Текст книги "Krzyżacy, tom drugi"
Автор книги: Henryk Sienkiewicz
Жанр:
Историческая проза
сообщить о нарушении
Текущая страница: 33 (всего у книги 36 страниц)
wiedzieć(daw.) – znać.
zasadzić się(daw.) – zaczaić się, zorganizować zasadzkę.
kwapić się(daw.) – spieszyć się.
setnik– przełożony nad setką ludzi.
wedle(daw.) – obok.
Niewiaża– prawy dopływ Niemna.
łozy– zarośla wierzbowe.
wilczura– okrycie wierzchnie ze skóry wilczej.
jeno(daw.) – tylko.
stajaniea. staje– dawna miara odległości, etymologicznie: dystans, po przebiegnięciu którego koń musi się zatrzymać.
rychło(daw.) – szybko.
zaskoczyć– tu: przeciąć drogę.
łęga. ług– podmokła łąka.
kierz(daw.) – krzak.
rad(daw.) – zadowolony.
pierwej(daw.) – najpierw, wcześniej.
tuman– mgła, opar.
setnik– przełożony nad setką ludzi.
wszędy– dziś popr.: wszędzie.
przypaść(daw.) – zaczaić się.
knecht– żołnierz piechoty niemieckiej.
tedy(daw.) – więc, zatem.
prawy(daw.) – prawdziwy.
wymędrować– tu: zaplanować.
skrzęt(daw.) – tumult, zamieszanie.
siła(daw.) – wielu.
tuszyć(daw.) – mieć nadzieję.
niewiastka– tu: żona.
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim– (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.
ubiec– tu: zdobyć.
kierz(daw.) – krzak.
kulbaka– wysokie siodło, przeważnie wojskowe.
kobiałka– koszyk, tu: kołczan.
matecznik– legowiska dzikich zwierząt bądź trudno dostępne miejsce w puszczy.
wyraj(daw.) – odlot ptaków na zimę bądź „ciepłe kraje”.
gomon– bajkowy pochód zwierząt, roślin i kamieni.
włodyka(daw.) – rycerz, zwłaszcza niemajętny lub pozbawiony pełni praw stanowych.
dyć(gw.) – przecież.
jucha– krew.
dżdże(daw.) – deszcze.
w ociągu(daw.) – z tyłu.
wymiarkować(daw.) – zorientować się.
godniejszy(daw.) – solidniejszy.
kulbaka– wysokie siodło, zazwyczaj wojskowe.
kord– krótki miecz.
knecht– żołnierz piechoty niemieckiej.
przypaść(daw.) – zaczaić się.
wykrot– dziura po wyrwanym z korzeniami drzewie.
kierz(daw.) – krzak.
krokiew– ukośna belka podtrzymująca dach.
jąć(daw.) – zacząć.
knecht– żołnierz piechoty niemieckiej.
przenosić– przekraczać (wielkością).
gąszcza– dziś popr.: gąszcze.
rad(daw.) – zadowolony.
sforny– tu: walczący w szyku.
odyniec– samiec dzika.
wymiarkować– tu: wywnioskować.
czata(daw.) – straż.
wykrot– dziura w ziemi po wyrwanym z korzeniami drzewie.
kowanie– dziś popr.: kucie.
wieść(daw.) – prowadzić.
włodyka– rycerz, zwłaszcza niemajętny lub bez pełni praw stanowych.
bojara. bojarzyn– szlachcic ruski, wołoski a. litewski.
wedle(daw.) – obok.
Anna Danuta– (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckiego Janusza (było to najdłużej trwające małżeństwo w dziejach dynastii).
Bi den rôsen er wol mac tandaradei!/ merken wa mir'z houbet lac…– pieśń autorstwa Walthera von der Vogelweide, (1170–1230). W przekładzie Leopolda Staffa powyższy fragment brzmi: [Śmiałby się może/ Ktoby czasem/ Przechodził i przystanął tam]/ Zaraz by po różach zgadł/ Tandaradei!/ Mej leżącej głowy ślad.
berdysz– szeroki topór na długim drzewcu.
krzepko(daw.) – mocno.
mierzyna. mierzynek– koń niewielkiego wzrostu.
krzeczot– ptak drapieżny podobny do sokoła.
dziryt– włócznia.
jąća. imać(daw.) – chwycić.
włodyka– rycerz, zwłaszcza niemajętny lub bez pełni praw stanowych.
chojar(daw.) – wysokie drzewo iglaste.
berdysz– szeroki topór na długim drzewcu.
przyjść do sprawy(daw.) – sprawić, czyli wyrównać szyk.
sforny(daw.) – uporządkowany.
przeważną– dziś popr.: przeważającą.
kropierz– długa kapa osłaniająca konia.
dzierżyć(daw.) – trzymać, tu: sprawować.
olsnąć(daw.) – oślepnąć.
związać się(daw.) – chwycić, jak w walce zapaśniczej.
mizerykordia– (od łac. misericordiaczyli miłosierdzie), krótki, wąski sztylet do dobijania rannych.
ścigły(daw.) – szybki.
stajea. stajanie– dawna miara odległości, etymologicznie: dystans, po przebiegnięciu którego koń musi się zatrzymać.
rajtar(z niem. Ritter– jeździec), żołnierz konny.
jeno(daw.) – tylko.
ulgnąć(daw.) – ugrzęznąć.
ruczaj(daw.) – strumyk.
knecht– żołnierz piechoty niemieckiej.
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim– (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.
grześć– dziś popr.: grzebać.
włodyka– rycerz, zwłaszcza niemajętny lub bez pełni praw stanowych.
pierzchać(daw.) – uciekać.
kniaź– książę.
szczuka– szczupak.
zali(daw.) – czy.
mycka– mała, okrągła czapka.
Saracenów– tu ogólnie: pogan. Saraceni– Arabowie, muzułmanie, przen. poganie; w czasie opisywanym w powieści w Hiszpanii trwała rekonkwista, to jest odbijanie ziem zajętych przez Saracenów.
mizerykordia– (od łac. misericordiaczyli miłosierdzie), krótki, wąski sztylet do dobijania rannych.
bronić– tu: zabraniać.
w lot– szybko.
Geldria– prowincja Holandii położona pomiędzy rzekami IJssel, Moza i Ren.
św. Jerzy– męczennik z III–IV w., patron rycerzy.
wraz– tu: zaraz.
starościc(daw.) – syn starosty.
upowszechnion– dziś popr.: rozpowszechniony.
niepomiernie(daw.) – bardzo.
któren– dziś popr.: który.
komtur– zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.
glejt(daw.) – list żelazny, dokument wystawiany przez władzę, zapewniający swobodę poruszania się po podlegającym jej terenie.
łyko– włóknista tkanka roślinna przewodząca wodę.
jąć(daw.) – zacząć.
członki– kończyny.
folga(daw.) – tu: ulga.
pokrzepić– wzmocnić.
synowie Beliala– przen. poganie; Beliala. Baal– bożek pogański wspominany w Starym Testamencie.
na leśne jabłko– dziś: na kwaśne jabłko.
powsinoga(daw.) – włóczęga.
baczyć(daw.) – patrzeć, uważać, zwracać uwagę.
łgać(daw.) – kłamać.
bukłak– skórzany worek do przewożenia płynów.
kwarta– dawna miara objętości, zwykle ok. 1 litra.
oddziele– dziś popr.: oddziale.
kumys– napój alkoholowy ze sfermentowanego mleka, najczęściej mleka klaczy.
skomoroch(daw.) – wędrowny śpiewak, zwł. słowiański.
żywo(daw.) – szybko.
komturia– jednostka administracyjna w zakonie krzyżackim.
bez przestanku(daw.) – bez przerwy.
zali(daw.) – czy.
jeno(daw.) – tylko.
branka(daw.) – porwana kobieta.
Anna Danuta– (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckiego Janusza (było to najdłużej trwające małżeństwo w dziejach dynastii).
siła(daw.) – wiele.
komtur– zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.
nie stawać(daw.) – nie starczyć.
gorze(ze starop. gorzeć: palić się) – biada, nieszczęście, niebezpieczeństwo.
prawić(daw.) – mówić.
prawy(daw.) – prawdziwy.
przezpieczny(daw.) – bezpieczny.
chycić– dziś popr.: chwycić.
wył– domyślnie: w piekle.
świętokupstwo– symonia, sprzedaż godności i sakramentów kościelnych; tu mowa o sprzedaży relikwii.
wskróś tej przyczyny(daw.) – dlatego, z tej przyczyny.
onej(daw.) – tej.
pewnikiem(daw.) – na pewno.
wymiarkować(daw.) – wywnioskować.
przeto(daw.) – więc, zatem.
Geldria– prowincja Holandii położona pomiędzy rzekami IJssel, Moza i Ren.
któren– dziś popr.: który.
opatrzyć(daw.) – przygotować, zaopatrzyć.
kolczuga– zbroja wykonana z metalowych kółek.
nie pogrzebione– dziś popr.: niepogrzebane.
jąć(daw.) – zacząć.
wyciski– odciski, ślady.
baczyć(daw.) – patrzeć, uważać, zwracać uwagę.
jeno(daw.) – tylko.
Arnoldów(daw.) – Arnoldowy, Arnolda.
łacno(daw.) – łatwo.
któren– dziś popr.: który.
wyszlakować(daw.) – wytropić.
godnie(daw.) – porządnie, solidnie.
nie masz(daw.) – nie ma.
zatajony(daw.) – przyczajony, ukryty.
kiścień– rodzaj broni obuchowej składającej się z drzewca, łańcucha i umieszczonej na jego końcu kuli; często (jak w tym przypadku) błędne określenie broni podobnej do maczugi z nabijaną czymś twardym główką.
nie lza im(daw.) – nie mogą.
komtur– zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.
żywie– dziś popr.: żyje.
dufać(daw.) – ufać, zwł. nadmiernie.
zabaczyć(daw.) – zapomnieć.
Mikołaj Powała z Taczewa– (ok. 1380–ok. 1415), rycerz i dyplomata, powołany do rady wojennej przed bitwą pod Grunwaldem.
Paszko (Paweł) z Biskupic, zwany Złodziej– rycerz, uczestnik bitwy pod Grunwaldem.
Zyndram z Maszkowic– (zm. ok. 1414) polski rycerz niemieckiego pochodzenia.
ułomek(daw.) – słabeusz.
przezpieczny(daw.) – bezpieczny.
miast(daw.) – zamiast.
powsinoga(daw.) – włóczęga.
tedy(daw.) – więc, zatem.
łacno(daw.) – łatwo.
zataić(daw.) – przyczaić, ukryć.
frasobliwie(daw.) – smutno.
duchem(daw.) – szybko.
sprawić się(daw.) – wywiązać sie z zadania.
miesiąc(daw.) – księżyc.
pokrzepić– wzmocnić.
zbożny(daw.) – pobożny, szlachetny.
komtur– zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.
bartodzieja. bartnik– pszczelarz hodujący pszczoły leśne.
leziwo– urządzenie pomagające wspinać się po drzewach.
niepodobny(daw.) – niemożliwy.
płonny(daw.) – jałowy.
żywo(daw.) – szybko.
hacel– hak wkręcany w tylną część podkowy, by zapobiec ślizganiu się konia.
perć– ścieżka (zgwary góralskiej, którą Sienkiewicz wykorzystywał do naśladowania staropolszczyzny).
braniec– jeniec.
klimkiem rzucać(daw.) – kłamać.
masztalerz– tu: człowiek opiekujący się końmi.
któren– dziś popr.: który.
piędź– dawna miara długości, ok. 18–22 cm.
stajaniea. staje– dawna miara odległości, etymologicznie: dystans, po przebiegnięciu którego koń musi się zatrzymać.
obuch– tępa część siekiery a. topora, przeciwległa do ostrza.
jąć(daw.) – zacząć.
mizerykordia– (od łac. misericordiaczyli miłosierdzie), krótki, wąski sztylet do dobijania rannych.
majdan(daw.) – plac, dziedziniec.
numa– litewska chata z ziemi i nieokorowanych bali.
dzierżyć(daw.) – trzymać.
spyża(daw.) – pożywienie, prowiant.
wolej(daw.) – lepiej.
obacz się!– sens: zobacz, co robisz!
jeno(daw.) – tylko.
przygodzić się(daw.) – przydarzyć się.
wygodzić(daw.) – dogodzić komuś, spełnić czyjeś życzenia.
byłby praw(daw.) – miałby rację.
Janusz I Starszy (Warszawski)– (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły.
Anna Danuta– (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckiego Janusza (było to najdłużej trwające małżeństwo w dziejach dynastii).
łamanie kołem– forma średniowiecznej egzekucji.
starunek(daw.) – staranie, opieka.
ninie(daw.) – teraz.
ryży– rudy.
biesagi(daw.) – podwójny worek przewieszany przez ramię albo przywiązywany do siodła.
w rzeczy(daw.) – w rzeczywistości.
komtur– zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.
zali(daw.) – czy.
prawić(daw.) – mówić, opowiadać.
gorze(ze starop. gorzeć: palić się) – biada, nieszczęście, niebezpieczeństwo.
mizerykordia– (od łac. misericordiaczyli miłosierdzie), krótki, wąski sztylet do dobijania rannych.
szlakować– tropić, śledzić.
przywieść(daw.) – doprowadzić.
knykieć– staw palca u ręki bądź odcinek między takimi stawami.
wóz– gwiazdozbiór Wielkiego bądź Małego Wozu.
opat– przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym.
gdy opata nie stało– sens: po śmierci opata.
nalazła– dziś popr.: znalazła.
doma(daw.) – do domu.
piastować(daw.) – opiekować się, tu przen. „żywić zamiary”.
łatwie– dziś popr.: łatwo.
przezpiecznie(daw.) – bezpiecznie.
dufać(daw.) – ufać, zwł. nadmiernie.
żywie– dziś popr.: żyje.
jeno(daw.) – tylko.
godziłoby się(daw.) – wypadałoby.
komtur– zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.
warchlak– młody dzik.
skapieć(daw.) – umrzeć.
uronić(daw.) – zgubić.
żywięcy(daw.) – żywy.
wadzić(daw.) – zawadzać, przeszkadzać.
Kurki– Plejady (gwiazdozbiór).
markotno(daw.) – smutno.
głownia– palący się lub spalony kawałek drewna.
zabaczyć(daw.) – zapomnieć.
poburzyli się– tu: zbuntowali się.
Anna Danuta– (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckiego Janusza (było to najdłużej trwające małżeństwo w dziejach dynastii).
odjąć(daw.) – zabrać.
lutnia(muz.) – instrument strunowy szarpany.
pałać– być rozpalonym, rozgrzanym.
gorątwa(daw.) – gorączka.
kulbaka– wysokie siodło przeważnie wojskowe.
berdysz– szeroki topór na długim drzewcu.
wartki(daw.) – szybki.
lichszy(daw.) – gorszy.
przywara– wada.
drzewo– tu: kopia.
kord– krótki miecz.
mizerykordia– (od łac. misericordiaczyli miłosierdzie), krótki, wąski sztylet do dobijania rannych.
Arnoldów(daw.) – Arnoldowy, Arnolda.
komturia– jednostka administracyjna w państwie krzyżackim.
wiera(daw.) – wierzę.
prawy(daw.) – prawdziwy.
wżdy(daw.) – jednak, przecież.
ułomek(daw.) – słabeusz.
dowcip(daw.) – rozum.
św. Liboriusz– zm. IV w., biskup Le Mans.
parać się czymś(daw.) – praktykować (np. jakieś rzemiosło).
św. Jerzy– męczennik z III–IV w., patron rycerzy.
wskórać coś– zdziałać coś.
suto– obficie.
przybytek– tu: zysk.
grzywna– śrdw. jednostka płatnicza, o wartości pół funta złota lub srebra.
zawarować(daw.) – zastrzec.
wartko(daw.) – szybko.
jadący– dziś popr.: jadąc.
zgonić(daw.) – dogonić.
przezpiecznie(daw.) – bezpiecznie.
włodyka– rycerz, zwłaszcza niemajętny lub bez pełni praw stanowych.
starunek(daw.) – staranie, opieka.
Zawisza Czarny z Garbowa– (ok. 1370–1428) polski rycerz, przez pewien czas na służbie króla Węgier Zygmunta Luksemburskiego.
leżący– dziś popr.: leżąc.
któren– dziś popr.: który.
w rzeczy(daw.) – w rzeczywistości, rzeczywiście.
markotno(daw.) – smutno.
chudoba(daw.) – dobytek.
zgonić(daw.) – dogonić.
mdły(daw.) – słaby.
osobny– tu: dodatkowy.
jedłoa. jadło– jedzenie.
żywięcy– dzis popr.: żyjący, żywy.
jeno(daw.) – tylko.
opat– przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym.
zresztą– tu: poza tym.
łechtać(daw.) – łaskotać, tu przen.: kłuć.
tur– wymarły dziki ssak z rzędu parzystokopytnych.
odyniec– samiec dzika.
przedziać(daw.) – przebić, por.: nadziać.
warchlak– młody dzik.
grzęzawa– dziś popr.: grzęzawisko.
parów– wąwóz.
dżdże(daw.) – deszcze.
kiścień– rodzaj broni obuchowej składającej się z drzewca, łańcucha i umieszczonej na jego końcu kuli; często (jak w tym przypadku) błędne określenie broni podobnej do maczugi z nabijaną czymś twardym główką.
kołtun– splątane włosy, często zaatakowane przez robactwo.
co duchu(daw.) – co tchu.
osacznik– człowiek idący w obławie podczas polowania.
sprawić– tu: zamęczyć, oprawić jak zwierzę.
wszędy– dziś popr.: wszędzie.
żywo(daw.) – szybko.
rychło(daw.) – szybko.
obaczyć się– tu: odzyskać zmysły, odzyskać rozum.
wraz(daw.) – zaraz, wkrótce.
alkierz(daw.) – izba narożna, często reprezentacyjna.
krzepki(daw.) – silny.
w niebiesiech– dziś popr.: w niebie.
widomy(daw.) – widoczny.
jutrznia– pierwsza część katolickiej liturgii godzin (cyklu codziennych modlitw obowiązkowych dla osób ze święceniami duchownymi) odmawiana o wschodzie słońca.
kościej(daw.) – szkielet.
krucyfiks– krzyż z przybitą postacią Chrystusa, od łac. crucifixus: ukrzyżowany.
mizerykordia– (od łac. misericordiaczyli miłosierdzie), krótki, wąski sztylet do dobijania rannych.
włosiennica– szorstkie ubranie, noszone na gołe ciało w celach pokutnych.
powrósło(daw.) – powróz, gruby sznur.
podać się w tył(daw.) – pochylić się w tył.
znać– poznać, widać.
jąć(daw.) – zacząć.
rzezać(daw.) – zabijać, zarżnąć.
dżdżu(daw.) – deszczu.
czatownik(daw.) – wartownik lub zwiadowca.
czeladź– służba.
wądół– wąwóz.
przezpiecznie(daw.) – bezpiecznie.
zali(daw.) – czy.
oksza(daw.) – rodzaj topora bojowego.
duszny– tu: dotyczący duszy.
tężeć– zastygać.
zawieść(daw.) – zaprowadzić.
brzemię– ciężar.
opat– przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym.
zaprzeć się– zaprzeczyć czemuś, nie przyznać się do czegoś.
borowy– gajowy, leśnik.
pogrześć– pogrzebać, pochować.
wybrać– tu: wykopać.
folgować(daw.) – traktować łagodniej.
nie masz(daw.) – nie ma.
kmieć– zamożny chłop, posiadający własne gospodarstwo.
gądek(daw.) – grajek, muzyk, od „gędźba”: muzyka.
widomie(daw.) – widocznie.
martwica– tu: śmierć, upiór.
oboje księstwo– Janusz I Mazowiecki i Anna Danuta.
Ziemowit IV– (ok. 1352–1426) książę płocki, prowadzący samodzielną politykę zagraniczną, długo występował jako przeciwnik Jagiełły, dał się poznać jako dobry administrator.
poniechać czegoś(daw.) – zrezygnować z czegoś.
rozkiełznać– zdjąć uprząż.
łacno(daw.) – łatwo.
smolarz– człowiek trudniący się wytwarzaniem smoły, dziegciu i węgla drzewnego.
chorzeć– dziś popr.: chorować.
zabaczyć(daw.) – zapomnieć.
wezgłowie– część posłania, gdzie kładzie się głowę.
któren– dziś popr.: który.
maić(daw.) – ozdabiać kwiatami.
sen nieprzespany– metafora śmierci, użyta w trenie VII Jana Kochanowskiego.
kosztur– dziś popr.: kostur.
komża– szata liturgiczna krótsza od alby.
nałęczka(daw.) – chusta służąca jako przepaska na głowę.
przetowłosy(daw.) – jasnowłosy.
wezgłowie– część posłania, gdzie kładzie się głowę.
jąć(daw.) – zacząć.
czeladź– służba.
zapaska– rodzaj dekoracyjnego fartucha.
Kościej– szkielet, personifikacja śmierci.
wymawiać(daw.) – czynić wymówki, wypominać.
atoli(daw.) – jednak.
Requiem aeternam(łac.) – wieczne odpoczywanie.
umajony– ozdobiony kwiatami.
jutrznia– jedna z godzin liturgicznych (codziennych modlitw obowiązkowych dla osób ze święceniami duchownymi), przypadająca na świt.
niewiasta– tu: żona.
grzywna– śrdw. jednostka płatnicza, o wartości pół funta złota lub srebra.
Ziemowit IV– (ok. 1352–1426) książę płocki, prowadzący samodzielną politykę zagraniczną, długo występował jako przeciwnik Jagiełły, dał się poznać jako dobry administrator.
glejt(daw.) – list żelazny, dokument wystawiany przez władzę, zapewniający swobodę poruszania się po podlegającym jej terenie.
komtur– zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.
wżdy(daw.) – jednak, przecież.
sprawić się(daw.) – postąpić.
tężeć– wzmacniać się.
wartkość(daw.) – szybkośc, gwałtowność.
przeszły w stan folgi– sens: osłabiły się.
przyzba– wał ziemny otaczający podmurówkę domu.
zapamiętać się– zamyślić się bądź zająć się czymś, zapominając o wszystkim innym.
frasunek(daw.) – smutek.
skapieć(daw.) – umrzeć.
Żmudź– historyczna nazwa tzw. Dolnej Litwy, nizinna kraina geograficzna i region administracyjny.
minstrel– dworski śpiewak, recytator i autor poezji.
lutnia(muz.) – instrument strunowy szarpany.
zmorzony– zmęczony.
niewywczas(daw.) – niewygoda.
rzeźwy– tu: energiczny.
komtur– zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.
gorze(ze starop. gorzeć: palić się) – biada, nieszczęście, niebezpieczeństwo.
przepomnieć(daw.) – zapomnieć.
glejt(daw.) – list żelazny, dokument wystawiany przez władzę, zapewniający swobodę poruszania się po podlegającym jej terenie.
nie nastają tam na jego szyję?– sens: nie chcą go zabić?
kapituła– rada sprawująca władzę w zakonie.
Flandria– region rozciągający się wzdłuż wybrzeży Morza Północnego na terenie Belgii, Francji i Holandii.
Geldria– prowincja Holandii położona pomiędzy rzekami IJssel, Moza i Ren.
Burgundia– region w centralnej Francji.
przecz(daw.) – dlaczego.
jeno(daw.) – tylko.
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim– (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.
tedy(daw.) – więc, zatem.
św. Jerzy– męczennik z III–IV w., patron rycerzy.
Władysław II Jagiełło– (ok. 1362–1434), syn wlk. księcia Olgierda, wielki książę litewski, król Polski od małżeństwa z Jadwigą (1386). Dwukrotnie ochrzczony (przez matkę Juliannę w obrządku wschodnim i przez biskupów polskich przed ślubem w obrządku łacińskim), osobiście dowodził w bitwie pod Grunwaldem.
wymiarkować(daw.) – zorientować się.
Żmudź– historyczna nazwa tzw. Dolnej Litwy, nizinna kraina geograficzna i region administracyjny.
kapituła– rada sprawująca władzę w zakonie.
szranki(daw.) – drewniane ogrodzenie placu, na którym odbywał się turniej rycerski, przen. sam turniej.
ująć– zjednać.
Maurowie– w średniowieczu: określenie muzułmanów zamieszkujących na terenie dzisiejszej Hiszpanii.
przywtarzam(daw.) – wtóruję, zgadzam się.
iść o lepszą(daw.) – starać się wykazać przewagę.
cnić się(daw.) – tęsknić za czymś, martwić się, nudzić.
przeto(daw.) – więc, zatem.
przepomnieć(daw.) – zapomnieć.
do dnia(daw.) – świtem.
wymawiać(daw.) – czynić wymówki, wypominać.
komtur– zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.
knecht– żołnierz piechoty niemieckiej.
