Текст книги "Δυνάμωσε την Ψυχή σου"

Автор книги: Андреас Архимандрит (Конанос)

сообщить о нарушении

Текущая страница: 10 (всего у книги 12 страниц)

Με δίδαξαν και οι άλλοι μοναχοί. Ταπεινοί. Υπάρχει πολλή ταπείνωση στο Άγιο Όρος, αγαπητέ μου, στο λέω αλήθεια. Υπάρχει πολλή ταπείνωση στο Αγιο Όρος. Εγώ ώρες-ώρες σκέφτομαι τους πατέρες στο Άγιο Όρος και συγκινούμαι πάρα πολύ μόνο που υπάρχουν αυτές οι φιγούρες, τυλιγμένες στο μαύρο που δε ξέρεις καλά καλά ποιος είναι. Βλέπεις μια φιγούρα μαύρη εκεί πέρα να περνάει δίπλα σου και δε ξέρεις ποιος είναι. Και δεν τον ενδιαφέρει να ξέρεις ποιος είναι. Είναι κάποιος που αγαπά το Χριστό· τίποτα άλλο. Είναι κάποιος που σε στέλνει (στο Χριστό) και σου δείχνει το Χριστό. Τίποτα άλλο. Τι σε νοιάζει ποιος είναι; Πώς με λένε, από πού είμαι, πόσο χρονών είμαι, τι σπούδασα… Μη σε ενδιαφέρει τίποτα από όλα αυτά. Εγώ ζω για το Χριστό! Αν θέλεις να ξέρεις κάτι για μένα, ένα να ξέρεις: ότι προσεύχομαι… Λέει ένας μοναχός: «Αν θέλεις να ξέρεις κάτι για μένα, ένα να ξέρεις: αν τώρα ανοίξεις την καρδιά μου, είναι χαραγμένο με χρυσά γράμματα το όνομα του Κυρίου Ιησού Χριστού! Αυτό να το ξέρεις! Αυτό ας το ξέρεις. Τίποτα άλλο δε θέλω να ξέρεις για μένα. Τίποτα άλλο». Αυτό εμένα με διδάσκει πάρα πολύ! Με συγκινεί! Μορφές ταπεινές, πρόσωπα ευλογημένα, χαριτωμένα, άγια, όμορφα· όπως τα θέλει ο Θεός!..

Και εκεί, σ' ένα τραπέζι που τρώγαμε κοίταζα απέναντι. Ήταν ένα άλλο τραπέζι, με κάποιους λαϊκούς εργάτες. Κάποιους εκεί που βοηθούσαν. Και είδα κάποιον που φόραγε ένα σκουφάκι, αυτό που φοράνε τα νέα παιδιά που κάνουν σκι στα βουνά. Φόραγε ένα σκουφάκι και με κοιτούσε. Λέω τώρα, έτσι όπως φόραγε το σκουφάκι του, δε φαινόταν καθαρά τα χαρακτηριστικά του προσώπου του. Γιατί, όταν βάζεις ένα σκούφο, ένα καπέλο, ας πούμε, αλλάζει η μορφή του προσώπου σου. Δεν κατάλαβα ποιος είναι. Με κοιτούσε.

Πριν καιρό είχα δει μια Κυριακή, πριν από πολλούς μήνες, περίπου έξι μήνες, είχα δει σε μια εκκλησία μια μητέρα· γνωστή μου. Λέω: «Τι κάνει ο γιος σας; Έχω καιρό, χρόνια να τον δω». Και που της λέω έτσι, βάζει τα κλάματα αυτή η μητέρα. Μου λέει: «Δεν τα μάθατε». Λέω, «Τι να μάθω»; «Ο γιος μου έχει μπλέξε». «Πού έχει μπλέξει»; «Έχει μπλέξει με τα ναρκωτικά». «Τι λέτε», της λέω, «σοβαρολογείτε»;… Το παιδί αυτό το ήξερα. Το πρόσωπο του ήταν ένα σωστό αγγελάκι, ένα ευλογημένο παιδί, ένα χαρούμενο πλάσμα, ένα αγνό πρόσωπο. «Αφήστε», λέει, «πάτερ, ζούμε ένα δράμα. Έχει μπλέξει». Και άρχισε να κλαίει… Συγκλονίστηκα και εγώ που το άκουσα. Μετά τη Λειτουργία περίμενα να πω ένα «γεια», για να φύγω. Λοιπόν, εκείνη την ώρα με καθήλωσε αυτή η κουβέντα. Της λέω: «πού μπορώ να τον βρω; Θέλω να τον πάρω τηλέφωνο». «Δεν μπορείτε να τον βρείτε», λέει. «Πέστε μου», της λέω, «πού είναι να πάω». «Πού είναι πάτερ μου! Στην Ομόνοια!!», μου λέει, «γυρίζει, εκεί θα τον βρείτε, αν τον βρείτε». «Θα μου μιλήσει»; «Δεν ξέρω», λέει, «άμα σας καταλάβει. Άμα μπορέσει. Άμα είναι το μυαλό του καθαρό».

Και σηκώθηκα και πήγα. Έψαχνα εκεί στην Ομόνοια· γιατί έχω δει και άλλα τέτοια πρόσωπα, ναρκομανείς που πέφτουν κάτω στα πεζοδρόμια, παίρνουν τη δόση τους, τους πιάνει εκεί πόσες ώρες, κάθονται καθηλωμένοι και λοιπά. Πήγα εκεί πέρα, κοίταζα από εδώ και από εκεί, πέρναγα διακριτικά από το ένα στενό, από το άλλο, δε το βρήκα το πρόσωπο που έψαχνα. Κι έλεγα, τι θα γίνει τώρα; Και έλεγα: «Θεέ μου, ελέησε το παιδάκι αυτό», πώς έγινε, παιδί μου, αυτό; Ένα καλό παιδί να μπλέκει· πώς παρασύρθηκε; Και προσευχόμουν γι' αυτό το παιδί.

Α, και τώρα στο Αγιο Όρος, λοιπόν, εκεί που έτρωγα στην τράπεζα της Μονής και κοίταζα απέναντι που σας λέω τα άτομα, με κοίταζε κάποιο πρόσωπο. Και όπως πήγα να βγω μετά από την τράπεζα, πέρασε και αυτός μπροστά μου. Δεν κατάλαβε και αυτός ποιος ακριβώς ήμουν κι εγώ, αλλά, όταν αυτός που με κοίταζε με πλησίασε, εγώ κατάλαβα ποιος ήταν. Ήταν αυτός! Αυτό το παιδί που είχα να το δω έξι-επτά χρόνια και εν τω μεταξύ είχε μπλέξει. Και τρελάθηκα!.. Τον βλέπω και τον σταματάω! Και του λέω: «Εσύ είσαι»; Μου λέει: «Πάτερ!» Και με φιλάει. Και με φίλησε, όπως θα φίλαγε τον πατέρα του. Στα μάγουλα κανονικά, όχι σαν παπά με ευλάβεια. Γιατί τα παιδιά αυτά, πώς να το πω, τους λείπει η στοργή, η αγάπη, η ζεστασιά. Όχι ότι δεν την είχε το παιδί αυτό στην οικογένειά του, αλλά πάντα τους λείπει· και ειδικά τώρα που είναι πονεμένα. Και μου πιάνει το χέρι και δε μου το άφηνε. Και το χέρι του έτρεμε, έτρεμε από… δε ξέρω, (αυτοί οι άνθρωποι, τρέμει κάπως το νευρικό τους σύστημα). Είχε μια ευαισθησία και το χέρι του έτρεμε σαν ένας μεγάλος παππούς. Έτρεμε το χέρι του, το ένοιωθα στο χέρι μου, στην παλάμη μου και δε με άφηνε. Του λέω: «Τι κάνεις, βρε παιδί μου»; «Δεν τα μάθατε», μου λέει; «Τα έμαθα», του λέω, «και χαίρομαι πάρα πολύ (που σε βλέπω). Τι ήρθες εδώ να κάνεις»; Λέει: «Ήρθα εδώ πέρα και προσπαθώ να βοηθηθώ από την Παναγία. Κάνω προσευχή, πάω στις ακολουθίες, βοηθάω λίγο εδώ πέρα στις δουλειές· να αποτοξινωθώ, να ηρεμήσω να το ξεπεράσω. Πάω και κάτω λίγο, καμιά φορά, και πάλι μπλέκω. Ξαναγυρί-ζω, πέφτω, σηκώνομαι». Και του λέω: «να σου πω» του λέω, «ξέρεις κάτι; Ο θεός, η Παναγία μας, δε θα σε αφήσουν. Έχεις κι εσύ ένα δρόμο στη ζωή σου. Δε ξέρει κανείς το τέλος του δρόμου σου. Μην απογοητεύεσαι. Μην απελπιστείς· κάνε ό,τι μπορείς· και πολύ χάρηκα που σε είδα εδώ» του λέω. «Σ' έψαχνα», του λέω, «ξέρεις πού»; «Στην Ομόνοια σε έψαχνα να σε βρω. Και τώρα χάρηκα που είσαι στην αγκαλιά της Παναγίας μας, εδώ στο Περιβόλι της!». Και συγκινήθηκε και μου λέει: «Τι ώρα φεύγει το καράβι σου»; Του λέω: «Φεύγει τώρα, δέκα και είκοσι». «Να σε δω, θα έρθω να σε βρω».

Και ήρθε να με δει τα τελευταία δέκα λεπτά, έστω να μου πει ό,τι δεν μπορούσε να μου πει όλα αυτά τα χρόνια… Να μου μιλήσει όσο δεν μπορούσε να μου μιλήσει τον τελευταίο καιρό. Έτρεξε να μου φέρει φωτογραφίες από την οικογένεια του, από τα αγαπημένα του πρόσωπα. Μιλήσαμε, συγκινήθηκε, με κοιτούσε, μου είπε να προσευχηθώ. Μου ξαναφίλησε το χέρι. Πάλι έδειχνε αυτό τον πόθο του, να νιώσει ζεστασιά και αγάπη και στοργή, και πατρική και μητρική στοργή ταυτόχρονα και όλα τα ήθελε αυτό το παιδάκι. Και λέω: «Χριστέ μου, τι πράγμα είναι αυτό»! Και ήθελα να πω σε ένα δημοσιογράφο στην τηλεόραση (να μη λέω τώρα ονόματα). Να φωνάξω τον κ. τάδε του καναλιού τάδε που συνέχεια σχολιάζουν, που βρίζουν, που κατηγορούν να του πω έλα εδώ εσύ… πάρε αυτό το παιδάκι, να σου δώσει αυτό, μια συνέντευξη! Έλα και πες του παιδιού αυτού για την Εκκλησία, τους μοναχούς πες του, πες του! Γιατί, στην ουσία αυτό κάνεις. Κατήγορός. Δεν αγαπάς την Εκκλησία. Και έλα, πες του! Τι θα σου πει το παιδί αυτό; Θα σου πει, εγώ εδώ πέρα βρήκα νόημα και σκοπό. Εάν δεν είχα έρθει εδώ πέρα, θα είχα πεθάνει! Θα είχα αυτοκτονήσει! Θα είχα τρελαθεί! Θα είχα φτάσει στην έσχατη κατάπτωση. Αυτό είναι το Άγιο Όρος το μυστικό. Αυτό είναι το Άγιο Όρος το κρυφό. Αυτή είναι η προσφορά αυτών που δε θα ακουστούν ποτέ στην τηλεόραση, ποτέ στα κανάλια, ποτέ στις ειδήσεις γιατί απλούστατα – αυτό το έχεις πει και εσύ – αυτά δεν πουλάνε. Αυτά συγκινούν και όταν ο άνθρωπος συγκινηθεί και μετανιώσει, θα κλείσει το κανάλι της τηλεόρασης και δε θα έχεις δουλειά εσύ. Και μετά τι θα κάνεις; Γι' αυτό και λες· για να κρατάμε τον κόσμο, για να έχουμε τηλεθέαση και ακροαματικότητα, βγάλε σκάνδαλα, βγάλε έκτροπα, βγάλε αμαρτίες, βγάλε αταξίες. Και μου λες: «Γιατί; Δε γίνονται, δηλαδή, όλα αυτά τα έκτροπα»; Γίνονται, αλλά γίνονται και αυτά τα ωραία! Υπάρχουν και αυτά τα ωραία στοιχεία της ομορφιάς της αγιότητας της υγείας μέσα στην ασθένεια· της προσφοράς μέσα στην αδυναμία του άλλου. Της αγάπης, της ζεστής αγκαλιάς, του ζεστού φιλιού· που ο άλλος νιώθει την ανάγκη κάποιος να τον αγκαλιάσει, να του δείξει στοργή. Αυτά, γιατί δεν τα λες Αυτό είναι το Άγιο Όρος.

Αυτό το Αγιο Όρος αγάπησα! Αυτό το Άγιο Όρος με συγκίνησε και έφυγα γεμάτος από ευτυχία και δύναμη και παρηγοριά και συγκίνηση και κατάνυξη και προβληματισμό και… πώς να το πω εγώ. Κάποιος μου είπε: «Κάθε φορά που πάω στο Άγιο Όρος είναι κάτι ξεχωριστό αυτό που παίρνω». Κοίτα πόσα πράγματα σου είπα τώρα, που είδα από τέσσερις-πέντε μέρες που έκατσα στο Άγιο Όρος. Και, όταν πήγα στο αεροδρόμιο, (για) να γυρίσω, γιατί είχα βγάλει ένα πολύ φτηνό εισιτήριο εδώ και πολύ καιρό. Για να είναι πολύ φτηνό, το είχα κλείσει. Το λέω αυτό, γιατί μερικοί σκανδαλίζονται. Όταν λες ότι γυρίζεις με αεροπλάνο, νομίζουν ότι δίνεις εκατοντάδες ευρώ. Ήταν πάμφθηνο· τριάντα πέντε ευρώ ήταν. Ήρθε ένα ζευγάρι Γερμανών, στο άσχετο, και με βρήκαν και μου έβγαλαν ένα κουτά κι με βέρες και μου έλεγαν στα Γερμανικά κάτι, μισο-καταλάβαινα ελάχιστα. «Θέλουμε», λέει, «να μας ευλογήσετε τις βέρες». Με είδαν που βγήκα από το Άγιο Όρος; Δεν ήξεραν ότι βγήκα από το Άγιο Όρος και δε ξέρω γιατί, με βρήκαν στο αεροδρόμιο. Λέω: «Είστε ορθόδοξοι»; Λέει, «Όχι, πειράζει; Θέλουμε να μας ευλογήσεις· είναι κακό να μας ευλογήσεις τις βέρες»; «Να σας ευλογήσω». Και τους ευλόγησα τις βέρες και με χαιρέτησαν με πολλή αγάπη. Και λέω: «Βρε παιδί μου, κοίτα να δεις· φεύγω από το Άγιο Όρος συγκινημένος, πάω στο αεροδρόμιο και κάθομαι-και ενώ θέλω να κλειστώ στον εαυτό μου και να σκεφτώ όλα αυτά τα ωραία που έζησα, κάποιος ξαφνικά, σαν να τον τράβηξε κάτι και ήρθε κοντά μου και μου ζητά ευλογία». Μου λέει, «έχουμε πενήντα χρόνια γάμου-επέτειο και θέλουμε να μας ευλογήσετε εσείς». Βγήκα από το Άγιο Όρος και αμέσως ήρθε κάποιος κοντά μου να ζητήσει ευλογία. Εγώ που το αισθάνθηκα στη ψυχή μου αυτό, έτσι το πήρα: Όταν πραγματικά πας κοντά στο Θεό, έστω λίγο να Τον ακουμπήσεις, μετά οι άλλοι, όταν γυρίσεις θέλουν κι αυτοί να σε πλησιάσουν χωρίς να το επιδιώξεις. Χωρίς να το θέλεις. Μόνο και μόνο επειδή είσαι άνθρωπος του Θεού, έστω και λίγο.

Και μετά πήγα στον ηλεκτρικό, όταν πήγα στην Αθήνα, για να πάω σπίτι μου, και μπήκε μέσα ένας ναρκομανής που έβγαλε τα χαρτιά του και άρχισε να λέει αυτά που λέει, και τα λοιπά, ότι έχει κάνει αποτοξίνωση, τον έχει δείξει το κανάλι τάδε και θέλω βοήθεια. Και λέω: «Τώρα εγώ δε γίνεται να μην του δώσω». «Μα», μου λέει ένας, «θα πάρει ναρκωτικά». Μα, τι λες τώρα; Ο Θεός που του δίνει ζωή! δεν ξέρει τι κάνει; Όλοι ναρκομανείς δεν είμαστε; Εσύ, όταν βλέπεις εκατό ώρες την ημέρα τηλεόραση, ναρκομανής δεν είσαι; Τι είσαι; Εσύ, όταν μιλάς στο τηλέφωνο εκατό ώρες ναρκωτικό δεν είναι; Και η πολυλογία σου; Τι κάνεις γι' αυτό; Σε τιμωρεί ο Θεός; Όχι! Και εγώ γιατί να τιμωρήσω αυτόν; Ύστερα, με το μισό ευρώ που θα του δώσω, θα πάει να πάρει ναρκωτικά; Όχι, αγαπητέ μου. Αγάπη του δίνω. Ο ιερέας είναι αγάπη, είναι προσφορά. Δεν μπορώ να μη του δώσω τίποτε και να περάσει έτσι μπροστά από έναν παπά… και έβαλα το χέρι στην τσέπη και ζητούσα κάτι ψιλά. Είκοσι, τριάντα λεπτά· και μάζεψα έτσι ψιλολόγια και βγήκαν πενήντα, εξήντα λεπτά και του τα έδωσα στο χέρι. Και αντί αυτός να φύγει… μέσα στον κόσμο, μες στον ηλεκτρικό που όλο το βαγόνι ήταν γεμάτο, μου φιλάει το χέρι και δε σηκώνει τα χείλη από το χέρι μου. Μες τον κόσμο. Και κοίταζαν όλοι έναν ναρκομανή με τα χαρτιά του ανοιχτά, να φιλάει το χέρι ενός παπά που είχε γυρίσει από το Αγιο Όρος που δεν το ήξερε κανείς όμως. Το ήξερε όμως ο Θεός και πήγε στην ψυχή αυτού του παιδιού και του λέει, είναι ένας παπάς αμαρτωλός, το ξέρει ο Θεός αλλά πίσω από αυτό κρύβεται η Χάρη του Χριστού, ο Οποίος είναι Αγάπη, ο Οποίος είναι ο μόνος που έχει ανάγκη ο κόσμος. Αυτόν έχει ανάγκη και πήρε μια ευχή από έναν αμαρτωλό παπά. Και κανενός άλλου το χέρι εκεί μέσα δεν το φίλησε. Σε κανέναν άλλο δε στάθηκε έτσι, όπως στάθηκε μπροστά στην ιεροσύνη, στην Εκκλησία, στο Χριστό. Αυτόν έχει ανάγκη όλος ο κόσμος.

Αυτό μου έδειξε εμένα το Αγιο Όρος. Ότι, αν είσαι άνθρωπος του Θεού, έχεις πολλά να δώσεις. Ακόμα και όταν κάθεσαι στον ηλεκτρικό και πας στη δουλειά σου και δεν κάνεις τίποτα· μόνο που υπάρχεις, μόνο που αναπνέεις. Γιατί η αναπνοή σου μυροβλύζει το όνομα του Χριστού. Αυτό το απλό· να λες: «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησέ με». Και να κάθεσαι στον ηλεκτρικό, να πας Μαρούσι-Πειραιάς και να μην κάνεις τίποτα. Να λες μόνο την ευχή. Είναι μεγάλη βοήθεια, μεγάλη προσφορά, μεγάλη καρποφορία· και (άσε) τον κόσμο μετά να κάνει ό,τι θέλει. Αλλος θα έρθει να σε πλησιάσει, άλλος θα έρθει να σου μιλήσει, άλλος θα έρθει να αντιδράσει και να δει πώς θα αντιδράσεις κι εσύ και να σε δοκιμάσει να δει αν είσαι αληθινός. Πάντως όλοι το Χριστό ζητούν. Πάντως, είναι πολύ ωραίο να είμαστε Χριστιανοί. Είναι πολύ μεγάλη τιμή ο Χριστός!

Κοιτώ την ώρα, πέρασε. Σας κούρασα πάλι σήμερα με τα δικά μου· που δεν είναι όμως δικά μου, είναι δικά σου, είναι δικά μας είναι της Εκκλησίας μας. Είναι τα θαυμάσια και τα μεγαλεία του Χριστού μας! Εμείς οι κληρικοί αυτό δεν πρέπει να κάνουμε; Να σου θυμίζουμε τα μεγαλεία του Θεού! Να παρηγορηθεί η καρδιά όλων μας και να πάρουμε λίγη δύναμη.

Βασίλη Χατζηνικολάου, πολύ σ' ευχαριστώ που και σήμερα μας παρηγόρησες και – αλήθεια σού λέω – χωρίς αυτήν την όμορφη μουσική που πλαισιώνει και στολίζει τα φτωχά μου λόγια, εγώ δε θα μπορούσα να σταθώ. Στο λέω αλήθεια! Σ' ευχαριστώ πολύ και ευχαριστώ για το τελευταίο κλείσιμο που θα μας βάλεις.

Εύχομαι να είστε ευλογημένοι, εύχομαι η χάρη της Παναγίας μας, η χάρη όλων των Αγιορειτών Πατέρων, των Αγιορειτών Αγίων της Εκκλησίας να επισκιάζει τη ζωή όλων μας και να βοηθήσει όλους μας η Παναγία να καταλάβουμε ότι ο κάθε τόπος είναι το Αγιο Όρος. Το κάθε σπίτι, το κάθε δωμάτιο, μπορεί να είναι Άγιο Όρος και ότι, τελικά, αυτό που όλοι ζητάμε είναι ο Χριστός μας η Παναγία μας, οι Αγιοί μας. Η παρηγοριά αυτή που μας δίνει η Εκκλησία, η τόσο ζεστή, η τόσο αληθινή.

Καλή δύναμη, αγαπητοί μου φίλοι· και θα χαρώ πολύ να σας συναντήσω και την επόμενη φορά στην εκπομπή μας. Χαίρετε!

Πάσχα

«Έχουμε ξαναβρεθεί σε αυτό το νοσοκομείο όταν ο αδερφός μας έκανε θεραπεία αφού είχε διαγνωσθεί με όγκο στο κεφάλι. Ο αδερφός μας μετά από αρκετούς μήνες γεμάτους αφόρητους πόνους έφυγε από αυτή τη ζωή. Οι γιατροί ένα βράδυ του είχαν πει ότι είχε άλλες δύο μέρες ζωής. Τότε ο αδερφός μας, σε μία από τις ελάχιστες φορές που ξέσπασε σε κλάμα, σκεφτόμενος το μωρό που άφηνε πίσω του, άρχισε να ψέλνει το „Χριστός ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας, καί τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι, ζωήν χαρισάμενος!“ Ήρθαμε στο σπίτι το Σάββατο, την Κυριακή κοινώνησε και είχε ήδη αρχίσει να ταξιδεύει μέχρι τη Δευτέρα που κοιμήθηκε. Τις τελευταίες ημέρες μας έλεγε συνέχεια μόνο μιά λέξη: „σας αγαπώ“…»

Κ. και Λ.Ε. Κρήτη (e-mail)

«Χριστός ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας, καί τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι ζωήν χαρισάμενος»

Γιατί να μην το πω κι εγώ; Ας το πω κι ας μην είμαι καλλίφωνος, κι ας μην είμαι μούσικολογιότατος, κι ας μην έχω ωραία φωνή… Όλοι αυτή τη μέρα, κι όλοι αυτές τις μέρες, αδελφοί μου, μπορούμε να ψέλνουμε κι ας είμαστε φάλτσοι, κι ας είμαστε μικροί, κι ας είμαστε μεγάλοι. Μπορούμε να ψέλνουμε, να κουράσουμε τη φωνή μας και να βραχνιάσουμε απ' τη φωνή αυτή κι απ' την ψαλμωδία, και να λέμε όλοι το «Χριστός Ἀνέστη».

Ο Χριστός αναστήθηκε! Αυτό είναι το μεγάλο θαύμα που ζούμε αυτές τις μέρες. Αυτή είναι η μεγάλη χαρά της ψυχής μας. Αναστήθηκε ο Κύριος. Τέρμα τα ψέματα, τέρμα ο πόνος, τελείωσαν όλα! Πέρασε η Μεγάλη Εβδομάδα, πέρασε ο Σταυρός του Κυρίου. Και τώρα ο Κύριός μας είναι ένδοξος πλέον, Αναστημένος, λαμπρός, γεμάτος φως! Ένας νέος ήλιος βγήκε απ' το κενό αυτό μνημείο, από τον τάφο του Κυρίου. Ο Κύριος Ανέστη. Ο Χριστός είναι Αναστημένος, κι αυτή είναι η μεγάλη απόδειξη, αυτή είναι η μεγάλη στήριξη, το μεγάλο στήριγμα της πίστης μας! Ο Χριστός είναι αναστημένος και ζει. Αλλιώς δεν εξηγείται το φαινόμενο της Εκκλησίας. Αλλιώς δεν εξηγείται το ότι υπάρχει Εκκλησία. Γιατί εκπέμπουμε τώρα; Γιατί κάνω τώρα αυτή την εκπομπή; Γιατί τώρα ακούμε το σταθμό της Πειραϊκής Εκκλησίας Γιατί υπάρχει η Πειραϊκή Εκκλησία; Γιατί υπάρχουμε εμείς Γιατί σε λένε όπως σε λένε; Γιατί έχεις το όνομα αυτό, Κώστας Βασίλης Γεωργία, Αναστασία, Φώτης, Παναγιώτα; Γιατί λέγεσαι έτσι; Στο όνομα τίνος σε βάφτισαν; Στο όνομα ενός νεκρού; Στο όνομα ενός ανύπαρκτου;

Όχι, αδελφοί μου. Δεν είναι ψέμα! Είναι Αναστημένος ο Κύριός μας. Υπάρχει ο Χριστός και ζει. Νίκησε το θάνατο, νίκησε τη φθορά και ζει ανάμεσά μας. Αυτό είναι το μεγαλείο της πίστης μας. Αυτό είναι αυτό που ζούμε όλοι αυτή την περίοδο, από την Ανάσταση του Κυρίου, για πενήντα μέρες συνέχεια, Του τραγουδάμε. Συνέχεια Του λέμε μέχρι να το χωνέψουμε. Που δεν μπορούμε να το χωνέψουμε, γιατί είμαστε ακόμα πεπερασμένοι, ζυμωμένοι με αυτή τη φθορά και το θάνατο, ζυμωμένοι με τη ματαιότητα αυτής της ζωής κι ο νους μας δεν μπορεί να χωρέσει αυτό το αχώρητο, το μεγάλο, το άρρητο μυστήριο της Ανάστασης του Κυρίου.

Να σου πω κάτι; Άσε τα κοινωνικά στοιχεία του Χριστιανισμού αυτές τις μέρες περί δικαιοσύνης, περί ισότητας, περί κοινοκτημοσύνης κ.λπ., και πες μου αυτό το ερώτημα. Απάντησέ το. Πιστεύεις στην Ανάσταση του Κυρίου; Μην ακούς αυτά που λένε ότι ο Κύριος είπε ωραία διδασκαλία, ωραία λόγια, μίλησε για την αγάπη. Ακόμα έχω δει και βιβλιαράκια στα διάφορα περιοδικά που έχουν ρητά σοφών ανθρώπων και βάζουν και του Κυρίου ωραία λόγια, και λένε (ότι) ο Κύριος μίλησε για την αγάπη, για την ταπείνωση, για την προσευχή. Όλα αυτά είναι ωραία, αλλά όλα αυτά στηρίζονται στο μεγάλο γεγονός της Ανάστασης του Κυρίου. Ποιος Κύριος; Ο Κύριος που ζει! Ο Κύριος που υπάρχει και τώρα· ο Χριστός που νίκησε το θάνατο, που νίκησε τη φθορά. Όχι κάποιος που ήρθε, που έζησε και πέθανε και έσβησε όπως σβήνουμε εμείς και χανόμαστε. Δηλαδή, δεν υπάρχουμε πλέον, όπως υπάρχει ο Κύριος ολοζώντανος. Ο Κύριος είναι Αυτός που ζει και πάντοτε θα ζει.

Ήρθε στον κόσμο κάποια στιγμή, κι από τότε υπάρχει πάντοτε ως Θεάνθρωπος στην αιωνιότητα. Ο Κύριος του σύμπαντος, ο Κύριός μου και ο Θεός μου!.. Αυτόν τον Χριστό Τον πιστεύεις; Δεν είναι κάτι λογικό αυτό που λέμε. Δεν εξηγείται αυτό λογικά. Είναι ένα θαύμα υπερφυσικό. Ένα θαύμα που το ζεις με την καρδιά σου· ένα θαύμα που το ψηλαφάς με την πίστη σου· ένα θαύμα που το αγγίζεις με την καρδιά σου, με την ψυχή σου, με την ύπαρξή σου. Δεν εξηγείται λογικά. Μα, δεν είναι όλα στη ζωή λογικά. Δεν εξηγούνται όλα λογικά. Υπάρχουν και τα «υπέρ φύση». Υπάρχουν και τα βιώματα μιας άλλης τάξης, ενός άλλου κόσμου. Αυτό το βίωμα, αυτό το θαύμα, αυτή η πραγματικότητα, είναι αυτή που μας προβάλλεται αυτές τις μέρες απ' την Αγία μας Εκκλησία. Πιστεύουμε στην Ανάσταση του Κυρίου. Πιστεύουμε. Τη ζούμε, τη νιώθουμε στην καρδιά μας, λάμπει στα πρόσωπά μας, το βλέπουμε στους αδελφούς μας. Ο Χριστός Ανέστη! Ο Κύριος υπάρχει. Ο Κύριος ζει ανάμεσά μας. Αλλιώς, αν αυτό δεν το πιστεύουμε, λένε οι Άγιοι Απόστολοι, είμαστε οι πιο ταλαιπωρημένοι άνθρωποι. Είμαστε τα πιο δυστυχισμένα πλάσματα αυτού του κόσμου· να λέμε κάτι που δεν ισχύει, να δίνουμε τη ζωή μας για ένα ψέμα. Δεν είναι ψέμα, είναι μια αλήθεια! Όμως χρειάζεται κατάλληλους δέκτες για να δεχτούν αυτή την αλήθεια. Χρειάζεται κατάλληλες καρδιές, ταπεινές ψυχές, αναγεννημένες υπάρξεις· ειλικρινείς ανθρώπους που αναζητούν καλοπροαίρετα την αλήθεια. Φιλότιμους ανθρώπους με αρχοντική ψυχή κι ευγενική καρδιά. Αλλιώς, δεν μπορείς να καταλάβεις τίποτα από την Ανάσταση του Κυρίου. Αλλιώς, απλώς τρως, πίνεις, διασκεδάζεις, χαίρεσαι χάρη στην Ανάσταση του Κυρίου, αλλά δεν καταλαβαίνεις αυτήν την Ανάσταση του Κυρίου, που σου χαρίζει όλα αυτά τα δώρα.

Λοιπόν, αδελφοί μου, παρόλο που ζούμε σε μια τέτοια εποχή ορθολογισμού, λογικοκρατίας, προόδου της τεχνολογίας, των επιστημών των θετικών, παρόλα αυτά, η Εκκλησία μας συνεχίζει να εκπέμπει καρδιακά και ν' αγγίζει την καρδιά μας. Είμαστε σε εποχή ορθολογισμού, αλλά και σε εποχή μεγάλου αποκρυφισμού και έντονης παραθρησκείας κι όχι αληθινής θεολογίας. Λέει κάπου ότι, όταν δεν λειτουργεί σωστά η αληθινή θρησκεία – λέω τώρα καταχρηστικά την πίστη μας ως θρησκεία· δεν είναι θρησκεία, είναι αποκάλυψη θεϊκή. Έστω όμως, θα το πούμε για να βγει αυτό που θέλω να πω – όταν δε λειτουργεί σωστά η αληθινή θρησκεία, εκεί ανθίζει η παραθρησκεία. Σήμερα ο κόσμος πιστεύει σε πάρα πολλά πράγματα υπερφυσικά. Σε πολλά πράγματα που δεν εξηγούνται λογικά. Αλλά δεν μπορεί να πιστέψει εύκολα στην Ανάσταση του Χριστού. Πιστεύει σε θαύματα σκοτεινά, σε μαγικά υπερφυσικά φαινόμενα· πιστεύει σε προλήψεις, σε μαγείες, σε δεισιδαιμονίες, μα όχι στη δύναμη της Ανάστασης. Βλέπετε στις τηλεοράσεις, στις ειδήσεις, στα ραδιόφωνα, στα περιοδικά και τις εφημερίδες, υπάρχουν άνθρωποι που σου λένε το ωροσκόπιο, που κανονίζουν τη ζωή σου. Αυτά δεν είναι υπερφυσικά φαινόμενα; Αυτά δεν είναι πέρα από τη λογική; Και πέρα απ' την τετράγωνη λογική που λες ότι έχεις; Κι όμως αυτά τα πιστεύεις. Μαγικά θέματα, προλήψεις και δεισιδαιμονίες. Τα ακολουθείς. Τα χαρτιά, τον καφέ, άλλες μαγικές εκδηλώσεις αυτού του κόσμου· παγανιστικά φαινόμενα. Τα ακολουθούμε και τα πιστεύουμε και τα υιοθετούμε. Την Ανάσταση, όμως, δυσκολευόμαστε να την πιστέψουμε. Εκεί σκοντάφτουμε· διότι με την Ανάσταση κρινόμαστε!.. Η Ανάσταση μάς βάζει αντιμέτωπους με την αλήθεια, και καλούμαστε να πάρουμε μια θέση απέναντι στην αλήθεια. Πράγμα πολύ επώδυνο, πολύ σοβαρό, πολύ υπεύθυνο, που ο άνθρωπος δεν θέλει να το κάνει. Λέει κάποιος: «Τι ν' ασχολούμαστε μ' αυτά, που έρχονται ν' αγγίξουν την καρδιά μας και Θέλουν να μας κάνουν ν' αλλάξουμε». Αυτό είναι δύσκολο. Είναι κάτι που πονά την καρδιά μου ν' αλλάξω· ενώ όλα τ' άλλα που πιστεύω είναι εύκολα. Δεν με επηρεάζει στην προσωπική μου ζωή, δε βάζει τον δάκτυλο «επί τόν τύπον των ήλων» το να πιστεύω σ' αστέρια. Δεν μου ζητάει κανείς να νικήσω τον εγωισμό μου, τα πάθη μου, τις κακίες μου· να μάθω να ταπεινώνομαι, ν' αγαπώ, να μεταμορφώσω την ψυχή μου, να αναγεννηθεί η ύπαρξή μου. Η Ανάσταση όμως, αν την πιστέψεις, τότε θέλει να σε κάνει ν' αλλάξεις. Πρέπει ν' αλλάξεις, αν πιστεύεις στην Ανάσταση του Χριστού.

Οι αναρχικοί – όπως έχω ξαναπεί – γράφουν μερικά πράγματα πολύ αληθινά στους τοίχους και μου 'χε κάνει εντύπωση που κάποτε έλεγε σ' έναν τοίχο, «Αν υπάρχει Θεός, τη βάψαμε όλοι»! Γι' αυτό δεν υπάρχει Θεός. Δε βολεύει κάποιους ανθρώπους να υπάρχει ο Θεός. Δεν συμφέρει να υπάρχει ο Θεός, διότι, αν υπάρχει ο Θεός, αλίμονο μας!.. Αν υπάρχει ο Αναστημένος Χριστός σημαίνει ότι Αυτός που ζει, έχει μια σχέση και μαζί μου. Σημαίνει ότι Αυτός που ζει, θα 'ρθει κάποια στιγμή και θα με κρίνει κι εμένα. Θα 'ρθει να θέσει έναν έλεγχο στη ζωή μου, να δει πώς έχω ζήσει, πώς σκέφτομαι, πώς κινούμαι, κι αυτό δεν το αντέχω!.. Γι' αυτό, αν πιστεύεις στον Χριστό τον Αναστημένο, θα το δείξεις με την αλλαγή της ζωής σου. Αναστήθηκε ο Κύριος. Είναι Αναστημένος ο Χριστός, αδελφοί μου. Είναι αυτό που ζείτε, είναι αυτό που πιστεύετε, είναι αυτό που νοιώσατε στην Εκκλησία, όταν πήρατε το Άγιο Φως. «Δεῦτε λάβετε φως έκ του ανεσπέρου φωτός καί δοξάσατε Χριστόν τόν αναστάντα έκ νεκρών».

Ποιος μπόρεσε εκείνη τη στιγμή να δει το πρόσωπό σας, να δει τη λάμψη σας, να δει την ανακούφισή σας, να δει αυτή τη γλυκιά ελπίδα κι αυτήν την παρηγοριά που γεμίζει την καρδιά μας η πίστη στην Ανάσταση του Χριστού!.. Αναστήθηκε ο Κύριος. Αλλιώς, πώς διαδόθηκε αυτή η πίστη; Αλλιώς πώς τώρα κάνουμε αυτήν την εκπομπή και μιλάμε; Για ποιον; Για ένα νεκρό; Για έναν πεθαμένο μπορεί κανείς να μιλάει μετά από δυο χιλιάδες χρόνια, να πανηγυρίζει, να φωνάζει, να τραγουδάει, να ψέλνει, να χαίρεται, να διασκεδάζει, να τρώει και να γλεντάει και να πίνει με τ' αδέλφια του, με την οικογένεια του; Γιατί; Για ένα ψέμα; Ο Κύριος είναι ζωντανός και Αναστημένος και υπάρχει.

Πώς άλλαξε όλος ο κόσμος; Πώς δώδεκα άνθρωποι άλλαξαν όλον τον πλανήτη μας; Πώς είμαστε Χριστιανοί τόσα εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο; Στο όνομα τίνος; Ενός νεκρού; Άλλαξαν τον κόσμο οι Άγιοι Απόστολοι. Πώς αυτοί οι δώδεκα απλοί άνθρωποι, οι αγράμματοι, οι ασήμαντοι, οι φοβισμένοι, οι οποίοι, όταν είδαν τον Κύριο στο Όρος των Ελαιών να συλ-λαμβάνεται έφυγαν, Τον άφησαν, Τον εγκατέλειψαν φοβισμένοι… Πώς έφυγε αυτός ο φόβος τους; Τι μεταμόρφωσε την ψυχή τους; Τι έκανε τον Απόστολο Πέτρο, ο οποίος μπροστά σε μια κοπέλα μικρή αρνήθηκε τον Κύριο κι έλεγε: «δεν Τον ξέρω» και φοβόταν να ομολογήσει την πίστη του… Τι του έδωσε μετά τέτοιο πυρ, τέτοια φλόγα στην ψυχή, τέτοια όρεξη, τέτοιο ζήλο, να μιλήσει για τον Κύριο; Αν ο Κύριος ήταν ένας νεκρός, ποιος μπορεί να μεταμορφωθεί έτσι στο όνομα ενός νεκρού; Εσύ θα το 'κανες αυτό ποτέ; Ποιος τους έδινε δύναμη; Ποιος τους στήριζε;…

Κοίταξε να δεις. Είναι πολύ εύκολο να διαδίδεις παραμύθια. Είναι ωραίο, διασκεδαστικό. Όταν, ας πούμε, περνάς καλά, το κάνεις. Όταν έχεις οπαδούς, το κάνεις. Αλλά τι οπαδούς είχαν οι Άγιοι Απόστολοι; Ποιοι τους ακολούθησαν και πού καλούσαν οι Άγιοι Απόστολοι τον κόσμο να φτάσει; Σε μια εύκολη ζωή; σε μια παραμυθένια, ξεκούραστη καλοπέραση, ζωή ανέσεων, ευκολιών; Όχι. Τους καλούσαν σε μια ζωή δύσκολη. Σε μια ζωή που έπρεπε να τους αγγίξουν τα ευαίσθητα σημεία της ψυχής τους, και να τους πονέσουν. Και το έκαναν. Μπήκαν σε περιπέτειες φοβερές, γιατί ζούσαν μέσα τους ότι είναι ένα θέμα ζωής και θανάτου η Ανάσταση του Κυρίου. Αν δεν πιστεύεις σ' αυτό, τίποτα δεν πιστεύεις! Αν πιστεύεις απλώς ότι ο Κύριος ήταν ένας καλός διδάσκαλος, ένας καλός άνθρωπος που είπε ωραία πράγματα, αλλά δεν πιστεύεις στην Ανάσταση, δεν είσαι Χριστιανός. Χριστιανός, αυτό θα πει. Πιστεύω στο ζωντανό Χριστό που ήρθε, έζησε, κήρυξε, δίδαξε, θαυματούργησε, βοήθησε τούς ανθρώπους, μαρτύρησε για την πίστη Του δια σταυρικού θανάτου, ετάφη και ανέστη εκ νεκρών, και έστειλε στον κόσμο το Πανάγιο Πνεύμα να μας φωτίζει στους αιώνες των αιώνων. Αυτόν τον Χριστό πιστεύουμε· και μοιάζει σαν παραμύθι, αλλά δεν είναι παραμύθι! Κι αυτό αποδείχτηκε, όταν είδαν οι Άγιοι Απόστολοι, κι όλοι οι άγιοι όλων των αιώνων, κι οι μάρτυρες όλων των αιώνων, όταν είδαν το σπαθί να στέκεται πάνω απ' το κεφάλι τους. Εκείνη τη στιγμή που προσγειώνεσαι, εκείνη τη στιγμή που γειώνεσαι και φεύγουν από μέσα σου τα οράματα και οι ιδεαλισμοί και οι ιδεολογίες και οι φαντασιώσεις και προσγειώνεσαι και λες: «Οπα!».

Συγγνώμη· όταν βλέπεις το σπαθί, δεν μπορεί να λες παραμύθια. Όταν νιώθεις το σπαθί να τρυπά το λαιμό σου, αν αυτό που πίστευες ήταν ένα παραμύθι, ξεσκεπάζεσαι. Ξεσκεπάζεται κι αυτό, και το ομολογείς, όπως κάνουν πολλοί άνθρωποι. Πιστεύουν διάφορα πράγματα. Μπροστά στο θάνατο, μπροστά στον πόνο, μπροστά στον κίνδυνο και στη απειλή της ζωής τους τα αρνούνται, γιατί λένε: «Συγγνώμη! Αυτά που λέω, τα λέω σε συνθήκες ευνοϊκές, όταν περνάω καλά». Οι Άγιοι Απόστολοι όμως κυρίως τότε, κυρίως όταν κινδύνευσαν, τότε ένιωσαν ότι αυτό που πιστεύουν είναι τόσο αληθινό, που τώρα κυρίως πρέπει να το υπερασπίσω, να το ζήσω, να το βγάλω προς τα έξω. Ήταν κάτι που τούς στοίχισε τη ζωή.

Είναι εύκολο να κάνω μια εκπομπή. Είναι εύκολο να λέω λόγια· είναι εύκολο κι εσύ να λες θεωρίες. Όταν όμως γι' αυτή τη θεωρία κληθείς να δώσεις τη ζωή σου, κι έχεις τέτοια αντοχή και τέτοια δύναμη και τέτοιο γέμισμα ψυχής και ευτυχία ανείπωτη, όχι από φανατισμό, όχι ότι είσαι πωρωμένος. Όχι επειδή έχεις μια άρρωστη, μια νοσηρή ψυχική κατάσταση, αλλά επειδή αυτό νοιώθεις ότι είναι η αλήθεια που γεμίζει τη ζωή σου. Και το κάνεις, και μεταμορφώνεις τον κόσμο κι αλλάζεις προς το καλύτερο την κοινωνία. Τότε πραγματικά αυτό που πιστεύεις είναι αληθινό. Είναι αυτό που αντέχει στο χρόνο. Είναι αυτό που νικά το θάνατο. Είναι αυτό που νικά τη φθορά και τη ματαιότητα αυτού του κόσμου, και τη λογική των ανθρώπων αυτής της εποχής.

Ο Χριστιανισμός διαδόθηκε με πολύ αίμα, γιατί ήταν το αίμα αυτών που πίστεψαν στην Ανάσταση του Χριστού. Και οι άλλες θρησκείες, διαδίδονται κι αυτές με πολύ αίμα. Και το Ισλάμ με πολύ αίμα διαδόθηκε· κι ο Παπισμός με πολύ αίμα διαδόθηκε· και πολλές άλλες θρησκείες με πολύ αίμα διαδόθηκαν. Αλλά η ορθοδοξία μας, η ξεκάθαρη πίστη στον αληθινό Χριστό, τον Αναστημένο Κύριο, διαδόθηκε με το αίμα, όχι των ξένων, όχι των άλλων, αλλά των ίδιων των Χριστιανών. Χύσαμε το δικό μας αίμα οι Χριστιανοί, γι' αυτό που πιστέψαμε. Για τον Αναστημένο Χριστό. Δεν χύσαμε το αίμα των άλλων για να διαδώσουμε την πίστη μας. Δεν σκοτώσαμε άλλους, δεν θυσιάσαμε άλλους, αλλά θυσιάστηκαν οι ίδιοι οι Χριστιανοί. Γι' αυτό που πίστεψαν, για τον Αναστημένο Κύριο. Γιατί ένιωθαν ότι αξίζει τον κόπο!.. Γι' Αυτόν που πιστεύω, να κάνω αυτή τη μεγάλη θυσία.

Αναστήθηκε ο Κύριος και ζει και υπάρχει. Αναστήθηκε! Πόσα κινήματα έσβησαν; Πόσοι άνθρωποι ήρθαν και μίλησαν, κι είπαν ωραία πράγματα· και κάποιοι τους ακολούθησαν, και επηρεάστηκε η ζωή τους για λίγο… Επηρεάστηκαν για λίγο, και μετά όλα αυτά χάθηκαν. Πόσο διαφορετικά είναι τα πράγματα με τον Κύριο! Όταν όλα νομίζαμε ότι χάθηκαν, τότε άρχισαν!.. Όταν σταύρωσαν τον Κύριο, έτριβαν τα χέρια τους από χαρά οι Γραμματείς κι οι Φαρισαίοι, κι όλοι αυτοί που αποφάσισαν το θάνατό Του. Και τι είπαν;: «Τελείωσε αυτή η υπόθεση. Ησυχάσαμε». Εμ…, δεν ησυχάσατε! Από τότε που νομίζατε ότι ησυχάσατε, από τότε άρχισε αυτή η έκρηξη της αγάπης· αυτή η έκρηξη της διάδοσης του Χριστιανισμού. Σαν ένα μεγάλο ποτάμι ορμητικό που πέρασε και αναγέννησε όλη την ανθρωπότητα και πότισε τον κόσμο με τα δροσερά νερά του Παραδείσου. Άλλαξε όλη η ανθρωπότητα. Με το που πεθαίνει ο Κύριος, αρχίζει και ανασταίνεται ένας νέος κόσμος, μια νέα πραγματικότητα. Αναστήθηκε ο Κύριος, και μετά το θάνατό Του και την Ανάστασή Του, έχει πολύ περισσότερους ανθρώπους που Τον αγαπούν απ' ό,τι είχε, όταν ζούσε. Τότε Τον αγάπησαν, πόσοι; Οι Άγιοι Απόστολοι, ο ευρύτερος κύκλος των Αγίων Αποστόλων, οι μαθητές και οι μαθήτριέςΤου, όσοι ζούσαν στα Ιεροσόλυμα, και πόσοι άλλοι; Λίγοι άνθρωποι τότε.

Μετά την Ανάσταση, κηρύττει ο Απόστολος Πέτρος. Πέντε χιλιάδες άνθρωποι αλλάζουν αμέσως. Μετανιώνουν κι αρχίζει και διαδίδεται αυτό σαν μια σκυταλοδρομία φωτός και αγάπης και πίστης αληθινής στα πέρα-τα της οικουμένης. Πώς έγινε αυτό; Πώς έγινε αυτό, αν ο Χριστός μας δεν είναι ζωντανός δεν είναι Αναστημένος, δεν κυκλοφορεί ανάμεσά μας Και πού είναι το σώμα του Χριστού; Πού είναι το σώμα Του; Πού είναι το σώμα του Κυρίου; Λένε μερικοί ότι δεν ανέστη. Δεν αναστήθηκε ο Κύριος. Αυτά είναι παραμύθια. Κλέψανε το σώμα Του. Είναι ψέματα που τα λένε η Εκκλησία, που τα λένε οι ιερείς, γιατί έτσι τους συμφέρει. Τι μας συμφέρει; Γιατί μας συμφέρει; Ποιος μπορεί να στηριχτεί σ' ένα ψέμα; Ψυχολογικά αυτό πώς θα με στηρίξει; Πώς θα βγω να πω κάτι που δεν το 'χω ζήσει, και δε με γεμίζει· και πώς γι' αυτό το κάτι, θα παρατήσω τη γυναίκα μου, τα παιδιά μου, το σπίτι μου, την περιουσία μου, το συμφέρον μου, την καλοπέρασή μου, για να πάω στα πέρατα της οικουμένης· να πω τι; Να πω κάτι που ξέρω μέσα μου ότι είναι ένα παραμύθι κι ένα ψέμα; Η συνείδησή μου δεν θα μου λέει συνέχεια: «Μα τι κάνεις; Ηλίθιος είσαι; Ανόητος είσαι; Τι κάθεσαι και λες πράγματα που δεν ισχύουν· και το ξέρεις ότι δεν ισχύουν». Θα το έκανε ποτέ κανείς αυτό; Εσύ το κάνεις αυτό ποτέ; Να πας να λες πράγματα ψεύτικα, και να πηγαίνεις σ' όλον τον κόσμο να τα λες Καλά στην παρέα σου· μπορεί να κάνεις τον έξυπνο και να λες τις φαντασιώσεις σου και ψέματα και εικόνες και περιστατικά φανταστικά, που νομίζεις ότι γίνανε. Ναι, αλλά δεν μπορεί κανείς να πάει σ' όλη την οικουμένη και να 'χει τέτοια πειθώ, τέτοια μεταδοτικότητα, τέτοια αναγεννητική δύναμη για ένα ψέμα!..