Текст книги "Sisterdark / Сястра-Цемра(СИ)"

Автор книги: Влада Гуринович

сообщить о нарушении

Текущая страница: 8 (всего у книги 17 страниц)

Ад дырэктарк╕ мы выйшл╕, як мехам прыб╕тыя.

– Н-да. Ус╕х адымела, *лядзюга старая, – прагавары╝ Тол╕к ╕ плюну╝ пад дзверы дырэктарскага каб╕нета.

А Стась дада╝, збянтэжана ╝см╕хаючыся:

– Я чу╝, што ╝ нас тут дыктатура. Не веры╝...

Я н╕чога не сказала, бо мяне душыл╕ слёзы. Да╝нютка мяне так не прын╕жал╕. Яшчэ ╕ хлопца╝ уцягнула ╝ гэту справу. ╤ Барбара Каз╕м╕ра╝на пацярпела з-за мяне. Дэпрэм╕раванне – гэта сур'ёзна, я ведала, што значыць сядзець без грошай. Кал╕ б Цемра ╝ва мне прачнулася, у школе павылятал╕ бы ╝се вокны ╕ абвал╕╝ся дах, а дырэктарку размазала б, як жабу па каля╕не. Але Цемра ц╕хам╕рна спала, таму што Ц╕мка бы╝ побач. Ён абдыма╝ мяне за плечы ╕ гавары╝ словы суцяшэння.

– Тая, Тая, – па╝тара╝ ён. – Х╕ба ты чакала чагосьц╕ ╕ншага? Тут за╝сёды так. Яны нас не слухаюць ╕ не чуюць. Але мы, прынамс╕, паспрабавал╕. Гэта таксама важна.

Паступова я супако╕лася. Ц╕мка ╝ме╝ не тольк╕ пагас╕ць маю злосць, але ╕ ╝таймаваць Цемру ╝ва мне.

17. Пачвара

Г╕сторык жы╝ у Старым Овельску разам з мац╕-пенс╕янеркай, Вольгай Уладз╕м╕ра╝най. Ён бы╝ самотн╕кам, не ме╝ н╕ жонк╕, н╕ дзяцей, усяго сябе прысвяц╕╝шы школе ╕ вучням. Я не ╝я╝ляла, як ён будзе жыць цяпер, страц╕╝шы працу, якая складала сэнс яго жыцця. У мяне м╕льганула была думка наведацца да яго ╝с╕м класам, каб падтрымаць, але я адмов╕лася ад гэтай ╕дэ╕. Мае аднакласн╕чк╕ злякал╕ся ╕ нагадз╕л╕ ╝ штаны, ледзь тольк╕ дырэктарка на ╕х гыркнула, ╕ займацца аг╕тацыяй ╕ прапагандай у мяне больш не было н╕якага жадання. Ну ╕х к чорту!.. Я куп╕ла ╝ кветкавай крамцы тры пунсовыя ружы, адда╝шы за ╕х апошн╕я грошы, ╕ з гэтым букетам пайшла да наста╝н╕ка.

Ён вельм╕ ╝зрадава╝ся, кал╕ я прыйшла, ╕ Вольга Уладз╕м╕ра╝на таксама. Яна хуценька пастав╕ла кветк╕ ╝ ваду, прыгатавала духмянай гарбаты з сушаным╕ л╕сц╕кам╕ чорнай парэчк╕ ╕ прынесла з кухн╕ хатн╕я булачк╕ з рызынкам╕. Потым мы з Альгердам Алегав╕чам сядзел╕ ╝ ягоным пако╕ за часоп╕сным стол╕кам, накрытым для вячэры, п╕л╕ чай з булачкам╕ ╕ гаман╕л╕. Дома ╝ наста╝н╕ка я была ╝першыню. Першае, што к╕далася ╝ вочы ╝ ягоным пако╕, был╕ кн╕г╕. Процьма кн╕г – у шафах, на стэлажах, на этажэрцы. На сценах пакоя в╕сел╕ каляровыя рэпрадукцы╕ гравюр: мапа ВКЛ, партрэт князя В╕та╝та ╝ карале╝скай кароне ╕ мядзведжай шкуры, нак╕нутай на плечы замест манты╕, а таксама карыкатура 18-га стагоддзя на падзел Рэчы Паспал╕тай – Кацярына раздз╕рае на кавалк╕ мапу дзяржавы, а побач ста╕ць Стан╕сла╝ А╝густ, схап╕╝шыся за галаву. На п╕сьмовым стале, заваленым паперам╕, побач з камп'ютарам стая╝ у рамцы чарн╕льны партрэт Кал╕но╝скага з а╝тографам мастака: «Шано╝наму спадару На╝мысн╕ку. Алесь Пушк╕н».

Настрой у наста╝н╕ка бы╝ бадзёры.

– Ну што ж, магчыма, так нават лепш, – гавары╝ ён, сёрбаючы гарбату. – Цяпер, прынамс╕, я змагу по╝насцю засяродз╕ца на сваёй кн╕жцы.

– А вы ╝жо шмат раздзела╝ нап╕сал╕? – пац╕кав╕лася я.

Г╕сторык пах╕та╝ галавой.

– Расчарую вас, Та╕са, кн╕г╕ як такой яшчэ няма. Проста чарнавыя нак╕ды, замалё╝к╕, як╕я яшчэ шматкроць будуць выпра╝ляцца. Тым не менш, матэрыяла╝ ужо назб╕рана на цэлы фал╕янт! Вы памятаеце тую анан╕мную нататку ╝ "Овельскай пра╝дзе", пра Кунцэв╕ча-забойцу? Мне пашчасц╕ла адшукаць а╝тара, прычым зус╕м побач, у мястэчку Уп╕рэв╕чы. Яго спра╝днае ╕мя Юрый Ня╝зубак, ён займае пасаду гало╝нага рэдактара тамтэйшай газеты "Уп╕рэв╕цкая н╕ва". Чалавек ён ужо не малады ╕ мае ╝нука╝, аднак сыходз╕ць на пенс╕ю не спяшаецца. Жыццё ╝ яго было давол╕ бурл╕вае, у свой час ён аб'еха╝ увесь Савецк╕ Саюз, працава╝ карэспандэнтам на Курылах, ва ╬збек╕стане, у дзевяностыя раб╕╝ рэпатажы з "гарачых кропак", але дзесяць год таму вярну╝ся ва ╬п╕рэв╕чы, адкуль ён родам, ╕ з таго часу нязменна ╝значальвае рэдакцыю газеты. Найм╕лейшы чалавек. Ён з задавальненем пагадз╕╝ся пагутарыць са мною, нават запрас╕╝ мяне на кубачак гарбаты. Я паказа╝ яму нумар "Овельскай пра╝ды" за 1979 год. Сваю нататку ён пазна╝. "А, як жа, як жа, – сказа╝ ён, смеючыся, – маё першае практыкаванне ╝ белетрыстыцы! Ведаеце, у Овельск мяне нак╕равал╕ па размеркаванн╕ пасля вучобы. Я сам паляшук, але я пяць год вучы╝ся ╝ Маскве ╕ прыахвоц╕╝ся там да стал╕чнага ладу жыцця. Пасля стал╕цы мястэчка здавалася мне страшнай глухменню, я знемага╝ ад нуды, у Овельску н╕чога не адбывалася, а мне хацелася чагосьц╕ вострага, сенсацыйнага. ╤ тады я пача╝ корпацца ╝ арх╕вах, шукаць матэрыялы. ╤, як бачыце, тоё-сёе знайшо╝"... Аднак, Та╕са, я ╝жо вас, напэ╝на, стам╕╝ сва╕м аповедам?

– Альгерд Алегав╕ч, кал╕ ласка, расказвайце! – прамов╕ла я з ╕мпэтам. – Мне, пра╝да, вельм╕ ц╕кава. Ён сказа╝ вам, дзе знайшо╝ звестк╕ пра забойства?

Наста╝н╕к усм╕хну╝ся.

– Для мяне гэта таксама было момантам ╕сц╕ны. У б╕бл╕ятэцы. Так, спадар Ня╝зубак сцвярджа╝, што знайшо╝ матэрыялы ╝ нашай местачковай б╕бл╕ятэцы ╕мя Ала╕зы Пашкев╕ч. Гэтак званыя "Справаздачы Строгава". Канстанц╕н Строга╝ бы╝ прыватным дэтэктывам у дарэвалюцыйным Пецярбурзе. Яго наня╝ спадар Е╝стаф╕й Авельчанка, пецярбурск╕ ╕нжынер-чыгуначн╕к, з нагоды загадкавага зн╕кнення свайго малодшага брата, Аляксея Авельчанк╕. Зн╕клы Аляксей вывуча╝ ф╕лалог╕ю ва ╝н╕верс╕тэце ╕ ме╝ дз╕восную здольнасць да мо╝, казал╕, што ён мог перакладаць нават са старажытнавав╕лонскай. Незадо╝га да зн╕кнення Аляксей атрыма╝ запрашэнне на Овельшчыну ад тамтэйшага памешчыка Славам╕ра Кунцэв╕ча, якому трэба было зраб╕ць пераклад сярэднявечнага манускрыпта, нап╕санага на нейк╕м рэдк╕м арабск╕м дыялекце. З Овельска Аляксей ужо не вярну╝ся. Аф╕цыйную верс╕ю мы ведаем – ён н╕быта закаха╝ся ╝ жонку гаспадара, прыгажуню Ядв╕сю, ╕ разам з ёй уцёк, меркавана, у Венгрыю. Такую верс╕ю пацвердз╕╝ ╕ павятовы следчы. Аднак спадара Е╝стаф╕я гэта не здавол╕ла. Ён, в╕давочна, добра веда╝ свайго малодшага брата ╕ не веры╝, што той здольны спакус╕ць чужую жонку ╕ збегчы з ёю ╝ невядомым к╕рунку. Спадар Е╝стаф╕й вырашы╝ правесц╕ ╝ласнае расследванне ╕ наня╝ прыватнага сышчыка, Канстанц╕на Строгава. Спадар Строга╝ спачатку наведа╝ся на Овельшчыну ╕ апыта╝ сведак, потым здзейсн╕╝ падарожжа ╝ Францыю, знайшо╝ там пана Кунцэв╕ча ╕ выдра╝ у яго паказанн╕. Дэтэкты╝ Строга╝ раскры╝ гэтую справу. Яго справаздачы ╕стотна розняцца ад верс╕╕ павятовага следчага. Там сапра╝ды размова йдзе пра забойства, жудаснае забойства. Сышчык адправ╕╝ свае справаздачы спадару Е╝стаф╕ю ╕ той, азнаём╕╝шыся з матэрыялам╕ расследвання, зня╝ з ╕х коп╕ю, якую пак╕ну╝ у сябе, а арыг╕нал адда╝ у вышукную пал╕цыю Пецярбурга, адкуль справаздачы был╕ перанак╕раваны ╝ Овельск. На гэтым усё скончылася, па аб'екты╝ных прычынах. Кал╕ спадар Строга╝ вё╝ сваё расследванне, ужо по╝ным ходам ╕шла Першая сусветная. Што было потым, усе мы ведаем. Рэвалюцыя, новая ╝лада, грамадзянская вайна. Ясная рэч, справай Кунцэв╕ча╝ ужо н╕хто не займа╝ся. Аднак справаздачы заставал╕ся ╝ Овельску. Спачатку, меркавана, яны захо╝вал╕ся ╝ арх╕вах НКУС, потым патрап╕л╕ ╝ б╕бл╕ятэку.

– Вы ╕х бачыл╕? Тыя справаздачы? – спытала я, хвалюючыся.

– Ведаеце, Та╕са, са справаздачам╕ выйшла невял╕кая загвоздка, – сказа╝ г╕сторык. – Кал╕ спадар Ня╝зубак паведам╕╝ мне пра б╕бл╕ятэку, я бы╝ проста ашаломлены. «Гэта немагчыма, – сказа╝ я. – Я, г╕сторык, ужо не першы год працую ╝ арх╕ве б╕бл╕ятэк╕, ╕ я гатовы паклясц╕ся чым за╝годна, што н╕як╕х справаздач там няма!» Той пац╕сну╝ плячыма: «Ну, у семдзесят дзявятым яны там дакладна был╕. Канечне, за гэты час магло адбыцца што за╝годна. Дакументы магл╕ быць страчаны, прададзены ц╕ нават скрадзены. Такое здараецца, нажаль». Кал╕ мы разв╕твал╕ся, спадар Ня╝зубак сказа╝ адну ц╕кавую рэч. «Ведаеце, спадар На╝мысн╕к, вы не першы, хто пытаецца пра тыя справаздачы. Да мяне ╝жо звяртал╕ся, у тым жа семдзесят дзявятым, кал╕ выйша╝ нумар газеты з маёй нататкай. Тады да нас у рэдакцыю наведалася адна пекная паненка. Ах, якая! Сапра╝дная ундз╕на, Ларэляй. Хаця ╝ той момант яна больш нагадвала раз'юшаную паляшуцкцю ведзьму. Яна шпурнула газец╕ну мне на стол ╕ задала тое ж пытанне, што ╕ вы – адкуль? Адкуль звестк╕ пра забойства? Яна была ╝ такой лютасц╕, што я трох╕ асалапе╝. Н╕што сабе, падума╝ я, ня╝жо мая нататка закранула чыйсьц╕ гонар, ╕ мяне чакае грандыёзны скандал? Абышлося, аднак, без скандала. Я шчыра сказа╝, што першакрын╕ца ╝ б╕бл╕ятэцы. Справаздачы Строгава. Адказ паненку здавол╕╝, ╕ яна пайшла. Больш я яе не бачы╝. ╤ дзе яна цяпер, гэтая Ларэляй? Пэ╝на, таксама ╝жо пенс╕янерка, як ╕ я. Эх, жыццё, жыццё!..»

– Значыць, справаздачы да вас так ╕ не патрап╕л╕, – сказала я расчаравана.

– Чакайце, Та╕са, чакайце, я яшчэ не скончы╝ свой аповед! Вярну╝шыся ╝ Овельск, я адразу ж наведа╝ся да былой дырэктарк╕ б╕бл╕ятэк╕, якая ╝жо на пенс╕╕. Яна пацвердз╕ла – справаздачы Строгава страчаны, прычым вельм╕ да╝но. ╤х узя╝ нейк╕ нядбайны чытач ╕ згуб╕╝. Тут ужо канцо╝ не знойдзеш. Але я не адступ╕╝ся. Я веда╝, што ╕снуе яшчэ адз╕н асобн╕к. Коп╕я, якая засталася у спадара Авельчанк╕. Я пача╝ капаць у гэтым к╕рунку... Вось што я вам скажу, Та╕са: ╤нтэрнэт – проста дз╕воснае вынаходства! Дзякуючы Сец╕ву я выйша╝ на нашчадка╝ Е╝стаф╕я Авельчанк╕. Пасля рэвалюцы╕ ён разам з сям'ёй эм╕грава╝ у Канаду, яго нашчадк╕ жывуць там. Яны памятаюць свае каран╕, хаця па-руску ╝жо н╕хто з ╕х не разма╝ляе. Тольк╕ ангельская ╕ французкая. На шчасце, я валодаю ангельскай, ╕ мы здолел╕ паразумецца. Мне пашанцавала. Стэфан Авельчанка, пра╝нук Е╝стаф╕я, пастав╕╝ся да мяне вельм╕ добразычл╕ва. Даведа╝шыся, што я п╕шу кн╕гу, ён уласнаручна адскан╕рава╝ справаздачы ╕ дасла╝ ╕х мне па электроннай пошце.

– ╤ вы ╕х прачытал╕! – ускл╕кнула я ╝ захапленн╕. – Дык што там? Што?

Г╕сторык пацёр пальцам╕ пераноссе, быццам у збянтэжанасц╕.

– Як вам сказаць, Та╕са. Сведчанн╕ в╕давочн╕ка╝ давол╕ ц╕кавыя, а вось што тычыцца паказання╝ пана Кунцэв╕ча... Гэта, так бы мов╕ць, трызненне вар'ята. Падчас размовы са Строгавым пан Кунцэв╕ч бы╝ цяжка хворы, фактычна ён ужо кана╝. Мяркую, што не тольк╕ яго цела, але ╕ розум был╕ разбураны хваробай, ╕ ён ужо не адрозн╕ва╝ мрою ад рэча╕снасц╕. Зрэшты, ён сам адчува╝ набл╕жэнне смерц╕. "Я маю патрэбу ╝ споведз╕, спадар Строга╝. У папо╝ я не веру, таму, з вашага дазволу, буду спавядацца вам". Гэта словы пана Кунцэв╕ча, заф╕ксаваныя ╝ справаздачы.

– А магу я ╕х...пачытаць? – спытала я.

– Чытаць ╕х давол╕ цяжка, Та╕са. Але...

Альгерд Алегав╕ч падхап╕╝ся з крэсла ╕ рушы╝ да п╕сьмовага стала. Пакорпа╝шыся ╝ паперах, ён выцягну╝ стос нейк╕х раздруковак ╕ працягну╝ ╕х мне.

– Вось, уласна кажучы... Па╝тараю, гэта нават не ╝ры╝к╕ з раздзела╝, проста чарнавыя нак╕ды. Вытрымк╕ са справаздачы ╕ мае зацемк╕. Магчыма, з цягам часу з гэтага вырасце сапра╝дная кн╕га. Мне будзе вельм╕ прыемна, кал╕ вы станеце ма╕м першым чытачом, Та╕са.

Ён усм╕ха╝ся, працягваючы мне раздруко╝к╕. Сэрца маё раптам пакутл╕ва засмылела. Божачк╕, падумала я, ну чаму ён не мой бацька?! Чаму за╝сёды атрымл╕ваецца так, што я добра пачуваюся тольк╕ ╝ чужых людзей – у цёц╕ Тон╕, у г╕сторыка, а ╝ сябе дома я н╕бы байстручка, чужан╕ца, ╕ родная мац╕ глядз╕ць на мяне во╝кам?..

– Та╕са, што з вам╕? – спыта╝ ён устрывожана.

Я матнула галавой.

– Н╕чога, я... Задумалася проста. Дзякуй вам, Альгерд Алегав╕ч. Дзякуй!

***

╤шла трэцяя гадз╕на ночы. Мама ╝жо ╝ляглася спаць, а я сядзела на кухн╕, глушыла моцна завараную каву ╕ чытала. Альгерд Алегав╕ч ме╝ рацыю – паказанн╕ Славам╕ра Кунцэв╕ча сапра╝ды нагадвал╕ трызненне. Вытрымк╕ са справазадчы мел╕ выгляд гэткага катэх╕з╕са, пытанне-адказ, упярэмежку з зацемкам╕ г╕сторыка.

Строга╝: «З якой мэтай Аляксей Авельчанка прыбы╝ да вас у маёнтак?»

Кунцэв╕ч: "Мне яго рэкамендавал╕ як перакладчыка. Я ме╝ патрэбу ╝ ягоных паслугах".

Строга╝: "Дзеля чаго?"

Кунцэв╕ч: "Манускрыпт Твардо╝скага. Ён ╝я╝ля╝ сабой сапра╝дную галаваломку. Нап╕саны на арав╕йск╕м дыялекце ╕ часткова перакладзены на польскую. Там мел╕ся надрадковыя пераклады, магчыма, зробленыя рукой самаго Твардо╝скага. Яны таксама был╕ галаваломкай. Глагал╕чны тайнап╕с, тольк╕ не на стараславянскай мове, а на польскай. Тайнап╕с я разабра╝. Для зручнасц╕ я пераклада╝ яго з польскай на рускую, зап╕сваючы пераклады на асобных аркушах. Аднак палова манускрыпта не мела перакладу. Тольк╕ тэксты на арав╕ск╕м дыялекце, якога я не веда╝. Таму мне ╕ спатрэб╕╝ся адмысло╝ца".

Строга╝: "Што змяшча╝ ╝ сябе манускрыпт?"

Кунцэв╕ч: "Формулы. Малюнк╕. Мал╕твы да ╤снасця╝. Гэта бы╝ грымуар, кн╕га для чара╝н╕цтва ╕ вядзьмарства.

Строга╝: "Адкуль з'яв╕╝ся манускрыпт?"

Кунцэв╕ч: "Мне прада╝ яго гандляр кн╕гам╕, як╕ назва╝ся Н╕чыпарам"

Зацемка: «В╕давочна, Славам╕р Кунцэв╕ч захапля╝ся м╕стычным╕ заба╝кам╕, модным╕ ╝ тагачасным дэкадэнцк╕х колах – сп╕рытызм, месмерызм, кручэнне стала ╕ ╕нш. Магчыма, менав╕та гэта ╕ стала штуршком для яго вар'яцтва».

Строга╝: «Хто працава╝ на вашай лесап╕льн╕? Тутэйшыя сцвярджаюць, н╕быта гэта был╕ цыганы з Бесараб╕╕».

Кунцэв╕ч: "Не людз╕. На лесап╕льн╕ был╕ не людз╕. Големы. Мы ╕х стварыл╕. Мы з Яромкам. Дзеля гэтага мы брал╕ частк╕ цела╝ нябожчыка╝, як╕х мы выцягвал╕ з маг╕л, а таксама гл╕ну з тых жа маг╕л, кро╝ ╕ л╕мфу жывёл ╕ некаторыя ╕ншыя кампаненты. Потым мы ╝кладвал╕ ╝ ╕х падабенства душы, паводле формулы з манускрыпта. Усяго мы стварыл╕ чатырох голема╝. Для гэтага спатрэб╕лася восем мерцвяко╝ у рознай стады╕ разлажэння".

Строга╝: "Яромка падзяля╝ вашыя захапленн╕?"

Кунцэв╕ч: "Спачатку ён бы╝ проста памагатым, але не╝забаве ён перасягну╝ мяне. ╤стотна. Незадо╝га да смерц╕ ён мог бачыць ╤снасц╕ ╕ чуць галасы ╤ншасвету без ужывання Зелля.

Строга╝: "Якога менав╕та?"

Кунцэв╕ч: "Зелле. Рэчыва, створанае паводле формулы з манускрыпта. Расл╕ны, м╕нералы ╕ трох╕ вядзьмарства. Надзвычай старажытная рэцэптура. Яго ╝жывал╕ паганск╕я жрацы для сва╕х м╕стычных палёта╝, потым сярэднявечныя ведзьмы падчас шабаса╝. У Е╝ропе яно вядома пад назвай "В╕нум Сабац╕"*. В╕но Шабасу, ╕накш кажучы. Зелле дазваляе бачыць тое, што схавана ад простых смяротных, але яно ╕ губ╕ць. Яно заб╕вае мяне цяпер – бачыце, цела маё разбурана ╕ гн╕е жы╝цом. Гэта плата за забаронены плод, на як╕ мы спакус╕л╕ся".

Зацемка: «Як вын╕кае з дадзенага фрагмента, пс╕х╕чнае захворванне Славам╕ра Кунцэв╕ча было абцяжарана таксама наркатычнай залежнасцю (оп╕ум?). Ц╕кава, што ╝ сваё трызненне ён уключы╝ таксама Яромку Ляпца, загадчыка лесап╕льн╕».

Строга╝: «Вы сцвярджаеце, што займал╕ся сп╕рытызмам?»

Кунцэв╕ч: "Гэта не мае дачынення да сп╕рытызму. Гэта сакральныя веды ╕ ╝шанаванне Старых Баго╝ ╕ ╤снасця╝, як╕я был╕ тут задо╝га да часо╝ Ма╕сея. Сёння яны спачываюць у цемры, але кал╕-небудзь яны абудзяцца ╕ вярнуцца на Зямлю, ╕ гэта будуць апошн╕я дн╕ чалавечай цыв╕л╕зацы╕".

Строга╝: "Вы пакланял╕ся Старым Багам?"

Кунцэв╕ч: "Мы звяртал╕ся да адной з ╤снасця╝. Можаце называць яе дэманам, хаця гэта няслушны тэрм╕н. Мы з Яромкам звал╕ яе ╤стотай. ╤стота прабывала ╝ ╤ншасвеце, аддзеленая ад нас часам ╕ прасторай, а нашай мэтай было заваб╕ць яе ╝ нашу рэча╕снасць, каб моцаю заклёна╝ разбурыць яе плоць ╕ завалодаць яе с╕лай... Вы кал╕-небудзь был╕ на паляванн╕, спадар Строга╝? Тады вы пав╕нны разумець гэты азарт. Мы пачувал╕ся сапра╝дным╕ паля╝н╕чым╕, як╕я асочваюць здабычу".

Строга╝: "Што дало бы вам авалоданне с╕лай гэтай, як вы выказал╕ся, ╤стоты?"

Кунцэв╕ч: "Сусветнае панаванне. Усяго тольк╕. Дробязь, ц╕ не так?

Але напачатку трэба было пакл╕каць ╤стоту ╝ наш сусвет ╕ дазвол╕ць ёй увайсц╕. Гэта задача складалася з некальк╕х крока╝, альбо стадый. Першая – Покл╕ч, зварот да ╤стоты скрозь прастору ╕ час. Другая – Брукаванне Дарог╕, то бок стварэнне тунэля, альбо кал╕дора ╝ прасторы ╕ часе, па як╕м будзе рухацца ╤стота. Трэцяя – Зламанне Замко╝ ╕ Адкрыванне Брамы, якое ажыцця╝ляецца праз чалавечае ахвяраванне. На гэтай стады╕ перад ╤стотай адчыняюцца дзверы ╝ нашу рэча╕снасць, аднак яна яшчэ не можа ╝вайсц╕ ╕ ста╕ць ля ╝ваходу, чакаючы Чацвёртай Стады╕, якая завецца Вячэрай. ╤стота пав╕нна атрымаць Акульту, каб увасоб╕цца ╝ нашым сусвеце".

Строга╝: "Што ёсць Акульта?"

Кунцэв╕ч: "Энерг╕я. ╤стота с╕лкуецца Акультай, ╕ сама плоць яе складаецца з Акульты. Найчысцейшая энерг╕я м╕льёна╝ душ, як╕я яна паглынула. Стварэнн╕, як╕я жыл╕ ╝ часы Г╕пербарэ╕, замест душа╝ мел╕ Акульту. Сустракаюцца яны ╕ цяпер, але тольк╕ зрэдку".

Поле пад загало╝кам «Зацемка» тут засталося незапо╝неным, пэ╝на, Альгерд Алегав╕ч не знайшо╝ся, як пракаментаваць гэтк╕я пасажы.

Строга╝: «Вы сцвярждаеце, што вашы м╕стычныя практыкаванн╕ был╕ за╝часна прыпынены?»

Кунцэв╕ч: "Так. Мы спяшал╕ся. Пераклад манускрыпта прасо╝ва╝ся хутка, у гэтым сэнсе мне няма ╝ чым уп╕кнуць перакладчыка, ён бы╝ майстар сваёй справы. Мы спасц╕гал╕ ╝сё новыя законы ╕ формулы, неабходныя ╝ нашай працы. Як выяв╕ць ╕ прываб╕ць Акульту, як падрыхтаваць пентакл╕ для абароны ад Акульты, якая можа быць разбуральнай... А потым я атрыма╝ гэту анан╕мку".

Строга╝: "Анан╕мны данос?"

Кунцэв╕ч: "Менав╕та. Невядомы ра╕╝ мне звярнуць увагу на паводз╕ны маёй жонк╕ Ядв╕г╕. Яна н╕быта здраджвае мне з гэтым Авельчанкам, перакладчыкам. Мяне гэта ашалам╕ла. Увесь свой час я прысвяча╝ акультным практыкаванням ╕ зус╕м не зважа╝ на Ядв╕гу. Я пача╝ прыглядацца. Даносчык ме╝ рацыю, пам╕ж ╕м╕ сапра╝ды штосьц╕ было. Гэтыя поз╕рк╕, дотык╕. Усё было нав╕давоку, а я н╕чога не бачы╝, паглыблены ╝ свае пошук╕. Я бы╝ у разгубленасц╕. Выгнаць Авельчанку я не мог, таму што пераклад манускрыпта яшчэ не бы╝ завершаны. Тады я пагутары╝ з Ядв╕гай. Сказа╝ ёй, што маю сумневы адносна яе цнатл╕васц╕ ╕ шлюбнай вернасц╕. Да╝ ёй зразумець, што я ╝сё ведаю. Гэта было памылкай. На наступны дзень яна збегла. Разам з Авельчанкам. Дарэчы, гэта пацвердз╕л╕ тутэйшыя. ╤х абодвух бачыл╕ ╝ фурманцы, на гасц╕нцы. Мы з Яромкам к╕нул╕ся на╝здагон. Разумееце, я н╕кога не хаце╝ заб╕ваць. Я проста жада╝ вярнуць Ядв╕гу".

Строга╝: "Вы не адма╝ляеце факт забойства?"

Кунцэв╕ч: "Не адма╝ляю. Мы знайшл╕ ╕х на гасц╕ным двары каля Крушн╕. Яны спал╕, кал╕ мы ╝варвал╕ся да ╕х у пакой. Мы выцягнул╕ ╕х з ложка╝, папярэдне прыкла╝шы да ╕х твара╝ кавалк╕ ткан╕ны, змочаныя ╝ хлараформе. Гэта была ╕дэя Яромк╕. Потым мы аднесл╕ ╕х у фурманку. Яромка цягну╝ Авельчанку, як╕ бы╝ у непрытомнасц╕, я нёс на руках Ядв╕гу. Пэ╝на, карчмару гэта здалося падазроным. Ён выйша╝ нам насустрач ╕ спыта╝: "Панове, мо вам дапамагчы?" Яромка адказа╝: "Яны п'яныя. Не трэба дапамог╕", ╕ карчмар адышо╝ся.

Строга╝: "Вы павезл╕ ╕х у сядз╕бу?"

Кунцэв╕ч: "На лесап╕льню. Гэта таксама была прапанова Яромк╕. Ён сказа╝, што мы можам дасягнуць дзьвюх мэта╝ адразу: пакараць распусн╕цу ╕ яе каханка ╕ ╝ той жа час адчын╕ць Браму, прысвяц╕╝шы гэту ахвяру ╤стоце".

Строга╝: "╤ вы прынял╕ яго прапанову?"

Кунцэв╕ч: "У той момант я не здольны бы╝ разважаць. Мной к╕равал╕ пачуцц╕. Лютасць, кры╝да, адчай. Мы адвезл╕ ╕х на лесап╕льню ╕ здзейсн╕л╕ абрад Ахвяравання паводле формулы. Заб╕л╕ мы ╕х не адразу. Для таго каб ╤стота прыняла ахвяраванне, ахвяру неабходна належным чынам падрыхтаваць, каб надаць ёй падабенства з ╤стотай".

Строга╝: "Як выглядае ╤стота?"

Кунцэв╕ч: "Як знявечаная плоць. Яна не мае вачэй, яе члены адсечаны, ╕ раны кроватачаць. Гэта зраб╕л╕ з ёй Старыя Бог╕, як╕я к╕равал╕ сусветам задо╝га да Яхве. То была кара за дзёрзкасць. За тое, што ╤стота з'ядала чужыя душы".

Строга╝: "Што вы зраб╕л╕ з Ядв╕гай ╕ Авельчанкам?"

Кунцэв╕ч: "Тое, што патрабава╝ Рытуал. Абязвечыл╕ ╕х абл╕ччы, а целы рассекл╕. Яны был╕ жывыя падчас Рытуала, але пэ╝на н╕чога не адчувал╕, бо хлараформ яшчэ дзейн╕ча╝. Потым з дапамогай голема╝ мы склал╕ целы ╝ куфар, абвязал╕ яго ланцугом ╕ к╕нул╕ ╝ раку".

Строга╝: "Чаму менав╕та ╝ раку?"

Кунцэв╕ч: "Некальк╕ стадый было ╝жо пройдзена – ╤стота пакл╕кана, ╕ створаны тунэль. Ён праляга╝ пад рэчышчам Овельк╕. Там, ун╕зе. Як раскол╕на ╝ часе ╕ прасторы. Чалавечая ахвяра мус╕ла адчын╕ць Браму. Кал╕ мы к╕нул╕ куфар у ваду, ён не адразу пайшо╝ на дно, цячэнне падхап╕ла яго ╕ панесла. Тады я адчу╝ проста жывёльны жах, бо мне здалося, што рака прынясе яго на╝прост да сядз╕бы. Яромка таксама бы╝ устрывожаны. "Сх╕б╕л╕ мы, пане, – сказа╝ ён. – Бачыце, ╤стота не хоча прымаць ахвяру". Але спакваля куфар пача╝ пагружацца ╝ ваду, ╕ пад самым мостам пайшо╝ на дно. Ахвяра была прынята".

Зацемка: «Тут мы маем справу з дз╕восным змяшэннем мро╕ ╕ рэча╕снасц╕. Адк╕ну╝шы м╕стычны складн╕к, мы атрымаем „клас╕чнае“ забойства на глебе рэ╝насц╕. Наступны здзек над целам╕ заб╕тых таксама тлумачыцца проста – гэта „звычайная“ спроба схаваць сляды злачынства. Цалкам магчыма, што Яромка Ляпец прысутн╕ча╝ пры гэтым як са╝дзельн╕к. Надзвычай ц╕кава выглядае роля Чортава Моста. Паводле мясцовых падання╝, пан╕ Ядв╕га скончыла жыццё самагубствам, к╕ну╝шыся з моста ╝ в╕ры Овельк╕. Гэта яскравы прыклад народнай ╕нту╕цы╕. Мы маем усе падставы меркаваць, што пад мостам знаходз╕цца маг╕ла двух чалавек. Куфар усё яшчэ там».

– Ах ты ж, халера ясная... – выдыхнула я, адрываючыся ад раздруковак.

Мне зраб╕лася па-сапра╝днаму жудасна. Увогуле мне падабалася чытаць гатычныя г╕сторы╕ ╕ апавяданн╕ жаха╝, але тут было ╕ншае. Тут размова йшла аб рэальных людзях, аб злачынстве, якое было здзейснена ╝ рэча╕снасц╕. Наста╝н╕к свядома адмов╕╝ся ад "м╕стычнага складн╕ка", хаця ╝ гэтым якраз-тк╕ ╕ была ╝ся соль. М╕стычны складн╕к тлумачы╝ вельм╕ многае. Я ╝спомн╕ла свае жахл╕выя мро╕ пра мост ╕ пра тое, што я звала "Пачварай". Два чалавек╕, страшна абязвечаныя ╕ раздраныя на кавалк╕ кракадз╕лам╕ з пашчам╕, падобным╕ на п╕лы. ╤ гэтыя ляманты ╕ пах мярцвячыны, як╕я пераследвал╕ мяне ╝сё дзяц╕нства. Значыць, гэта бы╝ не в╕дзеж, не галюцынацыя. Там, пад мостам, ляжыць куфар з косткам╕, там адчынены дзверы ╝ ╤ншасвет, ╕ ╤стота ста╕ць на парозе ╕ чакае свайго часу...

Я з╕рнула на гадз╕нн╕к. Палова на чацвёртую. За акном панавала глухая цемра, у чорных шыбах адлюстро╝валася памяранцавае святло лямпы. У кватэры было ц╕ха, чулася тольк╕, як у трубах за сцяной шум╕ць вада ╕ ╝ суседзя╝ рыпяць масн╕цы. Кава ╝ кубку зус╕м астыла, я выл╕ла яе ╝ ракав╕ну ╕ пастав╕ла на пл╕ту кавярн╕к. Звары╝шы сабе свежай кавы, я вярнулася да раздруковак ╕ прымус╕ла сябе дачытаць ╕х да канца.

Пасля падвойнага забойства пан Кунцэв╕ч раптам асты╝ да занятка╝ акультызмам ╕ не пажада╝ працягваць свае эксперыменты. Ён зн╕шчы╝ «голема╝» ╕ хаце╝ зн╕шчыць манускрыпт таксама, ды Яромка не дазвол╕╝. Загадчык лесап╕льн╕ абвясц╕╝, што будзе працягваць м╕стычныя пошук╕, ужо самастойна. Ён забра╝ манускрыпт разам з перакладам╕, а заадно выцягну╝ у пана Кунцэв╕ча сал╕дную суму грошай – ма╝ля╝, яму патрэбны «ф╕нансы» для акультных практыкавання╝. Альгерд Алегав╕ч пазначы╝ у зацемках, што тут, хутчэй за ╝сё, ме╝ся на ╝вазе просты шантаж ╕ патрабаванне платы за ма╝чанне. Да забойства Яромк╕ пан Кунцэв╕ч не мае дачынення, ╕ падрабязнасц╕ Яромкавай смерц╕ яму невядомыя. Дзе цяпер знаходз╕цца манускрыпт, ён таксама не ведае. Грошы, як╕я выцыган╕╝ у яго Яромка, ён не спрабава╝ вярнуць. Ён чу╝, што грошы забрала Яромкава ╝дава, у якой засталося трое дзяцей на руках – што ж, няхай будзе так. Пакаранне за забойства яго не страшыць, ён ╕ так ужо адной нагой ╝ маг╕ле. Да таго ж ва ╝с╕м свеце цяпер пануюць хаос ╕ бязладдзе, а гэта значыць, што Старыя Баг╕ вяртаюцца, надышла апошняя эпоха чалавецтва, ╕ ╝жо не мае сэнсу аб чымсьц╕ шкадаваць.

Скончы╝шы чытанне, я патушыла святло, ц╕ха, каб не абудз╕ць маму, прайшла ╝ пакой, не распрану╝шыся залезла ╝ ложак ╕ ляжала, уперы╝шыся ╝ цемру, пакуль не зазв╕не╝ будз╕льн╕к.

–

* Рэчыва пад назвай 'В╕нум Сабац╕' (Vinum Sabbati) згадваецца ╝ м╕стычным апавяданн╕ вал╕йскага п╕сьменн╕ка Артура Мэйчэна (Arthur Machen) 'The Novel of the White Powder'.

18. Фэст

╤шо╝ апошн╕ тыдзень снежня, а надвор'е не палепшала н╕ на кал╕ва – ╝сё тыя ж шэрыя прыцемк╕, туман ╕ цеплаватая гн╕лая мокрадзь. Аднак настрой у местачко╝ца╝ бы╝ пры╝зняты, ╕ ╝весь горад рыхтава╝ся да навагодн╕х свята╝.

Шыбы дамо╝ застракацел╕ папяровым╕ сняжынкам╕ ╕ снегав╕чкам╕, намаляваным╕ гуашшу, а ╝вечары ╝ вокнах кватэр м╕ргал╕ ╕ ╝спыхвал╕ рознакаляровыя дыёдныя г╕рлянды. В╕трыны магаз╕на╝ стал╕ нагадваць скарбонку ╝ разрэзе – чаго-чаго там тольк╕ не было, ад шкляных пацерак ╕ папяровых г╕рлянда╝ да багата ╝браных пластыкавых ял╕нак ╕ манументальных Дзядо╝ Мароза╝ з пап'е-машэ. Усё гэта хараство патанала ╝ гурбах ватовага снегу ╕ з╕хацела ад бл╕скавак ╕ м╕шуры.

На старой плошчы перад будынкам адм╕н╕страцы╕ ╝сталявал╕ навагоднюю елку ╕ павес╕л╕ святочныя ╕люм╕нацы╕. Тут жа на брукаванцы раск╕ну╝ся Навагодн╕ К╕рмаш – шап╕к╕ Беллегпрому ╕ Грамадхарчу, аздобленыя ╝ стыл╕ тутэйшай трэш-эклектык╕. На прыла╝ках побач з «агульнае╝рапейск╕м╕» ял╕нкам╕, л╕хтарыкам╕ ╕ Санта Клаусам╕ красавал╕ся страшнаватыя ляльк╕ з саломы ╕ тэкстылю, як╕м пазайздросц╕л╕ бы адэпты культа вуду, ╕ антропаморфныя чучалы жывёл у нацыянальных строях, як╕я быццам ╕мкнул╕ся абудз╕ць у м╕наках спажывецк╕я рэфлексы, працягваючы ╕м г╕рлянды сас╕сак ╕ кошык╕ з кумпякам╕ ╕ шп╕качкам╕. Асабл╕ва каларытна выглядала каров╕на галава ╝ завушн╕цах ╕ какошн╕ку, якая ╝прыгожвала гандлёвую кропку малаказавода, а таксама дзве св╕ныя тушы каля шап╕ка мясакамб╕ната, убраныя Дзедам Марозам ╕ Снягуркай. Кал╕ б гэта ╝бачы╝ чалавек непадрыхтаваны, ён напэ╝на падума╝ бы, што Овельск захап╕ла секта сатан╕ста╝, ╕ на плошчы ладз╕цца нейк╕ блюзнерск╕ фэст з рытуальным╕ лялькам╕ ╕ ахвярным╕ жывёлам╕*.

На плошчы разгарнул╕ таксама к╕рмаш навагодн╕х елак, але мы з мамай не зб╕рал╕ся марнаваць на ╕х грошы. У парку ля сядз╕бы я наламала яловых гал╕нак, мы пастав╕л╕ ╕х у трохл╕тровы сло╕к ╕ аздоб╕л╕ шкляным╕ шарыкам╕ ╕ бл╕скучым «дожджыкам». Атрымалася прыстойна, ╕ ╝ кватэры запахла ╕гл╕цай. Дзень напярэдадн╕ Новага года, дзякуй Богу, прайшо╝ у м╕ры ╕ згодзе, ╕ мы з мамай неяк прымудрыл╕ся не пасварыцца. Разам мы зав╕хал╕ся на кухн╕, рыхтуючы святочны стол – ал╕╝е, селядзец «пад шубай», батон са шпротам╕ ╕ цытрынай ╕ мяса, запечанае з сырам ╕ цыбуляй. Увечары да нас у госц╕ прыпёрся Франц-Адамыч. Я здагадалася, што ён адмыслова прыйшо╝, каб пазнаём╕цца са мной. Пэ╝на, у ╕х з мамай усё было вельм╕ сур'ёзна. Адамыч прынёс нам падарунк╕ – маме салодк╕ л╕кёр ╕ нейк╕ парфум, мне набор бельг╕йск╕х шакаладак (прывезеных, вядома, не з Бельг╕╕, а з якога-небудзь гомельскага г╕пермаркета) ╕ пачак ван╕льнай кавы. Выведа╝ мае густы, х╕трун. Падарунк╕ мяне залагодз╕л╕, ╕ я вырашыла, што гэты Адамыч, у прынцыпе, не так╕ ╝жо паганы. Ладны мужычок трох╕ за сорак, падобны да савецкага ╕нжынера-супрацо╝н╕ка НД╤: вусы, акуляры, акуратны прабор, гарн╕тур «з ╕голачк╕». Таксама мне спадабалася, што ён бы╝ давол╕ падцягнуты ╕ не ме╝ пуза. Адамыч пахвал╕╝ся, што тройчы на тыдзень роб╕ць прабежк╕ ╝ любое надвор'е ╕ цягае гантэл╕, трэн╕руецца. Натуральна, ён не курыць ╕ амаль не ╝жывае алкаголю. Карацей кажучы, золата, а не мужык, проста дз╕ва, што былая жонка ад яго збегла. Цяпер яна жыве дзесьц╕ ╝ Гомел╕ разам з сынам-падлеткам, з як╕м Франц-Адамыч бачыцца па выходных.

Вечар прайшо╝ спакойна. У куце плявузга╝ тэлев╕зар, мы сядзел╕ за сталом ╕ п╕л╕ шампань, закусваючы ал╕╝е. ╤дыл╕я. Мама паглядала на мяне з асцярогай, пэ╝на, баялася, што я пачну хам╕ць Адамычу, закачу скандал ╕ ╝сё такое ╕ншае. Дарма турбавалася. Не было ╝ мяне намеру лаяцца. Новы год я люб╕ла ╕ не хацела паскудз╕ць сабе свята. А адз╕наццатай я ╝стала з-за стала ╕ пачала зб╕рацца. Мы з Ц╕мкам дамов╕л╕ся сустрэць Новы год на плошчы. Мэр Овельска спадар Хлябцо╝ паабяца╝ местачко╝цам канцэрт зорак Е╝рабачання ╕ танцы да рання. Па-багатаму. Фейерверка╝ у праграме не было, але ╝ любым выпадку усе прыйдуць са сва╕м╕ петардам╕, так што агнявое шоу будзе.

– Тая, мо пасядз╕ш яшчэ з нам╕? – без энтуз╕язму спытала мама.

А Франц-Адамыч махну╝ рукой ╕ сказа╝ дабрадушна:

– Няхай! Моладзь, у яе свае ╕нтарэсы. Кал╕ яшчэ ╕м гуляць, як не цяпер?

Я нак╕нула пал╕цечка ╕ ветл╕ва разв╕талася. Напэ╝на, у Адамыча склалася ╝ражанне, што я найм╕лейшая дзя╝чынка-дзьмухавец. На╕╝ны так╕. Выходзячы з пад'езда, я патэлефанавала Ц╕мку. Ён сказа╝, што яны з рабятам╕ ╝жо на плошчы, тут прышп╕льна, Елф╕ма╝ спявае, а яшчэ абяцал╕ Смолаву ╕ гэту, ну памятаеш, у смешнай такой сукенцы, выконвала на Е╝рабачанн╕ патрыятычную песню**, карацей, прыязджай хутчэй, чакаем!

У навагоднюю ноч пам╕ж Старым ╕ Новым Овельскам мус╕╝ курс╕раваць бясплатны а╝тобус, прынамс╕, так абяца╝ спадар мэр. Прачака╝шы хв╕л╕н пятнаццаць на прыпынку, я страц╕ла цярпенне ╕ пайшла пешшу. Пакуль той а╝тобус, на сва╕х два╕х хутчэй дабяруся.

Надвор'е стаяла зус╕м не навагодняе, цеплаватае ╕ волкае, у паветры нас╕л╕ся бязважк╕я кропл╕ дажджу. Над Овелькай курылася шызая смуга, уздымалася над набярэжнай, па╝зла на горад, затапляючы вул╕цы. Н╕зка над ходн╕кам плыл╕ прада╝гаватыя пасмы туману, такога шчыльнага, што здавалася, да яго можна дакрануцца. Згустк╕ смуг╕ ╝весь час мянял╕ форму – спачатку яны нагадвал╕ чароды цюленя╝ ц╕ касатак, а потым спакваля выцягвал╕ся, выг╕нал╕ся, пера╝тварал╕ся ц╕ то ╝ марск╕х змея╝, ц╕ то ╝ першабытных пачвар з важк╕м╕ верацёнападобным╕ целам╕ ╕ гронкам╕ до╝г╕х, гнутк╕х шчупальца╝. Усё на╝кол патанала ╝ непраглядным тумане, раб╕лася зыбк╕м, невыразным, нейк╕м цякучым, ╕ мне здавалася, быццам я рухаюся ╝ ак╕яне хмар. Размытыя абрысы шматпавярхов╕ка╝ паабапал вул╕ц плыл╕ ╝ туманнай смузе, н╕бы святл╕выя айсберг╕, ╕ бляклыя плямы л╕хтаро╝ калыхал╕ся ╝ волк╕м мораку, як с╕гнальныя агн╕ караблё╝. Дзесьц╕ ╝ дварах бабахал╕ петарды, чул╕ся ажы╝леныя галасы ╕ выбух╕ смеху – народ святкава╝. З боку старой плошчы данос╕л╕ся прыглушаныя гук╕ музык╕.

Тое, што наперадзе мост, я здагадалася па шуму ╕ плёскату вады, сам ён бы╝ нябачны ╝ смузе. Я спын╕лася. М╕ма з шоргатам праеха╝ а╝тобус, ледзьве разганяючы фарам╕ туман. Потым з'яв╕лася сям'я з трох чалавек – мац╕ ╕ бацька, як╕я вял╕ за рук╕ хлопчыка гадо╝ пяц╕, затым па╝з мяне прайшл╕, абня╝шыся, хлопец ╕ дзя╝чына, прабегла зграйка школьн╕ка╝ з бенгальск╕м╕ агням╕ ╝ руках. Усе яны вынырвал╕ з туману, н╕бы здан╕, ╕ зн╕кал╕ зно╝, губляючыся ╝ шызай ╕мзе. 'Усё нармальна. Яно сп╕ць. ╤дз╕!', сказала я сабе ╕ зраб╕ла крок наперад.

Кал╕ я ступ╕ла на мост, мне падалося, што ён злёгку х╕сну╝ся, ╕ ╝ твар мне павеяла холадам. Сэрца маё пачало шалёна калац╕цца, ╕ я адчула, як Цемра ╝ва мне варухнулася ╕ ╝ск╕нулася, як растрывожаная вужака. 'Ойча наш..., прашаптала я, Ойча наш...' Словы мал╕твы бегл╕ ад мяне, рассыпал╕ся, як пацерк╕. На мосце штосьц╕ было. Я не бачыла яго ╝ шчыльнай смузе, але я адчувала яго прысутнасць. Скура ╝ мяне на патыл╕цы сцягнулася, па сп╕не пабегл╕ ледзяныя дрыжык╕. 'Хлеба нашага...нашага...штодзённага...дай нам сёння...' – прагаварыла я ╕ прымус╕ла сябе зраб╕ць яшчэ крок. Яно было наперадзе, каля парэнча╝ моста. Ма╝кл╕вае, цёмнае, яно глядзела на мяне скрозь туманную ╕мгу. '╤ ад усякай злой прыгоды баран╕ нас за╝сёды...' – вымав╕ла я. Здаецца, гэта был╕ ╝жо словы нейкай ╕ншай мал╕твы. Цемра ╝ва мне напялася, як змяя перад к╕дком, усярэдз╕не мяне пача╝ павольна раскручвацца в╕р.