Текст книги "Pan Wołodyjowski"
Автор книги: Henryk Sienkiewicz
Жанр:
Историческая проза
сообщить о нарушении
Текущая страница: 40 (всего у книги 40 страниц)
dyzgust (przestarz.) – niechęć, niezadowolenie.
inkursja (z łac.) – najazd.
czajka – szybka i zwrotna łódź kozacka.
komputowe wojsko – stałe wojsko zaciężne w XVIIw.
handżar (z arab.) – rodzaj sztyletu.
jatagan (z tur.) – broń sieczna o wygiętej głowni.
kiścień – broń w postaci drewnianego trzonka z przyczepionym na rzemieniu ołowiem.
rohatyna (z ukr.) – włócznia zakończona hakiem.
samopał – ręczna broń palna, rodzaj rusznicy.
rapeć – rzemień lub taśma podtrzymująca szablę.
olstro (z niem.) – skórzany futerał na pistolety przy siodle.
cisawy – czerwonobrunatna maść konia.
chmyz (przestarz., pot.) – smarkacz.
sagacitas narium (łac.) – wyczuwanie węchem.
wraży – dziś: wrogi.
flegmatyk (z gr.) – człowiek powolny, spokojny.
dać (…) folgę – pozwolić sobie.
kulbaka (z wł.) – siodło, dawniej drewniane, używane przez Tatarów.
hurma (przestarz.) – tłum, gromada.
komysz (przestarz.) – podmokłe zarośla.
personaliter (łac.) – osobiście.
nie móc przenieść czego na sobie (przestarz.) – nie móc czego znieść.
obiecnij – obiecaj.
ponoś – ponoć, podobno.
etc. (łac.) – i tak dalej (skrót od et cetera).
szczegółowie – szczegółowo
komitywa (z łac.) – zażyłość, poufałość.
amicyja (z łac.) – przyjaźń.
chmyz (z ukr.) – mały, niepozorny okaz zwierzęcia, zwł.: mały, niepozorny koń; przen. lekceważąco o małym, niepozornym człowieku; malec, smarkacz.
justycja (z łac.) – sprawiedliwość.
juramenty (z łac.) – prawa, zasady.
glejt – zezwolenie na przejazd.
dwudziestu piąciu – dwudziestu pięciu.
muc – lichy koń.
klemencja (z łac.) – lament.
pro memoria (łac.) – dosł. ku pamięci; tu przen. kara.
audiatur et altera pars! (łac.) – wysłuchaj też drugiej strony; zasada z prawa rzymskiego.
puha – rodzaj bicza.
kontempt (z łac.) – pogarda.
junak – zuch, śmiałek.
jagody (daw.) – policzki.
lamus (z niem.) – budynek, potem pomieszczenie, do przechowywania cennych przedmiotów.
obuch – rodzaj broni, tu zdrob.: obuszek.
kusztyk – rodzaj kielicha; tu zdrob.: kusztyczek.
półkwaterek (daw.) – naczynie o pojemności 1/8l.
jagły – kasza jaglana.
Kasandra (mit. gr.) – córka Priama, króla Troi, przepowiedziała klęskę Troi; przen. zwiastunka nieszczęścia.
comparatio (łac.) – porównanie.
congressus (łac.) – spotkanie.
kondycja (z łac.) – tu: warunek.
absolutum dominium (łac.) – władza absolutna.
bojarzyn putny – chłop zatrudniony przez możnego pana jako goniec lub poborca podatkowy.
Ja toho skazaty ne umiju (rus.) – ja tego powiedzieć nie umiem.
baskak – urzędnik podatkowy.
rugować (z niem.) – wysiedlać.
buńczuk – azjatycki znak wojskowy; ogon konia owinięty plecionką na drzewcu.
korab – rodzaj okrętu.
podwika – kobieta; od chusty, potem pasa pod brodą, noszonego przez kobiety.
przepomnieć (daw.) – zapomnieć.
padyszach – tytuł władców tureckich.
czaban (z tur.) – pasterz owiec.
pytki (daw.) – śledztwo, przesłuchanie.
obces (daw.) – natarczywość, gwałtowność.
osełedec (ukr.) – fryzura kozacka, warkoczyk na czubku ogolonej głowy.
kosz (hist.) – tatarski lub kozacki obóz; oddział wojska.
kawon – arbuz.
rab (przestarz.) – sługa, niewolnik.
kęsim (z tur.) – ucięcie głowy.
luty (daw.) – srogi.
okiść – ciężki śnieg na gałęziach drzew.
rubieże – granice, kresy.
paszalik – jednostka administracyjna w Turcji.
nawet-em nie wstępował (przestarz.) – nawet żem nie wstępował; nawet nie wstępowałem.
certum quantum (łac.) – pewna liczba.
Godfryd de Bouillon – jeden z przywódców I wyprawy krzyżowej, w 1099 r. zdobył Jerozolimę.
mea culpa, mea maxima culpa (łac.) – moja wina, moja bardzo wielka wina.
pretor (z łac.) – wyższy urzędnik.
permisja (z łac.) – pozwolenie.
kontent (z łac.) – zadowolony.
jucha – tu: drań, szelma.
incomparabilis (łac.) – niezrównany.
oskoma (przestarz.) – apetyt, chęć.
gładysz (przestarz.) – człowiek urodziwy, układny.
szczuka (daw.) – szczupak.
kleń – ryba z rodziny karpiowatych.
nequam (łac.) – nicpoń, ladaco.
leciech – dziś: latach.
gorzeć (daw.) – płonąć, tu: jaśnieć.
dyg – ukłon.
hurysa (z arab.) – wiecznie młoda dziewica, jedna z wielu, czekających wiernych w raju muzułmańskim.
Apud Polonos nunquam sine clamore et strepitu gaudia fiunt (łac.) – u Polaków radość nie może obyć się bez krzyku i wrzawy.
wywczas (daw.) – odpoczynek.
Exorciso te! (łac.) – zaklinam cię!; por. egzorcyzm.
mores (przestarz.) – posłuszeństwo, rygor.
sandał – tu: drewno sandałowe.
ekstraordynaryjny (z łac., daw.) – nadzwyczajny.
leo, qui querit quem devoret (łac.) – lew szukający kogo by pożarł; parafraza biblijnych słów o diable (1P 5:8).
konsens (z łac.) – zgoda.
przygarstka (daw.) – dziś: garstka.
mięsopust – ostatki, trzy ostatnie dni karnawału przed Wielkim Postem.
spero (łac. forma 1. os. lp) – mam nadzieję.
wolej (daw.) – lepiej, trzeba.
zapoznany – nieznany, zapomniany.
zdeb – ostronos; ssak z rodziny szopów.
ściah (rus.) – flaga, sztandar.
miesiąc czasu – błąd logiczny: na miesiące nie liczy się niczego innego poza czasem.
kańczug – bicz, bat.
tirannus (łac.) – tyran.
śluzy (przestarz.) – ślozy; łzy.
delja – suknia żołnierska wkładana na zbroję.
par – opar, para.
driakiew – maść.
sekwestr – konfiskata majątku.
komunik – szybki oddział jazdy.
spyża (przestarz.) – żywność, prowiant.
directe (fr.) – bezpośrednio.
Akerman – miasto na Ukrainie; dosł. z tur. biała twierdza.
Dobrudża – kraina między M. Czarnym a Dunajem.
raróg – ptak z rodziny sokołowatych.
Azjów (daw.) – forma archaiczna: Azjowy, należący do Azji.
obież – zasadzka.
terlica – drewniana podstawa siodła.
chutor – gospodarstwo, folwark.
rezun (z ukr.) – rzeźnik, przen. morderca.
równia – tu: równina.
rechtanie – odgłos wydawany przez świnie.
zdeb (przestarz.) – żbik.
desperować (z łac., przestarz.) – rozpaczać.
kościej (z ros.) – czarownik z folkloru ros., tu: kościotrup.
wolentariusz – wolontariusz.
confiteor (łac.) – wyznaję.
casus (łac.) – przypadek.
basałyk (z tur.) – gagatek.
podwika – tu: kobieta.
konsolacja (z łac.) – ulga, pociecha.
ptastwo (daw.) – dziś popr.: ptactwo.
przyrodzenie – natura.
sumpt (z łac.) – koszt.
quod attinet (łac.) – co dotyczy.
serajowy (z pers.) – pałacowy.
ulem (z arab.) – uczony, duchowny.
burnus (z arab.) – wełniane okrycie, najczęściej białe, noszone przez Arabów.
spyża (przestarz.) – żywność.
masztalerski (z czes.) – zajmujący się końmi.
kajmakan (z tur.) – podpułkownik w wojsku tureckim.
dziryt (z tur.) – odmiana włóczni.
kefija (z arab.) – husta arabska.
roki – tu: sądy.
tyftyk (z tur.) – cenna tkanina.
pedogra – właść. podagra, choroba stawów.
przezpiecznie (daw.) – dziś: bezpiecznie.
kolet – skórzany płaszcz wojskowy.
częścią – tu: częściowo.
dereń – gatunek krzewu.
świdwa – odmiana derenia.
kierz – krzak.
bagadyr (z tur.) – bohater, w odniesieniu do Słowian.
sturbowany (daw.) – zmęczony.
primo (łac.) – po pierwsze.
secundo (łac.) – po drugie.
Belial (z hebr.) – jedno z imion diabła.
konsolacja (z łac.) – pocieszenie.
sforny (przestarz.) – zgodny, posłuszny.
kolaska – rodzaj powozu.
ad oculos (łac.) – naocznie.
sukurs (z łac.) – wsparcie, odsiecz.
kuczyć się (przestarz.) – tęsknić.
vivat (łac.) – niech żyje.
persona (z łac.) – osoba.
animalia (łac.) – zwierzęta.
luter – pot. wyznawca luteranizmu, heretyk.
płomię (daw.) – płomień.
modestia (z łac.) – umiarkowanie.
ruchać (daw.) – ruszać.
pogrześć (daw.) – pogrzebać.
Sub Tuum praesidium (łac.) – Pod Twoją obronę; daw. pieśń kościelna.
kontentacja (z łac.) – zadościuczynienie.
erygować (z łac.) – wznosić.
parol (z fr.) – słowo honoru.
konak (z tur.) – gmach rządowy.
niesporo (przestarz.) – wolno, nieszybko.
ociętny (przestarz.) – uparty.
kondel (daw.) – kundel.
kośba (daw.) – koszenie.
mirabilia (łac.) – cuda, osobliwości.
pro memoria (łac.) – ku pamięci.
mehentys (z tur.) – inżynier.
pohybel (z ukr.) – szubienica, przen. zguba.
mameluk (z arab.) – niewolnik.
aprosz – rodzaj rowu obronnego.
respons (z łac.) – odpowiedź.
armistycjum (łac.) – rozejm.
consilium (łac.) – rada.
traktowanie – tu: pertraktowanie.
colloquium (łac.) – rozmowa.
faszyna – wiązki gałęzi.
kiszmet (arab.) – niech tak będzie.
fatigati (łac.) – zmęczeni.
dostatkiem (daw.) – wystarczająco.
faskula – rodzaj pocisku.
kowanie (daw.) – kucie.
przenosi (daw.) – tu: przewyższa.
mali (przestarz.) – jeśli ma; forma 3 os. lp cz. przysz. z partykułą -li.
I ty, Brutusie, przeciw mnie? – słowa przypisywane Juliuszowi Cezarowi, ugodzonemu sztyletem przez przyjaciela, Brutusa.
wyrychtować (daw.) – przygotować.
september (łac.) – wrzesień.
ipsissima verba (łac.) – te same słowa.
cekhauz (przestarz., z niem.) – zbrojownia.
exules (łac.) – wygnańcy.
Requiescat in pace! (łac.) – Spoczywaj w pokoju!
larum (łac.) – alarm.
Salvator! (łac.) – zbawca!
komysz – zwierzęce legowisko w zaroślach.
Te Deum laudamus (łac.) – Ciebie, Boga, wysławiamy, wczesnochrześcijański hymn modlitewny.
Vivat Joannes victor!!! (łac.) – niech żyje Jan zwycięzca!!!
