Текст книги "Гапееў Ведзьміна тоня"
Автор книги: Автор Неизвестен
сообщить о нарушении
Текущая страница: 6 (всего у книги 13 страниц)
Сяргей хмыкнуў, але сказаў дабрадушна:
– Табе тайна... А нам рыба трэба. Многа рыбы.
– Саліць ты яе будзеш?
– І саліць. Я з вадзіцелем дамовіўся – ён купляць будзе.
– А на што ты грошы збіраеш?
– Я не збіраю. Я на іх хлеб купляю...
Сяргей замаўчаў, стаў уважліва зноў разглядаць чарцёж. Віталь, адчуваючы сябе чамусьці ніякавата, вырашыў перавесці размову на другую тэму:
– Ну... трэба, відаць, сёння і пачынаць... Столькі бутэлек сабраць – не жарт.
– Збяром, – махнуў рукой Сяргей. – Ты ідзі ў магазін, мы з Нэлай па сметніках паходзім.
– Да цябе зносім?
– Ага, тут і да дзеда блізка. Вунь за буданом і будзем складваць. Ты схадзі да дзеда, яму чарцёж пакажы, мо што паправіць.
– Добра.
К вечару за буданом ляжала першая паўсотня бутэлек. Многа было без коркаў. У гэтых, распаліўшы агонь, заплаўлялі рыльцы, у начоўках з налітай вадой правяралі надзейнасць кожнай бутэлькі.
Сяргей аднекваўся напачатку, але Віталь запрашаў настойліва і ўрэшце Сяргей згадзіўся ісці разам з Нэлай вячэраць да Віталя.
Частка 12
Жэнька была ў роспачы: не было аб чым пісаць! Гэтай вясной пасля таго, як прачытала ў раённай газеце аб адкрыцці школы маладога журналіста, яна ездзіла ў рэдакцыю. Як яе там усё ўразіла! Яна ўпершыню ўбачыла, як робіцца газета, упершыню пабачыла рэдактара газеты, сапраўдных журналістаў, а потым перад сабраўшыміся юнакамі і дзяўчатамі, выступаў так добра вядомы ў раёне паэт, чые вершы некалі саму Жэньку літаральна прымусілі пісаць на роднай беларускай мове. Бо яна адчула, якой чысцінёй і асалодай вее ад кожнага радочка, як звычайныя, вясковыя словы, расстаўленыя ўмелай рукой паэта, набываюць мілагучнасць і важкасць, паэтычнасць, глыбінны сэнс.
Было, яна і сама пісала вершы. Адзін нават былі надрукавалі ў “Раніцы”. Божа, як чакала гэтай публікацыі Жэнька! Маці не паверыла адразу, што гэта яе Жэнька напісала, перапытвала. Потым, як “Раніца” прыходзіць, маці сама гартала газету, шукала імя дачкі. Хоць Жэнька ёй і сказала, каб не шукала, нічога яна больш у “Раніцу” не пасылала. Але аб тым, што паслала сваю невялікую заметку аб школе ў раённую газету, прамаўчала. А заметку надрукавалі. Праўда, вельмі ж пакрэслілі, пераставілі словы і сказы. Жэнька чытала свае і не свае радкі, параўноўвала з тым, як напісана было ёй напачатку, і ёй стала сорамна: ну, хіба яна сама, калі б пасядзела, як след, не змагла вось так напісаць – проста, ясна і складна?
Але было і прыемна. І хоць маці цяпер нешта асабліва не радавалася гэтай заметцы, як тым вершам, ды Жэнька вырашыла: будзе пісаць у газету заметкі. І стане журналістам.
А цяпер вось адчайна шукала тэмы ледзь не пад нагамі, глядзела на ўсе вочы на вуліцу, калі ішла па хлеб у магазін: а раптам нешта цікавае? Рэдактар жа казаў, што самае галоўнае – заўсёды перад вачыма. Трэба яго толькі ўбачыць. Купіла хлеб, хацела ўжо выходзіць, як пабачыла Віталіка – той выходзіў з падсобнага памяшкання магазіна з запоўненым нечым лёгкім мехам на плячы.
– Дзякуй Вам! – шчыра сказаў ён прадаўшчыцы.
Тут яго спыніла Жэнька.
– Ты што гэта набраў?
– Ха, тайна! – Віталь смешна вылупіў вочы. – Пусці, дай хоць выйсці, а то стаю тут з мехам.
На ганку Віталь паставіў мех, павярнуўся да Жэнькі.
– Глядзі, – ён паказаў ёй, што ў мяху – пустыя пластыкавыя бутэлькі.
– Навошта яны табе? – здзівілася Жэнька. – Ды яшчэ так многа...
. –О! Нам трэба пяцьсот штук.
Віталь быў узбуджаны – гэта Жэнька бачыла, і яна здагадалася, што хлопец заняты нейкай надзвычай важнай справай, цікавай.
– Што, на бутэльках на астравы паплывеш? – спыталася яна з’едліва, хоць адчувала, што бутэлькі нечым звязаны з планамі Віталя наконт Ведзьмінай тоні.
– Паплывём! – упэўнена адказаў Віталь, закінуў на плячо мех.
Яны пайшлі ў адзін бок – да дома Жэнькі.
– А куды ты іх нясеш? Да нас хіба?
– Не-а, – пакруціў галавой Віталь. – Да Зойчынага Сяргея. Ведаеш? Ён у інтэрнаце ўвесь год, мінулым летам тут краў, дзе што бачыў. У садку там яго будан...
– Бачыла.
– Ну, во. Там наш штаб! – важна адзначыў Віталь.
– Стоп, – Жэнька спынілася на самай справе. – Ты што, пасябраваў з гэтым Сяргеем?
– А што? – паціснуў Віталь плячыма. – Хлопец як хлопец, не задавака і не выстаўляецца. Псіхованы трохі хіба. Усё ўмее сам робіць... Гэта нас дзед Васіль звёў...
– А дзед Васіль пры чым?
Яны зноў нетаропка ішлі доўгай вуліцай, Віталь расказваў з задавальненнем, у словах яго адчувалася ўзрушаная радасць ад таго, што ўсё так добра склалася.
– Я прыйшоў да дзеда Васіля, каб расказаў, ці можна з вострава на востраў пераходзіць. Дзед кажа: не, але выхад ёсць. Сказаў мне паклікаць Сяргея. Той збіраўся адзін на Ведзьміну тоню ісці рыбу лавіць, бо на нашай копанцы яму твой Віцька з гарадскім Эдзікам набілі морду і сказалі, каб больш туды не соваўся. Вось... А дзед Васіль нам кажа: зробім плыт і паплывём утраіх!
– Дзед паплыве? Не смяшы! – не паверыла Жэнька.
– Я не смяшу. Памятаеш, на сустрэчы ў школе Васіль Яўменавіч казаў, што там, на астравах Ведзьмінай тоні, партызанскі атрад ратаваўся ў блакаду? Вось, дык ён хоча туды трапіць і… Ну, чацвёра партызан не выйшлі тады з балота, дзед кажа, што згінулі, багна ж кругом. Дарэчы, там усе з нашай вёскі... Вось ён хоча там пабыць. Ну, не ведаю, мо ўспомніць усіх… А бутэлькі гэтыя – каб плыт быў хоць і меншым, ды трымаў многа. Вось так! – ён глянуў на Жэньку з пераможным выглядам.
Жэнька закусіла вусны. Вось як усё перавярнулася!
– А... як жа тваё даследаванне астравоў? – спытала Жэнька.
– Адно другому не замінае, – махнуў рукой Віталь. – Мы адразу тры задачы рашым: дзеда на астравы звозім – раз; астравы аблазім – два; рыбы наловім, насушым, насолім і прададзім – тры!
– І... Нэлу з сабой браць будзеце?
– А Сяргей яе не кіне. І яна за Сяргеем як хвосцік – ні на крок не адыходзіць. Возьмем.
Падышлі ўжо да дома Жэнькі, і яна адважылася, запытала гулліва:
– Віталік, а мяне возьмеце?
Віталь лыпнуў разгублена вачыма, перакінуў мех на другое плячо:
– Ды ідзі ты... – адказаў ён, пакрыўджаны. – Я табе сур’ёзна аб усім кажу, а вы...
Ён пайшоў, а Жэнька зразумела, што “вы” – гэта яна і яе брат. І што пакрыўдзіўся Віталь не дарэмна – нельга было ёй аб такім сур’ёзным пытацца смехам.
На абед прыехаў бацька: загарэлы, рукі чорныя, ну хіба настаўнік? Трактарыст звычайны. Жэнька ліла яму на рукі і пыталася, як бы аб нечым другарадным.
– Тата, ты б пусціў сваю дачку на балота?
– А што рабіць маёй дачцэ на балоце?
– Рыбу лавіць.
– Не-а.
– А калі б у дачкі былі два надзейныя ахоўнікі?
– Яе ўзросту? Не.
– А з імі – дарослы і паважаны чалавек...
– Ну-у. Няхай тады сходзіць, камароў пакорміць...
– А з начоўкай?
Бацька выцерся ручніком, які ляжаў на плячы ў Жэнькі, няўцямна глянуў:
– Што гэта за такія задумы? Здаецца, у школе ніякіх паходаў на наша балота не планавалі.... Пайшлі есці, раскажаш.
Маці за сталом напачатку коратка расказвала аб сваіх праблемах: гэта звыкла, у школе праблемаў заўсёды хапае. Бацька слухаў, еў, ківаў галавой. Жэнька пакуль цярпліва чакала. Яна ведала – бацька яе падтрымае. А маці? О, маці будзе супраць, дакладна супраць. Добра б было, каб Віцька быў з хлопцамі. Але ж як склалася: з Віталем пасварыўся, з Сяргеем пабіўся і з гэтым гарадскім Эдзікам нешта не сустракаецца. Таксама кошка чорная паміж імі прабегла, ці што? Віцька сядзеў за сталом хмуры – як і два апошнія дні. Маці была пыталася ў яго, што здарылася, але больш за тое, што Віцька расказаў аб сутычцы на возеры, ён не расказваў.
– А ў мяне вось якая навіна, – бесклапотна пачала Жэнька, калі ўсе свае праблемы маці выказала. – Віталік Аўдзееў увесь год марыў адшукаць тайну астравоў Ведзьмінай тоні – думае, што астравы штучныя і хаваюць нейкую тайну. І хоча пабываць на ўсіх астравах.
– Там жа балота! – усклікнула маці. – Як ён пройдзе?
– Потым, слухайце далей, – працягвала Жэнька. – Той самы Зойчын Сяргей, які лавіў рыбу, каб карміць сваю сястрычку, таксама зазбіраўся на Ведзьміну тоню лавіць там. І збіраўся разам са сваёй сястрычкай. Васіль Карота на гэтых астравах у час вайны са сваімі сябрамі-партызанамі ратаваўся ад блакады. І там, недзе ў балоце, загінула тады чацвёра партызан. І дзед захацеў на сконе жыцця наведаць гэтыя мясціны…
– Чакай, чакай, – раптоўна пасур’ёзнеў бацька. – Алена, – звярнуўся ён да маці, – ты ж яшчэ застала той час, калі дырэктарам у школе была Ганна Дзмітрыеўна?
– Рагоза? – удакладніла-перапытала маці.
– Вось, сярод тых чацвярых вяскоўцаў – яе бацька!
– Ты што?
– Праўда.
– Дык што далей, Жэня?
– А далей, як вы здагадаліся, тры розныя жаданні аб’ядналі трох розных людзей – і задача не стала такой складанай. Яны збіраюцца зрабіць плыт і па возеры наведаць усе астравы. І я з імі хачу, мам, – закончыла яна з плаксівай просьбай, з надрывам нават, так шчыра і нечакана, што маці адхіснулася.
– Куды ты хочаш? – перапытала яна, быццам не зразумела, якое жаданне выказала дачка.
– Я хачу плыць на плыце па Ведзьміной тоні, начаваць каля кастра і... напісаць аб гэтым! І сфатаграфаваць. Гэта будзе сапраўдны матэрыял! Ну, мам? – зноў у канцы заплаксівела Жэнька.
– Што – “мам”? А бацьку пытаць не трэба? – схітрыла маці.
– Напачатку ты!
– Чакай, дачка, – падаў голас бацька. – Тут справа сур’ёзная. Гэта не на копанку схадзіць. І не толькі таму, што небяспекі на балоце і на вадзе хапае, – цвёрда сказаў бацька і нечакана спытаў: – А ты, сын?
Віцька, які за сталом не сказаў ні слова, здрыгануўся, але нічога не адказаў.
– Андрэй, – папярэдзіла маці бацьку, – не загарайся, як хлапчук. Што табе да дзіцячых гульняў?
– Гульняў? – ціха, з напружаннем перапытаў бацька. – Жаданне старога партызана – гульня? Лавіць рыбу, каб купіць сабе і сястры хлеб – гульня? Гульня – гэта... – ён прыпыніўся.
Віцька сцяўся ў чаканні слоў: “гэта – расстрэльваць з рагатак сарачанят”, хоць бацька не мог ведаць аб іх “паляванні”. Ды бацька толькі махнуў рукой, нічога не сказаўшы.
Абед закончыўся ў маўчанні. Жэнька не стала больш дапытвацца – разумела, што сёння не той настрой у бацькоў.
Частка 13
Ну чаму, чаму ўсё ў гэта лета складваецца не так і не ў той бок?
Віцька перачытваў “Таямнічы востраў”, але прачытанае не лезла ў галаву. Ён адгортваў старонку, спрабаваў засяродзіцца на прыгодах каланістаў, а бачыў копанку, скручанага ад болю Сяргея, чуў роспачны крык малой Нэлы. “Як яна яго любіць!” А потым узнімалася на знявечаных лапках сарачанё, шырока разяўляла сваю дзюбу ў адчайным крыку да прагі жыцця, а маленькія вочкі птушкі свідравалі свядомасць.
Дзве ночы запар Віцьку сніцца сарачанё. То вось такое, у перадсмяротнай агоніі, а то жывое, хітраватае, ускоквае на яго тумбачку ля ложка, зварочвае галаву набок і цікуе адным вокам: спіць Віцька ці не спіць... Не, Віцька не стаў бы трымаць дома птушку, ён бы занёс сарачанё да Нэлы – яна б вельмі радавалася такому падарунку. Тым больш, ні сарока не ўмее гаварыць, ні Нэла... То вучыліся б разам....
Нічога не атрымліваецца, як магло б атрымацца. Ну чаму? Што не так робіць Віцька? Чаму ён, разумнейшы за Віталя (Віталь дыктант без Віцькі не напіша, факт), аказаўся ў цені свайго сябра ў пачатку года? Гэта ж аб Віталі гаварыла ўся школа, калі старшыня калгаса Зарэмба на першай лінейцы дзякаваў многім хлопцам і дзяўчатам за дапамогу, а Віталя – асабіста за зробленую карту. А маглі б разам зрабіць… Вось і цяпер маглі б разам паплысці па Ведзьмінай тоні – а пасварыўся з Віталем і да таго Сяргея і не падыдзеш… А яны во паплывуць, знойдуць нешта – і будзе аб іх гаварыць вёска і школа… Хацелася зрабіць такую добрую справу – чучала хоць якой птушкі прынесці ў кабінет біялогіі, а ўрэшце так агідна ўсё выйшла…
Што ён не так робіць?..
Віцька зірнуў на гадзіннік – пара ісці ў школу. Сёння ў кабінеце маці трэба пераставіць мэблю, каб потым фарбаваць падлогу. Той мэблі небагата, адно што камп’ютэр трэба адключыць і зноў падключыць.
Маці не хоча, каб дома быў камп’ютэр. Кажа, гэта рэч толькі зацягвае ў багну, імя якой – віртуальны свет. А Віцьку хочацца… Гэтулькі ўсяго на камп’ютэры зрабіць можна цікавага…
Маці дала Віцьку ключы ад кабінета і сама заспяшалася ў сельскі Савет – нейкая там тэрміновая справа. Віцька не спяшаючыся раз’яднаў блокі кампю’тэра, перасунуў сталы, нетаропка ўсё злучыў. Вымыў падлогу, потым уключыў камп’ютэр – маці дазваляе гэта рабіць, і нават у Інтэрнэт Віцька ўжо навучыўся выходзіць…
Мабыць, нашы жаданні іншы раз так глыбока хаваюцца ў свядомасці, што мы робім і толькі потым асэнсоўваем, што менавіта гэта хацелі зрабіць. Так і Віцька – выйшаў у Інтэрнэт, зайшоў на пошукавую сістэму Яндэкс, і рукі хутка набралі ў пошукавым полі: “Ведзьміна тоня”.
“Па Вашаму запыту нічога не знойдзена”.
Віцька і не спадзяваўся, што нешта адшукаецца, але была нейкая надзея – а раптам? Раптам нехта раней нешта напісаў пра гэта месца – будзе тады ісці з чым да Віталя…
Віцька вырашыў напісаць словы лацінскімі літарамі. Напісаў “Vedzmina tonay”. Пуск…
“Па Вашаму запыту нічога не знойдзена”.
Чакай… А калі пашукаць у іншых пошукавых сістэмах? Ну, самы шырокавядомы, лічы, міжнародны – Гугль.
Але і гэты пошукавік ў сусветнай павуціне нічога не знайшоў ні ў кірылічным напісанні, ні ў лацініцы.
Віцька яшчэ спрабаваў мяняць напісанне слова лацінскімі літарамі, мяняў адну-дзве літары, але дарэмна. Ужо хацеў выключыць, як раптам успомніў, што яму расказвалі старэйшыя пра пошукавыя сістэмы – у кожнай краіне ёсць яшчэ свая такая сістэма. А рэсурсы Інтэрнэта, каб яны былі вядомы пошукавікам, трэба яшчэ рэгістраваць у іх каталогах… Значыць, трэба спачатку выйсці на пошукавыя сістэмы розных краін – там хутчэй знайсці нешта малазначнае для ўсяго сусвету. Калі яно ёсць, вядома.
“Пошукавыя сістэмы розных краін” – набраў у запыце Віцька.
Яндэкс адказаў некалькімі старонкамі з дакументамі, дзе сустракаюцца такія словы. Ёсць патрэбны – англійскі.
Праверым … няма нічога.
Польскі пошукавік… нічога не знаходзіць. Нямецкі… І гэта нешта кажа сваім языком, але цалкам зразумела, што няма такіх спалучэнняў, няма радкоў са спасылкамі…
Віцька задумаўся, потым вырашыў хутка ўстанавіць у камп’ютэр яшчэ і нямецкую мову – бо без нямецкай мовы мо і няправільна будзе напісаць “Ведзьміна тоня”, каб нямецкі пошукавік на нечым спыніўся. Ды і як яно будзе выглядаць, гэта напісанне? А як тут напісаць, калі ніколькі гэтай мовы не ведаеш?
Пашукаў у даведніку маці дамашні тэлефон Таццяны Пятроўны – настаўніцы замежнай мовы. Патэлефанаваў – і ўдача, яна была дома.
“WEDZMINA…”. Нечакана для самога сябе Віцька захваляваўся. Мо прадчуванне якое было ці тое, што так доўга давялося шукаць правільнае напісанне?
І ўздрыгнуў, калі праз хвіліну на экране засвяціўся радок са спасылкай на нейкі невядомы рэсурс. І там, трохі ніжэй, былі два радкі нямецкага тэксту з выдзеленымі знаёмымі словамі…
Яшчэ не верачы, што нешта знайшлося, не ведаючы, што канкрэтна знайшлося, Віцька ліхаманкава, быццам усё магло прапасці раптоўна, націснуў на спасылку. Толькі б адкрылася старонка…
Адкрыўся сайт. Нямецкая мова. Як можна было здагадацца, то было кшталту нейкай электроннай версіі газеты. Тэксту было многа. Гэта, можна было здагадацца, было інтэрв’ю. І ў гэтым інтэрв’ю у адным месцы выразна выдзяляліся словы “WEDZMINA …”.
Пальцы дрыжалі. Віцька нават не стаў капіраваць тэкст, а націснуў на цалкам захаванне старонкі, потым яшчэ скапіраваў тэкст асобна… Каб ён ніяк не згубіўся.
Ужо спакойней апрацаваў тэкст у тэкставым рэдактары, надрукаваў на прынтыры. Атрымалася дзве старонкі.
І толькі цяпер, трымаючы ў руках і тэкст, і надрукаваную цалкам старонку невядомага сайта, Віцька ў думках крыкнуў сам сабе: “Гэй!”
І пашкадаваў, што вучыць англійскую мову, а не нямецкую. Як перакласці? Ісці да Таццяны Пятроўны? Не хацелася. Не хацелася ўвогуле паказваць каму-небудзь гэты тэкст, самому не прачытаўшы яго. А раптам там нешта такое, што… зробіць яго, Віцьку, сапраўдным героем?
Шукаць слоўнік і перакладаць па адным слове? Ну, гэта работа на тыдзень, ды яшчэ не так проста перакласці – у любой мове не заўсёды атрымаецца, бо сэнс слоў можа мяняцца…
Віцька глянуў на экран камп’ютэра і радасна ўсміхнуўся. Вось жа дурань! Ёсць жа электронны перакладчык – спецыяльная праграма. Праўда, настаўніца англійскай мовы, маладая яшчэ зусім, толькі пасля універсітэта, строга-настрога наказала не карыстацца гэтай праграмай. “Ведаць вы так нічога не будзеце. А я ў любым выпадку даведаюся, як вы перакладалі”.
Але цяпер не ўрок, а якраз той выпадак, калі электронны перакладчык – менавіта тое, што трэба.
Віцька загрузіў праграму, увёў тэкст. Маленькі пясочны гадзіннік на экране кульнуўся раз-другі, і збоку высвеціўся пераклад. Як Віцька і чакаў (бо раней жа карыстаўся), пераклад быў зроблены слова ў слова.
Нічога, ён разбярэцца… Але мо з гадзіну мучыўся Віцька, пакуль тэкст прыняў асэнсаваны выгляд.
Віцька перачытваў яго зноў і зноў, кожны раз адчуваючы ўсё ўзрастаючую адказнасць за тое, што ён цяпер трымаў у руках.
Гэта паперка на самай справе можа зрабіць яго героем.
А можа і дапамагчы быць разам з Віталем, тым Сяргеем, дзедам Васілём, маленькай Нэлай, сястрой Жэнькай…
Ён можа праславіцца – і аб ім будзе гудзець школа (ды хіба толькі школа?).
А можна гэту славу падзяліць паміж усімі. Мо і не атрымаецца славы ўвогуле, але можа атрымацца цікавая справа для ўсіх…
Віцька механічна набраў у пошукавым акенцы Яндэкса “слава”.
“Знойдзена 245 869 дакументаў на 87493 сайтах”.
І мноства старонак са спасылкамі…
Вунь колькі “славы” ў Інтэрнэце…
Віцька выключыў камп’ютэр. Зачыніў кабінет і пакрочыў дадому. Паперы шапацелі ў кішэні кашулі.
Хваляванне прайшло. Цяпер павінна была прыйсці радасць, а яна не прыходзіла. Нечага не хапала. Вось цяпер, у гэту мінуту. Віцька зразумеў – чаго. Віталя не хапала. Каб расказаць яму аб знаходцы. Дзеда Васіля не хапала – як важна яму будзе ведаць аб гэтай паперцы. І не некалі потым ведаць, а вось цяпер, калі яны збіраюцца туды – на Ведзьміну тоню.
Віцька не прымаў нейкага рашэння – усё стала і так відавочна: вядома ж, ён прыйдзе да іх. Бо гэта для іх вельмі важна. І для яго важна, што гэта ён адшукаў.
І стала нечакана лёгка на душы, нібыта крылы выраслі. Бегчы хацелася па вясковай вуліцы, як некалі басанож бегалі яны з Віталем і Жэнькай па цёплых лужынах пасля летніх ліўняў. І гэты ўспамін яшчэ больш замацаваў упэўненасць Віцькі ў тым, што яго знаходка – знаходка для ўсіх, для яго сяброў.
Бо разам так добра было бегчы басанож, аж пырскі ляцелі да самога сонца, па тых лужынах, калі толькі заціхалі апошнія ўдары грому…
Жэньку Віцька пабачыў у палісадніку – яна корпалася каля сваіх ружаў.
– Ты дзе так доўга? – спыталася яна.
– Так, засядзеўся… у Інтэрнэце, – пачаў быў Віцька і раптам зразумеў, што тое, што ён ведае, трэба найперш расказаць дзеду. Не, нават не аднаму дзеду – усім: і Віталю, і Сяргею, і Жэньцы. Бо гэта важна.
– Віцька, слухай... – працягнула просячы Жэнька. – Пайшлі да... дзеда Васіля з хлопцамі. Мяне адну яны прагоняць, слухаць не захочуць. Пайшлі, а? Ты ж таксама хочаш на плыце паплаваць, па астравах тых пахадзіць. Лета пройдзе, не ўспомніш нічога…
Віцька сеў на лаўку. Жэнька выйшла з палісадніка, апусцілася побач.
– Мяне таксама прагоняць... – ціха сказаў Віцька.
– А ты... папрасі прабачэння ў Сяргея, – нясмела прапанавала Жэнька. – Ты ж усё-такі вінаваты...
– Я ведаю, – рэзка адказаў Віцька, замаўчаў.
– А чаго ты з Эдзікам пасварыўся? – перавяла размову на іншае Жэнька. – Ён адзін, бачыла, у садзе загарае, музыку слухае...
– Не лезь, – цыкнуў Віцька, але тут жа сказаў глуха: – У лесе сарачанят расстрэльвалі... Адно жывое неслі, ён... яму лапу зламаў, спецыяльна, каб таксама забіць. І расстраляў з рагаткі. З трох крокаў... А я яму... З рагаткі ў галаву стрэліў. Скуру рассек, кроў пайшла. То гэта маці, відаць, і выклікалі ў сельсавет. Наплакаўся, мабыць...
– Эх, ты... – з жалем сказала Жэнька. – І вялікі, а такі дурны, людзей бачыць не ўмееш. Віталіка пакрыўдзіў. Адзін застаўся.
– З Віталем я паміруся... – упэўнена адказаў Віцька, скочыў з лаўкі, загаварыў узрушана: – Слухай, а калі мне, ну, падарыць ці аддаць Сяргею сваю вуду, а?
– Новую?
– Ага! У яго ж вуды простыя, арэхавыя вудзільны. Возьме?
– Не ведаю... – паціснула плячыма Жэнька. – Можа і не ўзяць, ён горды.
Віцька пабег да хлеўчыка, у якім, акрамя бацькавага інструмента і розных неабходных рэчаў для гаспадаркі (плужок, рыдлёўкі і падобнае), ляжалі яго вуды. Ён вынес з хлеўчыка новую, два тыдні назад купленую ў райцэнтры складную вуду: лёгкая, сямікаленная, на пяць метраў даўжыні, з катушкай.
– Ты на яе год грошы збіраў, – напомніла Жэнька. – Не шкада?
– Не-а, – адказаў Віцька з ноткамі радасці, быццам адшукаў жаданае выйсце. – У яго такой вуды зроду не было! Уяўляеш?
– Уяўляю. Я пайду з табой! – цвёрда заявіла Жэнька.
А Віцька адчуў сябе так, нібыта, доўга блукаючы ў пошуках, ён выйшаў на цвёрдую, роўную дарогу, якая выведзе яго на месца. Ад таго першага жадання, калі ў яго руках аказаўся той тэкст з нямецкага сайта, не засталося і следу. Так, напачатку свярбела не проста ўсіх здзівіць – прымусіць усіх слухаць яго. О, яшчэ б прасілі, каб быў з імі. Але вось – толькі так трэба: ён найперш паспрабуе прымірыцца з Сяргеем. Ён (і Жэнька, вядома) папросіць Віталя, дзеда Васіля і Сяргея, каб узялі яго і сястру ў сваю каманду. А потым ужо раскажа пра той тэкст. І нават калі адмовяць – ён усё роўна раскажа! Бо гэта так важна…
– Пайшлі! – выгукнуў рашуча Віцька. – За пытанне не б’юць.
У садку іх першай пабачыла Нэла
– Га! – выгукнула нечакана яна.
Сяргей, які з Віталем разбіраў бутэлькі, са здзіўленнем і захапленнем адначасова паглядзеў на яе, хацеў сказаць нешта радаснае, бадзёрае, але пабачыў, што Нэла пальчыкам паказвае ў бок надворка. Зірнуў. І пайшоў насустрач, рашуча, сціснуўшы кулакі.
Жэнька ішла крыху ззаду Віцькі, але як толькі ўбачыла напоўнены злой рашучасцю твар падыходзячага Сяргея, яна прайшла наперад, прыкрыўшы плячом брата. Яны спыніліся.
Спыніўся і Сяргей. Ён паглядзеў з-пад ілба на Віцьку і працадзіў скрозь зубы:
– Ідзі адсюль!
Столькі нянавісці і злосці было ўкладзена ўсяго ў два гэтыя словы, што Віцька адхіснуўся назад, забыўшыся, што трымае ў руках новую вуду.
– Ідзі адсюль! – паўтарыў Сяргей з той пагрозай, што стала зразумела: трэцяга папярэджання не будзе.
– Сяргей, паслухай... – Жэнька адчайна шукала словы, каб не даць успыхнуць бойцы, каб толькі Сяргей не ўзмахнуў сціснутымі ў кулакі, напружанымі рукамі, каб памякчэў яго закамянелы ад нянавісці твар.
А Сяргея на самай справе душыла нянавісць. І крыўда. Дурань, чаму ён дазволіў тады гэтай дзяўчыне падарыць цацкі Нэле! Вось прыперлася! І гэты... Якое ён мае права прыходзіць у яго сад пасля таго, што адбылося на копанцы? Ён, сыты гад, не ведае, якім можа быць смачны хлеб, калі два дні запар душыцца адной варанай бульбай. Ён не ведае, што значыць прачынацца на золку ад дрыжыкаў у будане. Ён не ведае, што значыць стаяць з віламі супраць дарослага мужчыны, былога зэка. Ён нічога не ведае, ён вырашыў, што толькі адзін мае права лавіць рыбу на копанцы, і ён не прыйшоў тады адзін на адзін, каб разабрацца чэсна, ён і цяпер гэту дзяўчыну дзеля абароны прывёў...
Віцька стаяў напружаны не менш за Сяргея. Умомант узмакрэлі рукі, вуда ледзь не выслізнула з мокрай далоні. “Вуда”, – ён успомніў, што трымае ў руцэ. Віцька варухнуў плечуком, адсоўваючы ўбок сястру, і сказаў сіплым голасам.
– Ты можаш ударыць мяне. Я...
Ён не паспеў дагаварыць. Ні Жэнька, ні Віталь, які падыходзіў да іх, ні сам Віцька не паспелі ўбачыць імгненны рух рукі Сяргея – кулак трапіў у сківіцу. Галава хлопца матнулася, бы нежывая, але ён устаяў на нагах.
Ніхто яшчэ не крануўся з месца – і тут закрычала Нэла. Яна падбегла з крыкам да Сяргея, абхапіла спераду за ногі і, задраўшы кверху галаву, крычала і... піхала яго назад.
– Усё, супакойся Нэла, – сказаў, крыху расслабіўшыся, Сяргей, але рукі яго заставаліся сціснутымі ў кулакі.
Віцька сплюнуў на зямлю – кроў, крануў анямелую шчаку.
– Ну, што ж, будзем лічыць, што мы ў поўным разліку, – сказаў ён на дзіва спакойна і працягнуў вуду: – Гэта як прабачэнне за тое... Ну за ранне на копанцы. Я б хацеў сябраваць...
Сяргей разгублена глядзеў на новенькую бліскучую чорную вуду. Яна крыху ўздрыгвала ў працягнутых да яго руках, але і невыказна радавала адмысловасцю і прадуманасцю кожнай сваёй дэталі: ёмкага дзяржання, зручнай катушкі, надзейна замацаваных кольцаў.
– Сяргей, бяры, бо Віцька жмінда, ён гэту вуду сніў, перадумае – не адбярэш, – нечакана весела сказаў за спіной Віталь.
Сяргей вагаўся. Уся яго нянавісць да Віцькі была выплюхнута адным ударам, мала таго, ён чакаў, рыхтаваўся да таго, што Віцька кінецца ў бойку ці хоць пачне абараняцца. А тут раптам такія простыя і спакойныя словы: “Мы ў разліку”. Здаецца, і на самай справе ў разліку... І вуда. Якая вуда! Сяргей міжволі асцярожна ўзяўся за цёплы пластык круглага дзяржання.
– Тады мір? – гэта ўжо Жэнька вырашыла ўзяць ініцыятыву ў свае рукі. – Біцца не будзеце? – павярнулася да Віцькі. – Зубы цэлыя?
– Цэлыя, – усміхнуўся праз боль Віцька.
– Астатняе зажыве, – ўсміхнулася крыху напружана і Жэнька і без пераходу дадала: – Віталік, Сяргей, вазьміце з нас сабой на Ведзьміну тоню.
Віталь зірнуў на Сяргея – той задумліва круціў у руках вуду, не ўзнімаючы вачэй, нарэшце ціха прамовіў:
– Я тут не галоўны... І бутэлькі мы разлічвалі на траіх...
– Ну, у нас толькі пяць радоў запоўнена, – ажывіўся Віталь. – Яшчэ чатыры ў запас.. Але бутэлькі будзеце на сябе збіраць. І нам яшчэ дапамагаць трэба...
– Не праблема, – асцярожна загаварыў Віцька. – У нас дома іх штук з дваццаць. І ў школу можна падысці – буфет жа працаваў...
– Добра, пайшлі працаваць. – Сяргей вызваліўся ад Нэліных рук. – Пайшлі, Нэла, бутэлькі мыць.
– Во, зусім забылася, – войкнула Жэнька, прысела, стала корпацца ў сваім вялікім пакеце, які несла з сабой. – Трымай, Нэла, – яна працягнула дзяўчынцы некалькі цукерак на далоні.
Нэла хуценька падышла, узяла цукеркі і толькі тады азірнулася на Сяргея з хітравата-вінаватым выглядам.
Падбегла і працягнула Сяргею адну цукерку.
– Еш сама, Нэла, – Сяргей лёгка крануў сястру за плечы. – Табе трэба салодкае.
– Э, я ўсім прынесла, – гукнула Жэнька. – Куды пакласці?
– Пайшлі да будана, там наш штаб, – паклікаў за сабой Віталь.
– Чакайце, – прыпыніў усіх Віцька. – Нам трэба ўсім разам пайсці да дзеда Васіля. У мяне… Я ў Інтэрнэце адшукаў… дакумент адзін. Там ёсць пра Ведзьміну тоню…
– Ты што? – крутнуўся Віталь.
– Ты ж нічога не казаў, – здзівілася Жэнька і ўжо сабралася пакрыўдзіцца на брата – не мог падзяліцца навіной, ідучы сюды!
– Нельга мне нічога нікому расказваць, пакуль дзед не пачуе, – упарта сказаў Віцька. – Самі зразумееце.
– А што там такое? – Віталя аж распірала ад нецярпення. – То пайшлі хутчэй!
Частка 14
Віталь як усё адно даклад рабіў:
– Васіль Яўменавіч, вось Віцька з Жэнькай папрасіліся да нас. Тут у нас… было некаторае рознагалоссе, але мы ўсё прывялі ў норму. Слова за вамі.
Дзед усміхнуўся, уважліва паглядзеў на ўсіх, спыніў позірк на Жэньцы:
– У мае гады дзяўчаты іншымі гульнямі займаліся.
– Ат, Васіль Яўменавіч, – Жэнька пачырванела, не магла знайсці слоў, каб нешта сказаць.
За яе адказаў Віцька:
– Яна з намі яшчэ ў мінулым годзе ў футбол гуляла, Васіль Яўменавіч. І сукенку ніколі не носіць. Ёй трэба было хлопцам нарадзіцца…
– Кім нарадзілася, тым вырасцеш, – падміргнуў быццам дзед Жэньцы. – Ну, больш людзей – будзе весялей.
– Так, адно, будзем лічыць, вырашылі, – працягваў свой даклад Віталь. – Мы сабраліся і вас ад працы адарвалі па той яшчэ прычыне, што Віцька ў Інтэрнэце знайшоў нейкі дакумент, дзе пішацца пра Ведзьміну тоню, і хоча яго агучыць абавязкова вам…
Дзед Васіль насцярожыўся, уважліва глянуў на Віцьку.
– Дзе знайшоў? Што там пра тоню?
– Інтэрнэт… – пачаў Віцька, не ведаючы, як можна патлумачыць старому чалавеку, што такое Інтэрнэт. – Ну, ёсць камп’ютэр. Гэта як тэлевізар амаль. Толькі па тэлевізары перадае адна станцыя, а ўсе глядзяць. А я магу нешта надрукаваць, фотаздымак паставіць у камп’ютэр, і гэта можа прачытаць і пабачыць любы чалавек у любой кропцы зямлі. Вось такая сістэма, каб можна было абмяняцца інфармацыяй з любым і кожным і завецца Інтэрнэтам. Сёння ў свеце шмат якія газеты перадаюцца праз Інтэрнэт. Не трэба купляць – уключыў і праглядвай. Ну, яшчэ ёсць пошук. Розных дакументаў так многа, што цяжка знайсці патрэбны. А пошук для таго… Напрыклад, нам трэба адшукаць усе дакументы, дзе сустракаецца слова “тоня”. Пішам яе, ціснем – і усе дакументы з гэтым словам нам паказваюцца…
– Бач, да чаго людзі дадумаліся, – пакруціў галавой стары. – То хутка мне газет не будзе на самакруткі…
Засмяяліся, а Віталь упэўнена сказаў:
– Што вы, паперу нішто ніколі не заменіць! Камп’ютэр – раз і зламаўся! І ўсё, што там было, – прапала. Ну, праўда…
– Не перабівай! – спыніў яго Сяргей. – Хай Віцька гаворыць.
– Ага, кажы!
– Дык вось, – працягваў Віцька. – Я адшукаў у Інтэрнэце нейкую нямецкую газету. Пераклад няўдалы, думаю, што гэта газета невялікага горада. Зрэшты, гэта не мае значэння, што за газета, і што за горад. Там быў надрукаваны вось такі артыкул дзевяць гадоў таму. Гэта інтэрв’ю…
Віцька, відавочна хвалюючыся, палез у нагрудную кішэню, выцягнуў складзеныя ўчацвёра лісты белай паперы.
Раптам наступіла цішыня – было чуваць, як распрамляюцца лісты ў Віцькіных руках. Яго хваляванне перадалося іншым – усе зразумелі, што Віцька адшукаў нешта сур’ёзнае. Такое сур’ёзнае, што не мог сказаць нікому з іх аднаму. А толькі ўсім разам…
– “Двойчы памерлы”, – пачаў чытаць Віцька.
“Літаральна за тыдзень да свайго знікнення пан Пітэр Даўчэль раскрыў страшную тайну свайго жыцця.
Наш карэспандэнт не выпадкова звярнуў увагу на гэтага старога: усё жыццё ён пражыў адзін сярод нас, быў маўклівым і не таварыскім. Але і ўпікнуць яго ў нечым было нельга. Мажліва, гэты чалавек, не этнічны немец, а выхадзец з усходу, славянін, так і не змог зжыцца з намі. Ён не жаніўся, у яго не знайшлося родных. Ён быў добрым рабочым на фабрыцы. І калі звярнуўся ў мэрыю са сваёй просьбай, тут было чаму здзівіцца. Пан Пітэр Даўчэль прасіў, каб мэрыя набыла яго дом пасля смерці, усю яго нерухомасць. А грошы пакласці на рахунак, які ён таксама завяшчаў мэрыі з той умовай, што 10% сумы застаецца ў мэрыі, а астатняе мэрыя павінна перавесці ў Беларусь на рахунак любога дзіцячага дома!
Пан Пітэр Даўчэль згадзіўся адказаць на пытанні нашага карэспандэнта з адной умовай: пры яго жыцці нічога не павінна быць надрукавана.
На мінулым тыдні мы змаглі палічыць яго мёртвым – аб гэтай загадцы ў канцы. Калі ў мэрыі паглядзелі на рахунак… Не маем права раскрываць фінансавую тайну, але, як аказалася, пан Пітэр Даўчэль збіраў сродкі усё сваё жыццё! Можаце ўявіць…
