Текст книги "Жыццё i дзiўныя прыгоды марахода Рабiнзона Круза (на белорусском языке)"

Автор книги: Даниэль Дефо

сообщить о нарушении

Текущая страница: 11 (всего у книги 12 страниц)

Палонных яны пакiнулi пад наглядам двух сваiх таварышаў.

Але тыя, напэўна, былi п'яныя: як толькi астатнiя пайшлi, абодва яны залезлi ў лодку i адразу ж заснулi.

Такiм чынам палонныя засталiся адны. Але, замест таго каб выкарыстаць момант i дзейнiчаць, яны сядзелi на пяску i азiралiся па баках у поўным адчаi.

Гэта нагадала мне першы дзень майго з'яўлення на выспе. Гэтаксама i я тады сядзеў на беразе, безнадзейна азiраючыся наўкол, i таксама лiчыў сябе загiнуўшым. Я быў упэўнены тады, што мяне разарвуць драпежныя звяры, залез на дрэва i праседзеў там усю ноч. Наогул не было такiх жахаў, якiя б не здавалiся мне на тым першым часе. А мiж тым як цiхамiрна пражыў я ўсе гэтыя гады! Але нiчога гэтага я тады не прадбачыў.

Таксама i гэтыя трое няшчасных былi ў адчаi, не ведаючы, што выратаванне блiзка.

РАЗДЗЕЛ ДВАЦЦАЦЬ ШОСТЫ

Рабiнзон сустракаецца з капiтанам ангельскага карабля

Бандыты высадзiлiся на выспе ў час прылiву. Пакуль яны здзекавалiся з палонных, якiх яны прывезлi з сабой, а потым блукалi па незнаёмай выспе, прайшло вельмi многа часу: пачаўся адлiў, i лодка апынулася на мелi.

У ёй, як ужо гаварылася, заставалася два чалавекi, якiя вельмi хутка заснулi.

Праз гадзiну адзiн з iх прачнуўся i, убачыўшы, што лодка стаiць на зямлi, паспрабаваў сцягнуць яе да вады, але не здолеў. Тады ён пачаў клiкаць астатнiх. Тыя прыбеглi i ўзялiся памагаць яму, але лодка была такая цяжкая, а пясок быў такi мокры i рыхлы, што ў iх не хапiла сiлы спусцiць яе на ваду.

Тады яны, як сапраўдныя маракi – а маракi, як вядома, самы бесклапотны народ на ўсiм свеце i нiколi не думаюць пра будучыню, – кiнулi лодку i зноў пайшлi гуляць. Перад тым як пайсцi, адзiн з iх моцна гукнуў другому:

– Ды кiнь ты, Джэк, яе! Ахвота табе мазолiць рукi! Вось будзе прылiў, яна сама i ўсплыве.

Гэта гаварылася па-ангельску. Значыць, яны i сапраўды былi мае землякi.

Пакуль яны не пайшлi, я то сядзеў, стаiўшыся за агароджай крэпасцi, то сачыў за iмi з вяршынi пагорка.

Да пачатку прылiву заставалася не меней дзесяцi гадзiн.

Значыць, увесь гэты час iх лодка праляжыць на пяску.

Вечарам, калi сцямнее, я выйду са свайго сховiшча, падкрадуся да гэтых матросаў блiжэй; буду сачыць за кожным iх учынкам, за кожным рухам i, магчыма, я здолею падслухаць, пра што яны будуць гаварыць.

А пакуль не сцямнела, трэба было рыхтавацца да бою. Цяпер у мяне быў куды больш моцны i небяспечны працiўнiк, чым раней, i рыхтавацца трэба было куды больш старанна.

Я доўга рыхтаваў стрэльбы, чысцiў i зараджаў iх, а потым загадаў Пятнiцу, якi пад маiм кiраўнiцтвам зрабiўся вельмi ўдалым стралком, узброiцца з ног да галавы. Я ўзяў сабе дзве паляўнiчыя стрэльбы, а яму даў тры мушкеты. Астатнюю зброю мы таксама размеркавалi памiж сабою.

Трэба сказаць, што ў гэтых даспехах у мяне быў вельмi ваяўнiчы выгляд. На мне была мая грубая куртка з казiнага футра i вялiзная калматая шапка, на баку вiсела голая шабля, за поясам былi два пiсталеты, на кожным плечуку па стрэльбе.

Як ужо гаварылася, я вырашыў не распачынаць нiчога, пакуль не сцямнее. Але гадзiны ў дзве, калi сонца пачало прыпякаць асаблiва моцна, я заўважыў, што матросы пайшлi ў лес i не вярнулiся.

Вiдаць, iх змарыла спёка, i яны заснулi ў цяньку.

Iх палонным было не да сну. Няшчасныя панура сядзелi пад нейкiм вялiзным дрэвам, прыгнечаныя сваiм горкiм лёсам. Памiж iмi i мною было не болей чвэрцi мiлi.

Iх нiхто не вартаваў, i я вырашыў, не чакаючы вечара, прабрацца да iх i пагутарыць з iмi. Мне карцела даведацца, што яны за людзi i чаму яны тут. I я пайшоў да iх з тым дзiўным узбраеннем, якое я толькi што апiсваў. За мною следам крочыў Пятнiца. Ён таксама быў узброены з галавы да ног, хаця i не здаваўся такiм страшыдлам, як я.

Я падышоў да трох палонных зусiм блiзка (яны сядзелi да мяне спiною i не бачылi мяне) i гучна спытаў iх па-гiшпанску:

– Хто вы такiя, сеньёры?

Яны здрыганулiся ад нечаканасцi, але, здаецца, напалохалiся яшчэ больш, калi ўбачылi, якое страшыдла падышло да iх. Нiхто з iх не адказаў нi слова, i мне здалося, што яны збiраюцца ўцякаць ад мяне.

Тады я загаварыў па-ангельску.

– Джэнтльмены, – сказаў я, – не палохайцеся. Магчыма, вы сустрэнеце сябра там, дзе менш за ўсё чакаеце сустрэць яго. Я ангелец i хачу вам дапамагчы. Вы бачыце: нас толькi двое; у нас ёсць зброя i порах. Кажыце ж адразу, якiм чынам мы можам аблегчыць ваш лёс, якое няшчасце надарылася з вамi?

– Нашых няшчасцяў так многа, што апiсваць iх было б вельмi доўга, адказаў адзiн палонны, – мiж тым нашы мучыцелi непадалёку i кожную хвiлiну могуць вярнуцца сюды. Але вось вам уся наша гiсторыя ў некалькiх кароткiх словах. Я капiтан карабля; мой экiпаж узбунтаваўся. Я заўсёды любiў матросаў, i яны мяне любiлi. Пад маёй камандай iм жылося выдатна. Але iх збiла з панталыку шайка мярзотнiкаў, якiя завялiся на судне ў апошнi час. Гэтыя мярзотнiкi падбухторылi iх зрабiцца пiратамi – марскiмi бандытамi, каб рабаваць i палiць караблi. Таварышы мае, якiх вы тут бачыце (адзiн – мой памочнiк, другi – пасажыр), ледзь упрасiлi гэтых людзей не забiваць нас, i, нарэшце, яны згадзiлiся, з той умоваю, што высадзяць нас на якiм-небудзь бязлюдным беразе. Так яны i зрабiлi. Мы былi ўпэўнены, што нас чакае тут галодная смерць, – мы лiчылi гэту зямлю бязлюднай. Цяпер жа высветлiлася, што тут жывуць людзi, якiя гатовы самааддана выратаваць нас ад смерцi.

– Дзе гэтыя бандыты? – спытаўся я. – Куды яны пайшлi? У якi бок?

– Яны ляжаць пад тымi вунь дрэвамi, сэр, – паказаў капiтан на пясок, што вiднеўся непадалёку. – Сэрца ў мяне абмiрае ад страху: я баюся, што яны ўбачаць вас i пачуюць, пра што мы зараз гаворым. Калi так, то мы загiнулi! Яны бязлiтасна заб'юць нас усiх да аднаго.

– У iх ёсць зброя? – спытаў я.

– Толькi дзве стрэльбы i яшчэ адна, якую яны пакiнулi ў лодцы.

– Цудоўна, – сказаў я. – Астатняе я бяру на сябе. Усе яны спяць, i нам было б няцяжка падкрасцiся да iх i ўсiх iх перабiць, але цi не лепей захапiць iх жывымi? Магчыма, яны адумаюцца, пакiнуць разбой i захочуць стаць сумленнымi людзьмi.

Капiтан сказаў, што сярод iх ёсць два небяспечныя бандыты, якiя i пачалi бунт; наўрад цi трэба пакiдаць iх, але, калi пазбавiцца ад гэтых двух, астатнiя, ён упэўнены, раскаюцца i зноў вернуцца да свае ранейшай справы.

Я папрасiў яго паказаць мне гэтых двух. Ён адказаў, што наўрад цi пазнае iх на такой вялiкай адлегласцi, але пры выпадку, вядома, пакажа.

– Наогул, я i мае таварышы, – сказаў капiтан, – гатовы падпарадкавацца вам ва ўсiм. Мы аддаёмся поўнасцю пад вашу ўладу. Кожны ваш загад будзе для нас законам.

– Калi так, – сказаў я, – давайце адыдземся далей, каб яны не ўбачылi нас i не падслухалi нашай гаворкi. Няхай сабе спяць, а мы пакуль вырашым, што нам рабiць. Усе трое ўсталi i пайшлi за мною. Я павёў iх у лясны гушчар i там, звяртаючыся да капiтана, сказаў:

– Я паспрабую выратаваць вас, але папярэдне стаўлю вам дзве ўмовы.

Ён не даў мне дагаварыць.

– Я прымаю ўсе вашы ўмовы, сэр, – сказаў ён. – Калi вам пашчасцiць адабраць у бандытаў мой карабель, камандуйце мною i маiм караблём, як вы захочаце. Калi ж ваша задума вам не ўдасца, я застануся тут, разам з вамi, i буду да канца сваiх дзён вашым старанным памочнiкам.

Такое ж абяцанне далi i яго таварышы.

– Добра, – сказаў я, – вось мае дзве ўмовы. Па-першае, пакуль вы не падымецеся на свой карабель, вы забудзеце, што вы капiтан, i будзеце без усякiх пярэчанняў падпарадкоўвацца кожнаму майму загаду. I, калi я дам вам зброю, вы нi пры якiх умовах не накiруеце яе нi супроць мяне, нi супроць маiх блiзкiх i вернеце яе мне па першаму запатрабаванню. Па-другое, калi вам будзе вернуты ваш карабель, вы даставiце ў Ангельшчыну на iм мяне i майго друга.

Капiтан прысягнуў мне ўсiмi прысягамi, якiя толькi здольны прыдумаць чалавечы розум, што абодва мае патрабаваннi ён i яго таварышы свята выканаюць.

– I не таму толькi, – дадаў ён, – што я лiчу гэтыя патрабаваннi мэтазгоднымi, але, галоўнае, таму, што я абавязаны вам жыццём i да самае смерцi буду лiчыць сябе вашым даўжнiком.

– У такiм разе не будзем цягнуць, – адказаў я. – Вось вам тры мушкеты, вось порах i кулi. А цяпер кажыце, што, па-вашаму, нам трэба рабiць.

– Дзякую вам, што вы звяртаецеся да мяне за парадай, – сказаў капiтан, але цi маю права я даваць вам парады? Вы – наш начальнiк, i ваша справа даваць нам загады, а наша – выконваць iх.

– Мне здаецца, – сказаў я, – што нам лягчэй усё-такi будзе расправiцца з iмi, калi мы нячутна падкрадземся, пакуль яны спяць, i выстралiм у iх адразу з усiх нашых стрэльбаў. Каму суджана быць забiтым, той будзе забiты. Калi ж тыя, што застануцца жывыя, папросяць лiтасцi, iх, бадай, можна будзе памiлаваць.

Капiтан нерашуча заўважыў, што яму не хацелася б пралiваць столькi крывi, што, калi можна, ён хацеў бы ўстрымацца ад такой жорсткасцi.

– З гэтых людзей, – дадаў ён, – толькi два безнадзейныя нягоднiкi, гэта яны падбухторвалi на злачынства астатнiх. Калi яны ад нас уцякуць i вернуцца на карабель, мы прапалi, таму што яны наляцяць сюды з астатнiмi матросамi i пераб'юць нас усiх.

– Значыць, трэба прыняць маю параду, – сказаў я. – Вы самi бачыце, што мы вымушаны быць жорсткiмi: для нас гэта адзiны сродак выратавання.

Але было вiдаць, што капiтану не хочацца забiваць i калечыць столькi сонных людзей, хоць гэтыя людзi i пакiдалi яго на галодную смерць.

Заўважыўшы гэта, я сказаў яму, каб ён iшоў са сваiмi таварышамi наперад i рабiў так, як лiчыць больш мэтазгодным.

Пакуль у нас iшлi гэтыя перагаворы, пiраты пачалi прачынацца. З лесу пачулiся iх галасы. Я ўбачыў, што двое з iх ужо стаяць на нагах, i спытаў капiтана, цi не гэта завадатары бунту.

– Не, – адказаў ён, – гэтыя людзi былi верныя свайму абавязку да апошняй хвiлiны i прымкнулi да змоўшчыкаў пад уздзеяннем пагрозы.

– Тады няхай сабе яны iдуць, – сказаў я. – Не будзем перашкаджаць iм. Вiдаць, сам лёс паклапацiўся пра тое, каб выратаваць невiнаватых ад кулi. Але крыўдуйце потым на сябе, калi вы дасце магчымасць астатнiм уцячы. Яны схопяць нас, i вам тады лiтасцi ўжо не будзе.

Гэтыя словы абудзiлi ў капiтана рашучасць. Ён i яго таварышы схапiлi стрэльбы, засунулi за пояс пiсталеты i рынулiся наперад.

Адзiн з матросаў павярнуўся, пачуўшы крокi, i, убачыўшы ў руках сваiх палонных зброю, узняў трывогу.

Але было позна ўжо: у той самы момант, як ён закрычаў, прагучалi два стрэлы. Тыя, што стралялi, не прамахнулiся: адзiн чалавек быў забiты напавал, другi цяжка паранены. Ён, аднак, усхапiўся на ногi i пачаў клiкаць на дапамогу.

Але тут да яго наблiзiўся капiтан.

– Позна! – сказаў ён. – Цяпер ужо цябе нiхто не выратуе. Вось табе ўзнагарода за здраду!

З гэтымi словамi ён ускiнуў мушкет i так моцна стукнуў здраднiка прыкладам па галаве, што той змоўк назаўсёды.

Цяпер, не лiчачы трох чалавек, якiя, вiдаць, зайшлi ў другi бок лесу, у нас заставалiся толькi тры працiўнiкi, з якiх адзiн быў лёгка паранены. У гэты час падышлi i мы з Пятнiцай. Ворагi ўбачылi, што iм не выратавацца, i пачалi прасiць лiтасцi. Капiтан адказаў, што ён гатовы памiлаваць iх, калi яны на справе дакажуць, што раскайваюцца ў сваiм вераломстве, i прысягнуць, што дапамогуць яму завалодаць караблём. Яны пападалi перад iм на каленi i пачалi горача запэўняць яго ў сваiм раскаяннi.

Капiтан паверыў iх клятве i заявiў, што ахвотна даруе iм жыццё. Я не пярэчыў супроць гэтага, але патрабаваў, каб палонным звязалi рукi i ногi.

Як толькi перагаворы скончылiся, я загадаў Пятнiцу i памочнiку капiтана збегаць да баркаса i зняць з яго ветразь i вёслы.

Неўзабаве вярнулiся i тыя тры матросы, якiя блукалi па выспе. Яны зайшлi далёка i цяпер прыбеглi, пачуўшы нашы стрэлы.

Калi яны ўбачылi, што капiтан з iх палоннага зрабiўся iх пераможцам, яны нават не спрабавалi супрацiўляцца i, не пярэчачы, далi сябе звязаць.

Такiм чынам перамога засталася за намi.

РАЗДЗЕЛ ДВАЦЦАЦЬ СЁМЫ

Бойка з пiратамi

Цяпер, на волi, я мог падрабязна расказаць капiтану пра ўсе свае прыгоды i няшчасцi i распытаць яго пра тыя сумныя падзеi, у вынiку якiх ён застаўся без карабля.

Я пачаў першы. Я расказаў яму ўсю гiсторыю свайго жыцця за апошнiя дваццаць сем гадоў. Ён слухаў вельмi ўважлiва i не раз выказваў здзiўленне маёй мужнасцю i працавiтасцю, якiя пазбавiлi мяне ад непазбежнай смерцi.

Цяпер, калi ён падрабязна даведаўся пра маё жыццё на бязлюднай выспе, я запрасiў яго самога i яго спадарожнiкаў да сябе ў крэпасць, куды мы зайшлi маiм звычайным шляхам – па прыстаўных лесках. Я прапанаваў сваiм гасцям добрую вячэру, а затым паказаў iм усю сваю хатнюю гаспадарку з усiмi прыдуманымi мною за многiя-многiя гады мае адзiноты прыстасаваннямi.

Усё, што гэтыя людзi тут убачылi, здалося iм цудам. Усё, што я расказаў iм пра сябе, яны слухалi як чароўную казку. Але больш за ўсё iх уразiлi збудаваныя мною ўмацаваннi i тое, як хiтра схавана было ў гушчары лесу маё жытло. Паколькi дрэвы тут растуць куды хутчэй, чым у Ангельшчыне, мой гай за дваццаць год ператварыўся ў дрымучы лес. Дабрацца да майго дома было магчыма толькi па вузкай пакручастай сцяжынцы, якую я пакiнуў, калi садзiў дрэвы.

Я растлумачыў капiтану, што гэта крэпасць – галоўная мая рэзiдэнцыя*, але, як i падабае каралю, у мяне ў далечынi ад сталiцы ёсць летнi палац, якi зрэдку я таксама наведваю.

* Рэзiдэнцыя – местазнаходжанне кiраўнiка дзяржавы. Тут гэта слова ўжыта жартам.

– Я, вядома, з ахвотай пакажу яго вам, – сказаў я, – але цяпер у нас ёсць больш важная справа: трэба падумаць, як адабраць у ворагаў ваш карабель.

– Розуму не прыкладу, што нам рабiць, – сказаў капiтан. – На караблi яшчэ засталося дваццаць шэсць чалавек. Усе яны ўдзельнiкi бунту, гэта значыць такога злачынства, за якое, паводле нашых законаў, адна кара – смерць. Пiратам добра вядома, што, калi яны здадуцца нам, iх адразу ж, як толькi мы вернемся ў Ангельшчыну, сустрэне шыбенiца. I таму што губляць iм няма чаго, баранiцца яны будуць адчайна. А пры такiх умовах нам, з нашымi слабымi сiламi, немагчыма пачынаць з iмi бойку.

Я задумаўся. Словы капiтана здалiся мне пераканаўчымi. Трэба было як мага хутчэй прыдумаць якi-небудзь рашучы план. Цягнуць i марудзiць не было калi: з карабля магла з'явiцца новая шайка пiратаў i перарэзаць усiх нас. Лепей за ўсё было б завабiць iх у пастку хiтрасцю i напасцi на iх знянацку. Але як гэта зрабiць? З хвiлiны на хвiлiну яны маглi з'явiцца тут.

– Напэўна, – сказаў я капiтану, – там на караблi пачалi ўжо непакоiцца, чаму так доўга не вяртаецца лодка. Хутка яны захочуць даведацца, што здарылася з матросамi, якiя паехалi на бераг, i пашлюць да нас другую лодку. На гэты раз у лодцы прыедуць узброеныя людзi, i тады мы не справiмся з iмi.

Капiтан згадзiўся са мною.

– Перш за ўсё, – гаварыў я далей, – мы павiнны паклапацiцца пра тое, каб бандыты не здолелi адвезцi свой баркас назад, а таму трэба зрабiць яго непрыгодным для плавання, гэта значыць прадзiравiць яго дно.

Мы зараз жа заспяшалiся да баркаса. Гэта была вялiзная лодка з крутымi бартамi. У баркасе аказалася многа рознага дабра. Мы знайшлi там сякую-такую зброю, парахаўнiцу, дзве бутэлькi – адну з гарэлкай, другую з ромам, некалькi сухароў, вялiкi дроб цукру (фунтаў пяць цi шэсць), загорнуты ў парусiну. Усё гэта было мне вельмi дарэчы, – асаблiва гарэлка i цукар: нi таго, нi другога я не спытваў ужо шмат гадоў.

Склаўшы ўвесь гэты груз на беразе i прыхапiўшы з сабою вёслы, мачту, ветразь i руль, мы прабiлi ў дне баркаса вялiкую дзiрку. Такiм чынам, калi б ворагi аказалiся мацнейшымi за нас i нам не ўдалося б з iмi справiцца, iх баркас усё роўна застаўся б у нашых руках, i, шчыра кажучы, на гэта я разлiчваў больш за ўсё.

Прызнаюся, я не вельмi верыў, што нам пашанцуе адабраць у пiратаў карабель. "Але няхай яны пакiнуць нам баркас, – думаў я сам сабе. Адрамантаваць яго няцяжка, а на такiм судне я лёгка дабяруся да Падветраных выспаў*.

* Падветраныя выспы – выспы ў Вест-Iндыi, на паўночным усходзе Карыбскага мора.

Па дарозе магу нават наведаць майго гiшпанца i яго суайчыннiкаў, якiя пакутуюць у дзiкуноў".

Пасля таго як агульнымi намаганнямi мы ўсцягнулi баркас на такое высокае месца, куды не дасягае прылiў, мы прыселi адпачыць i параiцца, што ж нам рабiць далей.

Раптам з карабля мы пачулi гарматны стрэл. На караблi замахалi сцягам. Гэта, вiдаць, быў сiгнал баркасу.

Крыху пазней грымнула яшчэ некалькi стрэлаў, сцягам махалi, не перастаючы, але ўсе гэтыя сiгналы заставалiся без адказу: баркас не рухаўся з месца. Нарэшце з карабля спусцiлi шлюпку (усё гэта нам было добра вiдаць у падзорную трубу). Шлюпка накiравалася да берага, i, калi яна падышла блiжэй, мы ўбачылi, што ў ёй не менш дзесяцi чалавек, узброеных стрэльбамi.

Ад карабля да берага было каля шасцi мiляў, так што мы маглi разгледзець людзей, якiя сядзелi ў шлюпцы. Нам вiдны былi нават iх твары: цячэннем шлюпку аднесла крыху на ўсход ад таго месца, куды прычалiў баркас, а веслярам, вiдаць, хацелася прычалiць абавязкова да гэтага месца, i таму некаторы час iм давялося iсцi ўздоўж берага, непадалёку ад нас. Тады вось мы i змаглi добра разгледзець iх. Капiтан пазнаваў кожнага i паведамляў мне пра кожнага сваю думку.

Па яго словах, мiж iмi знаходзiлася тры вельмi сумленныя матросы; ён быў упэўнены, што iх падбухторылi супроць iх волi, пад пагрозай расправы, але затое боцман i ўсе астатнiя – закончаныя бандыты i нягоднiкi.

– Баюся, што з iмi мы не справiмся, – дадаў капiтан. – Усё гэта адчайны народ, а цяпер, калi яны яшчэ даведаюцца, што мы i супрацiўляемся, яны нас не памiлуюць. Страшна падумаць, што яны з намi зробяць!

Я ўсмiхнуўся i адказаў яму:

– Чаму вы гаворыце з такiм страхам? Хiба мы маем права на страх? Што б нi чакала нас потым, усё будзе лепей нашага цяперашняга жыцця, i, такiм чынам, любы выхад з гэтага становiшча – нават смерць – мы павiнны лiчыць выратаваннем. Успомнiце толькi пра тое, што я перажыў тут у адзiноце. Вы думаеце, лёгка дваццаць сем год пражыць, адрэзаным ад свету? Няўжо вы не лiчыце, што варта рызыкнуць жыццём дзеля свабоды? Не, – гаварыў я, – небяспека не спынiць мяне. Мяне турбуе iншае.

– Што? – спытаў ён.

– Ды тое, што, як вы кажаце, сярод гэтых людзей ёсць тры цi чатыры сумленныя матросы, якiх мы павiнны выратаваць. Калi б яны ўсе былi бандытамi, я нi хвiлiны не сумняваўся б, што маю права знiшчыць iх усiх. А ў тым, што мы з iмi расправiмся, я зусiм упэўнены, таму што кожны, хто ступiць на гэту выспу, трапiць да нас i ад нас будзе залежаць, забiць яго цi дараваць яму жыццё.

Я гаварыў гучна, i твар у мяне быў вясёлы. Мая ўпэўненасць у перамогу перадалася i капiтану, i мы горача ўзялiся за справу.

Яшчэ раней, калi з карабля пачалi спускаць шлюпку, мы паклапацiлiся пра тое, каб схаваць нашых палонных як мага далей. Двух, якiя капiтану здавалiся найбольш небяспечнымi, я адправiў пад канвоем Пятнiцы i памочнiка капiтана ў пячору. З гэтае турмы ўцячы было нялёгка; нават калi б iм i ўдалося нейкiм цудам пералезцi цераз абедзве агароджы, яны заблудзiлiся б у дрымучым лесе, якi акружаў крэпасць. Сюды не маглi даляцець галасы iх хаўруснiкаў, i адсюль немагчыма было ўгледзець, што адбываецца на выспе. Тут iх зноў звязалi, але Пятнiца ўсё ж iх добра накармiў i запалiў iм у пячоры некалькi нашых самаробных свечак, а памочнiк капiтана аб'явiў iм, што, калi яны будуць паводзiць сябе цiха, праз дзень цi праз два iм вернуць волю.

– Але, – дадаў ён, – калi вы паспрабуеце ўцякаць, вас пры першай жа спробе прыстрэляць без усякай лiтасцi.

Яны абяцалi цярплiва пераносiць сваё зняволенне i горача дзякавалi за тое, што iх не пакiнулi без ежы i святла.

З астатнiмi чатырма палоннымi абышлiся не так строга. Праўда, двух мы да часу пакiнулi звязанымi, таму што капiтан не мог паручыцца за iх, а двух я нават узяў на службу па асобай рэкамендацыi капiтана. Абодва яны прысягнулi, што будуць служыць мне шчыра i аддана.

Такiм чынам, калi лiчыць гэтых двух матросаў i капiтана з яго двума таварышамi, нас было зараз сямёра добра ўзброеных людзей, i я не сумняваўся, што мы без цяжкасцi справiмся з тымi дзесяццю малайцамi, якiя павiнны былi зараз прыехаць. Тым больш што сярод iх, паводле слоў капiтана, былi сумленныя людзi, якiх, як ён сцвярджаў, нам будзе няцяжка перацягнуць на свой бок.

Падышоўшы да выспы на тым месцы, дзе стаяў iх баркас, матросы прычалiлi, выйшлi са шлюпкi i выцягнулi яе на бераг. Гэтаму я быў вельмi рады, бо, прызнацца, баяўся, што яны з абачлiвасцi стануць на якар, не даходзячы да берага, i што два цi тры матросы застануцца пiльнаваць шлюпку, – i тады мы не здолелi б яе захапiць.

Выйшаўшы на бераг, яны перш за ўсё кiнулiся да свайго баркаса.

Няцяжка сабе ўявiць iх здзiўленне, калi яны ўбачылi, што ўсе снасцi з яго i ўвесь груз знiклi, а ў днiшчы чарнее вялiзная дзiрка.

Яны стаўпiлiся вакол баркаса i доўга абмяркоўвалi мiж сабою, як магло здарыцца з iх лодкаю такое няшчасце, а потым узялiся моцна крычаць, клiкаць сваiх таварышаў. Але нiхто не адклiкнуўся.

Тады яны сталi ў кружок i далi залп з усiх сваiх стрэльбаў. Лясное рэха падхапiла iх стрэл i паўтарыла яго некалькi разоў. Але i гэта нiчога не дало: тыя, што сядзелi ў пячоры, не маглi пачуць стрэлу; тыя ж, што былi з намi, хоць i чулi, але не адважылiся абазвацца.

Мiж тым пiраты, упэўнiўшыся, што ўсе iх заклiкi застаюцца без адказу, страшэнна перапалохалiся i вырашылi адразу ж вярнуцца да сябе на карабель i паведамiць астатнiм, што ў баркасе прабiта дно, а людзi, якiя прыплылi на выспу, забiтыя, таму што iнакш яны абавязкова адгукнулiся б.

Капiтан, якi да гэтага часу ўсё яшчэ спадзяваўся, што мы здолеем захапiць карабель, цяпер канчаткова страцiў надзею.

– Усё прапала! – сказаў ён панура. – Як толькi на караблi даведаюцца, што матросы, якiя прыплылi на выспу, знiклi, новы капiтан аддасць загад зняцца з якара, i тады бывай, мой карабель!

Аднак хутка адбылася падзея, якая яшчэ болей напалохала капiтана.

Не прайшло i дзесяцi хвiлiн, як мы ўбачылi, што шлюпка, якая адчалiла ад берага, раптам павярнула назад i зноў накiроўваецца да нашай выспы. Напэўна, па дарозе матросы параiлiся мiж сабою, i ў iх з'явiўся нейкi другi план.

Мы моўчкi сачылi за iмi.

Прычалiўшы да берага, яны пакiнулi ў шлюпцы трох чалавек, а астатнiя сямёра ўзбеглi ўверх па гарыстым схiле i накiравалiся ў глыбiню выспы вiдаць, шукаць таварышаў. Гэта моцна ўстрывожыла нас.

Калi нам нават пашанцуе захапiць семярых, якiя выйшлi на бераг, наша перамога будзе дарэмная, бо мы не дагонiм шлюпку, на якой засталiся трое астатнiх. А тыя, вярнуўшыся на карабель, раскажуць таварышам пра тое няшчасце, якое здарылася на выспе, карабель адразу ж знiмецца з якара, i мы страцiм яго назаўсёды.

Што было рабiць? Нам не заставалася нiчога iншага, як цярплiва чакаць, чым усё гэта скончыцца. Пасля таго як сямёра матросаў выйшлi на бераг, шлюпка з трыма астатнiмi адышла даволi далёка ад берага i стала на якар, так што мы пазбавiлiся магчымасцi захапiць яе i схаваць.

Тыя, што выйшлi на бераг, вiдаць, вырашылi не разыходзiцца. Яны iшлi адзiн пры адным i пачалi падымацца на гару, пад якою знаходзiўся мой дом. Мы бачылi iх добра, яны ж не маглi нас бачыць. Мы былi б вельмi рады, калi б яны падышлi да нас блiжэй i каб мы маглi стрэлiць у iх.

Мы спадзявалiся, што яны накiруюцца да супрацьлеглага берага выспы, таму што, пакуль яны заставалiся на гэтым яе баку, мы не здолелi б пакiнуць нашу крэпасць. Але, дабраўшыся да вяршынi гары, адкуль вiдаць была ўся паўночна-ўсходняя частка выспы, яе лясы i далiны, яны спынiлiся i зноў пачалi моцна крычаць.

Нарэшце, не дачакаўшыся адказу i, напэўна, баючыся аддаляцца ад берага, яны селi пад дрэвам i пачалi раiцца.

Добра было б, калi б яны леглi i заснулi, як тыя, што прыехалi ранiцой; тады мы хутка здолелi б з iмi расправiцца.

Але яны i не думалi спаць. Яны адчувалi, што на выспе адбываецца штосьцi нядобрае, i вырашылi трымацца асцярожна, хоць i не ведалi, якая небяспека iм пагражае i адкуль яна можа прыйсцi.

Убачыўшы, што яны раяцца, капiтан выказаў адну, вельмi вартую ўвагi, думку.

– Зусiм магчыма, – сказаў ён, – што яны на сваiм вайсковым савеце вырашаць яшчэ раз падаць сiгнал загiнуўшым таварышам i ўсе адразу стрэляць. Тут бы нам i кiнуцца на iх, пакуль iх стрэльбы будуць разраджаныя. Тады iм нiчога больш не застанецца, як здацца, i ўсё абыдзецца без кровапралiцця.

План, па-мойму, быў някепскi, але для таго, каб яго ажыццявiць, нам неабходна было быць на вельмi блiзкай адлегласцi ад ворагаў. Бо мы ж павiнны былi кiнуцца на iх у тую самую хвiлiну, як яны дадуць залп. Але яны знаходзiлiся ад нас так далёка, што не магло быць i думкi пра раптоўны напад на iх.

Ды яны i не стралялi.

Мы не ведалi, на што рашыцца.

Нарэшце я сказаў:

– Па-мойму, да наступлення ночы нам няма чаго рабiць. А ўначы, калi гэтыя сямёра не вернуцца ў лодку, мы зможам непрыкметна прабрацца да мора i завабiць якой-небудзь хiтрасцю тых траiх, што засталiся ў лодцы.

Мы доўга сядзелi ў засадзе i з нецярпеннем чакалi, калi ж пiраты крануцца з месца. Нам здавалася, што iх нарадзе не будзе канца.

Раптам яны адразу ўсхапiлiся i накiравалiся проста да мора. Напэўна, iм здалося, што заставацца на выспе небяспечна, i яны вырашылi вярнуцца на карабель, пакiнуўшы шукаць сваiх таварышаў.

"Кепскiя нашы справы! – падумаў я. – Вiдаць, нам давядзецца назаўсёды развiтацца з караблём".

Я сказаў пра гэта капiтану, ён прыйшоў у такую роспач, што ледзь не страцiў прытомнасць.

Але тут я прыдумаў вайсковую хiтрасць, якую i пусцiў у ход. Хiтрасць не складаная, але план мой удаўся выдатна. Паклiкаўшы да сябе Пятнiцу i памочнiка капiтана, я загадаў iм спусцiцца да бухтачкi (той самай, якую Пятнiца некалi пераплыў, калi за iм гналiся людаеды), затым, абагнуўшы яе, звярнуць на паўмiлi да захаду, падняцца на пагорак i крычаць з усяе сiлы, пакуль не пачуюць матросы, якiя вяртаюцца да лодкi. Калi ж матросы адгукнуцца, перабегчы на другое месца i зноў крычаць i клiкаць, i, такiм чынам, мяняючы кiрунак, заваблiваць ворагаў усё далей i далей у глыб выспы, пакуль яны не заблудзяць у лесе, а потым кружным шляхам вярнуцца сюды да мяне.

Матросы ўжо садзiлiся ў лодку i гатовы былi адчалiць, як раптам з боку бухтачкi пачулiся моцныя крыкi: гэта крычалi Пятнiца з памочнiкам капiтана.

Ледзь толькi пiраты пачулi iх галасы, яны зараз жа адгукнулiся i з усiх ног кiнулiся бегчы ўздоўж берага ў той бок, адкуль чулiся гэтыя крыкi, але бухта загарадзiла iм дарогу, таму што быў прылiў i вада ў бухце стаяла вельмi высока. Тады яны паклiкалi тых, што засталiся ў шлюпцы, каб яны пад'ехалi i перавезлi iх на другi бераг.

Я гэтага толькi i чакаў.

Яны перабралiся цераз бухту i пабеглi далей, прыхапiўшы з сабою яшчэ аднаго чалавека. Такiм чынам у шлюпцы засталося толькi двое. Я бачыў, як яны адвялi яе ў самы канец бухты, блiжэй да зямлi, i прывязалi там да чэзлага дрэўца.

Гэта вельмi мяне ўзрадавала. Даўшы магчымасць Пятнiцы i памочнiку капiтана рабiць сваю справу, я загадаў астатняму атраду iсцi за мною.

Хаваючыся ў густым i высокiм хмызняку, мы абагнулi бухту i раптоўна ўзнiклi перад тымi пiратамi, якiя засталiся ля берага. Адзiн з iх сядзеў у шлюпцы, другi ляжаў на беразе i драмаў. Убачыўшы нас за тры крокi ад сябе, ён памкнуўся быў ускочыць, каб уцячы, але капiтан, якi стаяў спераду, кiнуўся на яго i стукнуў прыкладам. Затым, не даючы апамятацца другому матросу, ён крыкнуў яму:

– Здавайся – або смерць!

Гэта быў адзiн з тых матросаў, пра якiх капiтан казаў, што яны прымкнулi да бунтаўшчыкоў не па сваёй волi, а пад пагрозай. Матрос не толькi здаўся па першаму нашаму патрабаванню, але адразу ж выказаў жаданне ўступiць у наш атрад. Хутка ён даказаў сваiмi ўчынкамi, што ён варты нашага даверу.

Тым часам Пятнiца з памочнiкам капiтана не пераставалi крычаць i клiкаць. Адгукваючыся на крык матросаў, яны вадзiлi iх па ўсёй выспе з пагорка на пагорак, з аднаго гаю ў другi, пакуль не завялi ў такую непралазную гушчэчу, адкуль нельга было выбрацца на бераг да надыходу ночы. Можна сабе ўявiць, як стамiлi i знясiлiлi яны непрыяцеля, калi i самi вярнулiся да нас смяротна стомленыя.

Цяпер нам заставалася толькi падпiльнаваць пiратаў, калi яны будуць вяртацца да таго месца, дзе яны пакiнулi шлюпку, i, ашаламiўшы iх нечаканым нападам з цемры, прымусiць iх здацца нам у палон.

Яны вярнулiся не хутка. Нам давялося прачакаць некалькi гадзiн, i толькi тады мы пачулi, што яны паволi прабiраюцца да берага. Iшлi яны паасобку, далёка адзiн ад аднаго. Пярэднiя крычалi на заднiх:

– Хутчэй! Хутчэй!

Заднiя адказвалi:

– Мы не можам, мы стамiлiся...

Усё гэта было нам на руку.

Нарэшце яны падышлi да бухты. За гэтыя некалькi гадзiн пачаўся адлiў, i шлюпка, якая была прывязана да дрэва, апынулася зараз на сушы.

Немагчыма апiсаць, што сталася з пiратамi, калi яны ўбачылi, што шлюпка на мелi, а людзi знiклi. З гучнымi праклёнамi кiдалiся яны па беразе, яны крычалi, што iх занесла на зачараваную выспу, што тут жывуць або разбойнiкi, якiя ўсiх iх перарэжуць, або водзяцца чэрцi, якiя з'ядуць iх жывымi.

Некалькi разоў бралiся яны клiкаць сваiх таварышаў, называючы iх iмёны i прозвiшчы, але, вядома, адказу не атрымлiвалi.

Пры слабым вячэрнiм асвятленнi нам вiдно было, як бегаюць яны ўперад i назад, ламаючы ў роспачы рукi. Стамiўшыся ад гэтай бязмэтнай беганiны, пiраты кiнулiся ў лодку, каб перадыхнуць, але не праходзiла i хвiлiны, як яны зноў выскаквалi на бераг i зноў бегалi ўперад i назад.

Мае спадарожнiкi прасiлi ў мяне дазволу напасцi на ворага, як толькi сцямнее. Але я не хацеў кровапралiцця i вырашыў расправiцца з пiратамi больш мiрным чынам. А галоўнае, я ведаў, што вораг узброены з галавы да ног, i не хацеў рызыкаваць жыццём сваiх людзей. Трэба было пачакаць, цi не падзеляцца сiлы працiўнiка на два цi тры атрады, а пакуль што я загадаў свайму войску наступаць на ворага.

Пятнiцу i капiтана я паслаў наперад. Яны павiнны былi падкрасцiся да пiратаў паўзком i, калi спатрэбiцца, страляць у iх ва ўпор.

Але нядоўга iм давялося паўзцi: на iх самi амаль наткнулiся тры пiраты, якiя выпадкова адлучылiся ад астатнiх, у тым лiку i боцман, якi, як ужо было сказана, быў галоўным завадатарам, а цяпер трымаўся, як самы апошнi баязлiвец.

Ледзь толькi капiтан пачуў голас вiноўнiка ўсiх сваiх няшчасцяў i зразумеў, што той у яго ўладзе, ён прыйшоў у такое шаленства, што не вытрымаў, усхапiўся на ногi i стрэлiў бандыту проста ў грудзi. Тады, вядома, стрэлiў i Пятнiца. Боцман быў забiты напавал, другi пiрат моцна паранены (ён сканаў гадзiны праз дзве), трэцi ж здолеў уцячы.

Пачуўшы стрэлы, я адразу ж рушыў наперад усю сваю армiю, якая налiчвала цяпер восем чалавек. Вось яна ў поўным складзе: я – першы фельдмаршал, Пятнiца – генерал-лейтэнант, затым капiтан з двума афiцэрамi i трое радавых ваеннапалонныя, якiм мы даверылi зброю.