Текст книги "Krzyżacy, tom drugi"
Автор книги: Henryk Sienkiewicz
Жанр:
Историческая проза
сообщить о нарушении
Текущая страница: 32 (всего у книги 36 страниц)
chycić– dziś popr.: chwycić.
poczytać(daw.) – uznać.
ślepia– oczy.
jeno(daw.) – tylko.
płowy(daw.) – o włosach: jasny.
pątlik– siatka do podtrzymywania włosów.
utoczony– wykonany na tokarce, tu: krągły.
wrony– o koniu: kary, czarny.
podjezdek– koń mniejszej wartości, słaby a. młody.
wedle(daw.) – obok.
spłonąća. spłonić się(daw.) – zaczerwienić się.
dworować(daw.) – żartować.
górny– tu: wzniosły.
alkierz(daw.) – izba narożna, często reprezentacyjna.
nawidzieć(daw.) – lubić, kochać.
tabor– wozy konne w podróży.
wszędy(daw.) – wszędzie.
łuby(daw.) – kosze; tu: bagaż podróżny.
mitręga– męcząca i niedająca się szybko wykonać praca; zwlekanie.
smolarz– człowiek wytwarzający smołę i dziegieć, a przy okazji węgiel drzewny.
niepodszyty– pozbawiony podszycia, bez krzewów.
chojar(daw.) – wysokie drzewo iglaste.
śmigi(daw.) – części śmigła.
dżdże(daw.) – deszcze.
przodek– tu: przednia część wozu.
stajaniea. staje– dawna miara długości (odległość, po przebiegnięciu której koń musiał się zatrzymać).
piskorz– ryba o brązowym, wydłużonym ciele, żyjąca w słabo natlenionych wodach.
przeor– przełożony domu zakonnego lub wyższy duchowny.
równie(daw.) – (daw.) tak samo.
wraży– dziś: wrogi.
bitwa pod Płowcami– rozegrana 27 września 1331 r. między wojskami Władysława Łokietka a oddziałami krzyżackimi, przerwała krzyżacką kampanię przeciw Polsce.
gmina kmieca– jednostka dawnego samorządu chłopskiego.
Władysław I Łokietek– (ok. 1260–1333), król Polski od 1320, przedtem długo walczył o zjednoczenie kraju po okresie rozbicia dzielnicowego.
rzezać(daw.) – zabijać.
ono(daw.) – to.
tera– dziś popr.: teraz.
młaka– teren podmokły.
rżysko– pole po skoszeniu zboża.
niewielgie– dziś popr.: niewielkie.
chruśniak– krzaki, zarośla.
jeno(daw.) – tylko.
pokrzepić się(daw.) – wzmocnić się.
pożoga(daw.) – pożar.
napsować(daw.) – zniszczyć.
żywięcy(daw.) – żywotny.
niepożyty(daw.) – niedający się pokonać.
chycić– dziś popr.: chwycić.
grdyka– tu: gardło.
podolić(daw.) – zdołać.
zjazd– tu: zebranie szlachty z danego regionu, mające na celu uchwalenie praw.
odprawować się(daw.) – odbywać się.
przygodzić się(daw.) – przydarzyć się.
prawić(daw.) – mówić.
niedziela(daw.) – tydzień.
każden– dziś popr.: każdy.
ziem– dziś popr.: ziemia.
nikiej(gw.) – niby, tak jak.
przegwarzyć(daw.) – przegadać.
wądół– rozpadlina, mały wąwóz.
bronny(daw.) – tu: broniony, wzmocniony.
któren– dziś popr.: który.
opatrzyć(daw.) – zaopatrzyć.
wigilią(daw.) – w przeddzień.
dżdże(daw.) – deszcze.
piegża– mały ptak wędrowny.
wedle(daw.) – według.
frasunek(daw.) – smutek, zmartwienie.
Aleksandra Olgierdówna– (ok. 1370–1434), córka wielkiego księcia Litwy Olgierda, siostra Władysława II Jagiełły, żona księcia mazowieckiego Ziemowita IV.
Anna Danuta– (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckiego Janusza (było to najdłużej trwające małżeństwo w dziejach dynastii).
wadzić(daw.) – przeszkadzać.
ciągoty– tu: pożądanie.
wiano– posag.
wartki(daw.) – szybki.
zydel– mebel do siedzenia, podobny do taboretu.
czeladnik– rzemieślnik po egzaminie, pracujący pod okiem mistrza.
jutrznia– pierwsza z godzin liturgicznych, ogłaszanych biciem w dzwony.
pomer– dziś popr.: umarł.
jąć(daw.) – zacząć.
Jakub z Kurdwanowa– biskup płocki w latach 1396-1425.
konwent– zakon.
chętliwie– dziś popr.: chętnie.
modre(daw.) – niebieskie.
Aleksandra Olgierdówna– (ok. 1370–1434), córka wielkiego księcia Litwy Olgierda, siostra Władysława II Jagiełły, żona księcia mazowieckiego Ziemowita IV.
minstrel(daw.) – dworski śpiewak lub recytator poezji.
gądek– śpiewak, grajek; od „gędźba” – muzyka.
w tym razie(daw.) – w tym wypadku.
rzewliwy(daw.) – smutny, pobudzający do płaczu.
wskróś tej przyczyny(daw.) – z tego powodu.
najtęższy(daw.) – najsilniejszy.
przezpiecznie(daw.) – bezpiecznie.
krzywdować się(daw.) – czuć się pokrzywdzonym.
żywie– dziś popr.: żyje.
pewnikiem(daw.) – na pewno.
siła(daw.) – wielu.
któren– dziś popr.: który.
szranki– ogrodzenie placu turniejowego a. miejsca pojedynku, przenośnie: sam turniej rycerski.
zgoła(daw.) – całkiem.
pacholę(daw.) – dziecko.
posędzieleć(daw.) – posiwieć.
Zawisza Czarny z Garbowa– (ok. 1370–1428) polski rycerz, przez pewien czas na służbie króla Węgier Zygmunta Luksemburskiego.
Mikołaj Powała z Taczewa– (ok. 1380–ok. 1415), rycerz i dyplomata, powołany do rady wojennej przed bitwą pod Grunwaldem.
Paszko (Paweł) z Biskupic, zwany Złodziej– rycerz, uczestnik bitwy pod Grunwaldem.
pouchwałość– właśc. poufałość: zażyłość, przyjaźń.
przezpiecznie(daw.) – bezpiecznie.
zali(daw.) – czy.
na hak (…) przywieść(daw.) – złapać, poskromić, jak psa łańcuchowego.
zasromać(daw.) – zawstydzić.
zachowanie(daw.) – poważanie, cześć, szacunek.
uręczać– dziś popr.: ręczyć, zaręczać.
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim– (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.
zafrasować się(daw.) – zmartwić się.
Żmudź– historyczna nazwa tzw. Dolnej Litwy, nizinna kraina geograficzna i region administracyjny.
komtur– zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.
tedy(daw.) – więc.
wielki szpitalnik– u krzyżaków zwierzchnik nad szpitalami zakonnymi, a zarazem komtur elbląski.
pochopny– działający szybko i w nieprzemyślany sposób.
przez(daw.) – bez.
jąć(daw.) – zacząć.
sporzej(daw.) – tu: łatwiej, lepiej.
ostać– dziś popr.: zostać.
nawidzieć(daw.) – lubić, kochać.
rania– dziś popr.: rana.
jagody(daw.) – policzki.
tyla– dziś popr.: tyle.
k'sobie(daw.) – do siebie.
pątlik– siatka do podtrzymywania włosów.
łacniej(daw.) – łatwiej.
wedle(daw.) – według.
list żelaznya. glejt– dokument wystawiony przez władze, dający posiadaczowi prawo do swobodnego poruszania się po danym terenie.
wielki szpitalnik– urzędnik zarządzający krzyżackimi szpitalami, a jednocześnie komtur elbląski.
komturia– jednostka administracyjna w zakonie krzyżackim.
Kazimierz Wielki– (1310–1370), ostatni król Polski z dynastii Piastów (od 1333), znacząco poprawił sytuację gospodarczą kraju i standardy cywilizacyjne.
czerstwość(daw.) – zdrowie, siła.
bisior– cienka i kosztowna tkanina, jedwab morski.
zachowanie(daw.) – poważanie, cześć, szacunek.
krzywdować się– czuć się krzywdzonym.
nie żywie– dziś popr.: nie żyje.
nieprzezpieczny(daw.) – niebezpieczny.
toporzysko– rękojeść od topora a. siekiery.
chycić– dziś popr.: chwycić.
w rzeczy(daw.) – w rzeczywistości, naprawdę.
wielgolud– dziś popr.: wielkolud.
stępak– silny i powolny koń, także: koń idący stępa.
staje, stajanie– dawna miara długości (odległość, po przebiegnięciu której koń musiał się zatrzymać).
legenda o Walgierzu Wdałym– (tj. pięknym) wzięta przez Sienkiewicza z Kroniki Wielkopolskiej (XIV/XV w.), oparta na zachodnioeuropejskim eposie o Walterze i Helgundzie, opowiedziana przez Sienkiewicza w rozdz. 3 tomu I.
Mikołaj Powała z Taczewa– (ok. 1380–ok. 1415), rycerz i dyplomata, powołany do rady wojennej przed bitwą pod Grunwaldem.
piechtą– dziś popr.: piechotą.
chudzina– biedak.
żywo(daw.) – szybko.
kaleta– skórzany woreczek na pieniądze bądź drobiazgi.
skórznie(daw.) – wysokie, skórzane buty.
jąć(daw.) – zacząć.
krzepki– mocny.
starunrk(daw.) – staranie, opieka.
siła(daw.) – wiele.
wezwyczaić się– przyzwyczaić się.
tur– wymarły dziki ssak z rzędu parzystokopytnych.
Zawisza Czarny z Garbowa– (ok. 1370–1428) polski rycerz, przez pewien czas na służbie króla Węgier Zygmunta Luksemburskiego.
iście(daw.) – całkiem, rzeczywiście, naprawdę.
obrzezać– tu: uciąć.
uznać– tu: poznać.
wyprzeć się– zaprzeczyć, nie przyznać się.
Janusz I Starszy (Warszawski)– (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły.
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim– (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.
kniaź– książę.
zmóc(daw.) – pokonać.
zbożny(daw.) – pobożny, dobry, szlachetny.
okiełznać(daw.) – pohamować, powstrzymać.
przemoc– tu: sroga i niechciana władza.
rodzony– brat.
nogawice(daw.) – spodnie.
Żmudź– historyczna nazwa tzw. Dolnej Litwy, nizinna kraina geograficzna i region administracyjny.
możną– tu: potężną.
któren– dziś popr.: który.
Sambia– kraina historyczna w Prusach, obecnie obwód kaliningradzki.
szranki– ogrodzenie placu turniejowego, przen. sam turniej.
popręg– rzemień podtrzymujący siodło.
łacno(daw.) – łatwo.
glewia– broń drzewcowa z grotem w formie jednosiecznego noża.
surowie– dziś popr.: surowo.
komtur– zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.
duchem(daw.) – szybko.
nie wyjmując(daw.) – nie wykluczając.
niedojda(daw.) – tu: niedorozwinięta.
prawy(daw.) – prawdziwy.
iście(daw.) – rzeczywiście.
jeno(daw.) – tylko.
odjąć(daw.) – zabrać.
sklep(daw.) – piwnica.
congressus(łac.) – zjazd.
wprzód(daw.) – najpierw.
gardło wziąć– zabić.
śluzy, ślozy(daw.) – łzy.
mniemać– sądzić, uważać.
zamorzyć(daw.) – zabić.
nie omieszkać(daw.) – nie zrezygnować z czegoś, nie przepuścić okazji.
nie przystoi(daw.) – nie wypada.
upamiętać się– dziś popr.: opamiętać się.
synod– zebranie duchowieństwa i świeckich radzące w sprawach kościelnych.
przezpiecznie(daw.) – bezpiecznie.
congressus(łac.) – zjazd.
podufałość(daw.) – poufałość, zaufanie, przyjaźń.
wygotować(daw.) – przygotować.
zbożny(daw.) – pobożny, dobry, szlachetny.
jąć(daw.) – zacząć.
krucyfiks– krzyż z przybitą postacią Chrystusa, od łac. crucifixus: ukrzyżowany.
wywieść(daw.) – wyprowadzić.
karbowy(daw.) – osoba pilnująca pracy chłopów.
kmieć– zamożny chłop, posiadający własne gospodarstwo.
drzewiej(daw.) – dawniej.
wraz(daw.) – naraz, nagle, jednocześnie.
krucyfiks– krzyż z przybitą postacią Chrystusa, od łac. crucifixus: ukrzyżowany.
Zostawować– dziś popr.: zostawiać.
na hak przywieść(daw.) – złapać, poskromić, jak psa łańcuchowego.
siła(daw.) – wiele.
jeno(daw.) – tylko.
rozkulbaczyć(daw.) – zdjąć siodło i uprząż.
zali(daw.) – czy.
wżdy(daw.) – zawsze, przecież.
pono(daw.) – ponoć, podobno.
dufać– tu: ufać.
źrzały(daw.) – dojrzały, dorosły.
wskróś tej przyczyny(daw.) – z tego powodu.
katówka– córka kata.
prawić(daw.) – mówić, opowiadać.
komtur– zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.
strzyga– upiór.
strawa(daw.) – pożywienie.
przenieść– tu: tolerować, wytrzymać.
zasadzić się(daw.) – zaczaić się.
w rzeczy(daw.) – w rzeczywistości, naprawdę.
wyrównać– tu: dorównać.
tedy(daw.) – więc, zatem.
dychanie(daw.) – oddech.
ślepia– oczy.
śpik– szpik, tu: rdzeń kręgowy.
co ducha(daw.) – co tchu, jak najszybciej.
na hak przywieść– schwytać, jak psa łańcuchowego.
cnić się(daw.) – tęsknić za czymś, martwić się, nudzić.
w niebiesiech– dziś popr.: w niebie.
rybałt– wędrowny muzyk lub śpiewak.
lutnia(muz.) – dawny instrument strunowy szarpany.
znojny(daw.) – pełęn trudu, męczący.
miesiąc(daw.) – księżyc.
głownia– palący się lub spalony kawałek drewna.
jadzie– dziś popr.: jedzie.
jąć(daw.) – zacząć.
kniaź– książę.
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim– (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.
komtur– zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.
jeno(daw.) – tylko.
Kyrie elejson(gr.) – Panie, zmiłuj się nad nami.
chowana(daw.) – oswojona, udomowiona.
chrobry(daw.) – dzielny, odważny, śmiały.
służbisty– posłuszny rozkazom.
prawy(daw.) – prawdziwy.
toń– tu przenośnie: zagrożenie.
tur– wymarły dziki ssak z rzędu parzystokopytnych.
Żmudź– historyczna nazwa tzw. Dolnej Litwy, nizinna kraina geograficzna i region administracyjny.
w pole– na pole bitwy, do walki.
do dnia(daw.) – rano.
łacniej(daw.) – łatwiej.
kord– krótki miecz.
dawać baczenie(daw.) – uważać.
któren– dziś popr.: który.
objechać– tu: oszukać.
wydać– tu: ujawnić.
sromocić(daw.) – hańbić.
skroś tej przyczyny(daw.) – z tego powodu.
frasunek(daw.) – smutek.
w rzeczy(daw.) – w rzeczywistości, naprawdę.
radzi(daw.) – chętnie.
przeto(daw.) – więc, zatem, toteż.
Władysław II Jagiełło– (ok. 1362–1434), syn wlk. księcia Olgierda, wielki książę litewski, król Polski od małżeństwa z Jadwigą (1386). Dwukrotnie ochrzczony (przez matkę Juliannę w obrządku wschodnim i przez biskupów polskich przed ślubem w obrządku łacińskim), osobiście dowodził w bitwie pod Grunwaldem.
pono(daw.) – podobno.
gorzeć(daw.) – palić się, płonąć.
przezpieczność(daw.) – bezpieczeństwo.
przygodzć się(daw.) – przydarzyć się.
wspominek(daw.) – dar, pozwalający wspominać osobę obdarowującą.
kośba(daw.) – żniwo, tu przenośnie: wojna, walka.
w ociągu(daw.) – z tyłu.
krajka– pasek tkaniny przyszyty u dołu sukni, także: chustka.
zdolić(daw.) – zdołać.
komysze– legowiska zwierzęce w zaroślach.
wartką krew– gorąca krew.
łuby(daw.) – kosze, tu: bagaż podróżny.
pątlik– siatka do podtrzymywania włosów.
któren– dziś popr.: który.
przetowłosa– daw. jasnowłosa.
Janusz I Starszy (Warszawski)– (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły.
baczyć– uważać, zwracać uwagę.
ochwiara– dziś popr.: ofiara.
niepróżny– rzeczywisty, nie fałszywy.
stradać(daw.) – stracić.
niepodobny(daw.) – nieprawdopodobny, niemożliwy.
widzi– tu: wydaje.
lelija– dziś popr.: lilia.
Piotrowin– według legendy rycerz wskrzeszony przez św. Stanisława, by świadczyć w sądzie przed królem Bolesławem Śmiałym.
piastować(daw.) – opiekować się.
przytwarty(daw.) – uchylony.
Janusz I Starszy (Warszawski)– (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły.
Anna Danuta– (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckiego Janusza (było to najdłużej trwające małżeństwo w dziejach dynastii).
najprzedniejszy(daw.) – najlepszy.
Żmudź– historyczna nazwa tzw. Dolnej Litwy, nizinna kraina geograficzna i region administracyjny.
kniaź– książę.
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim– (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.
komtur– zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.
ścigły(daw.) – szybki.
krzeczot– ptak drapieżny podobny do sokoła.
kapituła– rada sprawująca władzę w zakonie.
Władysław II Jagiełło– (ok. 1362–1434), syn wlk. księcia Olgierda, wielki książę litewski, król Polski od małżeństwa z Jadwigą (1386). Dwukrotnie ochrzczony (przez matkę Juliannę w obrządku wschodnim i przez biskupów polskich przed ślubem w obrządku łacińskim), osobiście dowodził w bitwie pod Grunwaldem.
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim– (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.
Janusz I Starszy (Warszawski)– (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły.
gotować się(daw.) – przygotowywać się.
krzesać– tu: wykonywać z kamienia.
knecht(daw.) – żołnierz piechoty niemieckiej.
Ragneta– obecnie Nieman w obwodzie kaliningradzkim; w r. 1289 krzyżacy zbudowali tam zamek.
przymknąćdaw. – potajemnie sprowadzić.
opatrzyć(daw.) – wyposażyć, przygotować.
przybieżać(daw.) – przybyć.
bojarzyna. bojar– szlachcic ruski, wołoski lub litewski.
kord(daw.) – krótki miecz.
jeno(daw.) – tylko.
ciemiężyć– pozbawiać swobody, obciążać, wykorzystując władzę.
drzewiej(daw.) – dawniej.
dokazać(daw.) – dokonać.
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim– (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.
przyrodzony(daw.) – wrodzony, naturalny.
sromota(daw.) – wstyd, hańba.
stropić się– stracić pewność siebie.
żywie– dziś popr.: żyje.
zali(daw.) – czy.
przeto(daw.) – więc, zatem.
rad(daw.) – zadowolony.
ujma– coś, co kogoś obraża bądź poniża.
opat– przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym.
dyć(gw.) – przecież.
naprzeć się(daw.) – uprzeć się.
wskórać(daw.) – zdziałać, osiągnąć.
kniaź– książę.
strona– tu: kraj, okolica.
jeno(daw.) – tylko.
krzepki(daw.) – silny, mocny.
Zyndram z Maszkowic– (zm. ok. 1414) polski rycerz niemieckiego pochodzenia.
pałąkowaty– (o nogach) wykrzywiony; częsta przypadłość ludzi spędzających dużo czasu na koniu.
po rusińsku– język ruski jeszcze długie wieki potem był urzędowym językiem Wielkiego Księstwa Litewskiego.
komturia– jednostka administracyjna w państwie krzyżackim.
czeladź– służba.
stągiewka(daw.) – mała stągiew; stągiew– wysokie naczynie o szerokim dnie.
okurzyć– tu: wywołać pożar w okolicy.
któren– dziś popr.: który.
Ragneta– obecnie Nieman w obwodzie kaliningradzkim; w r. 1289 krzyżacy zbudowali tam zamek.
onegdaj(daw.) – dawniej, jakiś czas temu.
wypadkiem– przypadkiem.
spyża(daw.) – żywność, prowiant.
od przyrodzenia(daw.) – z natury.
walny(daw.) – mający decydujące znaczenie.
prawić(daw.) – mówić, opowiadać.
przywodzić– dziś popr.: przewodzić, dowodzić.
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim– (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.
nakrzesać– tu: naciąć.
dżdże(daw.) – deszcze.
susz– drobne, suche gałązki.
watra– ognisko.
kiścień– rodzaj broni obuchowej składającej się z drzewca, łańcucha i umieszczonej na jego końcu kuli; często (jak w tym przypadku) błędne określenie broni podobnej do maczugi z nabijaną czymś twardym główką.
oksza(daw.) – rodzaj topora bojowego.
berdysz– szeroki topór na długim drzewcu.
bojara. bojarzyn– szlachcic ruski, wołoski a. litewski.
przeto(daw.) – wiec, zatem.
jednorożec– mityczne zwierzę, często pojawiające się w legendach średniowiecznych, podobne do konia, z jednym wyrastającym z czoła rogiem.
młaka– podmokła łąka.
chmyz– mały, niepozorny koń.
dostać(daw.) – dotrzymać pola w walce, wytrzymać.
zgonić(daw.) – dogonić.
ścigły(daw.) – szybki.
Kawalerowie Mieczowi– niemiecki zakon rycerski założony w Rydze przez biskupa Alberta von Buxhövdena w 1202 r., w. 1237 połączył się z krzyżakami, zachowując pewną odrębność administracyjną.
kniaź– książę.
przedać– dziś popr.: sprzedać.
szumny(daw.) – patetyczny bądź hałaśliwy i energiczny.
numa– litewska chata z ziemi i nieociosanych bierwion.
wedle(daw.) – obok.
ługa. łęg– podmokła łąka.
mdleć(daw.) – słabnąć.
przywodzić– dziś popr.: dowodzić, przewodzić.
Połock– wczesnośredniowieczny gród słowiański, obecnie miasto na Białorusi.
rad(daw.) – zadowolony.
onegdaj(daw.) – dawniej, kiedyś, tu prawdop. „wczoraj”.
miarkować(daw.) – zorientować się.
chrobry(daw.) – odważny, śmiały.
jeno(daw.) – tylko.
trafunek(daw.) – przypadek.
czeladź– służba.
Ragneta– obecnie Nieman w obwodzie kaliningradzkim; w r. 1289 krzyżacy zbudowali tam zamek.
niewiasta– tu: żona.
jąć(daw.) – zacząć.
orężny(daw.) – uzbrojony.
knecht– żołnierz piechoty niemieckiej.
zmóc(daw.) – pokonać.
zabaczyć(daw.) – zapomnieć.
niesporo(daw.) – niechętnie, niewygodnie.
gonić(daw.) – pojedynkować się konno.
wszystek(daw.) – cały.
piędź– dawna miara długości, ok. 18–22 cm.
wolej(daw.) – lepiej.
chojar(daw.) – duże drzewo iglaste.
godnie(daw.) – mocno, solidnie.
obuch– tępa część siekiery a. topora, przeciwległa do ostrza.
przygodzić się(daw.) – przydarzyć się.
mistrzów(daw.) – mistrzowy, mistrza.
popręg– rzemień podtrzymujący siodło.
siedle– dziś popr.: siodle.
widzęcy(daw.) – widząc.
frasunek(daw.) – smutek.
strona– tu: kraj, okolica.
głownia– palący się lub spalony kawałek drewna.
zabaczyć(daw.) – zapomnieć.
onym(daw.) – tym.
glejt(daw.) – list żelazny, dokument wystawiany przez władzę, zapewniający swobodę poruszania się po podlegającym jej terenie.
komtur– zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.
Gierdawy– obecnie miasteczko w obwodzie kaliningradzkim, 3 km od granicy z Polską.
wyżenąć(daw.) – wygnać.
wszędy– dziś popr.: wszędzie.
ogarnąć– tu: oblec, zdobyć.
żywo(daw.) – szybko.
knecht– żołnierz piechoty niemieckiej.
spyża(daw.) – żywność, prowiant.
zaskoczym im(daw.) – przetniemy im drogę.
