Текст книги "Krzyżacy, tom drugi"
Автор книги: Henryk Sienkiewicz
Жанр:
Историческая проза
сообщить о нарушении
Текущая страница: 34 (всего у книги 36 страниц)
orężny(daw.) – uzbrojony.
jeno(daw.) – tylko.
wżdy(daw.) – jednak, przecież.
pod wodę(daw.) – pod prąd.
przezpiecznie(daw.) – bezpiecznie.
wedle(daw.) – obok.
starunek(daw.) – staranie, opieka.
zapamiętać się– zamyślić się a. zająć się czymś, zapominając o wszystkim innym.
rada(daw.) – chętnie.
cytra(muz.) – instrument strunowy szarpany z płaskim pudłem rezonansowym.
skroś jakiej przyczyny(daw.) – dlaczego.
siła(daw.) – wiele.
opat– przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym.
księstwo– Janusz I Starszy i Anna Danuta.
wedle(daw.) – obok.
uznać– tu: rozpoznać.
zabaczyć(daw.) – zapomnieć.
wskórać– zdziałać.
Aleksandra Olgierdówna– (ok. 1370–1434), córka wielkiego księcia Litwy Olgierda, siostra Władysława II Jagiełły, żona księcia mazowieckiego Ziemowita IV.
rodzona– siostra.
kniaź– książę.
Skirgiełło– (ok. 1355–1394), brat i bliski współpracownik Jagiełły, z jego ramienia namiestnik Litwy.
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim– (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.
stolec(daw.) – tron.
nawidzieć(daw.) – lubić, kochać.
Kirgiełły– właśc. Skirgiełły.
utrefić– (o włosach) ułożyć w loki.
przepomnieć(daw.) – zapomnieć.
władnie– dziś popr.: włada.
Janusz I Starszy (Warszawski)– (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły.
krzyw(daw.) – niechętny, obrażony.
Anna Danuta– (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckiego Janusza (było to najdłużej trwające małżeństwo w dziejach dynastii).
zali(daw.) – czy.
wicher– tu: wichrzyciel.
frasobliwy(daw.) – smutny.
Zawisza Czarny z Garbowa– (ok. 1370–1428) polski rycerz, przez pewien czas na służbie króla Węgier Zygmunta Luksemburskiego.
nie masz(daw.) – nie ma.
Marcin (Marcisz) z Wrocimowic– (zm. 1442), polski rycerz niemieckiego pochodzenia, starosta łowicki.
Mikołaj Powała z Taczewa– (ok. 1380–ok. 1415), rycerz i dyplomata, powołany do rady wojennej przed bitwą pod Grunwaldem.
św. Jerzy– męczennik z III–IV w., patron rycerzy.
nałęczka(daw.) – chusta służąca jako przepaska na głowę.
prawy(daw.) – prawdziwy.
rzewliwy(daw.) – smutny.
rzezać(daw.) – zarzynać, zabijać.
kmieć– zamożny chłop, posiadający własne gospodarstwo.
żywie– dziś popr.: żyje.
dla– tu: z powodu.
Aleksandra Olgierdówna– (ok. 1370–1434), córka wielkiego księcia Litwy Olgierda, siostra Władysława II Jagiełły, żona księcia mazowieckiego Ziemowita IV.
któren– dziś popr.: który.
skwapliwie(daw.) – chętnie.
Geldria– prowincja Holandii położona pomiędzy rzekami IJssel, Moza i Ren.
szranki(daw.) – drewniane ogrodzenie placu, na którym odbywał się turniej rycerski, przen. sam turniej.
rad(daw.) – zadowolony.
Pax(łac.) – pokój, tu: Spokój!.
Ziemowit IV– (ok. 1352–1426), książę płocki, prowadzący samodzielną politykę zagraniczną, długo występował jako przeciwnik Jagiełły, dał się poznać jako dobry administrator.
Janusz I Starszy (Warszawski)– (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły.
przyczyniać się(daw.) – wstawiać się.
Aleksandra Olgierdówna– (ok. 1370–1434), córka wielkiego księcia Litwy Olgierda, siostra Władysława II Jagiełły, żona księcia mazowieckiego Ziemowita IV.
śluzya. ślozy(daw.) – łzy.
prawić(daw.) – mówić, opowiadać.
niewiasta– tu: żona.
mdły(daw.) – słaby.
znajęcy– dziś popr.: znający.
radzi(daw.) – chętnie.
Janusz I Starszy (Warszawski)– (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły.
Anna Danuta– (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckiego Janusza (było to najdłużej trwające małżeństwo w dziejach dynastii).
wszelako(daw.) – jednak.
Mikołaj Powała z Taczewa– (ok. 1380–ok. 1415), rycerz i dyplomata, powołany do rady wojennej przed bitwą pod Grunwaldem.
komtur– zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.
pomiarkować(daw.) – zorientować się, zrozumieć.
templariusze– zakon rycerski, założony ok. 1120 w Jerozolimie, pełna nazwa: Zakon Ubogich Rycerzy Chrystusa i Świątyni Salomona. Upadek zakonu spowodowały oskarżenia króla Francji Filipa IV Pięknego (1268-1314), poważnie zadłużonego u zakonu. Oskarżenia dotyczyły świętokradztwa, herezji, czarów, oraz spisków z poganami. Francuska gałąź zakonu została skasowana w 1311, a wielu spośród zakonników, włącznie z wielkim mistrzem Jakubem de Mollay i 54 najwyższymi dostojnikami, spalono na stosie. Ostatecznie zakon został zawieszony przez papieża w 1317.
bajczarz– dziś popr.: bajarz.
wadzić(daw.) – przeszkadzać.
mierzić(daw.) – wzbudzać odrazę, niechęć.
Władysław II Jagiełło– (ok. 1362–1434), syn wlk. księcia Olgierda, wielki książę litewski, król Polski od małżeństwa z Jadwigą (1386). Dwukrotnie ochrzczony (przez matkę Juliannę w obrządku wschodnim i przez biskupów polskich przed ślubem w obrządku łacińskim), osobiście dowodził w bitwie pod Grunwaldem.
Zyndram z Maszkowic– (zm. ok. 1414) polski rycerz niemieckiego pochodzenia.
jagody(daw.) – policzki.
zrazu– najpierw.
osiedzieć się(daw.) – pozostać, przetrwać w danym miejscu a. na danym stanowisku.
przedniejsi(daw.) – ważniejsi, dostojniejsi.
dworscy– dworzanie.
zmiarkować– zrozumieć, zorientować się.
pergamin– specjalnie preparowana skóra zwierzęca, przystosowana do pisania na niej; tu: dokumenty.
jeno(daw.) – tylko.
rad(daw.) – chętnie.
zgoła(daw.) – całkiem.
Ziemowit IV– (ok. 1352–1426) książę płocki, prowadzący samodzielną politykę zagraniczną, długo występował jako przeciwnik Jagiełły, dał się poznać jako dobry administrator.
wywodzić(daw.) – wyprowadzać.
kniaź– książę.
ongi(daw.) – dawniej, wcześniej.
rum(daw.) – rumor, hałas, zamieszanie.
bogdaj– bodaj, nawet.
bramować– obszywać brzegi.
iście(daw.) – naprawdę.
prawy(daw.) – prawdziwy.
Geldria– prowincja Holandii położona pomiędzy rzekami IJssel, Moza i Ren.
baczność– uwaga.
pewnikiem(daw.) – na pewno.
olsnąć(daw.) – oślepnąć.
wiera(daw.) – naprawdę.
spólniczki– dziś popr.: wspólniczki.
gądek(daw.) – grajek, muzyk, od „gędźba”: muzyka.
drzewiej(daw.) – dawniej.
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim– (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.
skroś tej przyczyny(daw.) – dlatego.
godzić(daw.) – tu: celować.
zali(daw.) – czy.
statek(daw.) – stateczność.
wraz(daw.) – zaraz.
powrósło(daw.) – gruby sznur, powróz.
szwank(z niem.) – szkoda.
szranki(daw.) – drewniane ogrodzenie placu, na którym odbywał się turniej rycerski, przen. sam turniej.
wyszlamować– wyjąć (metafora odnosząca się do wyjmowania szlamu z cieku wodnego).
do cna(daw.) – całkiem.
pustota(daw.) – lekkomyślność i skłonność do figlów.
wolej(daw.) – lepiej.
atoli(daw.) – jednak.
wywczas(daw.) – odpoczynek.
przydać(daw.) – dodać.
chycić– dziś popr.: chwycić.
rozsierdzić się(daw.) – zezłościć się.
komtur– zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.
mitręga(daw.) – trud bądź zwlekanie.
wygodzić(daw.) – dogodzić.
przeto(daw.) – więc, zatem.
przygodzić się(daw.) – przydarzyć się.
niełacno(daw.) – niełatwo, trudno.
nieszporny– tu: poważny, dostojny; nieszpory– przedostatnia, wieczorna część liturgii godzin, to jest cyklu codziennych modlitw obowiązkowych dla osób ze święceniami duchownymi.
cnić się(daw.) – tęsknić za czymś, martwić się, nudzić.
spłonić się(daw.) – zaczerwienić się.
Zawisza Czarny z Garbowa– (ok. 1370–1428) polski rycerz, przez pewien czas na służbie króla Węgier Zygmunta Luksemburskiego.
Jan Farurej z Garbowa– rycerz, brat Zawiszy Czarnego.
Mikołaj Powała z Taczewa– (ok. 1380–ok. 1415), rycerz i dyplomata, powołany do rady wojennej przed bitwą pod Grunwaldem.
Paszko (Paweł) z Biskupic, zwany Złodziej– rycerz, uczestnik bitwy pod Grunwaldem.
Władysław II Jagiełło– (ok. 1362–1434), syn wlk. księcia Olgierda, wielki książę litewski, król Polski od małżeństwa z Jadwigą (1386). Dwukrotnie ochrzczony (przez matkę Juliannę w obrządku wschodnim i przez biskupów polskich przed ślubem w obrządku łacińskim), osobiście dowodził w bitwie pod Grunwaldem.
Władysław Opolczyk– (ok. 1330–1401), książę opolski, lennik czeski, stronnik dynastii Andegawenów, zastawił Krzyżakom zamek w Złotoryi, co stało się dla nich uzasadnieniem do zawłaszczania terytoriów Polski.
ziemia dobrzyńska– obszar na wschód od Torunia, zagarnięty przez Krzyżaków wskutek bezprawnej umowy z księciem Władysławem Opolczykiem.
Konrad von Jungingen– 1355–1407, wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1393-1407, zręczny polityk, umiejętnie rozgrywający konflikty między książętami litewskimi.
Żmudź– historyczna nazwa tzw. Dolnej Litwy, nizinna kraina geograficzna i region administracyjny.
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim– (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.
obiecnijcie– dziś popr.: obiecajcie.
siła(daw.) – wiele.
rajca– radca, doradca.
zdurzyć(daw.) – oszukać.
stolec(daw.) – tron.
wżdy(daw.) – jednak, przecież.
komtur– zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.
kmieć– zamożny chłop, posiadający własne gospodarstwo.
wypierać się czegoś– zaprzeczać czemuś.
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim– (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.
szranki(daw.) – drewniane ogrodzenie placu, na którym odbywał się turniej rycerski, przen. sam turniej.
gładko– tu: łatwo.
nieudałych– dziś popr.: nieudanych.
Mikołaj Powała z Taczewa– (ok. 1380–ok. 1415), rycerz i dyplomata, powołany do rady wojennej przed bitwą pod Grunwaldem.
tęższy(daw.) – silniejszy.
grabia– dziś: hrabia.
grzywna– śrdw. jednostka płatnicza, o wartości pół funta złota lub srebra.
wstrzymaća. strzymać, strzymać(daw.) – tu: wystarczyć.
przydać(daw.) – dodać.
żywie– dziś popr.: żyje.
przezpiecznie(daw.) – bezpiecznie.
zali(daw.) – czy.
Zyndram z Maszkowic– (zm. ok. 1414) polski rycerz niemieckiego pochodzenia.
przyczynić się za kimś– wstawić się za kimś.
kniaź(daw.) – książę.
zajrzeća. zaźrzeć(daw.) – zazdrościć.
jeno(daw.) – tylko.
podufałość(daw.) – zaufanie, przyjaźń.
bojarzyna. bojar– rycerz, szlachcic ruski, wołoski lub litewski.
zajrzeć(daw.) – zazdrościć.
komtur– zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.
kwaśny– tu: niezadowolony.
pono(daw.) – ponoć, podobno.
żywie– dziś popr.: żyje.
przeznać– dziś popr.: poznać.
powściągnąć(daw.) – powstrzymać.
podziwienie– dziś popr.: podziw.
karby(daw.) – dyscyplina.
prawo lenne– prawo regulujące stosunki między suzerenem a wasalem, z reguły oparte na nadawaniu ziemi w zamian za służbę.
kmieć– zamożny chłop, posiadający własne gospodarstwo.
przyrodzony– wrodzony, naturalny.
Konrad von Jungingen– 1355–1407, wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1393-1407, zręczny polityk, umiejętnie rozgrywający konflikty między książętami litewskimi.
prorocze słowa– proroctwo św. Brygidy Szwedzkiej (1303-1373), świętej, wizjonerki i pisarki, założycielki zakonu brygidek.
utwierdzić(daw.) – ustanowić.
błąd(daw.) – tu: pogaństwo.
ochromieć(daw.) – okuleć.
racjom– prawdop. winno być: rajcom, czyli doradcom.
Saraceni– Arabowie, muzułmanie, przen. poganie; w czasie opisywanym w powieści w Hiszpanii trwała rekonkwista, to jest odbijanie ziem zajętych przez Saracenów.
zawłóczyć się(daw.) – zasłaniać się.
duszny– tu: dotyczący duszy.
krotofilaa. krotochwila– żart.
małmazja– słodkie wino greckie.
ochromieć(daw.) – okuleć.
szkuta– płaskodenny statek rzeczny.
Zyndram z Maszkowic– (zm. ok. 1414) polski rycerz niemieckiego pochodzenia.
Mikołaj Powała z Taczewa– (ok. 1380–ok. 1415), rycerz i dyplomata, powołany do rady wojennej przed bitwą pod Grunwaldem.
Nogat– wschodnie ujście Wisły.
przeźroczy– dziś popr.: przeźroczysty.
mularz– dziś: murarz.
widzi mi się– wydaje mi się.
pałąkowaty– (o nogach) wykrzywiony; częsta przypadłość ludzi spędzających dużo czasu na koniu.
w równi– na równinie.
obstać, stać– wystarczyć.
prezbiterium– część kościoła, w której znajduje się ołtarz.
nierad(daw.) – niezadowolony.
wielki szpitalnik– urzędnik opiekujący się szpitalami w zakonie krzyżackim, jednocześnie komtur elbląski.
wielki szatny– w zakonie krzyżackim urzędnik zajmujący się składami odzieży, a także pancerzami i zbrojownią.
mały komtur– wicekomtur, zastępca komtura.
w Prusiech– dziś popr.: w Prusach.
rycerz rozbójnik(niem. Raubritter)– rycerz utrzymujący się z rabunku.
podmawiać(daw.) – namawiać, podjudzać.
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim– (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.
Ragneta– obecnie Nieman w obwodzie kaliningradzkim; w r. 1289 krzyżacy zbudowali tam zamek.
szranki(daw.) – drewniane ogrodzenie placu, na którym odbywał się turniej rycerski, przen. sam turniej.
wziętość(daw.) – popularność.
mistrzów(daw.) – mistrzowy, mistrza.
krępy– niski i mocno zbudowany.
pałąkowaty– (o nogach) wykrzywiony (częsta przypadłość ludzi spędzających dużo czasu na koniu).
krotofilnik(daw.) – żartowniś.
przymówić– zagadnąć złośliwie.
lamus– budynek gospodarczy, składzik.
pomawiać– posądzać.
Vorburg(niem.) – podzamcze.
utwierdzenie(daw.) – umocnienie.
szychta(daw.) – tu: warstwa, stos.
lazaret– szpital wojskowy bądź przytułek.
wedle(daw.) – obok.
czeladź– służba.
młynówka– potok, przeważnie sztuczny, napędzający młyn wodny.
ludwisarnia(daw.) – warsztat ludwisarski, w którym wytwarzano dzwony, lufy dział i inne duże przedmioty z brązu.
niezmierny– tu: wielki.
puszkarnia(daw., z węg.) – zakład pracy puszkarza, rzemieślnika zajmującego się artylerią.
Nogat– wschodnie ujście Wisły.
krzesać(daw.) – wyciosywać z kamienia.
deptak– maszyna wykorzystująca koło wprawiane w ruch przez ludzi bądź zwierzęta.
jedle– dziś popr.: jadle.
fechtmistrz– wytrawny szermierz.
Fryza. Fryzyjczyk– mieszkaniec Fryzji, krainy nad Morzem Północnym, obecnie stanowiącej pogranicze Niemiec, Danii i Holandii.
lubo(daw.) – chociaż.
wezwyczajenie– dziś popr.: przyzwyczajenie.
niebaczny(daw.) – nieostrożny.
książę polski– Władysław Opolczyk (ok. 1330–1401), książę opolski, lennik czeski, stronnik dynastii Andegawenów, zastawił Krzyżakom zamek w Złotoryi, co stało się dla nich uzasadnieniem do zawłaszczania terytoriów Polski.
piędź– dawna miara długości, ok. 18–22 cm.
dzierżyć(daw.) – trzymać.
spyża(daw.) – pożywienie, prowiant.
bitwa pod Płowcami– rozegrana 27 września 1331 r. między wojskami Władysława Łokietka a oddziałami krzyżackimi, przerwała krzyżacką kampanię przeciw Polsce.
Władysław I Łokietek– (ok. 1260–1333), król Polski od 1320, przedtem długo walczył o zjednoczenie kraju po okresie rozbicia dzielnicowego.
Kawalerowie Mieczowi– niemiecki zakon rycerski założony w Rydze przez biskupa Alberta von Buxhövdena w 1202 r., w. 1237 połączył się z krzyżakami, zachowując pewną odrębność administracyjną.
odzierżyć(daw.) – otrzymać.
Władysław II Jagiełło– (ok. 1362–1434), syn wlk. księcia Olgierda, wielki książę litewski, król Polski od małżeństwa z Jadwigą (1386). Dwukrotnie ochrzczony (przez matkę Juliannę w obrządku wschodnim i przez biskupów polskich przed ślubem w obrządku łacińskim), osobiście dowodził w bitwie pod Grunwaldem.
w Prusiech– dziś popr.: w Prusach.
pątnik(daw.) – pielgrzym.
żeleźce(daw.) – grot.
niepodobny(daw.) – nieprawdopodobny, niemożliwy.
graf– tytuł arystokratyczny w Niemczech i w krajach niegdyś od nich zależnych.
niepożyty(daw.) – niepokonany.
ex luto(łac.) – z błota.
bramy piekielne nie przemogą– w oryginale (Mt 16, 18) odnosiło się do Kościoła.
jeno(daw.) – tylko.
zali(daw.) – czy.
jąć(daw.) – zacząć.
żywiący– dziś popr.: żyjący.
niedziela(daw.) – tydzień.
Piotrowin– według legendy rycerz wskrzeszony przez św. Stanisława, by świadczyć po jego stronie przed królem Bolesławem Śmiałym.
o szczętu(daw.) – całkiem.
szczebrzuch– słowniki podają znaczenie: wiano panny młodej. Sienkiewicz prawdop. skontaminował to ze słowem „brzeszczot”.
nieradzi(daw.) – niechętnie.
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim– (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.
próżno(daw.) – na darmo.
skapieć(daw.) – umrzeć.
warchoł(daw.) – tu: raban, hałas.
rad(daw.) – chętnie.
kapituła– rada sprawująca władzę w zakonie.
lazaret– szpital wojskowy bądź przytułek.
zali(daw.) – czy.
grzywna– śrdw. jednostka płatnicza, o wartości pół funta złota lub srebra.
żeś ty był praw(daw.) – że miałeś rację.
k'Niemcom(daw.) – do Niemców.
godny(daw.) – mocny, solidny.
tęższy– silniejszy.
pomiarkować(daw.) – zorientować się.
Zyndram z Maszkowic– (zm. ok. 1414) polski rycerz niemieckiego pochodzenia.
nie lza(daw.) – nie można.
Timur Chromya. Tamerlan– (1336-1405), chan Złotej Ordy i twórca wielkiego mongolsko-tatarskiego imperium, które rozpadło się po jego śmierci.
któren– dziś popr.: który.
płowy– (o włosach) jasny.
wskórać– zdziałać.
upamiętać się– dziś popr.: opamiętać się.
komtur– zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.
refektarz– pomieszczenie w klasztorze służące jako jadalnia.
tęgi– tu: silny, mocny.
godnie(daw.) – mocno, solidnie.
stanie(daw.) – starczy.
wydobrzeć– wyzdrowieć.
pogrześć(daw.) – pogrzebać, pochować.
frasunek(daw.) – smutek.
truchełka(daw.) – trumienka.
starunek(daw.) – opieka.
Aleksandra Olgierdówna– (ok. 1370–1434), córka wielkiego księcia Litwy Olgierda, siostra Władysława II Jagiełły, żona księcia mazowieckiego Ziemowita IV.
prawić(daw.) – mówić.
wywczasować się(daw.) – odpocząć.
mianować– tu: wyznaczać do uwolnienia.
Saracenowie– muzułmanie w czasie akcji powieści zamieszkujący Hiszpanię.
utwierdzenie(daw.) – umocnienia.
wiera(daw.) – prawda.
w rzeczy(daw.) – w rzeczywistości.
wyżenąć(daw.) – wygnać.
przepomnieć(daw.) – zapomnieć.
driakiew(daw.) – zioło lecznicze, lek.
wedle(daw.) – obok.
kmieć– zamożny chłop, posiadający własne gospodarstwo.
któren– dziś popr.: który.
szranki(daw.) – drewniane ogrodzenie placu, na którym odbywał się turniej rycerski, przen. sam turniej.
popręg– rzemień podtrzymujący siodło.
płatnerz– rzemieślnik wytwarzający zbroje płytowe, później także broń białą.
Zyndram z Maszkowic– (zm. ok. 1414) polski rycerz niemieckiego pochodzenia.
dla– tu: ze względu na.
refektarz– pomieszczenie w klasztorze służące jako jadalnia.
graf– tytuł arystokratyczny w Niemczech i w krajach niegdyś od nich zależnych.
Szwabia– region w południowych Niemczech.
Burgundia– region w centralnej Francji.
lubo(daw.) – chociaż.
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim– (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.
małmazja– słodkie wino greckie.
konwent– klasztor, zakon.
Władysław II Jagiełło– (ok. 1362–1434), syn wlk. księcia Olgierda, wielki książę litewski, król Polski od małżeństwa z Jadwigą (1386). Dwukrotnie ochrzczony (przez matkę Juliannę w obrządku wschodnim i przez biskupów polskich przed ślubem w obrządku łacińskim), osobiście dowodził w bitwie pod Grunwaldem.
mieć w głowie– być pod wpływem alkoholu.
wraz(daw.) – zaraz.
pomiarkować(daw.) – zorientować się.
gruby– niewyrafinowany, mało kulturalny.
polerowny(daw.) – wyrafinowany.
szpylman(z niem.) – grajek.
trefniś– błazen.
księżna Witoldowa– Anna Światosławowna, księżniczka smoleńska (zm. 1418)
arcaby– dziś popr.: warcaby.
Konrad von Jungingen– 1355–1407, wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1393-1407, zręczny polityk, umiejętnie rozgrywający konflikty między książętami litewskimi.
Skarbek– według legendy był to protoplasta rodu Awdańców.
barziej– dziś popr: bardziej.
Hundsfeld(niem.) – psie pole.
takie pole– bitwa na Psim Polu, według tradycji propagowanej przez sto lat późniejszą kronikę mistrza Wincentego, miała odbyć się w 1109 roku w pobliżu Wrocławia między oddziałami Bolesława Krzywoustego a cesarza niemieckiego Henryka V. Wcześniejszy kronikarz, Gall Anonim, o tej bitwie nie wspomina.
