Текст книги "The Oxford Book of Latin Verse: From the Earliest Fragments to the End of the Vth Century A.D. "
Автор книги: H. Garrod
Жанры:
История
,сообщить о нарушении
Текущая страница: 10 (всего у книги 24 страниц)
seu memor ille mea contentus manserit umbra
et tanti cineres duxerit esse meos,
discite uenturam iam nunc sentire senectam,
caelibis ad curas nec uacet ulla uia.
quod mihi detractum est, uestros accedat ad annos:
prole mea Paullum sic iuuet esse senem.
et bene habet: numquam mater lugubria sumpsi;
uenit in exsequias tota caterua meas.
causa perorata est. flentes me surgite, testes,
dum pretium uitae grata rependit humus.
moribus et caelum patuit; sim digna merendo
cuius honoratis ossa uehantur auis.
180. The Triumphs of Augustus in the East
SED tempus lustrare aliis Helicona choreis,
et campum Haemonio iam dare tempus equo.
iam libet et fortis memorare ad proelia turmas
et Romana mei dicere castra ducis.
quod si deficiant uires, audacia certe
laus erit: in magnis et uoluisse sat est.
aetas prima canat Veneres, extrema tumultus:
bella canam, quando scripta puella mea est.
nunc uolo subducto grauior procedere uoltu,
nunc aliam citharam me, mea Musa, doce.
surge, anima; ex humili iam carmine sumite uiris,
Pierides: magni nunc erit oris opus.
iam negat Euphrates equitem post terga tueri
Parthorum et Crassos se tenuisse dolet:
India quin, Auguste, tuo dat colla triumpho,
et domus intactae te tremit Arabiae;
et si qua extremis tellus se subtrahit oris,
sentiat illa tuas, post modo capta manus.
haec ego castra sequar; uates tua castra canendo
magnus ero: seruent hunc mihi fata diem!
ut caput in magnis ubi non est tangere signis,
ponitur hac imos ante corona pedes,
sic nos nunc, inopes par laudi condere carmen,
pauperibus sacris uilia tura damus.
nondum etiam Ascraeos norunt mea carmine fontis,
sed modo Permessi flumine lauit Amor.
181. Elegy on the Death of Marcellus
CLAVSVS ab umbroso qua tundit pontus Auerno
umida Baiarum stagna tepentis aquae,
qua iacet et Troiae tubicen Misenus harena,
et sonat Herculeo structa labore uia;
hic, ubi, mortalis dextra cum quaereret urbes,
cymbala Thebano concrepuere deo:—
at nunc inuisae magno cum crimine Baiae,
quis deus in uestra constitit hostis aqua?—
hic pressus Stygias uoltum demisit in undas,
errat et in uestro spiritus ille lacu.
quid genus aut uirtus aut optima profuit illi
mater, et amplexum Caesaris esse focos?
aut modo tam pleno fluitantia uela theatro,
et per maternas omnia festa domus?
occidit, et misero steterat uicesimus annus:
tot bona tam paruo clausit in orbe dies.
i nunc, tolle animos et tecum finge triumphos,
stantiaque in plausum tota theatra iuuent,
Attalicas supera uestis; laquearia magnis
gemmea sint lugdis: ignibus ista dabis.
sed tamen huc omnes, huc primus et ultimus ordo:
est mala, sed cunctis ista terenda uia est.
exoranda canis tria sunt latrantia colla,
scandenda est torui publica cumba senis.
ille licet ferro cautus se condat et aere,
mors tamen inclusum protrahit inde caput.
Nirea non facies, non uis exemit Achillem,
Croesum aut Pactoli quas parit umor, opes.
at tibi, nauta, pias hominum qui traicis umbras,
hoc animae portent corpus inane suae:
qua Siculae uictor telluris Claudius et qua
Caesar, ab humana cessit in astra uia.
182. The Lover alone knows in what Hour Death shall come to him
AT uos incertam, mortales, funeris horam
quaeritis, et qua sit mors aditura uia;
quaeritis et caelo, Phoenicum inuenta, sereno,
quae sit stella homini commoda quaeque mala;
seu pedibus Parthos sequimur seu classe Britannos,
et maris et siccae caeca pericla uiae;
rursus et obiectum fletis caput esse tumultu
cum Mauors dubias miscet utrimque manus;
praeterea domibus flammam domibusque ruinas,
neu subeant labris pocula nigra tuis.
solus amans nouit, quando periturus et a qua
morte, neque hic Boreae flabra neque arma timet.
iam licet et Stygia sedeat sub harundine remex,
soluat et infernae tristia uela ratis:
si modo clamantis reuocauerit aura puellae,
concessum nulla lege redibit iter.
183. 'When I die, Cynthia....'
QVANDOCVMQVE igitur nostros mors claudet ocellos,
accipe quae serues funeris acta mei.
nec mea tunc longa spatietur imagine pompa,
nec tuba sit fati uana querela mei;
nec mihi tunc fulcro sternatur lectus eburno,
nec sit in Attalico mors mea nixa toro.
desit odoriferis ordo mihi lancibus, adsint
plebei paruae funeris exsequiae.
sat mea sit magno, si tres sint pompa libelli,
quos ego Persephonae maxima dona feram.
tu uero nudum pectus lacerata sequeris,
nec fueris nomen lassa uocare meum,
osculaque in gelidis pones suprema labellis,
cum dabitur Syrio munere plenus onyx.
deinde, ubi suppositus cinerem me fecerit ardor,
accipiat manis paruula testa meos,
et sit in exiguo laurus super addita busto,
quae tegat exstincti funeris umbra locum,
et duo sint uersus: QVI NVNC IACET HORRIDA PVLVIS,
VNIVS HIC QVONDAM SERVVS AMORIS ERAT.
nec minus haec nostri notescet fama sepulcri
funere quam Phthii busta cruenta uiri.
tu quoque si quando uenies ad fata, memento,
hoc iter ad lapides cana ueni memores.
interea caue sis nos aspernata sepultos:
non nihil ad uerum conscia terra sapit.
atque utinam primis animam me ponere cunis
iussisset quaeuis de tribus una soror!
nam quo tam dubiae seruetur spiritus horae?
Nestoris est uisus post tria saecla cinis:
qui si longa suae minuisset fata senectae
saucius Iliacis miles in aggeribus,
non ante Antilochi uidisset corpus humari
diceret aut 'O mors, cur mihi sera uenis?'
tu tamen amisso non numquam flebis amico:
fas est praeteritos semper amare uiros.
testis cui niueum quondam percussit Adonem
uenantem Idalio uertice durus aper.
illis fama ipsum iacuisse paludibus; illuc
diceris effusa tu, Venus, isse coma.
sed frustra mutos reuocabis, Cynthia, manis:
nam mea quid poterunt ossa minuta loqui?
LYGDAMVS
43-2? B.C.
184. He dreams that Neaera is false to him
DI meliora ferant, nec sint mihi somnia uera,
quae tulit hesterna pessima nocte quies.
ite procul, uani, falsumque auertite uisum:
desinite in nobis quaerere uelle fidem.
diui uera monent, uenturae nuntia sortis
uera monent Tuscis exta probata uiris:
somnia fallaci ludunt temeraria nocte
et pauidas mentes falsa timere iubent:
et natum in curas hominum genus omina noctis
farre pio placant et saliente sale?
et tamen, utcumque est, siue illi uera moneri
mendaci somno credere siue solent,
efficiat uanos noctis Lucina timores
et frustra immeritum pertimuisse uelit,
si mea nec turpi mens est obnoxia facto
nec laesit magnos impia lingua deos.
iam Nox aetherium nigris emensa quadrigis
mundum caeruleo lauerat amne rotas,
nec me sopierat menti deus utilis aegrae:
Somnus sollicitas deficit ante domos.
tandem, cum summo Phoebus prospexit ab ortu,
pressit languentis lumina sera quies.
hic iuuenis casta redimitus tempora lauro
est uisus nostra ponere sede pedem.
non illo quicquam formosius ulla priorum
aetas, heroum nec uidet ulla domus.
intonsi crines longa ceruice fluebant,
stillabat Syrio myrtea rore coma.
candor erat qualem praefert Latonia Luna,
et color in niueo corpore purpureus,
ut iuueni primum uirgo deducta marito
inficitur teneras ore rubente genas,
ut cum contexunt amarantis alba puellae
lilia, ut autumno candida mala rubent.
ima uidebatur talis inludere palla:
namque haec in nitido corpore uestis erat.
artis opus rarae, fulgens testudine et auro
pendebat laeua garrula parte lyra.
hanc primum ueniens plectro modulatus eburno
felicis cantus ore sonante dedit:
sed postquam fuerant digiti cum uoce locuti,
edidit haec dulci tristia uerba modo:
'salue, cura deum: casto nam rite poetae
Phoebusque et Bacchus Pieridesque fauent:
sed proles Semelae Bacchus doctaeque sorores
dicere non norunt quid ferat hora sequens:
at mihi fatorum leges aeuique futuri
euentura pater posse uidere dedit.
quare ego quae dico non fallax accipe uates
quodque deus uero Cynthius ore feram.
tantum cara tibi quantum nec filia matri,
quantum nec cupido bella puella uiro,
pro qua sollicitas caelestia numina uotis,
quae tibi securos non sinit ire dies
et, cum te fusco Somnus uelauit amictu,
uanum nocturnis fallit imaginibus,
carminibus celebrata tuis formosa Neaera
alterius mauult esse puella uiri,
diuersasque suas agitat mens impia curas,
nec gaudet casta nupta Neaera domo.
a crudele genus nec fidum femina nomen!
a pereat, didicit fallere si qua uirum.
sed flecti poterit: mens est mutabilis illis:
tu modo cum multa bracchia tende prece.
saeuus Amor docuit ualidos temptare labores,
saeuus Amor docuit uerbera posse pati.
me quondam Admeti niueas pauisse iuuencas
non est in uanum fabula ficta iocum:
tunc ego nec cithara poteram gaudere sonora
nec similis chordis reddere uoce sonos;
sed perlucenti cantum meditabar auena
ille ego Latonae filius atque Iouis.
nescis quid sit amor, iuuenis, si ferre recusas
immitem dominam coniugiumque ferum.
ergo ne dubita blandas adhibere querelas:
uincuntur molli pectora dura prece.
quod si uera canunt sacris oracula templis,
haec illi nostro nomine dicta refer:
hoc tibi coniugium promittit Delius ipse;
felix hoc alium desine uelle uirum.'
dixit, et ignauus defluxit corpore somnus.
a ego ne possim tanta uidere mala.
nec tibi crediderim uotis contraria uota
nec tantum crimen pectore inesse tuo.
nam te nec uasti genuerunt aequora ponti,
nec flammam uoluens ore Chimaera fero,
nec canis anguinea redimitus terga caterua,
cui tres sunt linguae tergeminumque caput,
Scyllaque uirgineam canibus succincta figuram,
nec te conceptam saeua leaena tulit,
barbara nec Scythiae tellus horrendaue Syrtis;
sed culta et duris non habitanda domus
et longe ante alias omnes mitissima mater
isque pater quo non alter amabilior.
haec deus in melius crudelia somnia uertat
et iubeat tepidos inrita ferre Notos.
185. From a Sickbed
VOS tenet, Etruscis manat quae fontibus unda,
unda sub aestiuum non adeunda Canem,
nunc autem sacris Baiarum proxima lymphis,
cum se purpureo uere remittit humus.
at mihi Persephone nigram denuntiat horam:
immerito iuueni parce nocere, dea.
non ego temptaui nulli temeranda uirorum
audax laudandae sacra docere deae,
nec mea mortiferis infecit pocula sucis
dextera nec cuiquam trita uenena dedit,
nec nos sacrilegos templis admouimus ignis,
nec cor sollicitant facta nefanda meum,
nec nos insanae meditantes iurgia mentis
impia in aduersos soluimus ora deos;
et nondum cani nigros laesere capillos,
nec uenit tardo curua senecta pede:
natalem primo nostrum uidere parentes,
cum cecidit fato consul uterque pari.
quid fraudare iuuat uitem crescentibus uuis
et modo nata mala uellere poma manu?
parcite, pallentis undas quicumque tenetis
duraque sortiti tertia regna dei.
Elysios olim liceat cognoscere campos
Lethaeamque ratem Cimmeriosque lacus,
cum mea rugosa pallebunt ora senecta
et referam pueris tempora prisca senex.
atque utinam uano nequiquam terrear aestu!
languent ter quinos sed mea membra dies.
at uobis Tuscae celebrantur numina lymphae
et facilis lenta pellitur unda manu.
uiuite felices, memores et uiuite nostri,
siue erimus seu nos fata fuisse uelint
interea nigras pecudes promittite Diti
et niuei lactis pocula mixta mero.
SVLPICIA
fl. 20 B.C.?
186. Cerinthus' Birthday
QVI mihi te, Cerinthe, dies dedit, hic mihi sanctus
atque inter festos semper habendus erit.
te nascente nouum Parcae cecinere puellis
seruitium et dederunt regna superba tibi.
uror ego ante alias: iuuat hoc, Cerinthe, quod uror,
si tibi de nobis mutuus ignis adest.
mutuus adsit amor, per te dulcissima furta
perque tuos oculos per Geniumque rogo.
magne Geni, cape tura libens uotisque faueto,
si modo, cum de me cogitat, ille calet.
quod si forte alios iam nunc suspiret amores,
tum precor infidos, sancte, relinque focos.
nec tu sis iniusta, Venus: uel seruiat aeque
uinctus uterque tibi uel mea uincla leua.
sed potius ualida teneamur uterque catena,
nulla queat posthac quam soluisse dies.
optat idem iuuenis quod nos, sed tectius optat:
nam pudet haec illum dicere uerba palam.
at tu, Natalis, quoniam deus omnia sentis,
adnue: quid refert, clamne palamne roget?
187. To Phoebus: A Prayer in Sickness
HVC ades et tenerae morbos expelle puellae,
huc ades, intonsa Phoebe superbe coma.
crede mihi, propera: nec te iam, Phoebe, pigebit
formosae medicas applicuisse manus.
effice ne macies pallentis occupet artus,
neu notet informis candida membra color,
et quodcumque mali est et quidquid triste timemus,
in pelagus rapidis euehat amnis aquis.
sancte, ueni, tecumque feras quicumque sapores,
quicumque et cantus corpora fessa leuant:
neu iuuenem torque, metuit qui fata puellae
uotaque pro domina uix numeranda facit.
interdum uouet, interdum, quod langueat illa,
dicit in aeternos aspera uerba deos.
pone metum, Cerinthe; deus non laedit amantis.
tu modo semper ama: salua puella tibi est.
nil opus est fletu: lacrimis erit aptius uti,
si quando fuerit tristior illa tibi.
at nunc tota tua est, te solum candida secum
cogitat, et frustra credula turba sedet.
Phoebe, faue: laus magna tibi tribuetur in uno
corpore seruato restituisse duos.
iam celeber, iam laetus eris, cum debita reddet
certatim sanctis laetus uterque focis.
tunc te felicem dicet pia turba deorum,
optabunt artes et sibi quisque tuas.
188. In Sickness: to Cerinthus
ESTNE tibi, Cerinthe, tuae pia cura puellae,
quod mea nunc uexat corpora fessa calor?
a ego non aliter tristis euincere morbos
optarim quam te si quoque uelle putem.
at mihi quid prosit morbos euincere, si tu
nostra potes lento pectore ferre mala?
ANONYMOUS
circ. 20 B.C.
189. Foul Rumour
RVMOR ait crebro nostram peccare puellam:
nunc ego me surdis auribus esse uelim.
crimina non haec sunt nostro sine facta dolore:
quid miserum torques, rumor acerbe? tace.
PANEGYRISTAE MESSALLAE
29 B.C.
190. Mighty in Peace as Mighty in Arms
i
TE, Messalla, canam, quamquam tua cognita uirtus
terret: ut infirmae nequeant subsistere uires,
incipiam tamen, ac meritas si carmina laudes
deficiant, humilis tantis sim conditor actis.
nec tua praeter te chartis intexere quisquam
facta queat, dictis ut non maiora supersint.
est nobis uoluisse satis; nec munera parua
respueris. etiam Phoebo gratissima dona
Cres tulit, et cunctis Baccho iucundior hospes
Icarus, ut puro testantur sidera caelo
Erigoneque Canisque, neget ne longior aetas.
quin etiam Alcides, deus ascensurus Olympum,
laeta Molorcheis posuit uestigia tectis,
paruaque caelestis placauit mica, nec illis
semper inaurato taurus cadit hostia cornu.
hic quoque sit gratus paruus labor, ut tibi possim
inde alios aliosque memor componere uersus.
alter dicat opus magni mirabile mundi,
qualis in immenso desederit aere tellus,
qualis et in curuum pontus confluxerit orbem,
et uagus, e terris qua surgere nititur, aer,
huic et contextus passim fluat igneus aether,
pendentique super claudantur ut omnia caelo:
at quodcumque meae poterunt audere camenae,
seu tibi par poterunt seu, quod spes abnuit, ultra
siue minus (certeque canent minus), omne uouemus
hoc tibi, nec tanto careat mihi nomine charta.
nam quamquam antiquae gentis superant tibi laudes,
non tua maiorum contenta est gloria fama,
nec quaeris quid quaque index sub imagine dicat,
sed generis priscos contendis uincere honores,
quam tibi maiores maius decus ipse futuris:
at tua non titulus capiet sub nomine facta,
aeterno sed erunt tibi magna uolumina uersu,
conuenientque tuas cupidi componere laudes
undique quique canent uincto pede quique soluto.
quis potior, certamen erit: sim uictor in illis,
ut nostrum tantis inscribam nomen in actis.
nam quis te maiora gerit castrisue foroue?
nec tamen hic aut hic tibi laus maiorue minorue,
iusta pari premitur ueluti cum pondere libra,
prona nec hac plus parte sedet nec surgit ab illa,
qualis, inaequatum si quando onus urget utrimque,
alterno instabilis nutat depressior orbe.
nam seu diuersi fremat inconstantia uulgi,
non alius sedare queat: seu iudicis ira
sit placanda, tuis poterit mitescere uerbis.
non Pylos aut Ithace tantos genuisse feruntur
Nestora uel paruae magnum decus urbis Vlixen,
uixerit ille senex quamuis, dum terna per orbem
saecula fertilibus Titan decurreret horis,
ille per ignotas audax errauerit urbes,
qua maris extremis tellus includitur undis.
nam Ciconumque manus aduersis reppulit armis,
nec ualuit lotos coeptos auertere cursus,
cessit et Aetnaeae Neptunius incola rupis
uicta Maroneo foedatus lumina baccho:
uexit et Aelios placidum per Nerea uentos:
incultos adiit Laestrygonas Antiphatenque,
nobilis Artacie gelida quos inrigat unda:
solum nec doctae uerterunt pocula Circes,
quamuis illa foret Solis genus, apta uel herbis
aptaque uel cantu ueteres mutare figuras:
Cimmerion etiam obscuras accessit ad arces,
quis numquam candente dies apparuit ortu,
seu supra terras Phoebus seu curreret infra:
uidit ut inferno Plutonis subdita regno
magna deum proles leuibus ius diceret umbris,
praeteriitque cita Sirenum litora puppi.
illum inter geminae nantem confinia mortis
nec Scyllae saeuo conterruit impetus ore,
cum canibus rabidas inter fera serperet undas,
nec uiolenta suo consumpsit more Charybdis,
uel si sublimis fluctu consurgeret imo,
uel si interrupto nudaret gurgite pontum.
non uiolata uagi sileantur pascua Solis,
non amor et fecunda Atlantidos arua Calypsus,
finis et erroris miseri Phaeacia tellus.
atque haec seu nostras inter sunt cognita terras,
fabula siue nouum dedit his erroribus orbem,
sit labor illius, tua dum facundia, maior.
ii
PAVCA mihi, niueo sed non incognita Phoebo,
pauca mihi doctae dicite Pegasides.
uictor adest, magni magnum decus ecce triumphi,
uictor, qua terrae quaque patent maria,
horrida barbaricae portans insignia pugnae,
magnus ut Oenides utque superbus Eryx,
nec minus idcirco uestros expromere cantus
maximus et sanctos dignus inire choros.
hoc itaque insuetis iactor magis, optime, curis,
quid de te possim scribere quidue tibi.
namque (fatebor enim) quae maxima deterrendi
debuit, hortandi maxima causa fuit.
pauca tua in nostras uenerunt carmina chartas,
carmina cum lingua, tum sale Cecropio,
carmina quae Scherium, saeclis accepta futuris,
carmina, quae Pylium uincere digna senem.
molliter hic uiridi patulae sub tegmine quercus
Moeris pastores et Meliboeus erant,
dulcia iactantes alterno carmina uersu,
qualia Trinacriae doctus amat iuuenis.
certatim ornabant omnes heroida diui,
certatim diuae munere quoque suo.
felicem ante alias o te scriptore puellam:
altera non fama dixerit esse prior:
non illa, Hesperidum ni munere capta fuisset,
quae uolucrem cursu uicerat Hippomenen;
candida cycneo non edita Tyndaris ouo;
non supero fulgens Cassiopea polo;
non defensa diu multum certamine equorum,
obstabant grauidae quod sibi quaeque manus,
saepe animam generi pro qua pater impius hausit,
saepe rubro similis sanguine fluxit humus;
regia non Semele, non Inachis Acrisione,
immitti expertae fulmine et imbre Iouem;
non cuius propter raptum liquere penatis
Tarquinii patrios, filius atque pater,
illo quo primum dominatus Roma superbos
mutauit placidis tempore consulibus,
multa neque immeritis donat quae praemia alumnis,
praemia Messalis maxima Poplicolis.—
nam quid ego immensi memorem studia ista laboris,
horrida quid durae tempora militiae?
castra foro, te castra Vrbi praeponere, castra
tam procul hoc gnato, tam procul hac patria;
immoderata pati iam frigora iamque calores,
sternere uel dura posse super silice;
saepe trucem aduerso perlabi sidere pontum,
saepe mare audendo uincere, saepe hiemem,
saepe etiam densos immittere corpus in hostis,
communem belli nec meminisse deum;
nunc celeris Afros, periurae milia gentis,
aurea nunc rapidi flumina adire Tagi,
nunc aliam ex alia bellando quaerere gentem,
uincere et Oceani finibus ulterius—
non nostrum est tantas, non, inquam, attingere laudes,
quin ausim hoc etiam dicere, uix hominum est:
ipsa haec, ipsa ferent rerum monumenta per orbem,
ipsa sibi egregium facta decus parient.
nos ea quae tecum finxerunt carmina diui,
Cynthius et Musae, Bacchus et Aglaie,
si laudem aspirare humilis, si adire Cyrenas,
si patrio Graios carmine adire sales
possumus, optatis plus iam procedimus ipsis.
hoc satis est: pingui nil mihi cum populo.
ANONYMOUS
40 B.C. (?)
191. Epitaph of Heluia Prima
TV qui secura spatiaris mente uiator
et nostri uoltus derigis inferieis,
si quaeris quae sim, cinis en et tosta fauilla,
ante obitus tristeis Heluia Prima fui.
coniuge sum Catulo fructa, actore Isocrateio,
concordesque pari uiximus ingenio.
nunc data sum Diti longum mansura per aeuum
deducta et fatali igne et aqua Stygia.
CORNELIVS SEVERVS
fl. 38 B.C.
192. The Death of Cicero
ORAQVE magnanimum spirantia paene uirorum
in rostris iacuere suis; sed enim abstulit omnis,
tamquam sola foret, rapti Ciceronis imago.
tunc redeunt animis ingentia consulis acta
iurataeque manus deprensaque foedera noxae
patriciumque nefas extinctum: poena Cethegi
deiectusque redit uotis Catilina nefandis.
quid fauor adscitus, pleni quid honoribus anni
profuerant, sacris et uota quid artibus aetas?
abstulit una dies aeui decus, ictaque luctu
conticuit Latiae tristis facundia linguae.
unica sollicitis quondam tutela salusque,
egregium semper patriae caput, ille senatus
uindex, ille fori, legum iurisque togaeque
publica uox, saeuis aeternum obmutuit armis!
informis uoltus sparsamque cruore nefando
canitiem sacrasque manus operumque ministras
tantorum pedibus ciuis proiecta superbis
proculcauit ouans nec lubrica fata deosque
respexit! nullo luet hoc Antonius aeuo.
hoc nec in Emathio mitis uictoria Perse,
nec te, dire Syphax, non fecerat hoste Philippo;
inque triumphato ludibria iuncta Iugurtha
afuerunt, nostraeque cadens ferus Hannibal irae
membra tamen Stygias tulit inuiolata sub umbras.
ANONYMOUS
Aetatis Augusteae.
193. Post Mortem Nulla Voluptas
COPA Syrisca, caput Graeca redimita mitella,
crispum sub crotalo docta mouere latus,
ebria fumosa saltat lasciua taberna,
ad cubitum raucos excutiens calamos.
'quid iuuat aestiuo defessum puluere abesse
quam potius bibulo decubuisse toro?
sunt topia et kalybae, cyathi, rosa, tibia, chordae,
et triclia umbrosis frigida harundinibus.
en et, Maenalio quae garrit dulce sub antro,
rustica pastoris fistula in ore sonat.
est et uappa, cado nuper defusa picato,
et trepidans rauco murmure riuos aquae;
sunt etiam croceo uiolae de flore corollae
sertaque purpurea lutea mixta rosa,
et quae uirgineo libata Achelois ab amne
lilia uimineis attulit in calathis;
sunt et caseoli, quos iuncea fiscina siccat,
sunt autumnali cerea pruna die,
castaneaeque nuces et suaue rubentia mala,
est hic munda Ceres, est Amor, est Bromius;
sunt et mora cruenta et lentis uua racemis
et pendet iunco caeruleus cucumis.
est tuguri custos, armatus falce saligna,
sed non et uasto est inguine terribilis.
huc kalybita ueni. lassus iam sudat asellus,
parce illi: Vestae delicium est asinus.
nunc cantu celebri rumpunt arbusta cicadae,
nunc uaria in gelida sede lacerta latet:
si sapis, aestiuo recubans nunc prolue uitro,
seu uis cristalli ferre nouos calices.
hic age pampinea fessus requiesce sub umbra
et grauidum roseo necte caput strophio,
oscula decerpens tenerae formosa puellae—
a pereat cui sunt prisca supercilia.
quid cineri ingrato seruas bene olentia serta?
anne coronato uis lapide ista tegi?
pone merum et talos. pereat qui crastina curat.
Mors aurem uellens 'uiuite', ait, 'uenio.'
9 B.C.
194. Epicedion Drusi
SVPPRIME iam lacrimas: non est reuocabilis istis,
quem semel umbrifera nauita lintre tulit.
Hectora tot fratres, tot defleuere sorores
et pater et coniux Astyanaxque puer
et longaeua parens: nec et ille redemptus ab igne:
nulla super Stygias umbra renauit aquas.
contigit hoc etiam Thetidi: populator Achilles
Iliaca ambustis ossibus arua premit.
illi caeruleum Panope matertera crinem
soluit et immensas fletibus auxit aquas,
consortesque deae centum longaeuaque magni
Oceani coniux Oceanusque pater,
et Thetis ante omnis: sed nec Thetis ipsa neque omnes
mutarunt auidi tristia iura dei.
prisca quid huc repeto? Marcellum Octauia fleuit
et fleuit populo Caesar utrumque palam.
sed rigidum ius est et ineuitabile mortis,
stant rata non ulla fila renenda manu.
ipse tibi emissus nebulosi litore Auerni,
si liceat, forti uerba tot ore sonet:
'quid numeras annos? uixi maturior annis:
acta senem faciunt: haec numeranda tibi,
his aeuum fuit implendum, non segnibus annis:
hostibus eueniat longa senecta meis.
hoc ataui monuere mei proauique Nerones
(fregerunt ambo Punica bella duces):
hoc domus ista docet per te mea Caesaris alti:
exitus hic, mater, debuit esse meus.
nec meritis (quamquam ipsa iuuant magis) afuit illis,
mater, honos: titulis nomina plena uides.
consul et ignoti uictor Germanicus orbis,
quoi fuerit mortis publica causa, legor.
cingor Apollinea uictricia tempora lauro
et sensi exsequias funeris ipse mei,
decursusque uirum notos mihi donaque regum
captaque per titulos oppida lecta suos,
et quo me officio portauerit illa iuuentus,
quae fuit ante meum tam generosa torum.
denique laudari sacrato Caesaris ore
emerui, lacrimas elicuique deo.
et quoiquam miserandus ero? iam comprime fletus.
hoc ego, qui flendi sum tibi causa, rogo.'
haec sentit Drusus, si quid modo sentit in umbra,
nec tu de tanto crede minora uiro.
est tibi (sitque precor) multorum filius instar,
parsque tui partus it tibi salua prior;
est coniux, tutela hominum, quo sospite uestram,
Liuia, funestam dedecet esse domum.
M. MANILIVS
fl. 8 A.D.
195. The Science of Nature
CARMINE diuinas artis et conscia fati
sidera diuersos hominum uariantia casus,
caelestis rationis opus, deducere mundo
aggredior primusque nouis Helicona mouere
cantibus et uiridi nutantis uertice siluas,
hospita sacra ferens nulli memorata priorum.
huc mihi tu, Caesar, patriae princepsque paterque,
qui regis augustis parentem legibus orbem
concessumque patri mundum deus ipse mereris,
daque animum uirisque satis da tanta canendo.
iam propiusque fauet mundus scrutantibus ipsum
et cupit aetherios per carmina pandere census.
hoc sub pace uacat tantum. iuuat ire per ipsum
aera et inmenso spatiantem uiuere caelo
signaque et aduersos stellarum noscere cursus.
quod solum nouisse parum est. impensius ipsa
scire iuuat magni penitus praecordia mundi,
quaque regat generetque suis animalia signis
cernere et in numerum Phoebo modulante referre.
bina mihi positis lucent altaria flammis,
ad duo templa precor duplici circumdatus aestu
carminis et rerum: certa cum lege canentem
mundus et inmenso uatem circumstrepit orbe
uixque soluta suis inmittit uerba figuris.
quem primum interius licuit cognoscere stellas
munere caelestum? quis enim condentibus illis
clepisset furto mundum, quo cuncta reguntur?
quis foret humano conatus pectore tantum,
inuitis ut dis cuperet deus ipse uideri,
sublimis aperire uias imumque sub orbem
et per inane suis parentia finibus astra?
tu princeps auctorque sacri, Cyllenie, tanti.
per te iam caelum interius, iam sidera nota
nominaque et cursus signorum, pondera, uires,
maior uti facies mundi foret et ueneranda
non species tantum sed et ipsa potentia rerum,
sentirentque deum gentes qua maximus esset.
quin natura dedit uires seque ipsa reclusit
regalis animos primum dignata mouere
proxima tangentis rerum fastigia caelo,
qui domuere feras gentis oriente sub ipso,
quas secat Euphrates, in quas et Nilus inundat,
qua mundus redit et nigras super euolat urbis;
tum qui templa sacris coluerunt omne per aeuum
delectique sacerdotes in publica uota
officio uinxere deum, quibus ipsa potentis
numinis accendit castam praesentia mentem,
inque deum deus ipse tulit patuitque ministris:
hi tantum mouere decus primique per artem
sideribus uidere uagis pendentia fata.
singula nam proprio signarunt tempora casu
longa per assiduas complexi saecula curas,
nascendi quae cuique dies, quae uita fuisset,
in quas fortunae leges quaeque hora ualeret,
quantaque quam parui facerent discrimina motus.
postquam omnis caeli species redeuntibus astris
percepta in proprias sedis, et reddita certis
fatorum ordinibus sua cuique potentia formae,
per uarios usus artem experientia fecit
exemplo monstrante uiam speculataque longe
deprendit tacitis dominantia legibus astra
et totum aeterna mundum ratione moueri
fatorumque uices certis discernere signis.
nam rudis ante illos nullo discrimine uita
in speciem conuersa operum ratione carebat,
et stupefacta nouo pendebat lumine mundi:
tum uelut amissis maerens, tum laeta renatis
sideribus, uariosque dies incertaque noctis
tempora, nec similis umbras iam sole regresso,
iam propiore, suis poterat qua discere causis?
necdum etiam doctas sollertia fecerat artis,
terraque sub rudibus cessabat uasta colonis;
tumque in desertis habitabat montibus aurum,
ignotusque nouos pontus subduxerat orbis;
nec uitam pelago nec uentis credere uota
audebant; se quisque satis nouisse putabant.
sed cum longa dies acuit mortalia corda,
et labor ingenium miseris dedit, et sua quemque
aduigilare sibi iussit fortuna premendo,
seducta in uarias certarunt pectora curas,
et quodcumque sagax temptando repperit usus,
in commune bonum laeti commenta dederunt.
tunc et lingua suas accepit barbara leges,
et fera diuersis exercita frugibus arua,
et uagus in caecum penetrauit nauita pontum,
fecit et ignotis linter commercia terris.
tum belli pacisque artis commenta uetustas;
semper enim ex aliis alias proseminat usus.
ne uulgata canam: linguas didicere uolucrum,
consultare fibras et rumpere uocibus anguis,
sollicitare umbras imumque Acheronta mouere
in noctemque dies, in lucem uertere noctis.
omnia conando docilis sollertia uicit.
nec prius imposuit rebus finemque modumque
quam caelum ascendit ratio cepitque profundam
naturam rerum et causas uiditque quod usquam est:
nubila cur tanto quaterentur pulsa fragore,
hiberna aestiua nix grandine mollior esset,
arderent terrae solidusque tremesceret orbis,
cur imbres ruerent, uentos quae causa moueret,
peruidit soluitque animis miracula rerum
eripuitque Ioui fulmen uirisque Tonanti
et sonitum uentis concessit, nubibus ignem.
196. The Milky Way
NAMQVE in caeruleo candens nitet orbita mundo
ceu missura diem subito caelumque recludens.
ac ueluti uiridis discernit semita campos,
quam terit assiduo renouans iter orbita tractu;
ut freta canescunt sulcum ducente carina
accipiuntque uiam fluctus spumantibus undis,
quam tortus uerso mouit de gurgite uertex,
candidus in nigro lucet sic limes Olympo,
