Текст книги "Głowa Minotaura"

Автор книги: Marek Krajewski

сообщить о нарушении

Текущая страница: 8 (всего у книги 17 страниц)

Leokadia wiedziała, jaka jest przyczyna fatalnego humoru Edwarda. Był nią mały, adresowany do niego liścik z wystukanym na maszynie nazwiskiem, który ktoś około pierwszej w nocy wsunął w szparę na listy. Kuzynka położyła mu go na biurku; kiedy niosła list, czuła bijącą od koperty woń tanich perfum. Najpierw myślała, że nadawczynią jest jedna z jego dziewczynek, z którymi – w obawie przed nadszarpnięciem swej i tak wątpliwej reputacji – udawał się sleepingiem w nocne podróże do Krakowa. Odrzuciła jednak tę myśl. Po pierwsze, żadna z nich nie pisze na maszynie, a po drugie, wszystkie zdziry są ładne i mają kochanków na tyle bogatych, że używają lepszych perfum. Obawiała się, że liścik ten związany jest z jedyną tajemnicą w życiu Edwarda, której – mimo wielu zabiegów – nigdy jej nie wyjawił.

Kiedy patrzyła teraz na zachmurzonego kuzyna, który nawet nie tknął śniadania, czuła wzbierającą złość. Miała dosyć jego porannych humorów, ponurych spojrzeń przy śniadaniu, neurotycznych wybuchów i szalonej miłości do Rity, przy której udawał apodyktycznego tyrana, choć tak naprawdę był psem, skamlącym o drobne pieszczoty.Najbardziej jednak nie znosiła jego fałszywej tajemniczości. Wiedziała doskonale, że i tak jej wyjawi powód swojego dzisiejszego rozstroju, lecz najpierw się z nią trochę podroczy, porobi różne gesty i pantomimy, będzie sapać i syczeć, by w końcu wybuchnąć i wszystko opowiedzieć ab ovo. Jego reakcje i prawie wszystkie sekrety znała tak dobrze, jak bridżową rozgrywkę na przebitki. Atoli ten pachnący tandetnymi perfumami liścik wyprowadził ją trochę z równowagi. Obawiała się, że wiąże się on z czymś mrocznym i nieznanym, czego Edward jej nigdy nie powiedział i chyba nie powie. Była prawie pewna, że liścik ten ma związek z tajemniczymi wizytami w mieszkaniu tego baletmistrza Szaniawskiego, o czym powiedziała jej w magazynie sztucznych kwiatów na Halickiej sprzedawczyni, która często w tym lokum bywała w ramach, by tak rzec, obowiązków zawodowych.

Leokadia z irytacją rozrzuciła karty, które znów odmówiły ułożenia galernika, i podzieliła je na cztery odkryte kupki, a potem starannie ułożyła bridżowe rozdanie. To zwróciło uwagę Edwarda. Odłożył list i gazetę. Zapomniał na chwilę o swoim kłopocie, odkroił widelczykiem kostkę sernika i pochłonął go z wyraźną przyjemnością.

– Zobacz, Edwardzie – powiedziała, rozłożywszy karty. – Takie było wczoraj rozdanie. Asesor zalicytował jeden pik. Asesorowa spasowała. Co byś powiedział na moim miejscu? Oto moje karty – wskazała jedną kupkę szczupłą, wypielęgnowaną dłonią. – Uzgodniłbyś piki czy pokazał trefle? Jedno i drugie wątpliwe… Zaraz ci opowiem, co się stało, tylko najpierw spójrz uważnie na karty.

Leokadia nic jednak nie zdążyła opowiedzieć, a Popielski przeanalizować kart, bo zadzwonił dzwonek u drzwi. Po dziesięciu mniej więcej sekundach do salonu weszła Hanna.

Panie kumisarzu – powiedziała służąca wielce strapiona – jakiś aligancki spuchlak do pana.

– Ileż to razy Hannę prosiłem – powiedział ze złością Popielski – żeby Hanna nie wygłaszała jakichkolwiek uwag o gościach! Przecież ten pan mógł to usłyszeć!

– Ludzi ratujci! – Hanna nie poddawała się łatwo. – Ta on zichyr pu naszemu ni kapuji.

Lwów, piątek 29 stycznia 1937 roku,

kwadrans na drugą po południu

Mock nie zrobił najlepszego wrażenia na Leokadii, co Popielski od razu zauważył. Uznał, że jego kuzynka -maniaczka bridża – jest zła, ponieważ nie mogła mu dokończyć opowieści o wczorajszych licytacyjno-rozgryw-kowych perypetiach. Niemiecki policjant nie zyskał też wiele w jej oczach, kiedy zrobił wielce zdziwioną minę, gdy Popielski mu oznajmił, że przed Leokadią nie ma żadnych tajemnic i mogą śmiało rozmawiać przy niej o sprawach służbowych. Na widok grymasu niedowierzania u Mocka kuzynka demonstracyjnie zebrała karty ze stołu i wyszła pod jakimś pretekstem. Popielski nie przejmował się jej fumami, milczał, a jego myśli znów krążyły – jakby Mock w ogóle nie istniał – wokół gazety i listu leżących na stole. Niemiec również milczał, uważnie przypatrywał się Popielskiemu i nie mógł się skupić na tym, co miał mu zakomunikować. Powodem dekoncentracji Mocka były śledzie, które uwielbiał i które mu przypominały, że od śniadania nie miał nic w ustach. Hanna postawiła filiżankę przed gościem, który jej za to podziękował szerokim, nieszczerym uśmiechem.

– Czemu zawdzięczam pańską wizytę w moich progach? – Brzęk filiżanki, stawianej na spodeczku, wyrwał Popielskiego z zamyślenia. – Coś nowego pojawiło się na naradzie u naczelnika Zubika?

– Jest taki stary zwyczaj uniwersytecki – Mock ujął szczypczykami kostkę cukru i wrzucił ją do kawy – pochodzący z czasów, kiedy studia nie były tak masowe jak dzisiaj. Student pojawiający się na nowej uczelni odwiedza w domu swoich profesorów. Dlatego jestem tu u pana.

– Och, bardzo pan łaskaw dziś dla mnie. – Popielski podsunął gościowi paterę z ciastem. – Ale to porównanie jest grubo przesadzone. Nie będę robił zalotów i nie będę panu schlebiał, że to pan jest profesorem, a ja studentem. Nie, to byłaby nieprawda. My jesteśmy sobie równi. O, widzi pan? W gazetach piszą „Spółka Popielski, Mock i Zaremba”.

– Ładnie brzmi. – Mock łakomie włożył do ust kawałek makowca. – Popielski, Mock i Zaremba…

– Nawet zastanawiałem się przez chwilę, jakie to może być metrum. – Komisarz postukał rytmicznie paznokciem w blat stołu.

– To dymetr jambiczny z kataleksą, a ostatni jamb jest anapestem – powiedział Mock, przełknąwszy kęs ciasta.

– Interesuje się pan metryką? – Na twarzy Popielskiego odbiło się zdumienie pomieszane z radością. – Ja też się tym kiedyś bardzo interesowałem, zwłaszcza niezgodnościami akcentuacyjnymi w początkach wierszy dialogowych u Plauta. Zdaje się, że jakiś wasz uczony z Breslau pisał na ten temat.

– Być może, nie wiem… – Mock zamyślił się przez chwilę. – Na studiach rozebrałem metrycznie całą Casinę i Aulularię Plauta. – Wyjął złotą papierośnicę i podsunął ją swojemu rozmówcy.

– Łącznie z partiami chóralnymi? Naprawdę? – Popielski oglądał przez chwilę niemieckiego papierosa „Juno”, po czym znów spojrzał z radością na Mocka. – Zwłaszcza te rozbiory są fascynujące! To jak opisywanie nowych roślin i owadów!

Przez chwilę obaj milczeli, uśmiechali się do siebie, a ich myśli krążyły wokół dawnych lat gimnazjalnych i studenckich, kiedy obaj kroili ostrymi ołówkami wiersze starożytnych poetów i wycinali z nich całostki czyste i krystaliczne jak równania trygonometryczne.

– Ten dymetr z naszymi nazwiskami – Mock przerwał milczenie – ładnie brzmi, ale jest nieprawdziwy. My przecież tworzymy o wiele większą grupę pod wodzą naczelnika Zubika. Jest nas razem sześciu: pan, Zaremba, Grabski, Cygan, Kacnelson i ja. Dobrze pamiętam nazwiska? To trochę za dużo. Taka duża załoga jest nieco bezwładna, działa niesprawnie… – Zaciągnął się papierosem i spojrzał uważnie na swojego rozmówcę. -

Coś panu powiem… W zaufaniu… Coś mi przyszło na myśl na dzisiejszej naradzie… My dwaj, wie pan, tylko my dwaj, musimy w tej grupie stworzyć dwuosobową brygadę do specjalnych poruczeń. Brygadę uprzywilejowaną, o wyjątkowych uprawnieniach. Tylko pan i ja.

Bez konieczności składania raportów i ciągłych narad.

To przecież strata czasu! Jeśli ktoś z pozostałych dowie się czegoś istotnego, to nam na pewno powie. Co pan o tym sądzi?

Zanim jednak zdumiony Popielski zdążył pomyśleć i wyrazić swoje zdanie, Niemiec zaczął relacjonować w porządku chronologicznym poranną naradę u naczelnika Zubika, aż doszedł do swojej z nim kłótni na temat „metod faszystowskich”. Popielski słuchał tego bardzo uważnie aż do momentu, kiedy w wypowiedzi Mocka pojawiły się liczne przykłady zastosowania metody nacisku, zwanej przez niego samego „imadłem”. Słuchał, jak wrocławski policjant ścisnął niegdyś w owym imadle pewną prostytutkę morfinistkę, i czuł, że w jego gardle wzbiera gorycz. Przypomniał sobie siebie, szantażującego w Ossolineum niewinną dziewczynę. Wszystko to ujrzał w jednej chwili: strach, zapłakane, przerażone oczy, oplutą, przedartą w pół wizytówkę obok skrzynki z rewersami. Jak podarty szkolny mundurek na miejscu gwałtu.

– Dość, panie Mock! – przerwał mu gwałtownie. -Czyżby pan, tak szeroko opisując mi owo hiperskuteczne imadło i krytykując moich współpracowników, proponował mi po cichu stosowanie metod przestępczych?! A nade wszystko niehonorowych! I to w dodatku w tajemnicy przed moim zwierzchnikiem! To niby miałyby być te nasze specjalne uprawnienia?

– Nie sądziłem, że jest pan takim służbistą. – Mock położył na blacie stołu splecione dłonie, a jego spinki przy mankietach brzęknęły cicho. – Czyżby w Polsce policjanci byli szlachetnymi rycerzami, którzy walczą zawsze z otwartą przyłbicą?

– Ma pan dzieci?

– Niestety, nie. – Mock poprawi! się nerwowo na krześle, jakby był zły na siebie za zbytnią szczerość widoczną w słowie „niestety”. – Nie rozumiem pańskiego pytania.

– A ja mam. – Popielski obie dłonie oparł na wysokim czole i zza nich patrzył na Mocka poirytowanym wzrokiem. – Siedemnastoletnią córkę. Ukochaną Ritę, którą wychowałem sam. Bez matki. I wychowałem ją bardzo źle. A teraz muszę ją chronić przed Minotaurem i przed wieloma innymi mężczyznami, którzy chcieliby z nią zrobić to, co on! No może poza zamordowaniem i zjedzeniem… Mam wybór: albo zawrzeć z panem spółkę „Popielski & Mock” i tropić bestię per fas et nefas, albo nie przejmować się śledztwem, prowadzić je opieszale, a całą moją energię poświęcić na ochranianie córki!

Popielski zaciągnął się papierosem tak mocno, jakby chciał go połknąć, i rzucił go z wściekłością na podłogę. Opamiętał się jednak, nie zdeptał niedopałka na wypastowanym parkiecie, lecz chwycił list ze stołu, zebrał nań czerwone kruszyny żaru i wsypał je do popielnicy.

– Niech pan posłucha, Mock. – Popielski usiadł, otarł pot z czoła i spojrzał w oczy swojego rozmówcy. – Wybrałem to drugie. Będę chronić moją córkę. Nie będę ścigać bestii. A teraz przepraszam, ale muszę się ubrać. Idę wkrótce do pracy.

– Bardzo szanuję pańskie uczucia rodzinne – Mock udał, że nie rozumie sugestii Popielskiego – ale zamiast odpowiedzi na moje pytanie, czy polska policja to rycerze honoru, usłyszałem o pańskich lękach przed… tragedią, jaka oby nigdy nie spotkała pańskiej córki!

– No tak, mówię dość chaotycznie… Jestem panu winien wyjaśnienie – dłoń Popielskiego klasnęła o łysinę.

– Już mówię! Otóż chwyciłem w takie właśnie imadło koleżankę mojej córki, chcąc, aby mi donosiła, co robi Rita i z kim się widuje, kiedy nie mam nad nią kontroli. Ta koleżanka, niezwykle delikatne i subtelne dziewczę, popłakała się i przeżyła wstrząs. Chciałem z niej zrobić konfidentkę, donosicielkę! Zbrukałem ją! To tak, jakbym ją zgwałcił! Oto, do czego prowadzi pańskie imadło! A teraz coś panu przeczytam!

Popielski wstał, włożył binokle i zaczął powoli tłumaczyć pachnący liścik, na który przed chwilą zgarniał żar i popiół z papierosa.

– „Szanowny Panie Komisarzu! Po ostatnim naszym spotkaniu, kiedy ujrzałam w gazecie fotografię Pana Komisarza, zrozumiałam, jak ważną społecznie misję Szanowny Pan spełnia, szukając tej bestii, która morduje i zagryza niewinne dziewice. Gazetę z Pańską fotografią schowałam do szuflady mojego sekretarzyka i zawsze tam zaglądam, kiedy się czuję przez coś zagrożona. Wtedy patrzę na Pana Komisarza i jest mi tak dobrze, tak bezpiecznie… O wiele lepiej wygląda Pan Komisarz w rzeczywistości niż na tej fotografii, ale tutaj i tak lepiej od tego otyłego pana Niemca”…

– Niech pan pokaże tę gazetę! – przerwał mu Mock. -Rzeczywiście tak grubo wyszedłem na tej fotografii?

– No… – zawahał się Popielski i podał Mockowi gazetę. – Za szczupły to pan tu rzeczywiście nie jest… Ale w rzeczywistości dużo chudszy… To taka nieudana fotografia… No dobrze, ale czytam dalej: „Po naszym ostatnim spotkaniu zrozumiałam, jakie śmieszne miałam opory przed współpracą z Panem Komisarzem i że Pańska propozycja, ba!, nawet ostre żądanie, jest dla mnie zaszczytem. Niniejszy list jest dowodem mojej zgody.

Śpieszę donieść, że Ricie może zagrażać niebezpieczeństwo ze strony naszego polonisty, pana profesora Jerzego Kasprzaka. Jest to młody nauczyciel, który nastąpił po pani profesor Mąkosównie. Jest on kierownikiem kółka dramatycznego i uważa, że Rita ma olbrzymi talent aktorski. Nieustannie jej o tym mówi i proponuje jej role w szkolnych przedstawieniach. Jest to, moim zdaniem, szkodliwe, bo odciąga ją od nauki i od ważniejszych przedmiotów. A jeszcze większa szkodliwość jest w tym, że Rita skrycie się chyba kocha w profesorze Kasprzaku. Często rozmawiają ze sobą na przerwach, co oczywiście wszystkie koleżanki komentują. Z wyrazami szacunku, Jadwiga Wajchendlerówna”.

Popielski usiadł wyczerpany na fotelu pod zegarem. Szare smugi dymu snuły się pod jasno świecącym żyrandolem. Rozpalony piec ział gorącem. Obaj byli zmęczeni i czuli się jak zagorzali gracze po całonocnej grze w karty, którzy nie mają pojęcia, że nadszedł już nowy dzień i wciąż siedzą w dymie przy zasuniętych storach. Popielski rozpiął dwa guziki koszuli i wierzchem dłoni otarł pot z głowy. Mock wachlował się gazetą.

– Niechże pan otworzy okno, drogi panie – powiedział – bo się tu podusimy od gorąca.

Popielski zdjął haczyk oberluftu i do salonu wpadło świeże, mroźne powietrze. Mock najchętniej otworzyłby cały balkon, ale, jak zauważył, było to niemożliwe, ponieważ wszystkie okna oprócz małego lufcika były uszczelnione pakułami, a ich brzegi zalepione taśmą.

– Pozwoli pan, że podsumuję. Postaram się również oddalić pańskie obawy – powiedział Mock, znów łakomie patrząc na śledzie. – Jest pan teraz bardzo zdenerwowany. Rozumiem doskonale pana zaniepokojenie tym frantem nauczycielem, choć ja sam nie mam dzieci. Ale po kolei. Najpierw sprawa tej koleżanki. Cóż, została donosicielką, bo pewnie durzy się w panu, o czym świadczą niektóre passusy tego listu. Wyrzuca pan sobie, że ją pan zepsuł? Trudno, to już się stało. Jakaś dziewczyna złamała święte więzy przyjaźni – ironia w jego głosie była bardzo wyraźna – ale dzięki temu pan kontroluje córkę. Tylko że pan ma wciąż wyrzuty sumienia. Niepotrzebnie! Ta mała Hedwig prędzej czy później sprzeniewierzyłaby się jakimś zasadom! Co ona w ogóle pana obchodzi?! Ważna jest pańska córka! Pańska krew!

Mock, wygłosiwszy swoją tyradę, uderzył pięścią w stół, aż brzęknął dzbanek z resztką kawy. Popielski odniósł wrażenie, że reakcja jego rozmówcy nie była autentyczna, lecz przemyślana i trochę wystudiowana.

– A teraz rzecz następna – ciągnął Mock. – Nie chce pan prowadzić śledztwa w sprawie Minotaura, bo nie ma pan na to czasu? Rozumiem, sam kiedyś byłem w takiej sytuacji, że nie obchodzili mnie seryjnie mordowani ludzie, bo przeżywałem silne nieporozumienia z moją pierwszą żoną. Rozumiem zatem! Cały czas musi pan przeznaczać na chronienie córki przed różnymi Minotaurami. To jasne! Ale na Boga! Niech pan działa zapobiegawczo! Niech pan usunie wszelkie obawy dodatkowe i drugorzędne, jakieś lęki o belfra uwodziciela! Niech pan po prostu ostudzi jego amory, niech pan go chwyci w imadło, a córkę niech pan odda pod opiekę jakiegoś policjanta, który nie zawaha się przed użyciem w jej obronie rewolweru albo chociaż pięści! A potem z czystym sumieniem i jasnym umysłem poświęci się pan naszej sprawie… – Mock zawahał się. – Ale teraz… Muszę jeszcze o coś pana zapytać. Przepraszam za bezpośredniość tego pytania… Czy pańskie obawy o córkę nie są przypadkiem…

Rozległo się pukanie do drzwi salonu, a po gromkim „Proszę!” Popielskiego w progu pojawiła się wysmukła sylwetka Rity, która w piątki właśnie o tej porze kończyła lekcje. Był to jej przedostatni dzień w szkole przed zimowymi wakacjami. Pod rozpiętym płaszczem miała na sobie granatowy mundurek z białym marynarskim kołnierzem, a jej kruczoczarne włosy ukryte były pod ciepłym beretem. Jeden kosmyk wymknął się spod nakrycia głowy i kręcił się jak spirala na zarumienionym od mrozu policzku. Była piękna, tak jak może być piękna młoda dziewczyna, która nie potrafi ukryć zmiennych uczuć, przenikających ją jednocześnie: od radości z powodu końca gimnazjalnego semestru, poprzez zdziwienie na widok Mocka, po lekki przestrach spowodowany chmurnym obliczem ojca. Bąknęła: „Przepraszam”, i zniknęła w przedpokoju. Mock zapatrzył się w drzwi, które za sobą zamknęła.

– No i widzi pan – widok córki rozpromienił Popielskiego – jak ja ją wychowałem? Dorosła panna, a ucieka jak sarna zamiast się grzecznie panu przedstawić! No, ale skończmy naszą rozmowę, a potem dokonam prezentacji. Coś chciał pan powiedzieć o tym, że dla rodziców ich dzieci są zawsze najpiękniejsze…

– Już nic… – Mock zmarszczył brwi, jakby się nad czymś zastanawiał. – To jest… Chciałem powiedzieć, że doskonale rozumiem pańskie obawy o córkę. Doskonale. Ale, ale! Wróćmy do sedna. Najważniejsze jest to, że Proponuję panu spółkę. „Popielski & Mock”. Tylko my dwaj. Jednak najpierw niech pan usunie swoje wszelkie obawy o córkę. To jest najważniejsze.

– Dobrze – powiedział twardo Popielski. – Ale zrobię to po swojemu. Po rycersku! Nie żadne imadło! Ten nauczyciel to szanowany człowiek, profesor gimnazjalny! Zrobię to, a pan, panie Mock, będzie się przyglądał moim metodom i udowodnię panu, że są lepsze od przemocy!

– No dobrze. – Mock westchnął z rezygnacją. – Ale jak pańskie metody nie okażą się trafne, stawia mi pan dużą wódkę, dobrze?

– Dobrze – odpowiedział machinalnie Popielski.

– No to co? Firma „Popielski & Mock”?

Niemiec wyciągnął do niego prawą dłoń. Komisarz wahał się przez chwilę i podjął decyzję, kierując się wyłącznie intuicją. Uśmiałby się ktoś, komu wyjawiłby, co przeważyło i skłoniło go do przystąpienia do tej osobliwej spółki. Był to sygnet Mocka, ozdobiony onyksem, podobnie jak jego własny. Należymy do jednego klubu, pomyślał Popielski, przypominając sobie scenę z salonki, kiedy się poznali. Do klubu miłośników starożytności i kobiecego ciała. „Lubię członków tego klubu”, powiedziała wtedy Blondi.

Popielski i Mock – powiedział komisarz, podając mu rękę. – To też dobrze brzmi. Jamb i anapest, o ile się nie mylę. A teraz chcę przedstawić panu moją córkę.

Popielski wyszedł, a Mock nasunął jednego śledzia z jajkiem na łyżeczkę i łapczywie go połknął, po czym odgryzł kawał sztangielki. Następnie wstał, spojrzał krytycznie na swoje odbicie w oszklonej biblioteczce i wciągnął mocno brzuch.

Lwów, piątek 29 stycznia 1937 roku,

godzina czwarta po południu

Profesor Kasprzak poprawiał w pustym pokoju nauczycielskim wypracowania na temat Wielkiej Improwizacji Mickiewicza. Wprawiło go to w zły nastrój. Syczał złośliwie i trzaskał zeszytami. Czy te idiotki, myślał o swoich uczennicach, muszą używać zawsze stylu tak nieznośnie patetycznego, tak barokowo przegadanego! Od pół roku staram się wybić im z głowy te głupie przyzwyczajenia, które im wpoiła ta stara sklerotyczka Mąkosówna. O Reju pisały językiem Reja, a o Mickiewiczu językiem Mickiewicza! Ale ja to wyplenię! Przeczytają kilka analiz Kleinera i będą pisać takim stylem jak on!

Polonista przypominał sobie w takich chwilach swoje magisterium, które napisał o dramacie romantycznym i obronił dziesięć lat temu summa cum laude właśnie u profesora Juliusza Kleinera. Te chwalebne momenty wbijały go w wielką dumę i były – jak to stwierdził po latach – preludium do jego błyskotliwej kariery. Dzięki protekcji dyrektora Teatru Wielkiego, samego Wilama Horzycy, u którego zresztą kilkakrotnie asystował, otrzymał natychmiast po studiach, jako dwudziestotrzylatek, posadę profesora literatury polskiej w gimnazjum Królowej Jadwigi. Protekcja ta była wyjątkowo skuteczna, bo złamała opory pani dyrektor Ludmiły Madlerowej, która na wakujące miejsce najchętniej przyjęłaby jakąś starszą i stateczną osobę, nie zaś przystojnego młodzieńca, udrapowanego w płaszcz hidalga, który mógł zawrócić w głowie niejednej uczennicy. Profesor Kasprzak – ku wielkiej uldze dyrektorki – ożenił się po roku pracy w gimnazjum, a jego żona, starsza od niego przechrzczona Żydówka, w ciągu dziesięciu lat pożycia urodziła czworo dzieci. Jego osiągnięcia pedagogiczne, a zwłaszcza dramatyczne, były tak duże, że dyrektor Madlerowa zgodziła się na jego prośbę, by zawsze uczył klasy siódme i ósme, gdzie wykładał romantyzm i modernizm. Nauczyciel, aby utrzymać rozrastającą się rodzinę, podjął współpracę z kilkoma znanymi sobie reżyserami teatralnymi. Była ona na wpół tajna i polegała na dostarczaniu teatrom widowni. Kasprzak chodził ze swoimi uczennicami na spektakle – nierzadko na te same – po dwa razy w tygodniu, a inspicjenci teatralni wypłacali mu po cichu należne honorarium – złotówkę od uczniowskiej głowy. Polonista nieźle zatem profitował, cieszył się estymą i znakomitymi znajomościami w środowisku teatralnym, a ponadto wielkim poważaniem u władz oświatowych ze względu na swoją niestrudzoną aktywność pozalekcyjną, polegającą na wystawianiu kilku sztuk dramatycznych rocznie w gimnazjum Królowej Jadwigi. Te sukcesy mocno go odmieniły. Stał się butny, pewny siebie i arogancki. Poza teatrem świata nie widział i zaczął zaniedbywać swoje obowiązki nauczycielskie. Całymi miesiącami nie poprawiał klasówek i zadań domowych, na co uprzejmie, acz stanowczo zwróciła mu uwagę dyrektor Madlerowa, zaniepokojona skargami rodziców. Wtedy Kasprzak znienawidził rodziców oraz pracę nauczycielską i wypatrywał już końca roku szkolnego i najbliższych wakacji, po których czekała na niego ciepła posada w kuratorium.

Z ulgą rzucił na kupkę ostatni zeszyt z poprawioną klasówką, wiedząc, że przed nim jeszcze tylko jeden dzień pracy, a potem cale dwa tygodnie zimowych wakacyj! Poświęci je na opracowywanie koncepcji nowego przedstawienia, które – jak mu to obiecano – mimo zaangażowania aktorek gimnazjalistek będzie miało premierę na normalnej scenie teatralnej i ujrzy je cały Lwów. Ubrał się, chwycił laskę i kapelusz i wyszedł z gimnazjum, ledwo skinąwszy woźnemu.

Na Piłsudskiego wskoczył w biegu do „trójki”. Widząc surową minę konduktora, uświadomił sobie, że wskakiwanie do tramwajów nie licuje z godnością profesora gimnazjalnego. Wysiadł przy palcu Halickim i ruszył Hetmańską w stronę Teatru Wielkiego, za którym rozciągał się właściwy cel jego wędrówki – labirynt wąskich uliczek zamieszkanych prawie wyłącznie przez Izraelitów. To tu odbywały się Krakidały, pchli targ, na którym można było stracić wszystko – grając w rozmaite gry hazardowe, wśród których królowały „trzy karty” – oraz kupić wszystko: od końskiego mięsa po niełamiące się grzebienie. W piątkowe popołudnie te uliczki były jednak nieco wyludnione z powodu przygotowań do szabasu i sprawiały w zapadającym już zmierzchu wrażenie dość niebezpiecznych. Potęgowała je obecność nielicznych ponurych handlarzy, którzy nie zdołali sprzedać swojego towaru i obwiniali o to cały świat. Patrzyli spode łba na przechodniów i zwijali swoje kramy. To jednak nie zrażało profesora, był bowiem umówiony z bukinistą zwanym Nachumem Rudym, który miał od niego stałe zlecenie wyszukiwania starych wydań dramatów romantycznych i programów teatralnych. Kasprzak minął ukochany Teatr Wielki, przeszedł przez plac Gołu-chowskich i zanurzył się w wąską Gęsią. Stąd było już niedaleko do Zakątnej, gdzie Nachum miał swój stragan. Spojrzał na zegarek i przyśpieszył kroku. Wtedy usłyszał za sobą donośny głos:

– Panie profesorze! Najmocniej przepraszam pana profesora!

Odwrócił się zaskoczony i ujrzał zdyszanego mężczyznę, którego natychmiast rozpoznał. Był to komisarz Edward Popielski, ojciec jednej z jego uczennic, Rity. Mężczyzna oparł dłonie na kolanach i sapał przez chwilę. Kasprzak go nie lubił. Drażniła go jego tężyzna fizyczna, połączona ze sławą brutala, alkoholika, oraz z estymą pogromcy bandytów. Nauczyciel nie lubił go z jeszcze jednego powodu. Podejrzewał go o donoszenie dyrekcji gimnazjum. Ponadto zupełnie nie w smak mu było, iż ktokolwiek go spotyka na Krakidałach, które – z powodu hazardu, prostytucji i pokątnej sprzedaży kartek pornograficznych – nie cieszyły się uznaniem w kręgach magistrackich, do jakich aspirował.

– Najmocniej przepraszam, że ośmielam się zaczepiać pana profesora na ulicy – rozpoczął Popielski. – Byłem w gimnazjum i woźny mi powiedział, że poszedł pan profesor w stronę teatru. Pobiegłem i udało mi się go spotkać. Mam niezwykle pilną sprawę. Jestem ojcem pańskiej uczennicy, Rity Popielskiej. Poznaje mnie pan profesor?

– Słucham pana komisarza – powiedział sucho Kasprzak, spoglądając na zegarek.

– Nie zajmę wiele czasu panu profesorowi. – Popielski już się wyprostował. Górował znacznie wzrostem nad nauczycielem. – Wiem od córki, że projektuje pan profesor w najbliższym czasie wystawienie Medei Eurypidesa. Stąd mój wielki pośpiech. Żeby zdążyć przedstawić moją prośbę przed wakacjami zimowymi. Otóż upraszam łaskawie pana profesora, aby Rita nie grała w tym przedstawieniu. Aktorstwo to dla niej nagroda, a ta się jej raczej nie należy, zważywszy na jej semestralną cenzurkę. To wszystko i już nie zajmuję więcej czasu. Czy mogę liczyć na łaskawą zgodę?

Kasprzak zdębiał. Odebrało mu mowę. Nie mógł przetrawić absurdalności tego całego zdarzenia. Oto na Krakidałach zaczepia go słynny komisarz Popielski i stawia mu jakieś żądania! Rozejrzał się wokół, jakby szukał świadków tej gorszącej i groteskowej sceny. Jego oburzony wzrok opacznie jednak zrozumiał jakiś typek w starym austriackim szynelu, dźwigający koszyk, z którego wystawały główki kudłatych szczeniaków. Spojrzał on na obu mężczyzn i zapytał:

– Całuji rączki, czy paniagi szanowni winszuju sobi szczeniaczki prawi rasowy?

– Nie – warknął Popielski, bo wiedział, że nie tak łatwo odpędzić zdesperowanego handlarza na Krakidałach.

To warknięcie, to obcesowe, pewne siebie warknięcie rozdrażniło jeszcze bardziej Kasprzaka. Co? Temu łysemu kutasowi wydaje się, że wszystkim może narzucać swoją wolę? Temu degeneratowi, o którym całe miasto mówi, że współżyje z własną bliską kuzynką?

Panie komisarzu – powiedział Kasprzak z trudem opanowując irytację – to przedstawienie ma być wielkim wydarzeniem teatralnym. A wie pan komisarz, dlaczego? Między innymi dlatego, że rolę Medei zagra pańska córka. Jest fenomenalnie uzdolniona aktorsko. Powinien być pan z niej dumny!

– Mój przełożony, naczelnik Zubik, wspominał mi już kiedyś o tym przedstawieniu. – Popielski uśmiechnął się słodko. – Wiele mówi się o panu profesorze w wyższych lwowskich kręgach urzędniczych… Wiele…

– No, nie dziwi mnie to. – Kasprzak otrzepał śnieg z rękawów palta i na chwilę zapomniał o Nachumie Rudym. – Co nieco uczyniłem dla tego miasta…

– Ma pan profesor talent tak wielki – Popielski rozpływał się w zachwytach – że nawet policjanci go podziwiają, o których opinio communis mówi, że są tępi i w ogóle nie chodzą do teatru…

– No nie wiem, nie wiem – Kasprzak delektował się komplementami. – Swoją drogą ciekaw jestem, czy jacyś policjanci chodzą do teatru. Nie znam oprócz pana komisarza nikogo w tych interesujących kręgach władzy wykonawczej, a pana komisarza nigdy nie widziałem w teatrze…

– Tak wielki talent – Popielski chwycił profesora pod łokieć i odchylił głowę w zachwycie – że na pewno docenią go różne wyższe władze, z którymi mam całkiem dobre kontakty…

Kasprzak spojrzał na policjanta bardzo uważnie i milczał przez chwilę. Zastanawiał się w pośpiechu. Ewentualne poparcie Popielskiego nijak nie mogło zrównoważyć prawie pewnego sukcesu Medei. Poza tym ten typ mógłby stawiać nowe żądania, aby na przykład Kasprzak protegował tę jego głupią, choć niewątpliwie bardzo ładną gęś u innych profesorów albo aby przepuścił ją za rok na maturze. O nie! On, profesor Jerzy Kasprzak, miałby mieć jakieś konszachty z takimi policyjnymi kreaturami, które na swych rękach mają pewnie krew niejednego? Co to, to nie!

– Ona zagra w tym przedstawieniu, panie komisarzu – powiedział z mocą Kasprzak. – Bez niej będzie ono porażką. A człowiek z moją pozycją na porażkę nie może sobie pozwolić.

– Zagra – Popielski przestał się uśmiechać – jeśli jej na to pozwolę. Kto ma głos decydujący w wychowaniu mojego dziecka? Ja czy szkoła? Ojciec czy nauczyciel?

– Panie komisarzu, proszę się nie denerwować – Kasprzak zmienił ton, lecz szykował się do decydującego ciosu. – Niech się pan zgodzi na udział córki w tym przedstawieniu! Nawet pan nie wie, jak wielką wdzięczność pan sobie zaskarbi. Odzyska pan Ritę całkowicie! Ona mi wiele mówiła o panu, o swej zmarłej mamie, której nie znała…

Kasprzak urwał, widząc, jak szczęki Popielskiego poruszyły się pod napiętą skórą. Komisarz pochylił się ku nauczycielowi i szepnął mu do ucha:

– Teraz zdeprawował pan mnie, ale Rity nie zdeprawuje pan.

Popielski odszedł. Wysoko, w wyciągniętej prawej ręce trzymał melonik, a rzadki śnieg osiadał na jego łysej głowie.

Lwów, piątek 29 stycznia 1937 roku,

godzina czwarta po południu

Eberhard Mock przecierał oczy ze zdumienia. Czegoś takiego jeszcze nigdy nie widział. Gdyby nie śnieg i mróz, byłby pewien, że oto znalazł się na jakimś tureckim albo arabskim targu. Brodaci Żydzi, zionący wonią czosnku, zamykali swe stragany i podtykali mu pod nos rozmaite przedmioty. Opędzanie się od natrętów za pomocą niemieckich przekleństw przyniosło skutek odmienny od zamierzonego. Przekupnie przeszli na osobliwy dialekt niemiecki i zaczęli jeszcze goręcej zachwalać swe towary.

I oto przed oczami Mocka rozpostarła się prawdziwa panorama tandety: zapalniczki, metalowe centymetry, spinki, kalendarze, osełki do żyletek, gumowe szelki, zegarki, maszynki do wiązania krawatów i do podpinania nogawek, podwiązki, pachnące mydełka i ramiączka do ubrań. Mock poczuł się całkowicie bezradny wobec handlarzy. Postanowił zatem nie reagować i pozwalał im obstępować się i dotykać. Miał nadzieję, że w końcu znudzi im się to molestowanie.

Znudziło się im szybciej, niż myślał. Po chwili nie było już wokół niego przekupniów. Spoglądał zatem teraz z jakąś fascynacją na brudne domy z hebrajskimi szyldami, psy wybiegające z bram, wrzeszczące dzieci w okrągłych czapeczkach i z długimi kosmykami włosów, zwisającymi w okolicach uszu. Teraz dla odmiany obstąpili go dwaj muzykanci, z których jeden grał na akordeonie, a drugi na mandolinie. Mimo zimna ubrani byli jedynie w marynarki, a zamiast krawatów szyje oplatały im kolorowe szaliki.

Z wąskich ulic napływały tumany mgły, zapadał zmrok, a muzykanci podchodzili coraz bliżej. Wydzielali z siebie woń alkoholu, a z ich oczu wyzierała zuchwałość. Skoczna melodia w połączeniu z mrokiem, mgłą i złymi zamiarami tych ludzi sprawiała upiorne wrażenie. Mock coś sobie nagle przypomniał. Walczyk na pustej, zardzewiałej i kręcącej się karuzeli w Breslau. A pod karuzelą zamordowane dziecko. Poczuł się nieswojo i rozejrzał się za Zarembą. I wtedy dostrzegł Popielskiego, który znikał u wylotu ulicy. Komisarz miał odkrytą głowę, a w wysoko uniesionej dłoni niósł swój melonik.