Текст книги "Sisterdark / Сястра-Цемра(СИ)"

Автор книги: Влада Гуринович

сообщить о нарушении

Текущая страница: 7 (всего у книги 17 страниц)

Не╝забаве мой настрой зно╝ рэзка пагорша╝, бо я зразумела, што дзесьц╕ пасеяла ключы ад кватэры. Я стаяла ╝ пад'ездзе перад зачыненым╕ дзвярыма ╕ разгублена корпалася ╝ к╕шэнях – «л╕хтарык», плэер, папяровыя насо╝к╕, скрыначка мятнага дражэ, ╕ншая драбяза. Ключо╝ не было. На ╝сяк╕ выпадак я агледзела сумку. Ключо╝ не было ╕ там. Напэ╝на, я выпадкова вытрасла ╕х, кал╕ выцягвала з к╕шэн╕ навушн╕к╕ – кал╕ тольк╕ я не згуб╕ла ╕х яшчэ раней, у Старым Овельску. ╤ што цяпер раб╕ць?.. Паразважа╝шы трох╕, я выцягнула маб╕льн╕к ╕ набрала мам╕н нумар. Абанент недасягальны. Цудо╝на проста. На любошчах, пэ╝на, са сва╕м Адамычам, вунь ╕ тэлефон адключыла, а што родная дачка та╝чэцца ╝ пад'ездзе пад дзвярыма, ёй начхаць. Зак╕паючы злосцю, я апусц╕лася на падлогу ╕ села, прых╕ну╝шыся сп╕най да дзвярэй. Н╕чога не зроб╕ш, прыйдзецца чакаць.

Праз па╝гадз╕ны ╝ мяне пачал╕ смылець плечы ╕ азадак, ╕ я адчула, што болей чакаць я не ╝ стане. Мама магла затрымацца аж да св╕танку, так што ╝ мяне заставал╕ся два варыянты – альбо сядзець усю ноч у пад'ездзе, альбо кл╕каць на дапамогу суседзя╝. На нашай пляцо╝цы месц╕л╕ся яшчэ дзве кватэры. У адной жыл╕ алкашы, як╕я вельм╕ рэдка прыходз╕л╕ ╝ прытомнасць, а кватэра насупраць прыналежыла Ан╕с╕╕ ╬царко╝ленай. Яе я пабойвалася, бо мне здавалася, што ╝ яе не ╝се дома. Ан╕с╕я звала сябе «старой грэшн╕цай» (хаця насамрэч была яна зус╕м не старая), хадз╕ла ╝ до╝г╕х спадн╕цах ╕ наглуха завязаных хустках ╕ несупынна мал╕лася ╕ пасц╕лася. Мяне яна, напэ╝на, л╕чыла дз╕цём Сатаны ╕ кожны раз пры сустрэчы са мной пачынала жагнацца ╕ варушыць вуснам╕. Экзарцызмы чытала, няйнакш.

Пасля нядо╝г╕х разважання╝ я рашуча паднялася на ног╕ ╕ рушыла на трэц╕ паверх. Там жыл╕ людз╕ больш адэкватныя. Ну, у большасц╕ сваёй... Падня╝шыся на пляцо╝ку, я па чарзе пазван╕ла ╝ дзве кватэры, але бызвын╕кова, гаспадаро╝ ц╕ то не было дома, ц╕ то спал╕ ╝жо. Заставалася яшчэ адна кватэра, у якой жы╝ Валодзька-слесар з сям'ёй. Звяртацца да Валодзьк╕ мне не хацелася. Ён не бы╝ н╕ алкашом, н╕ дэбашырам, але я став╕лася да яго насцярожана, бо мне ён здава╝ся нейк╕м душным.

У Валодзьк╕ была жонка Зоя, ц╕хая, худзенькая жанчынка з вял╕зным╕ перапалоханым╕ вачыма. Казал╕, што Валодзька б'е яе смяротным боем, ╕ яна ╝жо некальк╕ разо╝ трапляла ╝ шп╕таль з пераламаным╕ рэбрам╕ ╕ кровацячэнням╕. Аднак Зоя ╝сё трывала ╕ ╝ м╕л╕цыю не звярталася, бо апроч Валодзьк╕ ╝ яе больш н╕кога не было, ╕ ╕сц╕ ёй не было куды. Зоя пакутавала на нешта «па жаночай частцы» ╕ ╝жо перанесла некальк╕ аперацый з х╕м╕ятэрап╕яй. Ясная рэч, што такая гн╕лая ды хворая яна н╕кому ╝ свеце не патрэбна, а Валодзька, хоць ╕ б'ецца, але з дому не выганяе.

Дачку сваю Наталку, таксама хворую, Валодзька кранальна люб╕╝. У Наталк╕ было штосьц╕ з галавой (я звала яе «а╝тысткай»), яна не разма╝ляла, тольк╕ ╝см╕халася, ╕ мела звычай час ад часу сыходз╕ць з дому. Звычайна яна не адыходз╕ла далёка, але аднойчы яе адлав╕л╕ ╝ Кунца╝цы ╝ пяц╕ к╕ламетрах ад Овельска, а друг╕ раз ажно пад Крушняй – яна цягнулася ╝здо╝ж шашы, раскудлачаная ╕ ╝ адным басаножку, друг╕ згуб╕ла дзесьц╕ ╝ дарозе. За тыя ╝цёк╕ Валодзька яе н╕кол╕ не кара╝ (ну што возьмеш з ненрамальнай?), а вось Зою луп╕╝ жэстачайша – за тое, што не дагледзела. Да мяне Валодзька таксама став╕╝ся добра, за╝сёды мне ветла ╝см╕ха╝ся ╕ здаро╝ка╝ся, але я адчувала да яго непрыязнасць. Мужык, як╕ б'е сваю жонку, не можа быць добрым чалавекам.

За дзвярыма Валодзькавай кватэры гучала музыка, чул╕ся стрэлы ╕ выкрык╕ – там глядзел╕ тэлев╕зар. Памарудз╕╝шы хв╕л╕ну, я нац╕снула на кнопку званка. Стрэлы сц╕хл╕ – пэ╝на, прыглушыл╕ гук тэлев╕зара, потым зашчо╝ка╝ замок, дзверы адчын╕л╕ся, ╕ на парозе па╝ста╝ Валодзька. На ╕м был╕ бруднаватыя хатн╕я нагав╕цы ╕ расшп╕леная кашуля, пад якой в╕днелася круглявае пуза ╕ шырок╕я грудз╕, зарослыя жорстк╕м╕ рудаватым╕ валаскам╕. Мачо, ёлк╕-палк╕.

– Таечка? А што такое? – спыта╝ ён прыязна. – Што, тэлев╕зар шум╕ць?

Я пакруц╕ла галавой.

– Ды не... Дзядзя Валодзя, тут такая справа. Я ключы згуб╕ла, а мамы няма дома, не магу патрап╕ць у кватэру. Скажыце, мо ╝ вас ёсць якая адмычка, ц╕ там, не ведаю, адвёртка? Трэба ╝скрыць замок.

Валодзька нахмуры╝ся, у задуменн╕ паскроб пазногцям╕ жывот.

– Адмычка, кажаш? Зараз глянем.

Валодзька зн╕к за дзвярыма ╕ праз пару хв╕л╕н вярну╝ся з адвёрткай у руцэ.

– Ну, хадзем, паглядз╕м твой замок, – сказа╝ ён.

Разам мы спусц╕л╕ся на друг╕ паверх, дзе размяшчалася мая кватэра. Я мо╝чк╕ паказала яму на дзверы. Валодзька дзелав╕та паторга╝ дзвярную ручку, ╕ ╝пэ╝н╕╝шыся, што дзверы не адчыняюцца, сх╕л╕╝ся над замочнай адтул╕най ╕ прыня╝ся ня╝клюдна тыцкаць туды адвёрткай. Потым ён выпраста╝ся ╕ пах╕та╝ галавой.

– Не, Тая, так не гадз╕цца. Зараз мы яго проста злом╕м, ╕ што тады? Купляй новы замок, уразай, тольк╕ л╕шн╕я выдатк╕. А ведаеш што? Хадзем лепш да мяне. Пасядз╕ш, гарбатк╕ пап'еш, а там ╕ мама вернецца.

– Ну, не ведаю?.. А я не буду вам зам╕наць? – вагалася я.

Валодзька за╝см╕ха╝ся.

– Што ты, Таечка. Было б каму зам╕наць, – сказа╝ ён лагодна. – Зойка ж мая, дурн╕ца, да цёшчы з'ехала, ╕ Наталку з сабой забрала. Кукую цяпер адз╕н, як той бабыль. ╤ пагутарыць няма з к╕м.

На апошняй фразе ╝ ягоным голасе раптам з'яв╕л╕ся плакс╕выя нотк╕. Ён што, на жыццё мне скардз╕цца? Я з╕рнула на зачыненыя дзверы, потым на Валодзьку. Ён выгляда╝ шчырым.

– Ну...добра, – сказала я. – Мне тольк╕ маму дачакацца.

Валодзькава кватэра ╝я╝ляла сабой тыповую двухпакаёвую хрушчо╝ку – адз╕н пакой ╕заляваны, друг╕ прахадны, альбо «гасцё╝ня». Гэта л╕чылася ╕дэальным варыянтам для сям'╕ з трох чалавек, хаця я асаб╕ста л╕нчавала бы таго арх╕тэктара, як╕ вырашы╝, што пакоя╝ у кватэры пав╕нна быць менш, чым чальцо╝ сям'╕, ╕ адз╕н з пакоя╝ мус╕ць быць прахадным. Пак╕ну╝шы ╝ перадпако╕ пал╕то ╕ сумку, я прайшла ╝ «гасцё╝ню». Тэлев╕зар усё яшчэ бы╝ уключаны, перад тэлев╕зарам стая╝ мякк╕ фатэль з шырок╕м╕ падлакотн╕кам╕, а да фатэля бы╝ прысунуты зэдл╕к, як╕ выконва╝ ролю стол╕ка. На зэдл╕ку стая╝ брудны кубак з рэшткам╕ растваральнай кавы ╕ сподак, запо╝нены раздушаным╕ недакуркам╕, а побач ляжал╕ пачак цыгарэт ╕ запальн╕чка. Паветра ╝ пако╕ было шызае ад дыму. Валодзька хуценька прыбра╝ цыгарэты ╕ попельн╕цу ╕ замаха╝ рукам╕, разганяючы дым.

– Я тут так начадз╕╝, прабач. Занураюся, так бы мов╕ць, у халасцяцк╕я звычк╕. Я пры дзя╝чынках н╕кол╕ не куру... Ты сядай, Таечка, тэлев╕зар паглядз╕. А я пайду пакуль што, гарбатк╕ запару.

Ён сышо╝ на кухню. Я апусц╕лася ╝ фатэль ╕ ╝тароп╕лася на экран тэлев╕зара. Бы╝ уключаны адз╕н з расейск╕х канала╝, ╕шо╝ нейк╕ мянто╝ск╕ серыял – я, шчыра кажучы, не адрозн╕ваю ╕х адз╕н ад аднаго. Я чула, як Валодзька важдаецца на кухн╕, грым╕ць посудам, ляпае дзверцам╕ лядо╝н╕. Патроху я разнявол╕лася. Ну сапра╝ды, чаго мне нервавацца? Можа, не так╕ ╝жо ён благ╕ чалавек, гэты Валодзька.

Валодзька вярну╝ся з кухн╕, пастав╕╝ на зэдл╕к вял╕зны кубак чаю ╕ талерку, на якой ляжал╕ то╝стыя, няро╝на накроеныя бутэрброды.

– Вось, Таечка, частуйся, не саромейся. Ты ж, пэ╝на, не вячэрала яшчэ?

– Ага. Дзякуй!

Раптам адчу╝шы востры голад, я сербанула чаю ╕ схап╕ла з талерк╕ бутэрброд з сырам ╕ вяндл╕най. Валодзька ╝см╕ха╝ся, з зам╕лаваннем наз╕раючы, як я ем. Бацько╝ск╕я пачуцц╕ прачнул╕ся, ц╕ што? Потым ён узя╝ пульт тэлев╕зара ╕ дада╝ гуку. Я паморшчылася – ненав╕джу, кал╕ тэлев╕зар раве на ╝сю моц, але змо╝чала, я ж усётк╕ ╝ гасцях.

– Таечка, ты не супраць, кал╕ я тут побач прысяду? – спыта╝ Валодзька.

Я пац╕снула плячыма.

– Ды кал╕ ласка...

Ён прысе╝ на падлакотн╕к ушчыльную да мяне ╕ мо╝чк╕ ╝перы╝ся ╝ тэлеэкран. Аднак серыял яго, пэ╝на, не ц╕кав╕╝. Скас╕╝шы вочы, ён глядзе╝ проста на мяне. Ягоны поз╕рк мяне трох╕ бянтэжы╝, але я старалася на гэта не зважаць. Прыкончы╝шы адз╕н бутэрброд, я ╝зяла з талерк╕ друг╕, з вэнджанай к╕лбасой.

– Табе смачна, Таечка? – спыта╝ Валодзька.

Працягну╝шы да мяне руку, ён узя╝ пасмачку ма╕х валасо╝ ╕ пача╝ асцярожна намотваць яе на палец. Я адсунулася.

– А гэта што, цяпер мода ╝ дзя╝чынак такая? Чырвоныя валос╕к╕? – пац╕кав╕╝ся Валодзька.

– Ды не. Я за модай не сачу, – сказала я.

Валодзька ╝см╕хну╝ся.

– А, ╕ндыв╕дуальнасць. Гэта добра. Ухваляю.

Валодзька зама╝ча╝, адвярну╝шыся да тэлеэкрана.

– Тая, а хлопчык у цябе ёсць? – сптыта╝ ён раптам.

Я ледзь не папярхнулася.

– Што?

– Ну, Таечка, не саромейся. Пэ╝на ж ёсць! Такая прыгожая дзя╝чынка пав╕нна мець хлопчыка, – гавары╝ Валодька. – Слухай, а вы з ╕м ужо?.. Ну?... Гэта самае?.. Тая, мы з табой ужо дарослыя людз╕, ты ж разумееш, пра што я?

Бутэрброд раптам ста╝ мне ╝поперак горла, ╕ я паклала яго зваротна на талерку.

– Не. Н╕чога такога. Мы проста гуляем разам, – сказала я.

Валодзька энерг╕чна зак╕ва╝.

– О, вось гэта прав╕льна! Вельм╕, вельм╕ прав╕льна. З гэтым не трэба спяшацца. Дзя╝чынк╕ цяпер, ведаеш, у чатырнаццаць гадо╝ ужо сапра╝дныя прастытутк╕. Нашае пакаленне было ╕ншае, мы берагл╕ свой гонар. Вунь ╕ Зойка мая дзе╝кай за мяне пайшла, я ╝ яе першы бы╝. Такая няв╕нн╕ца. А цяпер яна, ведаеш, хварэе па-жаноцку, у ложку зус╕м не можа. А мне яно разумееш як? Я ж не стары яшчэ. Мне нават урач сказа╝, што ╝стрыманне шкодна для здаро╝я. Жанчынку мне пара╕╝ завесц╕, для падтрымання тонусу. Ага, так ма╕м╕ словам╕ ╕ сказа╝ – жанчынку. А дзе яе возьмеш? Я ж чалавек сямейны.

Я ма╝чала. Гэта гутарка пачала мяне напружваць. Выслухваць падрабязнасц╕ Валодзькавага ╕нтымнага жыцця мне зус╕м не хацелася, ды ╕ сам ён мне раптам абрыд.

– Дзядзя Валодзя, я пайду, – сказала я, падхап╕╝шыся з фатэля.

Ён пакла╝ сваю шырокую далонь на маё сцягно ╕ рэзка штурхну╝ мяне зваротна ╝ фатэль.

– Сядз╕!

Яго пальцы з такой с╕лай сц╕снул╕ся вакол маёй наг╕, што зраб╕лася балюча.

– Тая, ты хоць ведаеш, што такое адз╕нота? Ведаеш, што гэта значыць для мужчыны? – спыта╝ ён плакс╕вым голасам. – Я не патрабую кахання ц╕ адданасц╕. Я хачу разумення, проста разумення. Вось Наталка мяне разумее. За╝сёды мяне разумела. А цяпер ╕ яе ╝ мяне адабрал╕.

– Пусц╕це!..

Я аберуч схап╕ла яго за запясце ╕ рэзка выкруц╕ла. Валодзька войкну╝, пальцы яго расц╕снул╕ся. Я падхап╕лася на ног╕ ╕ к╕нулася ╝ перадпакой. "Л╕хтарык", круц╕лася ╝ мняе ╝ галаве. Там, у к╕шэн╕ пал╕то, ляжыць "л╕тарык". ╤ чаму я не ╝зяла яго з сабой? ╤дыётка!.. Валодзька дагна╝ мяне адным скачком. Ён схап╕╝ мяне за валасы ╕ ╕рвану╝, ледзь не здзёршы з мяне скальп. Потым ён штурхну╝ мяне на падлогу ╕ навал╕╝ся зверху, прыц╕сну╝шы мяне каленам.

– Сука!.. – прагаварла я ╕ плюнула яму ╝ твар.

Потым я набрала ╝ лёгк╕я пабольш паветра ╕ загалас╕ла:

– Лю-ю-юдз╕!!!

Валодзька размахну╝ся ╕ ╝дары╝ мяне ╝ твар рабром далон╕. У галаве ╝ мяне зазв╕нела, у роце з'яв╕╝ся саланаваты смак.

– А вось гэтага, Таечка, не трэба, – сказа╝ Валодзька. – Навошта нам тыя людз╕? Людз╕, яны ж н╕чога не разумеюць.

Схап╕╝шы мяне за плячо, ён перавярну╝ мяне тварам да падлог╕ ╕ груба залам╕╝ мне руку за сп╕ну – у мяне нават затрашчал╕ костк╕. Я адчула, як яго далонь сл╕зганула мне пад спадн╕цу. Потым адбылося невытлумачальнае. Лямпа пад столлю раптам зам╕гцела ╕ згасла. Тэлев╕зар змо╝к. У кватэры на ╕мгненне запанавал╕ апраметная цемрадзь ╕ мёртвая ц╕шыня. Затым штосьц╕ ╝дарыла ╝ вокны, ударыла з такой с╕лай, што дра╝ляныя рамы затрашчал╕, а шыбы разляцел╕ся на аскепк╕ ╕ асыпал╕ся звонк╕м дажджом на падлогу ╕ падваконне. У разб╕тае акно ╝варвалася нешта нябачнае ╕ пакац╕лася па пако╕, ╕мкл╕вае ╕ не╝таймаванае, як хваля цунам╕, ломячы мэблю, здз╕раючы са сцен дываны. Важкую тушу, якая прыц╕скала мяне да падлог╕, падк╕нула ╝ паветра, перакул╕ла, панесла, н╕бы куль саломы, ╕ з размаху ╝пячатала ╝ сцяну. Потым усё сц╕шылася.

Я ляжала на падлозе тварам ун╕з, вакол панавала цемра, у паветры пахла азонам, як пасля ╝дару маланк╕. Было вельм╕ ц╕ха, я чула тольк╕, як дзесьц╕ побач здушана стогне Валодзька. Я павольна паднялася на ног╕. У святле вул╕чнага л╕хтара я бачыла, у што ператварылася кватэра. Пакой выгляда╝ так, н╕бы апыну╝ся ╝ эп╕цэнтры выбуху. Мебля перакулена ╕ патрушчана, дываны разадраны на лахманы, тэхн╕ка пан╕шчана – экран тэлев╕зара спляжыла ╕ сагнула напалам, як л╕ст кардону. Пад нагам╕ храбусцел╕ аскепк╕ шкла. Валодзька варушы╝ся на падлозе, прыц╕нуты паваленай шафай, ╕ жаласна енчы╝. Я мо╝чк╕ набл╕з╕лася да яго ╕ з усёй с╕лы засадз╕ла яму берцам у пуза. Ён вохну╝ ╕ заскугол╕╝, як паб╕ты сабака.

– Ты... педаф╕л паганы, – прагаварыла я ╕ з задавальненнем засадз╕ла яму зно╝, гэтым разам пад рэбры.

– Паскуда ты. Збачэнец. Да╝но сваю Наталку гвалц╕ш? Скажы, да╝но? Цяпер зразумела, чаму яна ╝весь час ад цябе збягае. Брыда!

Ён ляжа╝, зах╕л╕╝шы галаву рукам╕, ╕ ц╕ха румза╝. Глядзець на яго было брыдка. Я павярнулася ╕ рушыла ╝ перадпакой. Тут было зус╕м цёмна, смярдзела смаленым пластыкам – напэ╝на, гарэла праводка. Я навобмацак адшукала сваё пал╕то ╕ сумку ╕ выйшла з кватэры.

Я таропка крочыла ╝здо╝ж спусцелых начных вул╕ц – без мэты, куды ног╕ вядуць. Сястра-Цемра была побач. Яна ляцела следам, скакала на╝кол, гарэзуючы, як малады ганчак, якога до╝га, вельм╕ до╝га трымал╕ на ланцугу ╕ цяпер, нарэшце, вызвал╕л╕. Я адчувала, як вакол мяне ходзяць в╕хры дз╕кай, ня╝рымсл╕вай энерг╕╕. Кал╕ я м╕нала вул╕чныя л╕хтары, яны м╕гцел╕ ╕ згасал╕. Валасы ╝ мяне на галаве варушыл╕ся. Часам мне здавалася, што я зав╕саю ╝ паветры ╕ лячу, не датыкаючыся падэшвам╕ ходн╕ка. Пахла навальн╕цай.

Апыну╝шыся каля Чортава моста, я спын╕лася. Сам мост не змян╕╝ся н╕ на кал╕ва. Змян╕лася Овелька. Вада. Штосьц╕ здарылася з вадой. Яна зраб╕лася цягучай ╕ вязкай, як мазут, а ╝н╕зе пад мостам павольна круц╕╝ся магутны чорны в╕р. Вел╕чэзная варонка цемрадз╕. У навуковых ф╕льмах так паказваюць чорныя дз╕ры – касм╕чныя варонк╕, як╕я засмоктваюць планеты, зоры, цэлыя галактык╕. Падабенства з чорнай дз╕рой узмацнялася яшчэ ╕ тым, што з сярэдз╕ны варонк╕ б╕╝ слуп халоднага, зелянявага полымя. Слуп узн╕ма╝ся аж да неба, сягаючы зора╝, але, як н╕ дз╕╝на, амаль не дава╝ святла – зялёным свяц╕╝ся тольк╕ мост, а ╝сё наваколле патанала ╝ начной цемры. «Шшшш-аааххх!...», пачула я. «Рррр-лллммм-шшшакххх!..»

Тады я заплюшчыла вочы ╕ пабегла.

Я стрымгало╝ ляцела цераз мост, закры╝шы вочы далоням╕, але ╝сё ро╝на бачыла гэта мёртвае, зелянявае свячэнне. Мяне абдавала пякучым холадам, у ноздры б╕╝ салаждавы смурод мярцвячыны – ╕ чагосьц╕ яшчэ. Лёд, здагадалася я. Так пахне ╝ лядо╝н╕, кал╕ яе занадта до╝га не размарожваць. Тады на сценках утвараецца корка смярдзючага лёду, як╕ пахне тухл╕най ╕ перамарожаным мясам. «Та-я, – пачула я шэпт, ц╕х╕ ╕ выразны. – Та-а-а-я-а-а-а!...»

Апыну╝шыся на друг╕м беразе, я расплюшчыла вочы ╕ аз╕рнулася. Усё зраб╕лася звычайным. На мосце гарэл╕ л╕хтары, ун╕зе бру╕ла вада. Касм╕чная варонка зн╕кла, ад слупа халоднага полымя не засталося ╕ знаку. Сястра-Цемра н╕куды не падзелася, яна па-ранейшаму была са мной, тольк╕ цяпер яна знаходз╕лася не звонку, а ╝сярэдз╕не мяне, дзесьц╕ каля сонечнага спляцення. Яна сц╕снулася ╝ м╕краскап╕чную кропку ╕ ста╕лася, н╕быта ╝ спалоху. «Добра, добра. Супакойся цяпер», – прашаптала я.

Патроху дыханне маё выра╝нялася, шалёнае сэрцаб╕ццё суц╕шылася. Цяпер я ведала, куды мне ╕сц╕. Да цёц╕ Тон╕. Вядома ж, да цёц╕ Тон╕. Яна за╝сёды была для мяне больш бл╕зк╕м чалавекам, чым родная мац╕, ╕ я часам шкадавала, што не магу перабрацца да яе жыць назус╕м. У яе цёплым доме я змагу схавацца ад усяго злога. Нават ад чорнай варонк╕.

У дамку з разным╕ акан╕чкам╕ вокны был╕ цёмныя – гаспадары ╝жо спал╕. Я штурхнула весн╕чк╕, прайшла па сцяжынцы цераз кветн╕к, у як╕м усё яшчэ цв╕л╕ позн╕я хрызантэмы, ╕ асцярожна пазван╕ла ╝ дзверы. Праз хв╕л╕ну ╝ вокнах запал╕лася святло, ╕ на ганак выйшла цёця Тоня, трох╕ заспаная, у халац╕ку, нак╕нутым па╝зверх п╕жамы.

– Таечка? – прамов╕ла яна са здз╕╝леннем, ╕ раптам, прыгледзе╝шыся, пляснула рукам╕ ╕ ╝скл╕кнула: – Госпадзе, Тая, што здарылася?! Цябе ╝дарыл╕?

Тольк╕ цяпер я адчула, што ╝ мяне смыляць шчака ╕ вусны. Валодзька ╝сётк╕ добра мяне прыкла╝.

– Я ╝пала...на лесв╕цы... – сказала я. – Цёця Тоня, я ключы згуб╕ла. У мамы тэлефон не адказвае. Я сядзела ╝ пад'ездзе...

Тут голас у мяне сарва╝ся, ╕ я разра╝лася, як малая.

– Дз╕цятка ж маё... – яна абняла мяне, прыц╕снула да сябе. Ад яе пахла карамеллю ╕ сух╕м╕ кветкам╕. – Ну хадзем, хадзем.

Яна трымала мяне ╝ абдымках, гладз╕ла мяне па валасах ╕ штосьц╕ ласкава варкатала, пакуль я не перастала плакаць. Тады цёця Тоня пачала абурацца.

– Ну, Бронька! – гаварыла яна, маючы на ╝вазе маю маму. – Ну што за гулёна? От я ёй скажу! За╝тра ж ёй патэлефаную ╕ ╝сё скажу. Забылася, што ╝ яе ёсць дз╕ця. Ну як так можна?

У вачах у мяне зно╝ зашчыпала. Зраб╕лася сябе шкада. Ну сапра╝ды, як яна магла забыцца?.. Я бы зно╝ пачала румзаць, але тут у пако╕ з'яв╕╝ся Ц╕мка – сонны ╕ ╝скудлачаны, апрануты ╝ адны мятыя трэн╕к╕ ╕ саколку.

– Мам, а што... – пача╝ ён, але ╝бачы╝шы мяне, змо╝к на па╝слове.

– Ц╕мафей, вось Таечка прыйшла, – сказала цёця Тоня. – Яна ключы згуб╕ла. Будзе начаваць у нас.

Ц╕мка ╝тароп╕╝ся на мяне ╕ раптам зал╕╝ся чырванню.

– Добра. Я на гарышча спаць пайду, – прамямл╕╝ ён.

Выгляд у яго бы╝ так╕, што пры ╕ншых абстав╕нах я бы засмяялася, але цяпер, шчыра кажучы, мне было не да смеху. Цёця Тоня з не╝разуменнем з╕рнула на яго.

– Ты што яшчэ ╝здума╝? Раскладушку няс╕!

Мне паслал╕ на раскладушцы побач з канапай, на якой спала цёця Тоня. Перад тым як класц╕ся спаць, яна вырашыла прыгатаваць мне цёплага малака з мёдам – «ад нерва╝» ╕ каб спалася лепш. Кал╕ яны выйшла ╝ кухню, Ц╕мка, ужо ╝ «прыстойнай» ц╕штоцы ╕ джынсах, прысе╝ на краёчак раскладушк╕ ╕ спыта╝ напа╝голасу:

– Тая, што ╝ цябе з тварам?

Што ╝ мяне з тварам, я не ведала ╕ ведаць не жадала, але я магла ╝яв╕ць, што вочы ╝ мяне апухлыя ад слёз, шчака, напэ╝на, уся с╕няя, а вусны рассечаны.

– Змагалася з лятучым╕ малпам╕, – пажартавала я. – Н╕чога, Ц╕м. Упала на лесв╕цы. Цёмна было ╝ пад'ездзе, ведаеш.

Так╕ адказ яго не здавол╕╝.

– Тай, я сур'ёзна пытаюся. Што здарылася? Кал╕ зно╝ Захар...

Я затрэсла галавой.

– Ды не, я яго нават не бачыла. Ц╕мка, пра╝да, усё добра. Я проста згуб╕ла ключы.

Я бачыла, што ён усё яшчэ сумняваецца. ╤ тады, адчу╝шы дз╕╝ны пары╝, я абняла яго ╕ пачала церц╕ся шчакой аб яго плячо. Цемра ╝сярэдз╕не мяне млела ╕ варкатала, н╕бы задаволеная котка. Яна таксама цягнулася да Ц╕мк╕, побач з ╕м ёй было добра.

– Ц╕м, ну пра╝да, усё нармальна, – сказала я.– Мяне н╕хто не кры╝дз╕╝. ╤ ╝жо н╕кол╕ не пакры╝дз╕ць. Н╕кол╕-н╕кол╕!

***

Валодзьку ╝ Овельску больш не бачыл╕. Ён зн╕к пасля таго, як невядомыя разграм╕л╕ ягоную кватэру, а яго самога зб╕л╕ на горк╕ яблык. Меркавана, гэта был╕ тутэйшыя мужык╕, як╕я вырашыл╕ ╝чын╕ць самасуд. ╤ было за што! Валодзькава Зоя звярнулася ╝ м╕л╕цыю ╕ ╝сё расказала. Жудасныя рэчы. Пра Наталку. Зоя ╝сё ведала, але ма╝чала, таму што баялася, што Валодзька заб'е ╕х абедзьвюх. Але нават яе бязмежнай памярко╝насц╕ нарэшце прыйшо╝ канец... Валодзьку аб'яв╕л╕ ╝ росшук. Зоя з дачкой з'ехала на Маларыччыну да мац╕, а яшчэ праз год выйшла замуж за аднаго вельм╕ добрага чалавека, шчырага верн╕ка, як╕ л╕чы╝, што жыццё зямное ёсць пакута ╕ кара за Першародны Грэх, а м╕с╕я кожнага хрысц╕ян╕на – раб╕ць усё, каб пакуты на Зямл╕ стала менш, бо тольк╕ так можна набл╕з╕цца да Валадарства Нябеснага. Пра здарэнне ╝ Валодзькавай кватэры я н╕кому не сказала. Нават Ц╕мку. Але здаецца мне, што кал╕ б Ц╕мка пра тое даведа╝ся, ён сказа╝ бы, што я ╝сё зраб╕ла прав╕льна.

16. Дыктатура

З╕ма ╝ гэтым годзе выдалася гн╕лая ╕ ненатуральна цёплая, ╕ сам яе пачатак бы╝ нейк╕м анамальным. Позна ╝вечары, у першых чыслах снежня, на Овельск наляце╝ шалёны в╕хор ╕ пракац╕╝ся па мястэчку, ломячы дрэвы ╕ зрываючы шыльды, а потым неба раскалола маланка. Навальн╕ца до╝жылася ╝сяго некальк╕ хв╕л╕н, аднак паспела нараб╕ць шкоды. Ветрам паабрывала правады, ╕ палова горада засталася без электрычнасц╕, з некальк╕х шматпавярхов╕ка╝ у «блоках» здзерла дах, а стогадовыя дрэвы ля набярэжнай Овельк╕ павыдз╕рала з караням╕. Найгоршым было тое, што падчас буры павал╕╝ся дра╝ляны крыж, як╕ стая╝ каля шашы перад уездам у горад. Яго пералам╕ла ля самай асновы ╕ вык╕нула на праезджую частку, пад колы машын. Местачко╝цы казал╕, што гэта нядобры знак – ╕ ╝палы крыж, ╕ несвоечасовая маланка над пустым╕ палям╕. Мног╕я на╝прост звязвал╕ гэта з «блюзнерствам», якое ╝чын╕л╕ ╝ Овельску год таму.

Летась па загаду гарадской адм╕н╕страйцы╕ бы╝ зруйнаваны невял╕к╕ каваны крыж, як╕ стая╝ у яры непадалёк ад сядз╕бы Кунцэв╕ча╝. У дзевяностыя яго ╝сталявал╕ мясцовыя «адраджэнцы» ╝ памяць ахвяра╝ НКУС, як╕х, паводле некаторых звестак, расстрэльвал╕ ╝ падвалах сядз╕бы, а таксама ╝ гонар чатырох па╝станца╝-кал╕но╝ца╝, як╕я был╕ павешаны ╝ тым жа яры ╝ 1863-м. Паводле падання, на пакаранн╕ прысутн╕ча╝ сам генерал-губернатар, а асуджаных веша╝ Пархом Ляпец, тутэйшы, як╕ потым атрыма╝ ад генерал-губернатара надзел зямл╕.

Некальк╕ местачко╝ца╝ выступ╕л╕ тады ╝ абарону крыжа. У большасц╕ сваёй гэта был╕ верн╕к╕-параф╕яне, як╕я не жадал╕ дапусц╕ць апаганьвання святын╕, бо крыж бы╝ асвечаны. Да верн╕ка╝ далучыл╕ся прадста╝н╕к╕ тутэйшай ╕нтэл╕генцы╕ – музейшчык-экскурсавод, б╕бл╕ятэкарка ╕ наш наста╝н╕к г╕сторы╕, Альгерд Алегав╕ч. Пратэсто╝цы был╕ настроены рашуча ╕ нават зб╕рал╕ся зладз╕ць п╕кет, але ╕м не дал╕ дазволу. Тады яны нак╕равал╕ петыцыю да спадара Хлябцова В╕ктар-Аляксандрыча, галавы Овельскай адм╕н╕страцы╕, як╕, уласна кажучы, ╕ бы╝ ╕н╕цыятарам «блюзнерства». Пратэсто╝цы атрымал╕ катэгарычную адмову, падмацаваную жалезабетонным╕ аргументам╕. Па-першае, крыж бы╝ усталяваны без узгаднення з уладам╕, то бок незаконна, па-другое, няма н╕як╕х доказа╝, што ╝ былой сядз╕бе сапра╝ды чын╕л╕ся расстрэлы, ╕ па-трэцяе, вельм╕ сумн╕╝на выглядае сам факт ушанавання памяц╕ чатырох польск╕х тэрарыста╝, пакараных, м╕ж ╕ншым, за антыдзяржа╝ную дзейнасць. Так╕ адказ нашага г╕сторыка проста даб╕╝. Ён до╝га хадз╕╝ у засмучэнн╕ пачуцця╝ ╕ паказва╝ ус╕м раздруко╝к╕ з б╕яграф╕ям╕ пакараных па╝станца╝ – ма╝ля╝, як╕я ж яны «паляк╕», гэта ж нашы, тутэйшыя хлопцы, студэнцтва ╕ дробная шляхта, як╕я ахвяравал╕ свае жыцц╕ за свабоду Беларус╕!.. Аднак гэта н╕чога не дало, ╕ рашэнне мэра засталося непах╕сным. У яр прыйшл╕ рабочыя ╕ выкарчавал╕ крыж за л╕чаныя хв╕л╕ны. Некаторы час ён ляжа╝ там у зарасн╕ках здз╕чэлага язм╕ну, а потым кудысьц╕ падзе╝ся. Гэта г╕сторыя паступова забылася, але цяпер, напалоханыя дз╕╝най снежаньскай навальн╕цай, людз╕ ╝спомн╕л╕ пра тое блюзнерства ╕ стал╕ пагаворваць, што пратэсто╝цы, усётк╕, мел╕ рацыю, ╕ крыж у яры, усётк╕, не трэба было чапаць...

Пасля навальн╕цы прыйшла адл╕га, ╕ ╝сталявалася, як жартавал╕ тутэйшыя, «тыпова е╝рапейская з╕ма». ╤шла ╝жо другая палова снежня, але снегу не было ╕ знаку, тэмпература трымалася плюсавая, часам сягаючы дзесяц╕ градуса╝ цяпла. Вада ╝ рацэ ╝знялася, навакольныя лясы ╝чарнел╕ ╕ стаял╕ мокрыя, панурыя, а над аголеным╕ палям╕ нас╕╝ся сыры цеплаваты вецер, як╕ пах волкай глебай ╕ балотнай гн╕ллю. Асабл╕ва прыгнятала адсутнасць святла ╕ сонца. За цьмяным св╕танкам адразу ж надыходз╕л╕ шэрыя прыцемк╕, а потым змрок спакваля гусце╝ ╕ нал╕ва╝ся чарноццем, на вул╕цах запальвал╕ся л╕хтары, але ╝ волкай смузе яны свяц╕л╕ размыта ╕ блякла, амаль не разганяючы цемру. Неба было зацягнута хмарам╕, час ад часу луп╕╝ абложны дождж, местачко╝цы хадз╕л╕ пад парасонам╕ ╕ клял╕ надвор'е. Затое грыбн╕к╕ был╕ задаволеныя – казал╕, што ╝ здз╕чэлым парку ля сядз╕бы ва╝сю паперл╕ апёнк╕ ╕ шамп╕ньёны, ╕ гэта ╝ снежн╕ месяцы...

Гэту анамальную з╕му я перажывала цяжка. За╝сёдны змрок ╕ гн╕лая мокрадзь страшна раздражнял╕, ╕ я ╝весь час хадз╕ла ╝ паганым настро╕ – штосьц╕ сярэдняе пам╕ж дэпрэс╕яй ╕ панурай зласл╕васцю. Цешыла х╕ба тольк╕ тое, што не было маразо╝, ╕ не трэба было хутацца ╝ бясформенныя пухав╕к╕ ╕ то╝стыя швэдары, як╕я я трываць не магла. Цемра ╝ва мне драмала, быццам закалыханая з╕мовым╕ прыцемкам╕, ╕ я радавалася таму, што яна сп╕ць. За апошн╕м часам я пачала баяцца ╝спышак уласнага гневу, бо яны зраб╕л╕ся па-сапра╝днаму разбуральным╕. Цемра чуйна рэагавала на мае эмоцы╕, ╕ кал╕ я адчувала моцную злосць альбо страх, яна адразу ж абуджалася ╕ ╝ск╕двалася, н╕бы ганчак, гатовая ╝сё крушыць ╕ рваць на кавалк╕. У дзяц╕нстве я заба╝лялася з ёю, як з гарэзл╕вым шчанюком, але цяпер яна змян╕лася, ператвары╝шыся ╝ дз╕кую стых╕ю, з якой вельм╕ цяжка было са╝ладаць. Хаця, магчыма, гэта я змян╕лася, а безабл╕чная Цемра проста адлюстро╝вала маю ╕снасць...

Цяпер я змушана была кантраляваць сваю лютасць, ╕ раб╕ць гэта было ╝сё складаней. Мая ╬п╕рэв╕цкая канторка накрылася, знайсц╕ новую падпрацо╝ку не атрымл╕валася, я засталася зус╕м без грошай ╕ мус╕ла выкленчваць гато╝ку у мамы. Грошы яна давала, але з так╕м╕ вымовам╕ ╕ ╝шчуванням╕, што раб╕лася моташна. Яна, бач ты, жылы рве на працы, каб мяне карм╕ць ╕ апранаць, а мне ╝сё мала, я ╝сё лезу ╕ лезу да яе ╝ к╕шэн╕, я пры╝лашчыла но╝тбук, як╕ яна сабе для работы куп╕ла, ╝тап╕ла свой маб╕льны тэлефон, ╕ прыйшлося купляць мне новы, а яна ╝жо трэц╕ сезон запар ходз╕ць у старых ботах. Ну ╕ гэтак далей. Аднойчы я не стрымалася ╕ закрычала:

– Аборт трэба было раб╕ць! Тады б н╕хто не зам╕на╝ табе жыць. А што грошай не маеш, дык гэта бздура. У Адамыча свайго папрас╕. Гэта, у рэшце рэшт, ягоны абавязак – даваць грошы сва╕м утрыманкам!

Ад такой абразы мама спачатку знямела – пэ╝на, яе яшчэ н╕кол╕ не называл╕ "╝трыманкай", а потым ад душы ╝ляп╕ла мне по╝ху. Упершыню ╝ жыцц╕. Раней яна н╕кол╕ не ╝зн╕мала на мяне руку.

Я к╕нулася ╝ ванную ╕ зачын╕лася на гапл╕к. Мяне ╝сю калац╕ла, хацелася плакаць ╕ крычаць – ╕ ад злосц╕, ╕ ад пачуцця ╝ласнага бясс╕лля. А потым я адчула знаёмы паве╝, ╕ ╝ паветры запахла азонам. Лямпачка над дзвярыма пачала трашчаць ╕ м╕гцець, падлога задрыжэла, пал╕чка над ваннай падскочыла, ╕ з яе пасыпал╕ся бутэлечк╕ з шампуням╕ ╕ крэмам╕. Я зразумела – зараз шандарахне. Цемра прачнулася, усярэдз╕не мяне круц╕╝ся шалёны в╕р, ╕ я не ведала, як яго ╝таймаваць. У пан╕цы я агледзелася па баках, ╕ поз╕рк мой упа╝ на ман╕кюрныя нажн╕чк╕ з вострым╕ канцам╕, як╕я ляжал╕ на кра╕ ракав╕ны. Ледзьве ╝сведамляючы, што я раблю, я ╝зяла нажн╕цы ╕ паднесла ╕х да сцягна.

– Спын╕ся. Зараз жа спын╕ся, – шаптала я. – ╤накш зраблю балюча. Вось так.

╤ я з с╕лай прыц╕снула нажн╕цы да сцягна ╕ рванула, успорваючы скуру. Парэз атрыма╝ся глыбок╕. Я стаяла з нажн╕цам╕ ╝ руцэ, сцягно смылела, па назе павольна сцякала кро╝, але Цемра супако╕лася. Супако╕лася. Лямпа зно╝ свяц╕ла ро╝на, в╕брацы╕ пад падлогай сц╕шыл╕ся, в╕р ува мне запавол╕╝ся ╕ не╝забаве спын╕╝ся зус╕м. Цемра вярнулася ╝ сваё схов╕шча – усярэдз╕не мяне, ля сонечнага спляцення – ╕ знерухомела ╝ сонным ачмурэнн╕.

Ад выгляду крыв╕ мне зраб╕лася млосна. Я адвярнула кран ╕ пачала плёскаць сабе ╝ твар халоднай вадой, каб не самлець. Мама звонку грукала ╝ дзверы ╕ штосьц╕ крычала.

– Ды пачакай ты! – выкл╕кнула я з прыкрасцю. – Зараз выйду.

Я зразумела, як можна кантраляваць Цемру. Боль. Ён нейк╕м чынам яе ╝лагоджвае. Мятода, канечне, не фантан. Што мне цяпер, хадз╕ць са сц╕зорыкам, як прыпылены Лёня, ╕ крэмзаць сябе кожны раз, кал╕ адчую, што мяне "накрывае"?.. Дарэчы, наконт Лён╕. Я прыгадала, што ён нават у летнюю спёку цягаецца ╝ кашулях з рукавам╕. У школе казал╕, што ён "упароты", у л╕таральным сэнсе, хавае пад кашуляй сляды ад ╕н'екцый. Лухта. Н╕як╕ ён не тарчок. У яго, пэ╝на, рук╕ зрэзаны ╝ мяса. Крэмзае сябе, як я цяпер. Таксама спрабуе кантраляваць. Каго? Дакладней – што? Цемру? Ды глупства. Адкуль у яго Цемра. Шыза звычайная. А ён хоча гэта спын╕ць, ды н╕чога ╝ яго не атрымл╕ваецца. Звар'яцелы, адмарожаны Лёнечка. Я раптам адчула штосьц╕ накшталт спачування.

– Тая! – крычала мама, торгаючы дзвярную ручку. – Тая!

"Курва", прашыпела я. А потым сказала ╝голас:

– Ну зараз, зараз!

Я адматала туалетнай паперы, прыц╕снула яе да парэза ╕ трымала, пакуль крывацёк не суня╝ся.

***

Не╝забаве гэта ненармальная з╕ма прынесла яшчэ адну благую нав╕ну. Г╕сторыка нашага, Альгерда Алегав╕ча, звольн╕л╕ са школы. Падстава была м╕зэрная ╕ цалкам надуманая. Напярэдадн╕ з╕мовых вакацый да нас наведалася кам╕с╕я РАНО з праверкам╕, ╕ па ╝сёй школе ладз╕л╕ паказальныя адкрытыя ╝рок╕. Правяральшчык╕ зав╕тал╕ ╕ да нас на ╝рок г╕сторы╕ – чатыры "бугры" з РАНО ╕ дырэктарка. Г╕сторык паказва╝ прэзентацыю пра балахо╝ца╝. Н╕чога, абсалютна н╕чога крамольнага там не было, проста г╕старычныя факты ╕ арх╕╝ныя фотаздымк╕. Правяральшчык╕ адрэагавал╕ дз╕╝на. На працягу ╝рока яны захо╝вал╕ грабавое ма╝чанне ╕ сядзел╕, вылуп╕╝шы вочы ╕ напружана выпраста╝шыся, быццам мел╕ цв╕к у дупе. Што тычыцца дырэктарк╕, то на яе азызлай ф╕з╕яном╕╕ адлюстравал╕ся ледзь не ╝се колеры вясёлк╕ – спачатку яна збялела, потым папунсавела, ╕ нарэшце ззелянела. Кал╕ празв╕не╝ званок, правяральшчык╕ разам падхап╕л╕ся ╕ ланцужком рушыл╕ да выхаду. Апошн╕ з павяральшчыка╝, лысаваты дзядзька ╝ п╕нжаку ╕ са скураной тэчкай у руках, затрыма╝ся ╕ сказа╝ холадана:

– Вы б яшчэ пра Бандэру ╕м расказал╕, таварыш На╝мысн╕к!

На╝мысн╕к – гэта прозв╕шча г╕сторыка. На наступны дзень мы даведал╕ся, што яго звальняюць. Для мяне гэта было сапра╝дным шокам. Як жа так, ╕ гало╝нае – завошта? Што такога ён учын╕╝? Х╕ба ёсць дзве г╕сторы╕, "прав╕льная" ╕ "няправ╕льная", ╕ пра чырвонаармейца╝ расказваць можна, а пра балахо╝ца╝ – нельга?..

Тады я зраб╕ла тое, чаго менш за ╝сё ад сябе чакала. Я выдрала аркуш са сшытка ╕ нап╕сала калекты╝ны зварот да дырэктарк╕ з просьбай наста╝н╕ка не звальняць. Я спяшалася, ╕ атрымалася трох╕ бязладна, затое ад шчырага сэрца. Потым я абышла клас ╕ прымус╕ла кожнага пастав╕ць свой подп╕с пад зваротам. Усе падп╕свал╕ся ╕ не гудзел╕. Магчыма, тут спрацава╝ таксама эфект нечаканасц╕ – я н╕кол╕ яшчэ не прая╝ляла такой ╕н╕цыяты╝насц╕. Пасля мы ╝с╕м класам рушыл╕ ╝ дырэктарск╕ каб╕нет. Трэба сказаць, што клас наш бы╝ зус╕м не дружны, ╕ мае аднос╕ны з аднакласн╕кам╕ был╕, мякка кажучы, не╕дэальныя. Але цяпер я м╕мавол╕ ╝зяла на сябе ролю л╕дара, ╕ за мной, як за л╕дарам, пайшл╕.

Усе разам мы ╝вайшл╕ ╝ каб╕нет, ╕ я паклала зварот на стол дырэктарк╕. Яна не разгуб╕лася. Узя╝шы аркуш, яна прабегла яго вачыма. Потым з╕рнула на нас па╝зверх акуляра╝ ╕ прамов╕ла ледзяным голасам:

– Так. Хто ╝ вас гало╝ны? Завадатар хто? Няхай застанецца. Астатн╕я – з каб╕нета!

Наш рэвалюцыйны настрой адразу ж згас. Аднакласн╕к╕ мо╝чк╕, адз╕н за адным высл╕знул╕ ╝ кал╕дор. Я засталася. ╤ Ц╕мка таксама. А яшчэ Стас╕к з Тол╕кам. Напэ╝на, гутарыць сам-насам з дырэктаркай н╕кому з ╕х не карцела, але Ц╕мка заста╝ся, таму што засталася я, а Стась ╕ Тол╕к – таму што заста╝ся Ц╕мка. Яны ╝сётк╕ сябравал╕. Дырэктарка зап╕сала нашы прозв╕шчы ╕ абвясц╕ла, што ╝се мы атрымл╕ваем "неуд' па паводз╕нах. Апроч таго, наша класная к╕ра╝н╕ца, Барбара Каз╕м╕ра╝на, атрымае вымову ╕ дэпрэм╕раванне за нездавальняючую выхава╝чую работу. Альгерда Алегав╕ча а яна нават не згадала, але ╕ так было зразумела, што статус ягоны не змян╕╝ся. Звольнены ён, ╕ кропка.