Текст книги "Sisterdark / Сястра-Цемра(СИ)"

Автор книги: Влада Гуринович

сообщить о нарушении

Текущая страница: 4 (всего у книги 17 страниц)

Кал╕ аднойчы з Гаража Нумар Нуль пачулася: 'Гэй, пе╝н╕чак! Запалк╕ ёсць?', сэрца ╝ Стася спачатку вухнула ╝ пятк╕, а потым падскочыла ╕ затахкала дзесьц╕ ля самага горла. 'Я не куру', невыразна прамямл╕╝ Стась ╕ паскоры╝ крок. Ён чу╝, як Жыхар сказа╝ штосьц╕ неразборл╕вае, але мяркуючы па ╕нтанацы╕ абразл╕вае, ╕ яны з Захарам заржал╕. Стась не аз╕рну╝ся. Ён ╕шо╝, прын╕жана ╝цягну╝шы галаву ╝ плечы, ╕ ледзьве стрымл╕ва╝ся, каб не пабегчы.

Ён спадзява╝ся, што Захар з Жыгхарам не нададуць уваг╕ гэтаму маленечкаму ╕нцыдэнту, ╕ наза╝тра пра яго забудуцца. Пра яго, аднак, не забыл╕ся. На друг╕ дзень Жыхар заступ╕╝ Стасю дарогу ╕, з╕хатл╕ва ╝см╕хаючыся, паведам╕╝, што ╝ваход з гаражо╝ у двары з некаторых часо╝ з'я╝ляецца платным.

– У як╕м сэнсе? – пралепята╝ Стась.

– У простым, 'сахарок'. Бабк╕ ган╕, – сказа╝ Жыхар, хмылячыся.

Стась агледзе╝ся. Станов╕шча было неспрыяльнае – на╝кол ляжала бязлюдная быльняговая пустка, з аднаго боку цягну╝ся глух╕ бетонны плот, з другога – шэраг╕ гаражо╝, ля як╕х, як назло, не было н╕воднага а╝тааматара. Адыходз╕ць не было куды.

Стась выц╕сну╝ прыязную усмешку ╕ намагаючыся гаварыць ветл╕ва, але цвёрда, паведам╕╝, што двор ╕ гаражы не з'я╝ляюцца прыватнай тэрыторыяй н╕ Жыхара, н╕ Захара, ╕ таму ╕х прэтэнз╕╕ цалкам неабгрунтваныя. У адказ Жыхар уздыхну╝ ╕ з сумным выглядам суну╝ кулак Стасю пад рэбры. Пакуль той курчы╝ся ╕ хрыпе╝, спрабуючы глынуць паветра, Жыхар цярпл╕ва тлумачы╝, што Стась памыляецца, гэта тэрыторыя прыналежыла ╕м, кал╕ ён яшчэ пешшу пад стол хадз╕╝, ╕ таму неабгрунтаванай з'я╝ляецца яго тут прысутнасць, аднак яны гатовы забяспечыць яму камфортны ╕ бязбольны побыт – за пэ╝ную плату, натуральна. ╤ ён, Жыхар, вельм╕ спадзяецца, што Стась пастав╕цца да гэтага з паразумннем ╕ пазбегне трагеды╕, бо ╝ адваротным выпадку ён будзе мець размову з Захарам, як╕ зус╕м не так╕ добры ╕ чулл╕вы, як Жыхар, ╕ разма╝ляць будзе ╝жо па-сур'ёзнаму. Пра╝да, Захар? Захар, як╕ стая╝, абапёршыся локцям╕ на байк, ╕ мо╝чк╕ наз╕ра╝ за гэтай сцэнай, ухмыльну╝ся ╕ к╕╝ну╝. Разма╝ляць з Захарам Стасю зус╕м не карцела. Л╕хаманкава пакорпа╝шыся ╝ к╕шэнях, ён выцягну╝ пакамечаную купюру ╕ не гледзячы суну╝ яе Жыхару, пасля чаго бы╝ адпушчаны з м╕рам.

Дома за вячэрай Стась асцярожна спыта╝ у бацьк╕, як трэба паводз╕ць сябе пры канфл╕кце з хул╕ганам╕. Бацька глыбакадумна ╝зня╝ бровы ╕ сказа╝, што найбольш разумным будзе падобную с╕туацыю прадух╕л╕ць, а кал╕ канфл╕кт усё ж адбы╝ся, гэта значыць, што абодва бак╕ зраб╕л╕ штосьц╕ ╝ коран╕ няправ╕льнае. Бацька зно╝-тк╕ ме╝ рацыю, аднак выразнага адказу на сваё пытанне Стась так ╕ не атрыма╝.

Стась н╕кол╕ ╝ жыцц╕ н╕ з к╕м не варагава╝. Ягоны бацька за╝сёды каза╝, што ╝се спрэчныя пытанн╕ можна вырашыць шляхам м╕рных перагавора╝, а мудрэйшы той, хто ╝вогуле пазбягае канфл╕ктных с╕туацый, перасякаючы ╕х у зародку. З гэтым меркаваннем Стась бы╝ по╝насцю сал╕дарны. У класе яго часам правакавал╕ на калатнечу, робячы яму дробныя гадасц╕ накшталт вытрасання падручн╕ка╝ з сумк╕ альбо падк╕двання цыдулак з абразам╕, але Стась веда╝, што ╕ншы раз лепей прака╝тнуць кры╝ду ╕ зма╝чаць, каб пазбегнуць яшчэ горшых непрыемнасцей. У школе гэта м╕ралюб╕вая тактыка за╝сёды спрацо╝вала, ╕ Стась не ме╝ сур'ёзных праблем н╕ з наста╝н╕кам╕, н╕ з вучням╕.

Але ╝ той дзень Стасевы жыццёвыя ╝сто╕ сур'ёзна пах╕снул╕ся. Правё╝шы вечар у разважаннях, ён прыйшо╝ да высновы, што ягоны аднакласн╕к, Неруш Ц╕мафей, ╝сётк╕ ме╝ рацыю, кажучы, што за сябе трэба б╕цца. Б╕цца па-сапра╝днаму, да крыв╕ ╕ с╕няко╝. ╤накш з'ядуць. Б╕цца Неруш уме╝. Прыйшлося навучыцца. Ён кульга╝ ад нараджэння ╕ бы╝ ля╝шой – змушана, бо пальцы на правай руцэ яго амаль не слухал╕ся. Аднак гэтыя ф╕з╕чныя недахопы яму быццам зус╕м не зам╕нал╕. Прынамс╕, б╕╝ся ён за╝сёды на ро╝ных, без н╕як╕х паблажак. Нярэдка падчас перапынка╝ Стась наз╕ра╝ за гэтым╕ двубоям╕. Здаралася, што ╝ калатнечы хлопцы не зважал╕ на званок ╕ сашчап╕╝шыся, н╕бы каты, кулём качал╕ся па падлозе школьнага кал╕дора, пакуль наста╝н╕ца не прыбягала з ф╕зкультурн╕кам, як╕ адз╕ны мог спын╕ць бойку, узя╝шы ╕х за ка╝неры ╕ расцягну╝шы ╝ бак╕. Не дз╕ва, што Неруш стаб╕льна ме╝ 'неуд' па паводз╕нах ╕ часцяком хадз╕╝ з с╕някам╕ ╕ драп╕нам╕ на твары. Аднак у класе яго паважал╕, ╕ гэта было гало╝нае.

Б╕цца па-сапра╝днаму Стасю яшчэ не даводз╕лася. Яго бацька ╝вогуле такога не ╝хваля╝, кажучы, што ╝жыванне грубай с╕лы тольк╕ спараджае новую хвалю гвалту ╕ рэальных праблем не вырашае. Але, з ╕ншага боку, кал╕ м╕ралюб╕вая пал╕тыка больш не працуе, н╕чога не застаецца, як пераходз╕ць да баявых дзеяння╝... 'Што ж, кал╕сьц╕ трэба пачынаць', сказа╝ сабе Стась ╕ з гэтай думкаю, усцешаны, засну╝.

Увесь наступны дзень Стась прабыва╝ у цудо╝ным гуморы. ╤ нават – упершыню ╝ жыцц╕ – да╝ грымака Тол╕ку Валаткев╕чу, як╕, гарэзуючы, запха╝ яму за ка╝нер мокрую анучу, якой выц╕раюць дошку. Тол╕к бы╝ тыповым школьным раздзя╝баем, дабрадушным, як насарог, ╕ гарэзл╕вым, як малады шымпанзэ. Стася ён незласл╕ва цвял╕╝ (то бок, як тут казал╕, чмыры╝) ╕ часам даводз╕╝ яго да белага калення, ведаючы, што Стас╕к н╕кол╕ не дасць здачы. Цяпер, атрыма╝шы ╝ тарэц, Тол╕к здз╕╝лена вылуп╕╝ вочы ╕ працадз╕╝: 'Н-не ф╕га ж сабе!..'. ╤, як здалося Стасю, прасякну╝ся да яго павагай. Тактыка дзейн╕чала!

Кал╕ ╝ гаражах насустрач Стасю ╝развалачку выйша╝ Жыхар ╕, лян╕ва круцячы ╝ пальцах цыгарэтку, запатрабава╝ 'аплац╕ць за ╝ваход', Стась не разгуб╕╝ся. Ён сх╕л╕╝ галаву к плячу, храбусну╝шы шыйным╕ пазванкам╕ (так раб╕л╕ геро╕ баев╕ко╝), рашуча ╝зня╝ кулак ╕ нанёс удар...

Праз кольк╕ хв╕л╕н Стась, зб╕ты на горк╕ яблык, пакорл╕ва вытраса╝ з кашаля гато╝ку. Ён нават не зразуме╝, як усё адбылося. Стась убачы╝ тольк╕, як з Гаража Нумар Нуль выйша╝ Захар, ╕ праз ╕мгненне ён ужо ляжа╝ на зямл╕, скурчы╝шыся, закры╝шы галаву рукам╕, ╕ не спрабуючы нават ух╕л╕цца ад удара╝, што градам абрынал╕ся на яго. Болю Стась амаль не адчува╝, а ╝ галаве яго круц╕лася адна-адз╕ная думка: 'Гэта канец...' Потым Захар здзёр са Стася шапку, грэбл╕ва абцёр ёю свае ╝квэцаныя крывёй чарав╕к╕ ╕ вярну╝ся ╝ гараж. А Жыхар, як╕ ╝весь гэты час сядзе╝ на перакуленай дра╝лянай скрын╕, наз╕раючы за экзэкуцыяй, сказа╝ спакойна:

– Ну, я ж папярэджва╝, што будзе па-сур'ёзнаму.

Дома Стась сказа╝ ашаломленым бацькам, што яны з рабятам╕ пасля ╝рока╝ гулял╕ ╝ футбол, ╕ яму неспадзявана засадз╕л╕ мячом у твар. Пасля Стась зачын╕╝ся ╝ ваннай, ╕ крывячыся ад болю, до╝га адшаро╝ва╝ твар ад крыв╕ ╕ бруду. Адмов╕╝шся ад вячэры, ён пайшо╝ да сабе ╝ пакой, се╝ на ложак ╕ абхап╕╝ галаву рукам╕. Станов╕шча выглядала безвыходным. За спробу м╕рных перагавора╝ ён ужо атрыма╝ кулаком пад дых, баявыя дзеянн╕ тольк╕ пагоршыл╕ с╕туацыю, а паскардз╕цца бацькам значыла зганьб╕ць сябе канчаткова. Гэта было, як сказа╝ бы Тол╕к Валаткев╕ч, 'по╝нае дн╕шча'...

Наза╝тра Стась ужо без пытання╝ адда╝ Жыхару астатак грошай, як╕я ён штотыднёва атрымл╕ва╝ ад бацьк╕ на к╕шэнныя выдатк╕. На друг╕ дзень Стась праскочы╝ м╕ма Гаража Нумар Нуль без аплаты, бо ля сумежнай рака╝к╕ корпа╝ся а╝тааматар, ╕ ╝ прысутнасц╕ сведка╝ Захар з Жыхарам Стася не чапал╕. На наступны дзень яны запатрабавал╕ ад Стася падвойную плату, ╕ дазна╝шыся, што грошай у яго больш няма, зно╝ зб╕л╕ – на гэты раз нямоцна, не да крыв╕, але было вельм╕ кры╝дна. Вярну╝шыся дамо╝, Стась, пасля некаторых вагання╝, палез у нычку. Ён зб╕ра╝ грошы на ровар ╕ штотыдзень адкладва╝ па пары купюр у дэкараты╝ную скарбонку, размаляваную пад гжэль. Аднак цяпер купля ровара апынулася пад сур'ёзным пытаннем...

Праз тыдзень так╕х прын╕жэння╝ Стась, нарэшце, знайшо╝ выйсце – не самае лепшае, але асабл╕вага выбару ╝ яго не было. Ён проста змян╕╝ маршрут, пераста╝шы хадз╕ць цераз гаражы. Цяпер, абышо╝шы па╝квартала, Стась трапля╝ у свой двор з боку будо╝л╕ – дакладней, да╝габудо╝л╕, закансерваванай яшчэ пяц╕годку таму. Тэарытычна, ён мог скарац╕ць дарогу, прайшо╝шы цераз суседн╕я двары, але дзесьц╕ там жы╝ Захар, ╕ ╕мавернасць сутыкнуцца з ╕м была там не меншай, чым у гаражах. Застава╝ся адз╕ны шлях – цераз будо╝лю. Каб патрап╕ць дадому, Стась змушаны бы╝ пералаз╕ць цераз плот ╕ брысц╕ па раздзя╝банай пустцы, загразаючы ╝ гл╕н╕стай жыжцы ╕ рызыкуючы пераламаць ног╕, зачап╕╝шыся за ╕ржавую арматуру, ц╕ звярнуць шыю, увал╕╝шыся ╝ катлаван, але, прынамс╕, тэрыторыя будо╝л╕ не ахо╝валася сабакам╕, што ╕стотна спрашчала задачу. Стась усведамля╝ усю абсурднасць с╕туацы╕ ╕ шкадава╝, што адразау не расказа╝ пра ╝сё бацькам, але штосьц╕ выпра╝ляць было ╝жо запозна. Занадта далёка ╝сё зайшло.

Зрэшты, Стась бы╝ не адз╕най ахвярай. Неяк ран╕цой ягоны аднакласн╕к, кволы ╕ хварав╕ты Саша Ляшчына, прыйшо╝ на ╝рок╕ зарумзаны ╕ з ф╕нгалам пад вокам. Па дарозе ╝ школу Саша сустрэ╝ у скверыку Жыхара, ╕ ╝ школу прыйшо╝ ужо ╝весь у с╕няках ╕ без смартфона. Саша паскардз╕╝ся бацькам, ╕ яны нап╕сал╕ заяву ╝ м╕л╕цыю. У Стася зацепл╕╝ся праменьчык надзе╕. Ён спадзява╝ся, што цяпер-то за Жыхара з Захарам возьмуцца з усёй сур'ёзнасцю, ╕ пакуты ягоныя скончацца...

Аднак спадзевы яго не спра╝дз╕л╕ся. Справу гэту спусц╕л╕ на тармазах, ╕ Жыхара зно╝ адмазал╕, не знайшо╝шы я╝ных доказа╝ злачынства. А Саша бы╝ сурова пакараны за стукачаства. Захар з Жыхарам зацягнул╕ яго на зак╕нутую буда╝н╕чую пляцо╝ку ╕ до╝га акунал╕ галавой ╝ бодню для цэменту, да краё╝ запо╝неную ╕ржавай дажджавой вадой.

Стась, як╕ наз╕ра╝ за ╕м╕ з-за шлакаблока╝, не адразу зразуме╝, што адбываецца. Спачатку яму падалося, што на кра╕ бодн╕ в╕с╕ць нейкае старое пал╕то, а Захар ста╕ць побач ╕ трымае руку па локаць у вадзе, быццам вышукваючы штосьц╕ на дне. Потым Захар выцягну╝ руку з вады, ╕ над бодняй паказалася збялелае, перакры╝ленае абл╕чча Сашы Ляшчыны, якога Захар трыма╝ за валасы. З Сашавых валасо╝ ручаям╕ цякла вада, твар яго бы╝ запэцканы ╕ржой ╕ граззю, ён хрыпе╝ ╕ кашля╝, хапаючы ротам паветра. А Жыхар, як╕ сядзе╝ на грудзе цэглы, спакойна наз╕раючы за пакараннем, гавары╝:

– Ну што, шасцёрка? Будзеш яшчэ стучаць? Будзеш?

– Н-не...не-е-е! – енчы╝ Саша. – Не буду! Не трэба больш! Не трэ...

А Захар зно╝ штурха╝ яго галавой у бодню, Саша адчайна туза╝ся, спрабучы выдрацца, Жыхар хмыл╕╝ся, а на Захаравай ф╕з╕яном╕╕ захо╝ва╝ся выраз абсалютнай абыякавасц╕.

Паназ╕ра╝шы за ╕м╕ з хв╕л╕нку, Стась асцярожна адступ╕╝ за шлакаблок╕ ╕ ц╕ха паплё╝ся прэч. Ён адчува╝, што ╝ гэтым свеце роб╕цца штосьц╕ ╝ коран╕ няправ╕льнае, ╕ пыта╝ся ╝ сябе, ц╕ ёсць сэнс змагацца са Злом, кал╕ яно да╝но ╝жо перамагло, ╤ван-Царэв╕ч аблажа╝ся, ╕ Змей Гарыныч ус╕х заб╕╝ ╕ з'е╝ ***.

________

* Малюначак з жыцця. У часы майго дзяц╕нства ╝ суседн╕м двары сапра╝ды стая╝ гараж пад нумарам 'нуль'. Мы яшчэ жартавал╕, што не╝забаве з'явяцца гаражы пад нумарам '-1', '-2' ╕ гэтак далей.

** Дысфарыя (гр. disphoreo – цяжка пераношу) – расстройства настрою, выклiканае некаторымi псiхiчнымi захворваннямi, якое характарызуецца злоснатужлiвым станам, схiльнасцю да агрэсii.

*** Янка Дзяг╕лева ('Только сказочка ...вая, И конец у ней неправильный – Змей-Горыныч всех убил и съел').

10. Готыка

Мой першы дзень у школе прайшо╝ неяк скомкана ╕ на╝скос, ╕ гэта быццам прадвызначыла мае далейшыя аднос╕ны з с╕стэмай адукацы╕. Са школай у мяне катэгарычна не складвалася. У пачатковых класах было яшчэ так-сяк, я нават хадз╕ла ╝ выдатн╕цах, ╕ мая фотка в╕села на «Дошцы гонару». Аднак дзесьц╕ з сёмага класа пача╝ся ╕мкл╕вы адкат, з выдатн╕ц я з'ехала спачатку ╝ «харашыстк╕», а потым у «сярэднячк╕». Я по╝насцю страц╕ла ц╕кавасць да вучобы, а школа пачала выкл╕каць у мяне проста ф╕з╕чную аг╕ду. Здаралася, што зб╕раючыся ранкам на ╝рок╕, я пачынала адчуваць млосць, па дарозе ╝ школу пачуццё млосц╕ ╝змацнялася, а кал╕ наперадзе з'я╝лял╕ся шэрыя школьныя будынк╕, у мяне да горла падкочва╝ся камяк ╕ ╝ роце з'я╝ля╝ся г╕дк╕ смак жо╝ц╕. Тады я вярталася дадому ╕ сказа╝шы маме, што я чымсьц╕ атруц╕лася, клалася на канапу ╕ больш не падымалася. Мама злавала ╕ лаяла мяне «с╕мулянткай», хаця я ╕ не думала прык╕двацца. Мне сапра╝ды было пагана.

Мае аднос╕ны з аднакласн╕кам╕ таксама был╕ не фантан. У класе мяне недалюбл╕вал╕ – не таму, што я жыла без бацьк╕ ╕ мне часцяком не хапала грошай на школьныя абеды. У нас мног╕я был╕ з няпо╝ных сем'я╝. Я проста была ╕ншая. Гадо╝ да чатырнаццац╕ я была абсалютна абыякавая да сваёй знешнасц╕, апраналася ╝ матляныя джынсы ╕ выцягнутыя швэдары з сэканд-хэнду, нас╕ла чарав╕к╕ на плоскай падэшве, не карысталася касметыкай ╕ завязвала валасы ╝ нягеглы пацучыны хвосц╕к. У гэтым узросце мае аднакласн╕цы ╝жо пачынал╕ нас╕ць каротк╕я спадн╕цы ╕ туфл╕к╕ на шп╕льцы, фарбаваць тварык╕ ╕ круц╕ць мудрагел╕стыя фрызуры, ╕ мой раздзя╝байск╕ выгляд ╕х тра╝мава╝. Аднойчы яны нават вырашыл╕ с╕лком зраб╕ць мне 'жаноцкую стрыжку' ╕, узбро╕╝шыся нажн╕цам╕, нато╝пам зацягнул╕ мяне ╝ прыб╕ральню. Адной дзя╝чынцы я тады выдрала пасму валасо╝, другой разадрала блузку, а тую, што трымала нажн╕цы, штурхнула так, што яна прыклалася лбом аб та╝чок ╕ рассякла брыво. Затым я падняла з падлог╕ нажн╕цы ╕ сказала, што выпушчу к╕шк╕ кожнай, хто да мяне сунецца. Ад мяне адстал╕.

Потым мяне разам з мамай выкл╕кал╕ ╝ дырэктарск╕ каб╕нет, ╕ дырэктарка крычала, што так╕я паводз╕ны недапушчальныя, дзя╝чынк╕ жадал╕ мне тольк╕ дабра, ╕ маёй маме варта сур'ёзна заняцца ма╕м выхаваннем, хаця ╝ няпо╝най сям'╕ гэта няпроста. Выходзячы з дырэктарскага каб╕нета, я пачувалася апляванай. Я б╕лася за сябе, таму што мяне абраз╕л╕, а ╝ вын╕ку я ж ╕ аказалася в╕наватай. Кал╕ я румзала, седзячы ╝ куточку, да мяне падышо╝ Ц╕мка, пакла╝ руку мне на плячо ╕ сказа╝:

– Тая, не смуткуй. Ты ╝сё зраб╕ла прав╕льна. А дырэктарка...ну, яна проста тупая карова.

Ц╕мка бы╝ адз╕ны ╝ класе, хто падтрыма╝ мяне тады. Зрэшты, н╕чога дз╕╝нага, бо ён таксама ме╝ непрыемнасц╕ з дырэктаркай. Яму часцяком даводз╕лася б╕цца за сябе – па-сапра╝днаму, як завяшча╝ нябожчык дзядзя Валерый, ╕ ледзь не кожная такая бойка заканчвалася скандалам. Дырэктарка выкл╕к'ала ╝ школу Ц╕мкаву маму ╕ крычала, што будзе звяртацца ╝ РАНО ╕ дамагацца, каб Ц╕мку перавял╕ на хатняе навучанне, бо ён стварае нездаровую атмасферу ╝ класе, ╕ яна не дапусц╕ць, каб у школе з'яв╕╝ся яшчэ адз╕н Леан╕д Захара╝.

Лёню Захарава дырэктарка згадвала невыпадкова. У школе мы з ╕м амаль не сутыкал╕ся, бо ён бы╝ на клас старэйшы, ╕ вучыл╕ся мы ╝ розныя змены, але я ведала, што ён бы╝ адным з самых праблемных вучня╝. Казал╕, што ╝ пачатковых класах ён бы╝ ц╕х╕м ╕ зачмыраным, ╕ наста╝н╕к╕ не мел╕ з ╕м клопату, аднак пасля смерц╕ бацьк╕ ён н╕бы сарва╝ся з ланцугу. Мяне абурала, што дырэктарка пара╝но╝вае Ц╕мку з гэтым «прыпыленым». Ц╕мка лез у бойку, тольк╕ кал╕ на яго нападал╕, у мэтах самаабароны. Лёня ж мог нак╕нуцца на кожнага, хто, як яму здавалася, не так на яго гляну╝ ц╕ несвоечасова засмяя╝ся. Лютасць успыхвала ╝ ╕м ╕мгненна, н╕бы запалка, ╕ ╝ лютасц╕ ён паводз╕╝ сябе, як сапра╝дны шаленец. Я бачыла аднойчы, як ён зае╝ся са старэйшым хлопцам у школьным гардэробе. Высадз╕╝шы кулаком шкло ╝ дзвярах, Лёня падня╝ з падлог╕ востры аскепак ╕ папёр на таго пацана, як машына. Той у пан╕цы к╕да╝ся па гардэробе, хаваючыся за вешалкам╕ з пал╕то, а ╝ Лён╕ рука была зрэзана ╝ хлам, кро╝ капацела на падлогу, а ён быццам не адчува╝ болю, ╝ яго нават выраз твару не змян╕╝ся...

Дырэктарка была бы шчасл╕вая, кал╕ б ёй удалося вык╕нуць Лёню са школы, прынамс╕ яна не раз казала, што яму свец╕ць кал╕ не калон╕я, то Уп╕рэв╕цкая пс╕хушка. Аднак наш школьны пс╕холаг, як╕ працава╝ на чвэрць ста╝к╕, меркава╝, што з кл╕н╕чнага пункту гледжання Лёня адх╕лення╝ не мае, х╕ба тольк╕ лёгк╕я акцэнтуацы╕, ну а ╝ каго ╕х няма? Лёневу мамачку таксама рэгулярна выкл╕кал╕ ╝ дырэктарск╕ каб╕нет, але безвын╕кова. Яна-то л╕чыла, што ёйнае дз╕цятка самае нармальнае ╕ найлепшае ╝ свеце, а ва ╝с╕м в╕наваты ягоныя аднакласн╕к╕, як╕я ╝весь час яго кры╝дзяць. Карацей кажучы, са╝ладаць з Лёнем дырэктарка не магла, ╕ мажл╕ва, з гэтай прычыны яна ╝весь час чаплялася да Ц╕мк╕, проста адыгрываючыся на ╕м. Маючы на руках медыцынскае заключэнне, дырэктарка магла ╝ любы момант выпхнуць яго са школы, а падстава б знайшлася. Пару разо╝ Ц╕мку сапра╝ды ледзьве не выгнал╕, ды неяк абышлося, ╕ ён сяк-так дацягну╝ да старэйшых класа╝.

У дзясятым класе я захап╕лася готыкай ╕ радыкальна змян╕ла ╕м╕дж. Я пафарбавала валасы ╝ чорны колер (ад прыроды я была рудаватая) ╕ нас╕ла ╕х распушчаным╕. Кал╕сьц╕ абыякавая да касметык╕, цяпер я фарбавала пазногц╕ чорным лакам ╕ густа абводз╕ла вочы (а часам ╕ вусны) вугальным ало╝кам. Апраналася я адпаведна – чорная скураная касуха ╕ до╝гая, да падлог╕, чорная спадн╕ца з шыфону альбо вельвету. Усё з сэканд-хэнду, ясная рэч. Зрэшты, спадн╕цы я недалюбл╕вала, нас╕ць ╕х было нязручна, бо я трох╕ блыталася ╝ ╕х пры хадзьбе, таму звычайна я з'я╝лялася ╝ школе ╝ чорных джынсах, берцах ╕ байцы. Аднакласн╕ка╝ мой знешн╕ выгляд, як за╝сёды, тра╝мава╝, ╕ ╝ школе мяне звал╕ 'металюгай' ╕ нават 'сатан╕сткай'. Я не пярэчыла. Няхай так. Гало╝нае – не быць гопн╕кам. Што тычыцца Ц╕мк╕, то здавалася, яму ╝вогуле было ╝сё ро╝на, як я выглядаю. Па-мойму, кал╕ б я нават выгал╕ла сабе башку ╕ зраб╕ла на чэрапе рознакаляровую тату╕ро╝ку, ён не звярну╝ бы на гэта асабл╕вай уваг╕. Я падабалася яму, кал╕ хадз╕ла ╝ расцягнутых швэдарах ╕ чарав╕ках, падабалася ╕ цяпер, пача╝шы апранацца ╝ чорнае ╕ захапляцца Смерцю. Люб╕╝ ён мяне зус╕м не за знешнасць.

У той час я пачала бегчы ад рэча╕снасц╕. Усё на╝кол зраб╕лася нейк╕м шэрым ╕ безвыходным, а нашы аднос╕ны з мамай канчаткова разладз╕л╕ся. Сварак и скандала╝ не было – мы проста адасоб╕л╕ся адна ад адной, пача╝шы жыць кожная сва╕м жыццём, ╕ нашы знос╕ны цяпер абмяжо╝вал╕ся цыдулкам╕ ды смс-паведамленням╕. Зрэшты, мама ╕ не абавязана была мяне люб╕ць. Я ж нарадз╕лася ад чалавека, як╕ яе ашука╝, а магчыма яшчэ ╕ згвалц╕╝. Я бы н╕завошта не здолела палюб╕ць дз╕ця, якое нарадз╕лася пасля згвалтавання, я бы задушыла яго, як тольк╕ б яно з'яв╕лася на свет, а мама мяне неяк трывае, хаця, магчыма, яе ван╕туе кожны раз, кал╕ яна мяне бачыць... Я люб╕ла паразважаць на гэтую тэму. Ад гэтых думак раб╕лася вельм╕ балюча, але ╝ той жа час адчувалася нейкая хварав╕тая асалода, быццам раскалупваеш засохлую ранку. Я чула краем вуха, што ╝ мамы закруц╕╝ся раман з Франц-Адамычам, загадчыкам аддзела оптавай базы, на якой яна працавала. Я н╕чога не мела супраць. Няхай роб╕ць, што хоча, я ╝ яе жыццё не ╝лажу. Вярталася яна позна ╝ночы, кал╕ я ╝жо спала. Часам я прачыналася ╕ чула, як яна важдаецца на кухн╕, запарваючы гарбату, а каля майго ложка на крэсле валялася яе адзенне, ад якога пахла цыгарэтам╕ ╕ салодк╕м в╕ном. Мне было ╝сё ро╝на. Я бы не засмуц╕лася, кал╕ б яна ╝вогуле з'ехала на кватэру да гэтага Адамыча ╕ засталася там назус╕м. Часы, кал╕ я канала ад жаху ╝ пустой кватэры ╕ мал╕лася, каб мама вярнулася дадому, беззваротна прайшл╕.

Цяпер амаль увесь свой вольны час я бав╕ла ╝ Сец╕ве. Спачатку я хадз╕ла ╝ местачковы камп'ютарны клуб, а потым мама куп╕ла па аб'яве ужываны но╝тбук, мы падключыл╕ яго да мадэма, ╕ я пачала зав╕саць ╝ ╕нтэрнэце ды глыбокай ночы. ╤нтэрнэт бы╝ не бясплатны, ╕ мама злавала, што я марную грошы, як╕я ёй так цяжка зарабляць. Яе прыдз╕рк╕ скончыл╕ся, кал╕ я знайшла сабе падпрацо╝ку, уладкава╝шыся фрылансерам ╝ адну прыватную кантору ╝сё з тых жа Уп╕рэв╕ча╝. Уп╕рэв╕цкая канторка займалася нарыхто╝кай ╕ продажам кансерва╝ з гародн╕ны, ╕ ад мяне патрабавалася размяшчаць аб'явы на камерцыйных сайтах. Не бог ведама як╕ заробак, дый работка глыбока не творчая, але на аплату ╕нтэрнэт-траф╕ку хапала.

У Сец╕ве я вяла свой уласны бложак, п╕шучы пад н╕кам Sister-Dark. Сястра-Цемра. У блогу я размяшчала 'гатычныя', як мне здавалася, апавяданн╕ ╝ласнага сачынення (хаця па-сутнасц╕ гэта была звычайная падлеткавая лухта пра адз╕ноту, каханне ╕ смерць), а таксама посц╕ла фотк╕ Овельска, зробленыя на маб╕льн╕к. Я рупл╕ва адшуквала ╝ нашым мястэчку ╝сё, што хоць неяк адпавядала тэрм╕ну 'готыка' – старыя мог╕лк╕, касцёл Святога Каз╕м╕ра, ру╕ны сядз╕бы Кунцэв╕ча╝, мемарыял ахвярам Першай Сусветнай у выглядзе катал╕цкай капл╕чк╕ з крыжом, ╕ натуральна, Чорта╝ мост. У мосце як так╕м не было н╕чога 'гатычнага', ён уя╝ля╝ сабой давол╕ стандартную канструкцыю з каменя ╕ металу. Аднак я прымудрылася зраб╕ць неблагую фотку – набярэжная, ахутаная смугой, ╕ смутныя абрысы моста ╝ тумане, падобнага на г╕ганцкага панурага маманта, як╕ ╝здума╝ перайсц╕ Овельку ╝брод ╕ захрас пам╕ж стромк╕м╕ берагам╕. Чытачы ╝хвал╕л╕, нап╕са╝шы ╝ каментах, што гэта 'гатычна'. Гэта было найлепшым кампл╕ментам, бо я проста са скуры вылузвалася, каб адпавядаць канан╕чнаму вобразу Гота, не тольк╕ вонкава, але ╕ духо╝на. Я прагна паглынала ╝сё, што мела дачыненне да Готык╕, простае ц╕ ╝скоснае – глядзела анлайнавыя мульты пра мёртвую Ленор ╕ чорна-белыя ф╕льмы пра Носферату ╕ доктара Кал╕гары, чытала Яна Баршчэ╝скага, Эдгара По, Лотрэамона ╕ Старэйшую Эдду, ╕ ╝ зачараванн╕ гартала ╕нтэрнэт-старонк╕ з ал╕чбаваным╕ рэпрадукцыям╕ Дзюрэра, Брэйгеля, Фюзэл╕ ╕ прэрафаэл╕та╝. Усё гэта было Готыкай, ╕ я проста млела ад пачуцця са╝дзельнасц╕ – так, гэта маё, я таксама маю да гэтага дачыненне!

У Сец╕ве ╝ мяне было шмат в╕ртуальных фрэнда╝, як╕я чытал╕ ╕ каментавал╕ мой блог. У рэча╕снасц╕ кампан╕╕ па ╕нтарэсах я не мела. Так, у мяне бы╝ Ц╕мка, ╕ ён бы╝ сла╝ным хлопцам, з як╕м можна было пагуляць па гарадку ╕ пагутарыць «за жыццё». Аднак готыка яго не вельм╕ ц╕кав╕ла, а мне часам хацелася пагаварыць пра штосьц╕ ╝знёслае – пра Носферату напрыклад, альбо паэз╕ю Лотрэамона. А пагаварыць не было з к╕м. Са мной ╝ адным класе вучыл╕ся два 'хардкоршык╕', як╕я слухал╕ Slipknot ╕ System of a Down, ╕ адз╕н 'панк' – ён хадз╕╝ у саколцы Offspring. Гэтая тройца ╝весь час тус╕ла разам, л╕чачы сабе крутым╕ нефармалам╕. У прынцыпе, яны был╕ не супраць узяць у сваю хе╝рачку ╕ мяне, ды я не йшла, прадчуваючы, што з тым╕ 'нефармалам╕' я сканаю ад нуды.

Ме╝ся ╝ нашым класе ╕ адз╕н 'х╕пстар', Стась Навасельчык. У класе яго звал╕ проста батанам ╕ злёгку цвял╕л╕ – але тольк╕ злёгку, бо Стась сам па сабе бы╝ кашто╝ным кадрам, у якога за╝сёды можна сп╕саць лабараторку ц╕ кантрольную. Але я, разб╕раючыся ╝ стылях ╕ субкультурах, л╕чыла яго стоадсоткавым х╕пстарам, бо ён люб╕╝ брытанскую музыку, нас╕╝ акуляры ╕ апрана╝ся трох╕ нядбайна, але ва ╝сё брэндавае, прывезенае бацькам╕ з Беластоку. Пра ╕х вандро╝к╕ ╝ Польшчу на закупы я ведала дакладна, бо Стас╕к жы╝ са мной ╝ адным двары.

Пераважная ж большасць ма╕х аднакласн╕ка╝ был╕ звычайным╕ гопн╕кам╕ без зак╕дона╝ ╕ ╝знёслых памкнення╝. Так╕м бы╝ Тол╕к Валаткев╕ч, Ц╕мка╝ сябар. Знешнасць Тол╕к ме╝ невыразную (к╕рпаты нос ╕ бясколерныя валасы), захаплен╕ самыя банальныя (эр-эн-б╕ ╕ Чорны Бумер), апрана╝ся як лох (джынсы са спартовым╕ курткам╕), вучы╝ся сярэдне ╕ пасля дзявятага класа зб╕ра╝ся бы╝ к╕нуць школу ╕ пайсц╕ працаваць, але ягоныя бацьк╕ мел╕ ╕ншыя планы. Тол╕ка╝ бацька працава╝ на лесап╕льн╕, а мац╕, буфетчыца па прафес╕╕, сядзела дома ╕ займалася выхаваннем самога Тол╕ка, яго малодшага брата ╕ дзвюх сястрычак-бл╕знятак. Абодва ягоныя бацьк╕ не мел╕ вышэйшай адукацы╕, але спадзявал╕ся вывесц╕ свайго старэйшага ╝ людз╕, прапхну╝шы яго у педагаг╕чны ╝н╕верс╕тэт. Куды-куды, а ╝ педагаг╕чны Тол╕ка возьмуць, там прахадны бал маленьк╕, а на ф╕зкультурн╕ка ц╕ працав╕ка яго як-небудзь вывучаць. Шчыра кажучы, Тол╕ка ╝ рол╕ наста╝н╕ка, нават працав╕ка, я ╝я╝ляла слаба, ╕ мне здавалася, што кал╕ ён сапра╝ды папрэцца ╝ 'педуху', наша нацыянальная с╕стэма адукацы╕ канчаткова ляснецца.

У Ц╕мк╕ з Тол╕кам был╕ цудо╝ныя аднос╕ны, хаця кал╕сьц╕ яны ледзь не пазаб╕вал╕ адз╕н аднаго – тады Тол╕к трап╕╝ у шп╕таль са страсеннем мозгу, а Ц╕мку пагражала выключэнне са школы. Але не╝забаве яны пам╕рыл╕ся ╕ зраб╕л╕ся найлепшым╕ сябрам╕, што асаб╕ста мне здавалася непасц╕жным. Я не разумела, як увогуле можна сябраваць з чалавекам, як╕ кал╕сьц╕ цябе аблая╝ альбо да╝ у лыч? Пэ╝на, чагосьц╕ я не разумела ╝ мужчынскай пс╕халог╕╕...

Зрэшты, мужчыны як з'ява мяне не ц╕кав╕л╕. Я ведала – тэарытычна – што ╝яляе сабой каханне пам╕ж мужчынам ╕ жанчынай, ╕ гэта здавалася мне найрэдк╕м паскудствам, як╕м займацца могуць х╕ба што прастытутк╕. Ну, ╕ мая мама са сва╕м Адамычам. Не, лепш я зраблюся асексуалкай ╕ буду жыць у самоце, але гэтай гадасцю займацца я не стану. Н╕кол╕ ╕ н╕ з к╕м. Але, ╕ з Ц╕мкам таксама. ╤ кал╕ аднойчы ён паспрабава╝ пацалаваць мяне ╝ скверыку ля школы, я адрэагавала адпаведна. Адштурхну╝шы яго, я прынялася церц╕ вусны рукавом, а потым разлютавана крыкнула, што гэта аг╕дна, брыдка, ╕ каб ён н╕кол╕ больш так не раб╕╝, н╕кол╕!.. Я схлус╕ла тады. Мне было зус╕м не брыдка.

Напэ╝на, любы на месцы Ц╕мк╕ пакры╝дз╕╝ся бы ╕ пасла╝ мяне далей. Але Ц╕мка стрыва╝. Больш ён да мяне не заляца╝ся ╕ трыма╝ся са мной, як з прыяцелем ц╕ сястрой. Мяне гэта задавальняла. Пазней я шкадавала, што накрычала на яго, але я так ╕ не перапрас╕ла. Прас╕ць прабачэння было для мяне невыносным. Нават у Ц╕мк╕. Я став╕лася да яго, як да малодшага брата (я сапра╝ды была на пару месяца╝ старэйшая), ╕ часам мне здавалася, што мы з ╕м – с╕ямск╕я бл╕зняты, як╕х разрэзал╕ ╝ маленстве, раздзял╕╝шы на два асобныя арган╕змы. ╤ншы раз, перад тым як заснуць, я фантаз╕равала, што мы з ╕м ляжым на гарышчы, на тапчане у Таемным Пако╕, шчыльна абня╝шыся – не як каханк╕, а як спарышы, злучы╝шыся ╝ адз╕ную ╕стоту, а па даху калоц╕ць дождж, на гарышчы цёмна, ╕ пахне пылам ╕ навальн╕цай. Фантаз╕╕-мары спакваля перацякал╕ ╝ мро╕, ╕ я ляжала, разглядаючы гэтыя зыбк╕я каляровыя вобразы, што, як на к╕наэкране, па╝ставал╕ на ╝нутранай паверхн╕ ма╕х павек, я разумела, што сплю, ╕ мне было вельм╕ прыемна ╝сведамляць, што я магу к╕раваць сва╕м╕ снам╕.

Падчас у мае мро╕ спрабавала ╝варвацца штосьц╕ ╕ншароднае – бясформеннае, бялясае звонку, чорнае ╝нутры, як быццам згустак апраметнай цемрадз╕, ахутанай бляклай смугой. Гэта цемра была жывая, яна не мела вачэй, але была в╕душчай, яна глядзела на мяне скрозь вэлюм смуг╕, павольна па╝зла да мойго ложка, ╕ н╕бы Мара са старых падання╝, навальвалася мне на грудз╕, сц╕скала мне горла, прыц╕скалася да ма╕х вусна╝, быццам спрабуючы адабраць маё дыханне, ╕ ад яе веяла смяротным холадам пахавальня╝, касм╕чных безданя╝ ╕ старажытных, да╝но згаслых зорак. ╤ тады выс╕лкам вол╕ я прымушала сябе расплюшчыць вочы ╕ прачнуцца – ╕ Мара адразу ж зн╕кала.

11. Пачварынка

Пасля дзявятага класа я планавала к╕нуць школу ╕ пайсц╕ вучыцца ╝ якую-небудзь хабзу, але наша класная к╕ра╝н╕ца мяне пераканала. Выкл╕ка╝шы мяне на прыватную размову, яна паведам╕ла, што ╝ мяне цудо╝ны патэнцыял ╕ я магла бы нават пацягнуць ун╕верс╕тэцкую праграму, аднак з няпо╝най сярэдняй адукацыяй н╕ ╝ як╕ ╝н╕вер мяне не возьмуць, ╕ таму «Та╕са, не ламай сабе жыццё! Пак╕нь для сябе шанец, атрымай атэстат, а там ужо будзеш вырашаць, як паступ╕ць далей». Наста╝н╕цу я паслухала ╕ засталася ╝ дзясятым класе – выключна дзеля «корачк╕», бо на вучобу я заб╕ла ╝жо да╝но. Кал╕сьц╕ я спрабавала цялёпкацца, гадз╕нам╕ мучачыся над як╕м-небудзь прыкладам ц╕ задачай, але звычайна ╝сё заканчвалася ╕стэрыкай, я шпурляла на падлогу сшытк╕ ╕ падручн╕к╕ ╕ пачынала румзаць, адчувачы сябе по╝най крэтынкай. Маме ╕ ╝ галаву не прыходз╕ла дапамагчы мне з хатн╕м╕ заданням╕, а на рэпетытара ╝ нас грошай не было. У рэшце рэшт я махнула на ╝сё рукой. Цяпер, разгарну╝шы падручн╕к па ф╕з╕цы ц╕ алгебры ╕ ╝пэ╝н╕╝шыся, што не разумею ╝ ╕м ан╕ слова, я проста адкладвала яго ╝ бок. Як╕ сэнс мучыцца, кал╕ вын╕к усё ро╝на будзе аднолькавы?..

Зрэшты, была ╝ школе пара-тройка прадмета╝, як╕я я вучыла з задавальненнем. Мова ╕ л╕таратура, у прыватнасц╕. Чытаць мне падабалася, ╕ п╕саць таксама. Сачыненн╕ ╝ мяне за╝сёды атрымл╕вал╕ся добра. Родную мову ╕ л╕таратуру ╝ нас выкладала Барбара Каз╕м╕ра╝на, якая была па сумяшчальн╕цтву нашай класнай к╕ра╝н╕цай. Была яна трох╕ дз╕вакаватая, часам разма╝ляла з партрэтам Купалы, як╕ в╕се╝ на сцяне каб╕нета, ╕ расказвала нам, як кал╕сьц╕ ╝ юнацтве яна безнадзейна закахалася ╝ Сотн╕кава ╕ нават таемна п╕сала яму л╕сты. Барбара Каз╕м╕ра╝на ╝весь час закл╕кала нас чытаць, чытаць як мага больш, бо чалавек, як╕ шмат чытае, сам здольны нап╕саць кн╕жку! 'Аляксандр Сяргеев╕ч Пушк╕н каза╝, што прачыта╝ дванаццаць вазо╝ кн╕г, – гаварыла яна. – Паспрабуйце прачытаць хаця бы адз╕н воз, ╕ хто ведае, можа, сярод нашых выпускн╕ко╝ будуць свае М╕цкев╕чы ╕ Канапн╕цк╕я!'. Вось гэта мне падабалася. Чытала я многа, ╕ сапра╝ды хацела нап╕саць кн╕жку. Пра╝да, я яшчэ не ведала, пра што яна будзе...

Таксама я люб╕ла г╕сторыю, дакладней, мне падаба╝ся наш г╕сторык Альгерд Алегав╕ч. Пам╕ж сабой мы звал╕ яго 'маньякальшчык', у сэнсе 'ня╝рымсл╕вы', ╕ гэта было давол╕ трапна. Ледзь не кожны ╝рок Альгерд Алегав╕ч пачына╝ са слова╝: 'Адкладз╕це свае падручн╕к╕, там нап╕сана глупства!', пасля чаго пачына╝ расказваць, як там было на самай справе. Апавяда╝ ён захапляльна ╕ з так╕м ╕мпэтам, н╕бы сам бы╝ непасрэдным удзельн╕кам г╕старычных падзей. Яго я за╝сёды слухала, ста╕╝шы дыханне, пра што б ён н╕ апавяда╝ – хоць пра заснаванне Наваградка, хоць пра князя-ва╝калака Усяслава, хоць пра БНР ╕ Збройны Чын.

Апроч таго, Альгерд Алегав╕ч захапля╝ся г╕сторыяй нашага мястэчка ╕ п╕са╝ г╕старычыня нарысы, як╕я друкавал╕ся ╝ газеце 'Овельская пра╝да'. Асабл╕ва яго ц╕кав╕л╕ паны Кунцэв╕чы, а больш за ╝сё пан Славам╕р, той самы, як╕ пабудава╝ лесап╕льню ╕ з'еха╝ у Францыю. Пра тую лесап╕льню Альгерд Алегав╕ч дзесьц╕ адкапа╝ дз╕восныя факты.

Лесап╕льня была прадметам гонару пана Славам╕ра. Ён збудава╝ яе паводле нейк╕х е╝рапейск╕м стандарта╝ ╕ ╝сталява╝ на ёй магутны паравы рухав╕к, як╕ вып╕са╝ ажно з Англ╕╕. Для нашай тагачаснай глухмен╕ гэта было сур'ёзным дасягненнем прагрэсу.

Дз╕╝ным было тое, што амаль н╕хто з тутэйшых на той леап╕льн╕ не працава╝. Пан Славам╕р панайма╝ нейк╕х 'басурмана╝' – ц╕ то цыгано╝, ц╕ то мурына╝, як╕я жыл╕ ╝ шатрах у парку ля панскай сядз╕бы, ╕ н╕ ╝ Овельск, н╕ ╝ навакольныя вёск╕ н╕кол╕ не заходз╕л╕. Местачко╝цы ж у большасц╕ сваёй л╕чыл╕, што насамрэч н╕як╕я гэта не цыганы, а самыя сапра╝дныя чэрц╕ з пекла, ╕ на лесап╕льн╕ сваёй пан Славам╕р займаецца зус╕м не лесанарыхто╝кам╕, а чорнай маг╕яй. А вядзьмарству ён н╕быта навучы╝ся па нейкай 'ксёнжцы'*, якую ён куп╕╝ у вандро╝нага гандляра кн╕гам╕ па прозв╕шчы ц╕ то Н╕чыпарэнка, ц╕ то Н╕чыпарэ╝ск╕, як╕, меркавана, бы╝ сам╕м Д'яблам у чалавечым абл╕ччы.

Адз╕ным тутэйшым, як╕ працава╝ на п╕льн╕ пана Славам╕ра, бы╝ Яромка Ляпец. Асобай ён бы╝ давол╕ каламутнай. Бацька ягоны, беззямельны селян╕н Пархом Ляпец, падчас па╝стання Кал╕но╝скага ╝значальва╝ адз╕н з каравульных атрада╝, як╕я вял╕ барацьбу з па╝станцам╕. Пасля задушэння па╝стання Пархом атрыма╝ ад генерал-губернатара вял╕зны надзел зямл╕ (адцяпаны, м╕ж ╕ншым, у шляхц╕ча╝ Крушнявецк╕х, як╕х саслал╕ ╝ С╕б╕р), ╝ адно ╕мгненне ператвары╝шыся з халопа-галадранца ╝ заможнага чалавека.