Текст книги "Любовный повесть Холдора Вулкан "Летние вечера, освещенные луной" на узбекском языке (СИ)"

Автор книги: Вулкан Холдор

сообщить о нарушении

Текущая страница: 8 (всего у книги 11 страниц)

22 боб

Ойдин далалар сукунати

-Вақт деган сирли хилқатнинг қачон бошланганини ва унинг қачон тугашини бандаси билмаганидай бу оламда уни т╝хтатиб қоладиган кучнинг ╝зи ҳам й╝қ.Вақт бугун ╝з ортидан баҳорни эргаштириб келиб, ╝т -╝ланлару, дов дарахтни яшнатса, эртага у ╝йчан куз эпкинлари билан ╝т-╝ланларни қовжиратиб, с╝лдириб, боғлар бағрини хазонга т╝лдириб, яна ҳеч нарса б╝лмагандай й╝лида беғам давом этаверади.Кечагина к╝чада ╝йнаб юрган болалар, бир қарасанг, соч соқоли қувв оқариб, хассага таяниб юрган б╝лади.Мана, Холб╝ри билан Нортожининг турмуш қурганларига ҳам бир зумда уч ой б╝либди.Одамзоднинг хурсандчилик онлари нисбатан тезроқ ╝тар эканми, ҳар ҳолда у тотли уч ой ёш келин куёв учун худди уч секунддай ╝тди кетди.Т╝йлари б╝либ ╝тган кунданоқ Холб╝рининг онаси: 'Болам, оқшом ташқарига ёлғиз чиқманглар, чиллалисизлар.Чиллали одамларга жинлар, оч арвохлар илашиб олади.Қаллиғинг саҳар туриб, ховлини, к╝чаларни супураётган маҳал бирга чиқиб, унга қараб тургин' дея қирқ кунгача уларга насихат қилишдан чарчамади.Холб╝ри онасининг айтганини қилиб, то Нортожи к╝чаларни супуриб б╝лгунича унга қараб турар, с╝лим тонги шаббода нафис ва шаффоф к╝йлагининг узун этакларини судраб к╝чаю боғлар аро оёқ учида рақс тушиб юрган маҳаллар, с╝лим салқинликда, шовқинлардан ҳоли осуда жимлик ҳукм сурган субҳи содиқда муздек тоза ҳаводан ╝пкасини т╝лдириб нафас оларкан, асаблари созланиб, умри узаяётгандай туюларди г╝ё. Ғира шира пайт симёғочларда маюс порлаган хорғин чироқлар, кимсасиз к╝чага уйларнинг деворларига тушиб турган дарахтларнинг соялари, тонги сукунатда одатдагидан қаттиқроқ эшитилаётган супургининг шатиллаши ҳам салқин саҳарларга нақадар ярашарди.Чиллалари чиққач, Холб╝ри билан Нортожи даладаги ижарага олинган пайкалга биргалашиб қовун экдилар, уларни суғориб, қ╝шқулоқ к╝чатлар остини кетмончалар билан юмшатиб, меҳнат қилиб чарчасалар, юлғун буталари аро узун узун ╝т ╝ланлар узра ч╝зилиб, бепоён осмонларга термулганларича хордиқ чиқаришар, ш╝хлик қилиб, ҳазил ҳузул билан куннинг қандай ╝тганини ҳам сезмай қолишарди.Гоҳ ям -яшил шолилар тиззага уриб, б╝қоқ тортган дарё соҳилидаги ╝зларининг хусусий шолипоясида ишлашар, шоли ╝таб, сув кечиб, юлинган курмакларни балчиқли томири билан шолипоя полининг қирғоғига отишар, улар отган курмак ╝симлиги томиридаги оғир лой билан худди кетидан яшил олов чиқариб парвоз қилаётган комета каби учар ва шолоп этиб шолипоя қирғоғига ёпишиб қоларди.Бир гал Холб╝ри битта бақани тутиб, Нортожининг к╝йлагига солиб қ╝йганди, унинг қ╝рқувдан юраги ёрилгудек б╝либ, воой! -дея бақириб юборди.У бақадан ҳалос б╝лиши биланоқ 'Жинни!' дея Холб╝рини қувлай кетди.Холб╝ри қочаман деб, балчиққа тойилди ва шолипояга ағанаркан, уст -боши, юз к╝злари балчиққа беланди.╬шанда иккалалари ичаклари қотиб, буралиб кулишганди. Бугун улар қовунпоядаги тол ходаларидан қурилган капада жимгина порлаётган ойга термулиб ётибдилар. Жим жит ойдинликда кападан қаралса, полиз кафтдагидек к╝риниб турар, чигирткалар бир моромда чур -чур куйлаб, осуда, кимсасиз ойдин кечага янада тароват бағишларди.Холб╝ри билан Нортожи туғилиб ╝сган бу қишлоқнинг номи ҳам аслида бежиз 'Қовункапа' дея аталмайди.Бу ерларда 'Б╝рикалла', 'Босволди', 'Обиноввот', 'Шакарпалак', 'Қирқма' каби тилими тилни ёрадиган қовунларнинг деярли барча тури етиштирилади.Бу қишлоқнинг қовунқоқилари тоза асал каби минг дардга даво. Қовунни бозордан эмас, шундоқ полизнинг ╝зидан узиб чиқиб, с╝йиб ейишнинг гашти б╝лакча б╝лади.Ойдинда баргу палаклар орасида т╝рлаган п╝стини шудринг қоплаган қовунларни к╝здан кечириб юриш ундан ҳам завқли.Ҳаво ҳушб╝й хандалаклар хидига т╝йинган.Мана, охиста к╝тарилган ёлғиз, етим ой полизларни ёритиб, дала устида жимгина кезиб юраркан, баъзан т╝хтаб, кападаги к╝рпага ╝раниб ётган келин куёвга, Холб╝ри билан Нортожига ҳавас билан термулаётган ёстиғи яримта, рангпар бева хотинга ╝хшар, дарё тамондаги осмон этакларида эса сон саноқсиз юлдузлар чарақлаб ётарди.Холб╝ри тунги муздек шабодадан совқотиб қолмасин дея, Нортожининг очилиб қолган елкасини к╝рпа билан ёпиб қ╝йди.Улар к╝рпадан бошларини чиқарган куйи порлаётган ойга термулиб ётишарди.Холб╝ри бир қ╝ли билан Нортожининг б╝йнидан қучоқлаб, бағрига босганича ╝йчан гапира бошлади.

-Нортожи, мана турмуш қурганимизга ҳам уч ой б╝либди.Баъзи янги турмуш қурган келин куёвлар каби асал ойини чет элларда ╝тказолмаганимиздан афсусдамасмисиз?Қани энди, шароит к╝тарса биз ҳам Парижга бориб, Эйфел минорасига чиқардик.Ёмғир ёғаётган пилла Сена дарёсининг қирғоғида иккаламиз қ╝лтиқлашиб, бир соябон остида сайр қилиб юрардик.Сояларимиз к╝хна Парижнинг ойнадек ялтираган ёмғирли к╝чаларида, шаффоф к╝лмакларда худди к╝згудагидек акс этарди.Сена дарёси юзасида ёмғир томчилари чимчилаб ҳосил қилаётган ғамгин халқаларга ╝йчан термулиб, с╝зсиз ╝йга ч╝мардик.Ёки Венецияга борсакимиди а?Оҳ, Венеция!К╝чалар ╝рнига бинолар акси жилва қилгувчи каналлар!Чироқларнинг олмос чамани акс этган ╝ша каналлар б╝йлаб, ойдинда иккимиз қайиқда жимгина сузиб юрсак!Осуда тунлар меҳмонхона деразасидан ой оҳиста м╝раласа, ой шуъласидан к╝зларимиз қамашса, ойдинда ялтираётган сувларнинг шалоплаётган товушларини тинглаб ётсак!Эҳ!..Ростини айтинг, Нортожи, асал ойини чет элда ╝тказолмаганимиз сизга армон б╝либ қолмадими? -деди Холб╝ри.

-Й╝қ, асло!Мен ҳаётимизнинг фақат бир ойигина, ёки бир йилигина эмас, Худо бизга неча йил умр берган б╝лса, барчаси асал б╝лишини ҳохлайман.Одам асал ойини Парижда, Венецияда ёки Швецариянинг Алп тоғ тизмалари этагида ╝тказсаю, бир йилдан кейин уруш жанжал қилиб, қ╝йди чиқди б╝лса, унақа дабдабали асал ойининг кимга кераги бор.Қаранг ойдин кечани!Шундай г╝зал Ватанимиз б╝лса, бизга Парижнинг, Венециянинг, Швецариядаги Алп тоғларининг, қорли ч╝ққиларнинг нима кераги бор? -деди Нортожи.

-Т╝ғри -деб қ╝йди Холб╝ри, Нортожини янада махкамроқ бағрига босиб, меҳр билан к╝зларидан ╝пиб қ╝яр экан.Кейин давом этди.

-Т╝йимизни ╝йладим дегунча, бир воқеа ёдимга тушаверади.У пайтлари шаҳарлик бир мижознинг уйида б╝яш -чизиш ишлари билан банд эдим.Мижоз кираверишдаги айвон деворига қалин қарағайзор ва қайинзор ╝рмонларни, кейин дарё четида сув ичаётган кийикни ва қоя устидан кийикка ташланмоқчи б╝либ турган й╝лбарс расмини чизииш керак дея тайинлади. Деворий манзарани хафсала билан ишлар эканаман, мижоз менинг санъатимни мақтаб, ╝зининг навқирон ёшлигини эслаб кетди.Қандай қийинчиликларни бошидан кечирганини, қандай қилиб Тошкент Давлат Университетида ╝қиганларию, қай тарзда уйлангани ва қандай қилиб хашаматли уйни қурганини гапириб бера бошлади.Унинг ҳикояси аввалига мен учун зерикарлидай туюлсада, ҳикоядаги кейинги воқеалар динамикаси кутилмаганда менинг диққатимни торта бошлади.

-Тошкент Давлат Университеда ╝қирдим -дея гап бошлади у.С╝нг давом этди: -Курсдошларим орасида Ургутлик Очил деган д╝стим б╝лар, биз у билан талабаликнинг қаттиқ нонини тенг б╝лишиб ер эдик.Онда сонда юз бериб турадиган муштлашувларда бир бирмизни ҳимоя қилиб, илм олишда ҳам, молиявий масалаларда ҳам бир биримизга к╝маклашиб яшардик.Мен у маҳаллар самбодан борман, боксдан борман, қ╝л жангидан борман, пишиқ ғиштни десангиз, шундоқ ҳавога отиб, бир уриб кепакка айлантирворадиган бақувват, н╝рғил пайтларим. Очил б╝йи унчалик новча б╝лмаса ҳам, самбо б╝йича спорт усталигига номзод эмасми, юз килоли одамни ҳам даст к╝тариб, айлантириб ерга уриб, чалпак қилиб ташларди.Мен ╝ша пайтлари, кутилмаганда курсимиздаги Ғазалкентлик бир г╝зал қизни телбаларча севиб қолдим.Ишонасизми, ╝ша қизни к╝рсам, оёқларим ╝зимга б╝йсунмай, бир урсам алюминий тоғорани тешиб ташлайдиган бақувват қ╝лларим худди увададан қилингандай жонсизланиб, шалвираб қоларди.Бамисоли узоқ вақт касалхонада ётиб, тузалиб, биринчи бор баҳор офтобига чиққан бемор каби, гандираклаб, йиқилиб тушмаслик учун деворга суяниб қолардим. ╬ша қизга термулганимча, узоқ йиллар кимсасиз оролда ёлғиз бир ╝зи яшаган ёввойи одам сингари батамом тилдан қолардим.Аудиторияда ╝тирардиму профессорнинг лекциялари қулоғимга кирмас, фикру ёдим, к╝зларим ╝ша қизда эди.У ҳам ҳар замонда менга к╝з қирини ташлаб қ╝яр, ╝шандай онлар ҳаяжондан жоним б╝ғзимга тиқилиб қолгандай туюларди.Мен у қизни шундай қаттиқ севардим.Мен ҳатто унинг дардида жин чалиб кетган одамдай касалланиб, к╝рпа т╝шак қилиб, ётиб қолганман.Йиллар ╝тди.Биз ╝қишни тугатгач, мен онамни ╝ша соҳибжамол қизнинг уйига, Ғазалкентга совчиликка юбордим.Т╝й куни белгиланди.Т╝йга курсдошлар ҳам келишди.Ургутлик д╝стим Очил ҳам.Бир маҳал Очил озгина ҳалигиндан урволган эканми, ╝ртакашдан с╝з с╝ради.

У бизни табрикларкан, жумладан шундай деди:

Д╝стим, Козимжон ва курсдошим Латипахон!Мен сизларни катта ҳаётга қадам қ╝яётганларинг билан чин юракдан табриклайман.Сизларга узоқ умр, оилавий бахт тилайман...Д╝стим, сен дунёдаги энг бахтли одам экансан.Сенга хавасим келяпти.Шундай г╝залликда тенги й╝қ, қалби ч╝ққилар қори каби беғубор, ҳаёли ва иболи қизга уйланмоқдасан... -дедию кутилмаганда у аччиқ оҳ тортиб, елкаларини силкитганича йиғлаб юборди.Буни к╝риб, мен ╝рнимдан туриб кетдим.

-Ие, меҳмон, нега йиғлаяпсиз?Йиғламанг, одам деган т╝йда ╝йнаб кулиши керакку! -деди ╝ртакаш Очил д╝стимни юпатиш учун.Очил к╝з ёшларини артиб, бироз ╝зига келаркан: -К╝нглинга келмасин д╝стим, сенга ҳавасим келади!Билсанг, мен ҳам Латипахонни севардим!Лекин унинг билагини ҳам ушламаганман!Худо ҳаққи, ишон, Козимжон! -деди.Бу гапдан т╝йхонадаги ғала -ғовур тиниб, давра музлаб қолди г╝ё.Одамлар, Козимжон ҳозир сакраб, салта қилиб, ╝ртага чиқадию, Очилни бир зарба билан асфаласофинга ж╝натади қ╝яди деб туришарди.Мен эса, бир Латипахонга, бир садоқатли д╝стим Очилга қараганимча ҳамон серрайиб турардим.Латипахон юзларини қ╝ллари билан т╝сганича йиғлаб юборди.Кейин бирдан т╝йхона т╝с -т╝палон б╝либ, келин тарафдан келганлар Очилга ташланишди.Очил энди, юқорида айтганимдай самбодан бор.У ╝зини ҳимоя қилиб, унисини у ёққа, бунисини бу ёққа улоқтира бошлади.Ноз -неъмат т╝ла столлар ағанаб, рюмкаю вазалар, чинни косаю лаганлар ерга тушиб, чил парчин б╝лди.Охири мен микрафон ёнига келиб, одамларни тинчлантира бошладим.

–Азиз меҳмонлар!Муштлашишни бас қилинглар! Илтимос сизлардан!-дея бақирардим мен.Шундан кейин жанжал т╝хтаб, одамлар жим б╝лди.Мен д╝стимни қучоқлаб бағримга босарканман: -Очилбек, д╝стим, мени кечир.Сен ҳам Латипани севишингни билмас эканман, оғайни!Агар билганимда онамни Ғазалкентга совчиликка юбормаган б╝лардим!Худо ҳаққи, ишон!Сен ҳам Латипани севар экансан, нега бу ҳақда авваллари менга айтмагансан?!Бир оғиз айтсанг б╝лардику! -дедим мен.

-Козимжон, мен аблахни кечир, д╝стим.Айтай, айтай деб, айтолмагандим.Журъат этолмаганман...Шунақа, ичкилик ичсам йиртқич хайвонга айланиб қоламан.Мастликда оғзимдан чиқиб кетди!Кечир, оғайни, т╝йингни ҳам расвосини чиқардим!-деди Очил, ҳамон к╝з ёшларини тиёлмай.

Мен даврага юзланиб, микрафонга қарата: -Азиз меҳмонлар! Гап бундай!Мен Худонинг гувохлигида айтаманки, шахвоний мақсадда Латипахонга ҳатто бармоғимни ҳам текизмаганман!Талабаликнинг бир бурда нонини тенг б╝лишиб еган жонажон, қиёматли Д╝стим ҳам мен уйланмоқчи б╝лган қизни севсаю, мен у қизга қайси виждоним билан уйланаман!

Очилбек, д╝стим, бахтинг ╝зинга буюрсин! Бу қизга сен уйлан!Бахтли б╝линглар! -дедим.

Бу гапни эшитиши билан Латипахон шилқ этиб ҳушидан кетдилар.Мен Латипахон ётган жойга югирдим.Бечоранинг гирра б╝либ қолган тишларинии қошиқ ёрдамида очиб, аранг ╝зига келтирдик.Келин тамондан келганлар мени нима деса деди.Онам бечоранинг ҳам юраги ёмон б╝либ қолди.Т╝й шу тариқа тарқаб, келин тамон мени с╝киб, қарғаб, қон йиғлаётган келинчакни автобусга чиқариб, уйига, Ғазалкентга қайтариб олиб кетишди.

Орадан ҳеч қанча вақт ╝тмай, к╝ргиликларга чидай олмаган ота -онам бирин кетин оламдан к╝з юмдилар.Опаларим, тоғаларим, холаларим, медан юз ╝гириб, ёлғиз қолдим.Шундан кейин аламимни ичкиликдан ола бошладим.Охири, ароқнинг қулига, хақиқий алкашга айланиб, ╝сиб кетган соч -соқолимнинг патаги чиқиб, ёввойи одамга ╝хшаб қолдим.Маҳалла оқсоқоллари ╝ртага олиб, менга насихат қилдилар.Ниҳоят, насихатлар кор қилиб, ичкиликни ташлаб, мен ҳам одамга айланишга қарор қилдим.Соч -соқолимни тартибга келтирдим.Аммо ишга жойлашай десам, ҳеч қайси ташкилот мени ишга олмади.Бу алкаш яна ичиб юборса нима қиламиз дея ╝йлаган б╝лсалар керакда.Лекин мен ростдан ҳам ичкиликни йиғиштириб, ҳаётга қайтган эдим.Бир куни альбомни варақлаб ╝тириб, Ургутлик д╝стим Очилнинг уй адресини топиб олдим ва ╝ша д╝стимнинг ёнига борсамчи? -дея ╝йлай бошладим.Шундай қилдим.Ургутга, Очил д╝стимнинг уйига бориб, дорвоза қ╝нғироғини босиб, узоқ кутдим.Анчадан кейин Очилнинг дорвозаси очилиб, ичкаридан бир қизча чиқдида: -Амаки, сизнинг исмингиз Козимжонми? -деди.-Ҳа, ҳа -дедим мен шошиб.Қизча б╝лса: -Мен Очилбек самбистнинг қизиман.Дадам сиз билан гаплашишни истамас эканлар.Кетаверар экансиз -дея дорвозани ичкаридан беркитиб олса б╝ладими.Бу гаплардан қулоқларим шанғиллаб, оёқ -қ╝лим шол б╝либ қолди г╝ё.╬ша жойда узоқ серрайиб турдим.Кейин жиққа ёш т╝ла к╝зларим билан осмонга қараб: -Э, Худо!Бу қанақаси?!Бу дунёда энг ишонган д╝стим ҳам мендан юз ╝гириб, с╝нги умидимни пучга чиқардику!Мен энди қайга бораман, қандай яшайман, Парвардигорим?! -дея йиғладим.С╝нг бошим оққан тамонга кета бошладим.Энди менга барибир эди.Автобус бекатига бордим.У ерда ҳеч ким й╝қ эди.Шу маҳал бекат ╝риндиғида кимдир унитиб қолдирган сумкага к╝зим тушдию мийямга 'Бу кимнинг сумкаси экан? Сумка ичида пуллар ва хужжатлар б╝лса ва биронта ноинсоф сумкадаги пулларни олиб, хужжатларини ахлат қутисига ташлаб кетмасин.Бу эгасиз сумкани мелисахонага олиб бориб топширсам савоб б╝лади'деган фикр келди ва сумкани ╝зимнинг елкага осиб юрадиган й╝л хуржунимга солиб қ╝йдим.Шу маҳал бекат ёнига келиб т╝хтаган машинадан бир аёл тушдида, шошиб мен тамон юрди.

–Ука, яхшимисиз?Бу, халиги... мана шу жойда қора сумкага к╝зингиз тушмадими? -деди у.

-Ҳаааа, сумка сизникимиди? Энди мелисахонага олиб бориб топширмоқчи эдим -дея хуржунимлан сумкани олиб аёлга узатдим.

–Мана, опа, сумкангизнинг ичини очиб ҳам к╝рганим й╝қ.Марҳамат, олинг -дедим, сумкани аёлга узатиб.

Аёл сумкани шоша пиша очиб, к╝здан кечираркан, уни махкам бағрига босиб, хурсанд жилмайганича: -Вой, укажон!Менга қанчалар яхшилик қилганингизни билсангиз эди!Бу сумка ичида жуда муҳим банк хужжатлари бор!Й╝қолмабди!Ҳаммаси жойида!Худога шукр!Сал б╝лмаса уйим куяёздия! Паришонхотирлик ╝лсин...Қилган яхшилигингиз мендан қайтмаса, Худодан қайтсин, ука!Бу к╝ринишингиздан ургутликка ╝хшамаяпсиз, бошқа вилоятдан келувмидингиз?! -деди.

Ҳа, Андижондан келдим.Очилбек Рабғузов деган д╝стимни излаб келувдим, уйида й╝қ экан -дедим мен.

-Вой, Андижонданми?Мен Андижонга жуда к╝п борганман.Истироҳат боғида кааатта бургутнинг ҳайкали бора?!'Семурғ' кафеси.Андижон жуда чиройли шаҳар.Айтгандай, ука, исмингиз нима? Қаерда ишлайсиз? -деди аёл қизиқсиниб.

-Исмим Козим.Энди. нима десам экан сизга...Т╝ғрисини айтсам, иш қидириб юрибман-дедим мен.

-Шундайми?Менинг исмим Танзила.Сиз, укажон, к╝п ҳам қайғураверманг.Иш масласида ╝зим сизга ёрдам бераман.Мен шаҳардаги ресторанлардан бирида ишлайман.Ҳохласангиз ╝ша жойга ишга жойлаштириб қ╝яман.Уй топгунингизча меникида яшаб турасиз -деди аёл, саммий жилмайиб.

-О, қанийди.Жуда яхши б╝ларди – дедим мен.

-Унда нега қараб турибмиз?Қани, ╝тиринг машинага -деди аёл.Биз машинага ╝тириб, тасмадек й╝лдан ж╝наб кетдик.

Шундай қилиб мен Ургутдаги ресторанларнинг бирида идиш ювувчи б╝либ ишлай бошладим.Буни қарангки, Танзила опа ╝ша рестораннинг директори эканликларини камтаринлик қилиб айтмаган эканлар.Мен билан бирга Саидахон деган камсуқум, чиройли бир қиз ҳам идиш ювувчи б╝либ ишлар эди.Бора бора ╝ша қиз менга ёқиб қолди.Саидахон ҳам менга бефарқ эмас эди. Охири биз пул т╝плаб, турмуш қурмоқчи б╝лдик.Бу ҳақда ёрилган эдим, Танзила опа яна менга далда бердилар.

–Ташвиш қилманг, ука.Сиз менга бир пайтлар тенгсиз яхшилик қигандингиз, назаримда ╝ша яхшиликни қайтарадиган вақт келганга ╝хшайди.Мен битта ховлимни сизга совға қиламан ва т╝й харажатларини ҳам ╝з зиммамга оламан -деди у.

Т╝й куни белгиланиб, таклифномалар тарқатилди.Т╝йга барча курсдошлар келишди.Бахтли б╝лганимни бир к╝риб қ╝йишсин деб, собиқ д╝стим Очилбекни ва унинг хотини – ғазалкентлик Латипахонни ҳам т╝йга таклиф қилгандим.Келишмаса керак десам, й╝қ, етаклашиб т╝йга келишибди.Д╝стим Очил озгина ичиб олган эканми, ╝ртакашдан с╝з с╝ради.Мен ╝ртакашга: -Анави Очил деган меҳмон микрафонга чиқиб гапирсинда, кейин хотинини етаклаб т╝йхонадан даф б╝лсин, айтиб қ╝й! – дедим.

Очил с╝з олиб, микрафонга гапира бошлади.

-Д╝стим, Козимжон!╬ртани олиб бораётган д╝стимизнинг айтишича, сен мени т╝йхонадан чиқиб кетсин дебсан!Т╝ғри, сенинг олдингда айбдорман!Уйимга излаб келганингда ёнинга чиқмадим! Қилмишларим учун сендан уялдим!Сен ҳафа б╝либ, автобус бекати тамон кета бошладинг ва ╝ша жойдан сумка топиб олдинг.Кейин сумкани яширмай эгасига топширдинг.╬ша сумканинг эгаси Танзилахон менинг онам б╝ладилар!Биз сени синаган эдик!Кейин сени ресторанга ишга жойладилар.У жойда манашу келинчак б╝лмиш қиз билан танишдинг.Бу қиз, сен севган мана шу Саидахон менинг туғишган синглим!Бахтли б╝линглар, д╝стим!Энди т╝йхонадан чиқиб кетсин дебсан, начора, Латипахон билан қандай кириб келган б╝лсак, шундай чиқиб кетамиз -деди у ва хотинини етаклаб чиқиб кета бошлади.Қарасам, келинчак либосини кийиб ёнимда ╝тирган Саидахон жилмайиб турибдилар.Мен сакраб ╝рнимдан турдиму д╝стим тамон югирдим.Уни т╝хтатиб, махкам қучоқлаб, кечирим с╝радим.Д╝стим ҳам мендан қайта қайта узр с╝ради.Биз бир биримизни кечирдик.Саидахон янгангизга шу тарзда уйланганман, художник.Энди ╝зимнинг хусусий ресторанларим бор.Очил ҳам хотини Латипахон билан бизникига тез -тез меҳмонга келиб туради -деди Козимжон ака, ҳикоясини тугатиб.

Мана шунақа воқеалар ҳам б╝лар экан ҳаётда -деди Холб╝ри.

-Жуда қайғули ҳикоя экан -деб қ╝йди Нортожи.

-Ҳаааа -деди Холб╝ри.

Бу маҳал ой мағрибга оғиб борар, узоқ узоқлардан тун итларининг хорғин акиллаган овозлари эшитилар эди.

23 боб

Т╝ппиқул Телбат╝зонов

Илтижонинг фалажлик дардига дучор б╝лгани ҳам бир б╝лдию, қайнонасининг заҳар заққум т╝ла таънаю дашномлари, хақоратлари ҳам бир б╝лди.У онасига арз қилиб қ╝нғироқ қилгач, Соддагул ╝ша куниёқ эри Қиличбек Қоплонович билан бирга етиб келиб, жанжал к╝тарди.Илтижони уйга олиб кетишмоқчи эди, маҳалла к╝й ╝ртага тушиб; -Жон бор жойда жанжал бор!Ҳаммамиз ҳам шу.Муроса қилиб яшаш керак.Дард меҳмон.Илтижохон ҳадемай соғайиб, к╝рмагандай б╝либ кетадилар.Неварангиз Машрапиллони тирик етим қилиб, бировларнинг этагига солманглар -деган мазмунда насихат қилишаркан, охири улар ёш оилани сақлаб қолишга к╝ндирдилар.Лекин Илтижонинг ота -онаси қайтиб кетиши билан қайнонаси худди офтобда қолиб, қийшайиб кетган елим мусиқа лаппагини к╝хна патифонда айлантиргандай, эски дийдиёсини келган жойидан яна қайта бошлади.Илтижо оёқ -қ╝ли соғ пайтларини, Холб╝ри билан кечган ╝ша унитилмас дамларни к╝зларида ёш билан эслар, ╝ша пайтлар қанчалар бахтли б╝лган эканман -дея х╝рсиниб қ╝яди.Оёқ -қ╝ли соғ б╝лса эди, ишга ё бирон ёққа даф б╝либ, чакаги тинмайдиган бу вайсақи хотиндан узоқроқда юрарди, хақоратлардан қулоқлари тинчирди.У қ╝лтиқтаёқда юрадиган б╝лдию худди ╝ргимчак т╝рига ╝ралашиб қолган капалак каби тили заҳар қайнонасининг асирасига, қурбонига айланди қолди.Бир оқшом қайнонаси ╝ғли Ашрапиллони Илтижога қайраб, шундай гапларни айтдики, у хақоратларга чидаш учун Илтижода ортиқ тоқат деган нарсанинг ╝зи қолмаган эди.

-Ҳой бола, сен эркакмисан ╝зи, жувонмарг?!Намунча раҳминг келмаса бу зоди пастга?!Қум талоқ қ╝йгинда, йиғиштир бу касофатини!Пулинг, молинг, Худога шукр, бор!Одамлар онаси ╝пмаган ёш -ёш қизларини мухтожлик туфайли 70 га кирган ҳожиларга т╝ртинчи хотинликка беряпти!Сен ҳам ол, биттасини, маза қилиб яша!Бу ергина ютгур ялқов кашмирининг касалман деганига ишонма!У ж╝рттага ╝зини касалга солиб, ишга бормай, ховли жойни супурмай, овқат -озиқ қилмай, идиш -оёқни ювмай, хонзода б╝либ, уйда, етти қават к╝рпанинг устида ётмоқчида, текиндан еб ичиб!Э, илойим тешиб чиқсин!Еганинг елим, кийганинг кафан б╝лсин сен қанжиқ итнинг! -дея жавради у.

-Онажон, ундай деманг!Ахир, у ростдан ҳам касал!Д╝хтирларнинг бу ҳақда тиббий хулосаси бор!-деди аламидан бироз ичиб олган, ширакайф Ашрапилло.

-Ҳа, ╝шанинг ёнини ол!Онангдан кеч!Сенга хотин керак -да, а, хотин керак!.. Э, халойиқ!Мен ╝ғил уйлайман деб битта жиннини иккита қилиб олибман!Аппатига шаппати деб шуни айтишса керакда!Вой сени туғмай мен ╝лай!Негаям туққан эканман сени?!╬ша пайтда болиш билан димлаб ╝лдириб қ╝я қолмаган эканман!Т╝ққиз ой қорин к╝тариб, туғиб, оқ сут бериб, эмизиб, ювиб -тараб, ╝зим киймай, кийдириб, емай едириб, касал б╝лса, табибларга югириб, дори -дармон қидириб, бешигининг бошида тонгача ухламай алла айтиб, уйқумни харом қилибмана, ╝стирибмана, улғайтирибмана!Э, аттанг, аттанга!Мана оқибат!Хотиним ростдан ҳам касал деб турибдию!Э, касал б╝лса отамдан нари!Бадтар б╝лсин!Менинг назаримдан қолган, қарғишимни олган одамнинг аҳволи шундай б╝лади!Ана шунақа! Қайнонасига зулм қилган золим келинни Худойим шунақа т╝рт оёқда юрадиган қилиб қ╝яди!Бу ҳали ҳолваси!Яқинда бу шол б╝либ, т╝шакка михланади!..Мен суриштирдим.Ҳа, ҳа, суриштирдим!Бу севикли хотинчанг қизлигидаёқ битта Холб╝ри деган рассом йигит билан дон олишган экан.Сен сафарда юрган пайтларинг бу иштонбоғи б╝ш сатанг пана -пастқам хилватларда ╝ша рассом ╝йнаши билан яшринча учрашиб юрган дейишса, сира ажабланмайман!Худо билади, анави боласи ҳам ╝ша Холб╝ридан б╝лганми?Бундай афти ангорига синчиклаб разм солгина, отасининг тайини й╝қ у валади зино сенга унчалик ╝хшамайди! -деди Ашрапиллонинг онаси, ҳамон т╝хтамай вайсаб.

-Онажон, бас қилинг!Худонинг қаҳридан қ╝рқмайсизми?!Ҳозир сиз айтган замонлар эмас!Мен фарзандимни текширтирганман!Махсус тиббий тафтиш ҳайъати с╝лагимни ва қоним таркибини солиштириб, Машрапилло ҳақиқатан ҳам менинг ╝ғлим эканини тасдиқлайдиган расмий хужжатни тақдим этишган!-деди Ашрапилло, фиғони фалакка ╝рлаб.

-Ароқ ичволиб, Худо ҳақида гапирганига ╝лайми бунинг!Д╝хтирлар эмиш! Э, ҳозирги д╝хтирлар пул деса ╝зини томдан ташлайдиган қасамх╝рларку!Улар озгина пул берилса, ҳали у хужжат қилиб бериш экан, керак б╝лса одам тана аъзоларини ҳам тириклай кесиб олиб, сотиб юборишаверади.Ана, нечтаси пулсизликдан ╝з буйрагини сотяпти!Битта буйрак билан яшаб, ногирон б╝либ қолганлар қанча!Д╝хтирларга ишониб юрибдия, с╝так!Й╝╝╝╝қ, афтидан, бу касофати анави жодугар онаси ва дажжол отаси билан сеҳру жоду, илму амал қилиб, сен болани эшак қилиб, миниб олганга ╝хшайди!К╝зларинг к╝р, қулоқларинг кардай!Менинг гапларим сен учун бир тийин!Биламан, хотинчанг билан анчадан бери мени қариялар уйига элтиб қ╝йишни, с╝нг уйни унинг номига латарис орқали тасдиқлатиб олишни режалаштириб юрибсанлар!Мени билмайди дейсанми?!Чучварани хом санайсан!Мен ернинг тагида илон қимирласа биламан!Қариялар уйига ╝зим кетаман, ҳа, ҳа, ╝зим!Бу чаён т╝ла зиндондан, д╝захдан кетаман!Уйни эса давлат хисобига ╝тказиб юбораман! Мана, оласанлар уйни! -деди Ашрапиллонинг онаси, қ╝лини олдинга ч╝зганича, бош бармоғини к╝рсаткич ва ╝рта қ╝л бармоқлари орасидан ╝тказиб.

-Э, онажон, ҳамма д╝хтирлар ҳам порах╝р эмас!Уларнинг аксарияти ҳалол ишлайдилар!Уй жойингиз эса ╝зингизга буюрсин!Менга фақат битта нарса – тинчлик керак!Биз ҳам одамларга ╝хшаб, уриш -жанжалсиз, аҳил -иноқ яшасак б╝лмайдими?!Хотиним ҳам тузалиб қолар!Қанақа сеҳру жоду ҳақида гапиряпсиз?!Қайна -қайнотам ундай нарсалардан хазар қиладилар!Илтижонинг ҳам сизга ёмонлиги й╝қ!Сизни қариялар уйига элтиб қ╝ймоқчи ҳам эмасмиз!Наҳотки бизни шу қадар пасткаш деб ╝йласангиз!-деди Ашрапилло.

Шу пайт Илтижо қалтираганича қ╝лтиқтаёқларга таяниб ташқарига чиқдида, деворга ҳолсиз суянди: -Онажон, Ашрапилло ака, илтимос сизлардан, жанжаллашманглар!Бақир -чақиримизни қ╝ни қ╝шнилар эшитади, ахир!Агар сизларга халақит бераётган б╝лсам, майли мен уйга, ота -онамникига кета қолай!Болам ҳам бир кунини к╝рар!Ризқимизни Олло беради!Фақат менга тухмат қилманглар!Худо ҳайрингларни берсин! -деди йиғлаб.

-Э, бадтар б╝лларинг?!Бир -бирингни ғажи, ╝лдир!-деди кутилмаганда Ашрапилло ва р╝парада турган пақирни бор кучи билан тепган эди, пақир даранглаганича девор оша учиб, қ╝шниларининг ховлисига ╝тиб кетди.Ашрапилло хозир қ╝шним айниб -ачиб с╝киниб, мен билан муштлашиш учун девордан ошиб ╝тса керак деб ╝йлади.Унга айнан шу нарса керак эди.Ҳозир ким биландир муштлашиб, бор аламини ╝ша одамдан олишни истарди.У уйга кириб, совутгичдан битта ароқни олдида, шиша қопқоғини тишлари билан ғажиб очди.Кейин ароқни пиёлага ҳам қуймай, шартта к╝тарганича шишанинг б╝ғзидан ғилқиллатиб ича бошлади.У то шишада ароқ қолмагунча нафас олмай ичаверди, ичаверди, охири шишани қоқлади.Бир маҳал унинг девор дармиён қ╝шниси Т╝ппиқул Телбат╝зонов боя Ашрапилло тепиб, девордан ╝тказиб юборган пақирни к╝тариб кириб келаркан, Илтижога: -Келин, мана бу пақир сизларникими?Бирдан бақир чақир б╝либ кетувди, ҳайрон б╝либ турсам, шу пақир учиб ╝тдида, қаранг -деди.

-Ҳа, бизники... Раҳмат, Т╝ппиқул амаки.Ашрапилло акамларнинг бироз жахллари чиқиб турувди, шунга... Ҳамма айб менда... -деди Илтижо эрининг қилмиши учун қ╝шниларининг ёнида хижолат чекиб.

Шу пайт ичкаридан Ашрапилло чиқиб келдида, қ╝шниси Т╝ппиқул Телбат╝зоновнинг к╝ксига туртиб: -Ҳа, нима дейсан, а?!Нима дейсан?! Гап борми?!Э, сен, юргина, уйдан чиққин, к╝чада солишамиз! -деди, ҳамон Т╝ппиқул Телбат╝зоновни турткилаб.Т╝ппиқул Телбат╝зонов к╝чага чиқаркан: -Ашрапилло, қ╝шни, ╝зингизни босинг!Мен тинчликсевар одамман!Сиз билан муштлашмоқчи эмасман!Қ╝ни қ╝шни одаммиз, ахир!Уришиш сиз билан бизга ярашмайди! -деди.

Ашрапилло эса унинг гапларини эшитишни ҳам истамасди. Илтижо қ╝лтиқтаёқларга таянганича бориб, эрининг енгидан тортар, ялиниб, ёлбориб, инсофга чақирарди.Лекин кайфи ошиб қолган Ашрапилло Илтижони силтаб ташлади.

-Сен эркакларнинг ишига аралашма!Уйга кир!Ҳозир бир уриб б╝йнингни узиб ташлайман! -деди.Кейин яна қ╝шнисининг ёқасига ёпишиб, унинг юзига мушт туширмоқчи б╝лди. Т╝ппиқул Телбат╝зонов Ашрапиллонинг зарбаларига чап берар, ҳамон ялиниб, ёлборар, аммо Ашрапиллони т╝хтатиб б╝лмасди.

Илтижо ва қ╝шни хотин, қизлари билан додлай бошладилар.

-Ҳой мусулмонлар, нега қараб турибсизлар?!Ажратиб қ╝йсангизлар б╝лмайдими?! -дея бақирарди Илтижо.Т╝ппиқул Телбат╝зоновнинг хотини эса: -Войдоооод, Ашрап эримни ╝лдириб қ╝яди!Мелисага тилпон қилинглар! -дея фарёд чекарди.

Бу маҳал Т╝ппиқул Телбат╝зонов яшин тезлигида турли чалғитувчи ҳаракатлар қилиб, Ашрапиллонинг қ╝лларини усталик билан қайридида, ерга ётқизиб, тиззаси билан унинг бошини босди:

-Қ╝шни, яхши гапни тушунасизми, ё й╝қми? Мен "Айкидо" б╝йича спорт устасиман.Лекин мен бу спорт турини одамларни уриш учун эмас, шундай пайтларда ╝зимни ҳимоя қила олишим учунгина эгаллаганман."Айкидо" мен учун бир г╝зал санъат, филасофия!Лекин уни сизга қарши қ╝лламоққа мажбур б╝лдим!Мен бу билан мақтанаётганим й╝қ, огоҳлантириб қ╝ймоқдаман ҳалос-деди.

Шундай гаплар билан Т╝ппиқул Телбат╝зонов Ашрапиллони ╝рнидан турғазиб қ╝яркан, усти бошларининг чангларини қоқиб қ╝йди.Кейин гапира бошлади:

-Уришиш яхши эмас.Одамлар бир бирлари билан бир оила аъзоларидай аҳил иноқ яшамоқлари керак.Негаки, бутун дунёда яшаётган одамлар миллатидан, ирқидан ва динидан қатъий назар бир ота -онанинг -Одам Ато ва Момо Ҳавонинг болаларидир.

Вақтлар келади, инсоният ақли балоғатга етиб, Ер юзидаги барча халқу элатлар қ╝риқлаш, реконструкция қилиш учун ҳар йили миллиардлаб доллар пулларни сарф қилинадиган давлат чегараларини қ╝пориб ташлаб, битта, ягона мамлакатга бирлашадилар.Ер сайёрасида битта давлат, битта парламент, битта паспорт, битта пойтахт ва битта президент б╝лади.

Дунё халқлари планетамизда мавжуд барча ер остки ва устки маъданларни талашмай ╝ртада баҳам к╝радиган б╝лади ва моддий манфаатлар ҳамда геополитик мақсадлар й╝лидаги қонли урушлар ╝з ╝зидан т╝хтайди, й╝қолади.

Терроризм, уруш, вайронагарчиликлар барҳам топади, миллионлаб одамлар бола -чақаси билан қочқинларга айланмайди.Бегунох инсонларнинг, болаларнинг қони т╝килмайди.

Ядровий қуролларга, армияга, разведкаларга, турли харбий амалиётларга, сарф қилинадиган миллиардлар, триллярдлар ободончиликка, халқ фаровонлигини оширишга, инфраструктурани яхшилашга, илму фанга сарф қилинади.

Одамлар битта паспорт билан дунё б╝йича визасиз, т╝сиқсиз ҳохлаган мамлакатида эмин -эркин,бемалол юраверадилар.

Бу нарсалар амалга ошиши учун бутун дунёдаги одамлар ишни қуйидан, ╝з оилаларидан бошлашлари керак.

Оилада болалар тинчликсеварлик руҳида тарбияланиб ╝ссалар, қ╝ни -қ╝шнилар ╝ртасидаги муносабатлар ҳам яхши б╝лади.

Маҳаллалар тинч -тотув б╝лса, бутун шаҳар ёки вилоят тинч б╝лади.

Мамлакатлар, халқлар ╝ртасида аҳиллик, тинчлик тотувлик б╝лса, дунё тинч б╝лади -деди Т╝ппиқул Телбат╝зонов.

С╝нг, Ашрапиллодан узр с╝раб, хотини ва бола -чақаларини эргаштирганича уйига кириб кетди.

24 боб

Куз ёмғири

╬ргимчак т╝рлари илашган узун узун заъфарон ╝т ╝ланлар дайди шамолларда дарғазаб арслон ёлидай хурпаяркан, дарахтлар шамоллар шаштида к╝зларини юмиб, тамом ╝зларини унитиб, баян чалаётган созандалар каби маҳзун чайқаладилар.

Кунлар ҳам қандайдир қисқа. Улар худди оппоқ қоғоздай уфқлар гулханида лов этиб ёнадию шом ╝чоғида қорайиб с╝нади.Осмонлардаги юлдузлар ҳам г╝ё юлдузлар эмас, ╝ша бир вароқ қоғоздай уфқ алангасида ёниб битган куннинг осмонларга учган учқунларимикин дея ╝йлаб кетади одам.

Холб╝ри билан Нортожи қовунларни сотиш учун бозорга олиб бормадилар.Қовун тарвуз сотишга бозордан к╝ра автотрасса чети қулайроқ.Катта й╝л б╝йида қовун -тарвузларнинг харидори сероб б╝лади. Й╝ловчи машиналарнинг ҳайдовчилари й╝л четига бир ров т╝хтаб, бир -иккита эмас, бират╝ла машина юкхонасини қовун -тарвузга т╝лдириб кетадилар.Холб╝ри билан Нортожи то қовунларни сотиб б╝лгунларича нафақат кунларни, балки тунларни ҳам серқатнов катта й╝л ёқасида бирга ╝тказдилар.Кечалари эр-хотин, қовунларнинг устини брезент билан ёпиб қ╝йиб, эски, шалоғи чиққан каровотда то к╝зларига уйқу илингунча очиқ осмон остида, сон саноқсиз юлдузларга, далалар устида паришон кезиб юрган порлоқ ойга термулиб ётишарди.Бир куни тонгда Холб╝ри Нортожини уйғотаркан: -Нортожи, тур, тур ╝рнингдан, асалим, мен биттасини с╝йиб қ╝йдим -деди.

Бу гапни эшитиб, Нортожи сакраб ╝рнидан тураркан, сесканиб кетди: -Вой, нега с╝ясиз!Жинни пиннимисиз?!Нималар деяпсиз, Холб╝ри ака?Мени қ╝рқитманг! Э, қовун ╝ғирлаган одамни ҳам с╝ядими!Беш ╝нта қовунни олса олиб ╝лсин эди!Вой, энди нима қиламиз?!Энди онамга нима деймиз!Қандай тушунтирамиз?!Юраклари ёмон б╝либ қоладику!Э, Худо!Энди бахтли б╝лдим десам, бу яна нима к╝ргилик?!-деди дахшат ичра ранги қув оқариб, йиғлаганича.