Текст книги "Krzyżacy, tom drugi"
Автор книги: Henryk Sienkiewicz
Жанр:
Историческая проза
сообщить о нарушении
Текущая страница: 35 (всего у книги 36 страниц)
grześć(daw.) – grzebać, chować.
stropić się(daw.) – stracić pewność siebie.
wżdy(daw.) – jednak, przecież.
płatnerz– rzemieślnik wytwarzający zbroje płytowe, później także broń białą.
łokieć– dawna miara długości, ok. 55–77 cm.
piędź– dawna miara długości, ok. 18–22 cm.
pergamin– specjalnie preparowana skóra zwierzęca służąca do pisania.
spłonić się(daw.) – zaczerwienić się.
nabrać– tu: napęcznieć.
znajęcy– dziś popr.: znający.
czerstwy– zdrowy, silny.
tedy(daw.) – więc, zatem.
oboje księstwo– Ziemowit IV i Aleksandra Olgierdówna.
Anna Danuta– (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckiego Janusza (było to najdłużej trwające małżeństwo w dziejach dynastii).
ochota(daw.) – zabawa.
rad(daw.) – chętnie.
gładki(daw.) – piękny.
opat– przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym.
starunek(daw.) – opieka.
przezpiecznie(daw.) – bezpiecznie.
wiera(daw.) – prawda.
wartko(daw.) – szybko.
truchełka(daw.) – trumienka.
mitręga(daw.) – powolny, męczący i mało efektywny wysiłek.
mierzeja– tu: brzegi, wybrzeże.
piastować(daw.) – opiekować się.
żywie– dziś popr.: żyje.
najprzystojniej– najlepiej, najbardziej odpowiednio.
w polu– chodzi o pole bitwy.
jeno(daw.) – tylko.
cięgiem(daw.) – ciągle.
zabawić(daw.) – przebywać.
polepa– gliniana podłoga.
jeno(daw.) – tylko.
zapamiętać się– zamyślić się a. zająć się czymś, zapominając o wszystkim innym.
płużyć(daw.) – opłacać się, służyć, sprzyjać.
nie masz(daw.) – nie ma.
wnątrzu– dziś popr.: wnętrzu.
śluzy, ślozy(daw.) – łzy.
skapieć(daw.) – umrzeć.
łacno(daw.) – łatwo.
przepomnieć(daw.) – zapomnieć.
onej(daw.) – tej.
frasunek(daw.) – smutek.
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim– (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.
spyża(daw.) – pożywienie, prowiant.
toczyć– tu: zżerać od środka.
tedy(daw.) – więc, zatem.
truchłeczka(daw.) – trumienka.
cnić się(daw.) – tęsknić za czymś, martwić się, nudzić.
baczyć(daw.) – patrzeć, uważać, zwracać uwagę.
wszelako(daw.) – jednak.
pod włos– tu: niezgodnie z moimi oczekiwaniami.
praw(daw.) – ma rację.
frasować się(daw.) – smucić się.
gotowy grosz(daw.) – gotówka.
rad(daw.) – chętnie.
patrzyć się– tu: wydawać się na właściwym miejscu.
ściana– tu: granica.
przetowłosy(daw.) – jasnowłosy.
somsiedztwo– dziś popr.: sąsiedztwo.
k'sobie(daw.) – do siebie.
sczeznąć– umrzeć.
miarkować– uważać, orientować się.
cnić się(daw.) – tęsknić za czymś, martwić się, nudzić.
polepa– gliniana podłoga.
wedle(daw.) – obok.
siestrze– dziś popr.: siestrze.
kierz(daw.) – krzak.
czeladź– służba.
rad(daw.) – zadowolony.
rogoża(daw.) – mata upleciona z łyka lub z sitowia.
opat– wyższy przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym.
jeno(daw.) – tylko.
kasztel(daw.) – zameczek, niewielka twierdza.
szczuka(daw.) – szczupak.
kiełb– ryba słodkowodna z rodziny karpiowatych.
wedle tego– tu: mówiąc o tym.
miarkować– tu: myśleć.
opat– przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym.
uładzić– dojść do porządku.
pchnąć– tu: wysłać.
prawy(daw.) – prawdziwy.
któren– dziś popr.: który.
omieszkać– zaniedbać zrobienia czegoś.
kasztel(daw.) – zameczek, niewielka twierdza.
ostatnia para– ostatni dech.
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim– (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.
kmieć– zamożny chłop, posiadający własne gospodarstwo.
gładki(daw.) – piękny.
wodzić(daw.) – prowadzić.
pomiarkować(daw.) – zorientować się.
zawdy(daw.) – zawsze.
świerzopa– klacz.
fryzyjski– pochodzący z Fryzji, krainy nad Morzem Północnym, obecnie stanowiącej pogranicze Niemiec, Danii i Holandii.
braniec(daw.) – jeniec.
rycerz rozbójnik(niem. Raubritter)– rycerz utrzymujący się z rabunku.
polepa– gliniana podłoga.
ongi(daw.) – dawniej.
dżdże(daw.) – deszcze.
starunek(daw.) – opieka.
karbowy– osoba nadzorująca pracę chłopów.
kasztel(daw.) – zameczek, niewielka twierdza.
kasztel(daw.) – zameczek, nieduża twierdza.
częstokół– palisada, wał z zaostrzonych bali.
czatownia– wartownia.
tedy(daw.) – więc, zatem.
odsep– opłata w formie odsypanej mąki.
Jadwiga– (ok. 1374–1399), córka Ludwika Węgierskiego, w 1384 koronowana na króla Polski (prawo nie przewidywało wówczas koronacji królowej), w 1386 poślubiła Władysława Jagiełłę, co dało początek unii polsko-litewskiej.
zali(daw.) – czy.
czeladź– służba.
wskróś tej przyczyny(daw.) – dlatego.
doma(daw.) – w domu.
jeno(daw.) – tylko.
niepożyty(daw.) – niepokonany, nie do zniszczenia.
jary(daw.) – mocny.
przygodzić się(daw.) – przydarzyć się.
małmazja– słodkie wino greckie.
Anna Cylejska– (ok. 1380–1416 w Krakowie), druga żona Władysława Jagiełły, wnuczka Kazimierza Wielkiego.
niedziela(daw.) – tydzień.
napierać się(daw.) – upierać się, usilnie na coś namawiać.
Mikołaj Powała z Taczewa– (ok. 1380 – ok. 1415), rycerz i dyplomata, powołany do rady wojennej przed bitwą pod Grunwaldem.
skwapliwie(daw.) – chętnie.
przeznać(daw.) – poznać.
komtur– zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.
Władysław II Jagiełło– (ok. 1362–1434), syn wlk. księcia Olgierda, wielki książę litewski, król Polski od małżeństwa z Jadwigą (1386). Dwukrotnie ochrzczony (przez matkę Juliannę w obrządku wschodnim i przez biskupów polskich przed ślubem w obrządku łacińskim), osobiście dowodził w bitwie pod Grunwaldem.
Zyndram z Maszkowic– (zm. ok. 1414) polski rycerz niemieckiego pochodzenia.
jąć(daw.) – zacząć.
czysty– tu: prawdziwy.
ceber(daw.) – duże naczynie, wykonane z drewnianych klepek.
poprąg– rzemień podtrzymujący siodło.
przywieść(daw.) – przyprowadzić, doprowadzić.
wymiarkować(daw.) – zorientować się, zrozumieć.
zabawić(daw.) – przebywać.
Wniebowzięcie Najświętszej Panny– 15 sierpnia.
chudy– tu: skromny, mało obfity.
lech– obszar ziemi uprawnej.
opat– przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym.
zapuścić– zaniedbać, pozwolić zarosnąć.
do dnia(daw.) – rano.
kasztel(daw.) – zameczek, nieduża twierdza.
przysposabiać– przygotowywać.
znojny(daw.) – męczący, pracowity.
przebodzion(daw.) – przebity.
zaściągnięty– dziś popr.: zaciągnięty.
ruja– okres godowy u zwierząt.
przygodzić się(daw.) – przydarzyć się.
zali(daw.) – czy.
rychło(daw.) – szybko, wkrótce.
Fryza. Fryzyjczyk– mieszkaniec Fryzji, krainy nad Morzem Północnym, obecnie stanowiącej pogranicze Niemiec, Danii i Holandii.
ninie(daw.) – teraz.
nie masz(daw.) – nie ma.
jeno(daw.) – tylko.
berdysz– szeroki topór na długim drzewcu.
piastować(daw.) – opiekować się.
sczeznąć(daw.) – zginąć.
dawać baczenie– uważać, obserwować, opiekować się.
przepomnieć(daw.) – zapomnieć.
nowoć, nowina– świeżo wykarczowany grunt.
nowina– świeżo wykarczowany grunt.
do grodu– do sądu grodzkiego.
zjechać się(daw.) – spotkać się.
swary– spory, kłótnie.
w podle(daw.) – obok.
Żmudź– historyczna nazwa tzw. Dolnej Litwy, nizinna kraina geograficzna i region administracyjny.
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim– (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.
Władysław II Jagiełło– (ok. 1362–1434), syn wlk. księcia Olgierda, wielki książę litewski, król Polski od małżeństwa z Jadwigą (1386). Dwukrotnie ochrzczony (przez matkę Juliannę w obrządku wschodnim i przez biskupów polskich przed ślubem w obrządku łacińskim), osobiście dowodził w bitwie pod Grunwaldem.
walny– poważny, zasadniczy, decydujący.
rychło(daw.) – szybko.
przeznać(daw.) – poznać.
Konrad von Jungingen– 1355–1407, wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1393-1407, zręczny polityk, umiejętnie rozgrywający konflikty między książętami litewskimi.
żywie– dziś popr.: żyje.
wymiarkować(daw.) – zrozumieć, zorientować się.
poganinem– w rzeczywistości Jagiełło został w dzieciństwie ochrzczony w obrządku wschodnim.
krześcijaństwo dopiero co przyjął– w rzeczywistości Jagiełło został w dzieciństwie ochrzczony w obrządku wschodnim.
któren– dziś popr.: który.
jucha– krew, tu: obelga użyta w pieszczotliwy sposób.
chruściel– ptak wodny.
ruń– wschodząca roślinność.
cyranka– ptak wodny podobny do kaczki.
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim– (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.
wzięt– dziś popr.: wzięty.
kasztel(daw.) – zameczek, niewielka twierdza.
Żmudź– historyczna nazwa tzw. Dolnej Litwy, nizinna kraina geograficzna i region administracyjny.
zawdya. zawżdy(daw.) – zawsze.
jeno(daw.) – tylko.
poletki– dziś popr.: poletka.
sprzęty– tu: żniwa.
naprzeć się(daw.) – uprzeć się na coś, domagać się czegoś.
oklep– jadąc na koniu bez siodła.
płowy– (o włosach) jasny.
przyłapa. przyłapa– płytka podcień ze słupów drewnianych ustawionych bezpośrednio przy ścianie domu.
zachorzał– dziś popr.: zachorował.
tur(daw.) – wymarły ssak leśny z rodziny parzystokopytnych.
niepożyty(daw.) – niedający się zniszczyć, pokonać.
ziółmi– dziś popr.: ziołami.
krzypota– kaszel, u Sienkiewicza konsekwentnie: choroba.
rad nierad– niezależnie od chęci.
godny(daw.) – porządny, solidny.
ciura(daw.) – pachołek wojskowy.
knecht(daw.) – żołnierz piechoty niemieckiej.
truchełka(daw.) – trumienka.
rad(daw.) – zadowolony.
wymiarkować(daw.) – zrozumieć, zorientować się.
przytwierdzić(daw.) – przytaknąć, potwierdzić.
łagiewa. łagiewka(daw.) – naczynie podróżne.
czaprak– sukienna podkładka pod siodło, mająca chronić konia przed obtarciami.
spłonić się(daw.) – zaczerwienić się.
lutnia(muz.) – instrument strunowy szarpany.
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim– (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.
włodyka– rycerz, zwłaszcza niemajętny lub bez pełni praw stanowych.
wici– wezwanie na wojnę, przysyłane w postaci pęku gałązek (witek) wierzbowych lub powrozów.
płowy– (o włosach) jasny.
pacholę(daw.) – dziecko.
podobien– dziś popr.: podobny.
war– ukrop, wrzątek.
płomię– dziś popr.: płomień.
rad(daw.) – zadowolony.
ciągoty– pożądanie.
zbyć(daw.) – pozbyć się.
skwapliwie(daw.) – szybko i chętnie.
zapamiętać się– zamyślić się bądź zająć się czymś intensywnie, zapominając o wszystkim innym.
jeno(daw.) – tylko.
niesporo(daw.) – trudno, niewygodnie.
niebaczny– nieostrożny.
gwoli czegoś(daw.) – ze względu na coś.
przez pół– na pół, w połowie.
kasztel(daw.) – zameczek, niewielka twierdza.
zarzewie– żar.
płomię– dziś popr.: płomień.
przechera(daw.) – osoba sprytna, przekorna i złośliwa.
dufać(daw.) – ufać, zwłaszcza nadmiernie.
starunek(daw.) – staranie, opieka.
nie zwłócząc– dziś popr.: nie zwlekając.
trefić(daw.) – układać włosy w loki.
pątlik– siatka do podtrzymywania włosów.
Fryza. Fryzyjczyk– mieszkaniec Fryzji, krainy nad Morzem Północnym, obecnie stanowiącej pogranicze Niemiec, Danii i Holandii.
zgrzebło– grzebień lub szczotka służąca do czyszczenia sierści zwierząt.
wpodle(daw.) – obok.
wiera(daw.) – prawda.
rada(daw.) – chętnie.
jeno(daw.) – tylko.
źrały– dziś popr.: dojrzały.
zali(daw.) – czy.
nałęczka(daw.) – chusta służąca jako przepaska na głowę.
wadzić– przeszkadzać.
opat– przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym.
miarkować się– panować nad emocjami.
opat– przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym.
strzymać(daw.) – wystarczyć.
kulbaczyć– siodłać.
jąć(daw.) – zacząć.
łęk– podmokła łąka.
kasztel(daw.) – zameczek, niewielka twierdza.
mozolnie– powoli i pracowicie.
odsada– krawędź wału.
czatownia(daw.) – wartownia.
wądół– wąwóz.
zbytek(daw.) – nadmiar.
częstokół– wał z drewnianych bali, palisada.
polepa– podłoga z gliny.
darnina– warstwa ziemi z korzeniami traw.
a przecie jeszcze nie wieczór– sens: a przecież rodzice jeszcze są młodzi.
wiano– posag.
czeladź(daw.) – służba.
żeniaty– dziś popr.: żonaty.
kmieć– zamożny chłop, posiadający własne gospodarstwo.
miesiąc(daw.) – księżyc.
czerstwość(daw.) – siła i zdrowie.
jeno(daw.) – tylko.
włodyka– rycerz, zwłaszcza niemajętny lub bez pełni praw stanowych.
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim– (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.
Ulrich von Jungingen– 1360–1410, wielki mistrz zakonu krzyżackiego, zginął w bitwie pod Grunwaldem.
Zawisza Czarny z Garbowa– (ok. 1370-1428) polski rycerz, przez pewien czas na służbie króla Węgier Zygmunta Luksemburskiego.
klechdania– klechdy, bajania, przesadzone opowieści.
opat– przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym.
pogorzel(daw.) – pożar.
domosko– dziś popr.: domostwo.
kasztel(daw.) – zameczek, niewielka twierdza.
chełpić się– chwalić się.
krzepki– mocny, silny.
war– ukrop, wrzątek.
Władysław II Jagiełło– (ok. 1362–1434), syn wlk. księcia Olgierda, wielki książę litewski, król Polski od małżeństwa z Jadwigą (1386). Dwukrotnie ochrzczony (przez matkę Juliannę w obrządku wschodnim i przez biskupów polskich przed ślubem w obrządku łacińskim), osobiście dowodził w bitwie pod Grunwaldem.
wnęki– (gw.) wnuki.
nowoća. nowina– świeżo wykarczowane pole.
ruń– wschodząca roślinność.
świerzopa– klacz.
godny(daw.) – porządny, solidny.
kasztelania– jednostka urzędowo-terytorialna w dawnej Polsce.
Władysław II Jagiełło– (ok. 1362–1434), syn wlk. księcia Olgierda, wielki książę litewski, król Polski od małżeństwa z Jadwigą (1386). Dwukrotnie ochrzczony (przez matkę Juliannę w obrządku wschodnim i przez biskupów polskich przed ślubem w obrządku łacińskim), osobiście dowodził w bitwie pod Grunwaldem.
kasztel(daw.) – zameczek, niewielka twierdza.
opat– przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym.
sklep(daw.) – piwnica.
niepożyty(daw.) – niedający się zniszczyć, pokonać.
wojna Grzymalitów z Nałęczami– wojna domowa w Wielkopolsce, toczona w latach 1382–1385 między przedstawicielami dwóch rodów możnowładców. Konflikt wynikał z różnych koncepcji obsadzenia tronu polskiego po wygaśnięciu linii Piastów.
domosko– dziś popr.: domostwo.
gorzeć(daw.) – palić się.
wiera(daw.) – prawda.
aże mi czasem cudnie– aż się czasem dziwię.
Janusz I Starszy (Warszawski)– (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły.
żywili– dziś popr.: żyli.
siedną– dziś popr.: siądą.
prawy(daw.) – prawdziwy.
karbowy– osoba nadzorująca pracę chłopów.
czeladź(daw.) – służba.
godnie(daw.) – porządnie, solidnie.
jeno(daw.) – tylko.
boćkać– całować.
głownia– palący się lub spalony kawałek drewna.
sczeznąć(daw.) – umrzeć, zginąć.
najtęższy(daw.) – najsilniejszy.
wolej(daw.) – lepiej.
podogonie– część ciała zwierzęcia znajdująca się pod ogonem; zad.
solówka– naczynie na sól.
wygodzić(daw.) – spełnić czyjeś życzenie, zadowolić kogoś.
grzywna– śrdw. jednostka monetarna, wartość określonej wagi kruszcu.
suty(daw.) – wystawny, obfity.
gądek(daw.) – grajek, muzyk, od „gędźba”: muzyka.
książę– w dawnej polszczyźnie rzeczownik rodzaju nijakiego.
czatownia(daw.) – wartownia.
drzewiej(daw.) – dawniej.
Konrad von Jungingen– 1355–1407, wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1393-1407, zręczny polityk, umiejętnie rozgrywający konflikty między książętami litewskimi.
książęta na Płocku– Ziemowit IV i Aleksandra Olgierdówna.
zabawić(daw.) – przebywać, pozostawać.
szranki– ogrodzenie placu, na którym odbywał się turniej rycerski bądź pojedynek, przen. sam turniej.
niebytność– nieobecność.
umknąć czci– postąpić niehonorowo.
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim– (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.
odjąć się(daw.) – umknąć a. uniknąć czegoś.
wielki komtur– w zakonie krzyżackim zastępca wielkiego mistrza.
jeno(daw.) – tylko.
Aleksandra Olgierdówna– (ok. 1370–1434), córka wielkiego księcia Litwy Olgierda, siostra Władysława II Jagiełły, żona księcia mazowieckiego Ziemowita IV.
Zawisza Czarny z Garbowa– (ok. 1370-1428) polski rycerz, przez pewien czas na służbie króla Węgier Zygmunta Luksemburskiego.
Mikołaj Powała z Taczewa– (ok. 1380–ok. 1415), rycerz i dyplomata, powołany do rady wojennej przed bitwą pod Grunwaldem.
Paweł (Paszko) zwany Złodziej z Biskupic– rycerz, uczestnik bitwy pod Grunwaldem.
odkazać(daw.) – odpowiedzieć.
prawić(daw.) – mówić.
zafrasować się(daw.) – zasmucić się.
tedy(daw.) – więc, zatem.
zrok(daw.) – umówione miejsce i czas spotkania.
wielki szatny– w zakonie krzyżackim zajmował się szatami, a także pancerzami i uzbrojeniem.
spuścić się z tajemnicy– wyznać tajemnicę.
skroś tej przyczyny(daw.) – z tego powodu.
praw był(daw.) – miał rację.
cudować się(daw.) – dziwić się.
jeno(daw.) – tylko.
grzywna– śrdw. jednostka monetarna, wartość określonej wagi kruszcu.
rad(daw.) – zadowolony.
folgować(daw.) – traktować łagodniej.
przygodzić się(daw.) – przydarzyć się.
Zawisza Czarny z Garbowa– (ok. 1370-1428) polski rycerz, przez pewien czas na służbie króla Węgier Zygmunta Luksemburskiego.
zresztą– tu: poza tym.
Ulrich von Jungingen– 1360–1410, wielki mistrz zakonu krzyżackiego, zginął w bitwie pod Grunwaldem.
prawy(daw.) – prawdziwy.
któren– dziś popr.: który.
pono(daw.) – ponoć, podobno.
dybać(daw.) – czyhać.
w rzeczy(daw.) – w rzeczywistości.
Zyndram z Maszkowic– (zm. ok. 1414) polski rycerz niemieckiego pochodzenia.
Konrad von Jungingen– 1355–1407, wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1393-1407, zręczny polityk, umiejętnie rozgrywający konflikty między książętami litewskimi.
Ulrich von Jungingen– 1360–1410, wielki mistrz zakonu krzyżackiego, zginął w bitwie pod Grunwaldem.
czeladź(daw.) – służba.
prawo niemieckiea. prawo magdeburskie– wzorowane na prawie miejskim Magdeburga, mogło dotyczyć także lokacji wsi.
włodyka– rycerz, zwłaszcza niemajętny bądź bez pełni praw stanowych.
rad(daw.) – chętnie.
sałhan(z ukr.) – naczynie na sadło.
spyża(daw.) – pożywienie, prowiant.
św. Brygida Szwedzka– (1303-1373), święta, wizjonerka, pisarka i teolog, założycielka zakonu brygidek.
najprzedniejszy(daw.) – najlepszy.
do cna– całkiem, zupełnie.
włodyka– rycerz, zwłaszcza niemajętny lub bez pełni praw stanowych.
chełpliwość– skłonność do chwalenia się.
Władysław II Jagiełło– (ok. 1362–1434), syn wlk. księcia Olgierda, wielki książę litewski, król Polski od małżeństwa z Jadwigą (1386). Dwukrotnie ochrzczony (przez matkę Juliannę w obrządku wschodnim i przez biskupów polskich przed ślubem w obrządku łacińskim), osobiście dowodził w bitwie pod Grunwaldem.
zabawić(daw.) – przebywać, pozostawać.
wyjaśniony– tu: rozjaśniony.
Zyndram z Maszkowic– (zm. ok. 1414) polski rycerz niemieckiego pochodzenia.
wraz(daw.) – zaraz, wkrótce.
bogdaj– tu: kto wie, czy.
zgorzeć(daw.) – spalić się.
tedy(daw.) – więc, zatem.
tur(daw.) – wymarły ssak leśny z rodziny parzystokopytnych.
Mazowsze– Mazowsze było wówczas samodzielnym organizmem politycznym, rządzonym przez książąt z dynastii Piastów.
w Prusiech– dziś popr.: w Prusach.
kmieć– zamożny chłop, posiadający własne gospodarstwo.
klecha– pogardl. o księdzu, daw. osoba z niższymi święceniami kapłańskimi.
utwierdzenie(daw.) – umocnienie, fortyfikacje.
rajca– radca, doradca.
dufny(daw.) – cechujący się nadmierną pewnością siebie.
cnić się– tęsknić, nudzić się.
dzierżyć(daw.) – trzymać.
jeno(daw.) – tylko.
Konrad von Jungingen– 1355–1407, wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1393-1407, zręczny polityk, umiejętnie rozgrywający konflikty między książętami litewskimi.
przeznać(daw.) – poznać.
Nowa Marchia– (niem. Neumark), zachodniopomorska prowincja Marchii Brandenburskiej, w latach 1402–1454 znajdowała się pod władzą Krzyżaków.
wiera(daw.) – prawda.
rozpłatać– rozciąć na pół.
Ulrich von Jungingen– 1360–1410, wielki mistrz zakonu krzyżackiego, zginął w bitwie pod Grunwaldem.
prawy(daw.) – prawdziwy.
Joannicia. Kawalerowie Maltańscy– zakon rycerski wywodzący się od XII-wiecznego nieformalnego bractwa zawiązanego przy szpitalu św. Jana Chrzciciela w Amalfi (Włochy), aktywny zwłaszcza w basenie Morza Śródziemnego, znany z dobrej floty. Terytorium na Malcie stracił dopiero w trakcie wojen napoleońskich.
Santok– gród u ujścia Noteci, obecnie wieś.
