması haqqında" Konvensiyaya qoşulmaq haqqında qanun qəbul etmişdir. Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 103 və 104-cü maddələri soyqırımı və ona təhrik etməni qadağan edir.

ABŞ alimi Adam Cons özünün "Genosid: ətraflı giriş" kitabında izah edir ki, tarix boyu insanlar başqa qrupları, xalqları yad, özgə kimi görüblər. Buna görə də onlara qarşı ikrah hissi oyanıb. A.Cons kitabda genosid haqqında ətraflı biliklər ortaya qoyur. Frenk Çok və Kurt Conasson isə "Genosidin tarixi və sosiologiyası" əsərində genosidin səbəbləri və tarixdə baş vermiş genosid aktlarını təhlil etmişlər, fərqli baxışlar sərgiləmişlər. Onlar genosidin səbəbini maraq və mənafelərdə axtarırlar.

Devid Stannard özünün "Amerika holokostu" əsərində yazır ki, 1490-cı ildən Xristofor Kolumb Amerikaya ayaq basandan Qərb yarımkürəsinin yerli əhalisi birbaşa səbəb kimi əsasən xəstəliklərə görə azalaraq 100 milyondan 1,8 milyona düşmüşdür. Yalnız Braziliyada yerli əhali kolumbaqədərki dövrdə olan 3 milyon nəfərdən 300 min nəfərədək azalmışdır. Onun fikrincə, Amerikanın yerli əhalisinin məhvi avropalılar və onların varisləri tərəfindən "soyqırım zənciri"ndə dünya tarixinin ən kütləvi soyqırım aktıdır(wikipedia.org/wiki).

R.C.Rammel də 1997-ci ildə çap olunmuş "Demosid statistikaları: 1900-cü ildən bəri genosid və kütləvi qətllər" kitabında bir sıra ölkələrdə həyata keçirilən genosid aktları haqqında məlumat verir. Onun yazdığına görə, 1870-ci ildə Argentina hökuməti minlərlə insanın qətlinə səbəb olan soyqırım həyata keçirmişdir. Həmin kitabda bildirilir ki, Avstraliyada 19-cu əsrin əvvəllərində indiki Tasmaniya adasında Britaniya kolonistləri ilə Tasmaniya yerliləri arasında Qara Müharibə olmuşdur. Xəstəliklər və digər faktlarla birlikdə konflikt Tasmaniyanın yerli əhalisinə dağıdıcı təsir etmiş və Tasmaniyanın aborigen əhalisi tamamilə qırılmışdır (Leo Kuper. Genocide. Its Political Use in the Twentieth Century. New Haven, Yale University Press, 1981).

Dünyada özünü mədəni millət kimi tanıdan fransızların da “əli az qana batmayıb”. Belə ki, Francada dəhşətli dini və məzhəb ayrı-seçkiliyi əsasında həyata keçirilən “Varfolomey gecəsi"nin qurbanlarının sayı barədə də müxtəlif fikirlər vardır. Bu dəhşətli hadisə 1572-ci il avqustun 24-ü gecə baş versə də bir həftə davam etmişdir. Belə hesab edilir ki, paytaxt Parisdə təqribən üç min, bütün Fransada isə 50 min arasında protestant qətl edilmişdir. Taleyin istehzasına bax ki, həmin dövrdə Fransada baş vermiş qətliam katolik dünyasında rəğbətlə qarşılanmış, Roma Papası  bu faciəni alqışlamış,  atəşfəşanlıq keçirilmiş və medal təsis edilməsini əmr etmişdir. Yalnız 425 il keçdikdən sonra, yəni 1997-ci ildə Roma Papası  rəsmi şəkildə Varfolomey qətliamını qınamışdır.

1986-cı ildə Reynald Seşer "Fransız genosidi: Vandeya" adlı kitabında   dövründə antiklerikal Fransa hökuməti əleyhinə daha çox katolik üsyanı kimi tanınan  zamanı (1793-1796) Fransa respublika hökumətinin fəaliyyətini ilk müasir soyqırım adlandırmışdı.

Kaliforniya Universitetindən Timoti Taket qeyd edir ki, Vandeya, tərəflərin hər ikisinin – faktiki üsyançıların özlərinin təşəbbüsü ilə törədilmiş sonsuz dəhşətlərlə dolu faciəvi vətəndaş müharibəsi idi. Pyer Şoun isə bunu "ideoloji soyqırım" adlandırmışdır. Soyqırım öyrənilməsi sahəsində ixtisaslaşmış tarixçi Mark Leven Vandeyanı "müasir soyqırımların arxetipi" hesab edir. Digər alimlərdən Frenk Çok, Kurt Conasson, R.C.Rammel, Jan Tulard və Entoni Ceyms Vandeyadakı bu kütləvi qırğını soyqırım hesab edirlər.

Fransız tədqiqatçısı Stefan Kurtua 1795-ci il hadisələrini Vandeya əhalisinə qarşı demosid adlandırıdı. Seşer isə -ci ildə çap olunmuş "Yəhudilər və vandeyalılar: bir genosiddən digərinə" nəşrində royalist vandeyalıların taleyini nasist Almaniyasındakı yəhudilərin taleyi ilə müqayisə etmişdir. Fransanın 1954-1962-ci illərdə Əlcəzairdə həyata keçirdiyi qətliamda isə ölənlərin sayının 1 milyondan çox olduğunu qaeyd edirlər. 1904-07-ci illərdə Cənub-Qərbi Afrikada Herero və Namaqua (indiki Namibiya) soyqırımı dövlət tərəfindən təşkil olunmuş ilk soyqırım idi. Herero həmçinin 20-ci əsrdə soyqırıma məruz qalan ilk etnik qrup olub. Alman generalı Lotar fon Trotanın başçılıq etdiyi ordu hissələri bütün Herero əhalisinin 80%-i, Nama əhalisinin isə 50%-i öldürmüşdür. Ümumilikdə 10.000 nama ilə birlikdə 24 mindən 100 minədək herero həlak olmuşdur(wikipedia.org/wiki).