Текст книги "Чалавек-невiдзiмка (на белорусском языке)"

Автор книги: Герберт Джордж Уэллс

сообщить о нарушении

Текущая страница: 4 (всего у книги 9 страниц)

Вiкарый i доктар паглядзелi адзiн на аднаго, i доктар скурчыў грымасу.

– Абяцаем, – сказаў вiкарый.

– Абяцаем, – сказаў доктар.

Тады Невiдзiмка выпусцiў iх, i яны выпрасталiся. Твары ў абодвух былi вельмi чырвоныя, i яны ўзмоцнена круцiлi галовамi.

– Прашу вас заставацца на сваiх месцах, – сказаў Невiдзiмка. – Бачыце, вось качарга. Калi я ўвайшоў у гэты пакой, – працягваў ён, па чарзе падносячы качаргу да носа абодвух сваiх субяседнiкаў, – я не чакаў сустрэць тут людзей. I, мiж iншым, я спадзяваўся знайсцi акрамя сваiх кнiг, яшчэ i вопратку. Дзе яна? Не, не, не ўставайце. Я бачу – яе тут няма. Хаця днi цяпер стаяць дастаткова цёплыя для таго, каб Невiдзiмка мог хадзiць голы, але ўсё ж па вечарах даволi прахладна. Пагэтаму я маю патрэбу ў вопратцы i некаторых iншых рэчах. Акрамя таго, мне патрэбны гэтыя тры кнiгi.

Раздзел XII

НЕВIДЗIМКА ШАЛЕЕ

Тут неабходна зноў перапынiць расказ, з прычыны вельмi цяжкай акалiчнасцi, якая зараз высветлiцца. Пакуль у гасцiнай адбывалася ўсё апiсанае вышэй i пакуль мiстэр Хакстэрс назiраў за мiстэрам Марвелам, якi курыў люльку каля варот, воддаль, ярдах у дванаццацi, стаялi мiстэр Хол i Тэдзi Хенфры i, азадачаныя i збянтэжаныя, абмяркоўвалi адзiную айпiнгскую злобу дня.

Раптам пачуўся моцны ўдар у дзверы гасцiнай, адтуль даляцеў пранiзлiвы крык, i затым усё зацiхла.

– Эй! – вымавiў Тэдзi Хенфры.

– Эй! – пачулася ў распiвачнай.

Мiстэр Хол усведамляў усё, што адбывалася, павольна, але правiльна.

– Там штосьцi няладнае, – сказаў ён, выходзячы з-за стойкi i накiроўваючыся да дзвярэй гасцiнай.

Ён i Тэдзi разам падышлi да дзвярэй з напружанай увагай на тварах. Позiркi ў iх былi задумлiвыя.

– Штосьцi нядобра, – сказаў Хол, i Хенфры кiўнуў у знак згоды. На iх дыхнула цяжкiм пахам хiмiкалiяў, а з пакоя пачулася прыглушаная размова, вельмi хуткая i цiхая.

– Што ў вас там? – спытаўся Хол, пастукаўшы ў дзверы.

Прыглушаная размова крута абарвалася, на хвiлiну наступiла маўчанне, затым зноў пачуўся гучны шэпт, пасля чаго раздаўся крык: "Не, не, не трэба!" Затым усчалася валтузня, пачуўся стук крэсла, якое ўпала на падлогу, i шум кароткай схваткi. I зноў цiшыня.

– Што за чорт! – усклiкнуў Хенфры напаўголасу.

– Што ў вас там? – зноў спытаўся мiстэр Хол.

Вiкарый адказаў нейкiм дзiўным дрыготкiм голасам:

– Усё ў парадку. Калi ласка, не перашкаджайце.

– Дзiўна! – сказаў Хенфры.

– Дзiўна! – сказаў мiстэр Хол.

– Просяць не перашкаджаць, – сказаў Хенфры.

– Чуў, – сказаў Хол.

– I хтосьцi фыркнуў, – сказаў Хенфры.

Яны працягвалi стаяць каля дзвярэй, прыслухоўваючыся. Размова ў гасцiнай аднавiлася, такая ж прыглушаная i хуткая.

– Я не магу, – пачуўся голас мiстэра Банцiнга. – Кажу вам, судар, я не хачу!

– Што такое? – спытаўся Хенфры.

– Кажа, што не хоча, – сказаў Хол. – Каму гэта ён – нам, цi што?

– Абуральна! – пачуўся голас мiстэра Банцiнга.

– "Абуральна!" – паўтарыў мiстэр Хенфры. – Я гэта ясна чуў.

– А хто цяпер гаворыць? – спытаўся Хенфры.

– Напэўна, мiстэр Кас, – сказаў Хол. – Вы што-небудзь разбiраеце?

Яны памаўчалi. Размова за дзвярыма станавiлася ўсё больш незразумелай i загадкавай.

– Здаецца, абрус здзiраюць са стала, – сказаў Хол.

За стойкай з'явiлася гаспадыня. Хол стаў знакамi ўгаворваць яе, каб яна не шумела i падышла да iх. Гэта адразу ж абудзiла ў яго жонкi дух супярэчлiвасцi.

– Чаго гэта ты стаiш i слухаеш? – спыталася яна. – Iншай справы ў цябе няма, ды яшчэ ў святочны дзень?

Хол спрабаваў растлумачыць жэстамi i мiмiкай, але мiсiс Хол не пажадала зразумець i ўпарта павышала голас. Тады Хол i Хенфры, вельмi збянтэжаныя, на дыбачках вярнулiся да стойкi i растлумачылi ёй, у чым справа.

Спачатку яна ўвогуле адмовiлася прызнаць што-небудзь незвычайнае ў тым, што яны ёй паведамiлi. Потым запатрабавала, каб Хол замоўк i гаварыў адзiн Хенфры. Яна была схiльна лiчыць усё гэта глупствам, можа, яны проста перасоўвалi мэблю.

– Я чуў, як ён сказаў "абуральна", ясна чуў, – паўтарыў Хенфры.

– Так гэта цi не... – пачала мiсiс Хол.

– Шш... – перапынiў яе мiстэр Тэдзi Хенфры. – Чуеце – акно?

– Якое акно? – спыталася мiсiс Хол.

– У гасцiнай, – адказаў Хенфры.

Усе замоўклi, напружана прыслухоўваючыся. Невiдушчы позiрк мiсiс Хол быў скiраваны на светлы прамавугольнiк дзвярэй карчмы, на белую дарогу i фасад крамы Хакстэрса, асветлены чэрвеньскiм сонцам. Раптам дзверы крамы расчынiлiся, i з'явiўся сам Хакстэрс з вылупленымi ад хвалявання вачыма.

– Трымай злодзея! – крыкнуў ён, кiнуўся бегчы наўскасяк да варот карчмы i знiк з поля зроку.

У тую ж секунду з гасцiнай данёсся гучны шум i бразганне акна, якое зачынялася.

Хол, Хенфры i ўсе людзi, што сядзелi ў распiвачнай, гурмой выбеглi на вулiцу. Яны ўбачылi, як хтосьцi хутка завярнуў за вугал, у напрамку да дарогi, што вяла ў поле, i як мiстэр Хакстэрс, падскочыў, перакулiўся ў паветры i ўпаў нiцма. Натоўп застыў у здзiўленнi, некалькi чалавек падбеглi да яго.

Мiстэр Хакстэрс быў без прытомнасцi, як пераканаўся нахiлiўшыся над iм Хенфры. Хол жа з двума работнiкамi з карчмы дабеглi да вугла, выкрыкваючы штосьцi незразумелае, i ўбачылi, як мiстэр Марвел знiк за вуглом царкоўнай агарожы. Яны, мусiць, вырашылi, што гэта i ёсць Невiдзiмка, якi раптоўна зрабiўся бачным, i кiнуўся наўздагон. Але не паспеў Хол прабегчы i дзесяцi ярдаў, як, гучна ўсклiкнуўшы ад здзiўлення, адляцеў убок i, ухапiўшыся за аднаго з работнiкаў, паляцеў разам з iм на зямлю. Ён быў збiты з ног, зусiм як у гарачай схватцы на футбольным полi збiваюць з ног iгракоў. Другi работнiк абярнуўся i, падумаўшы, што Хол проста, спатыкнуўся, працягваў гнацца адзiн; але тут i ён спатыкнуўся таксама, як Хакстэрс. У гэты час першы работнiк, якi паспеў падняцца на ногi, атрымаў збоку такi ўдар, якiм можна было б звалiць быка.

Ён упаў, i ў гэтую хвiлiну з-за вугла паказалiся людзi, якiя прыбеглi з лужка, дзе адбывалася гулянне. Наперадзе бег гаспадар цiра, рослы мужчына ў сiняй фуфайцы. Ён вельмi здзiвiўся, калi ўбачыў, што на дарозе няма нiкога, акрамя трох чалавек, якiя ляжалi на зямлi. У тую ж хвiлiну з яго нагой штосьцi здарылася, ён выцягнуўся ва ўвесь рост. I адкацiўся ў бок, проста пад ногi брата i кампаньёна, якi таксама з разгону выцягнуўся на зямлi. Тыя, хто бег следам, спатыкалiся аб iх, падалi кучай, валячыся, адзiн на аднаго, i абсыпалi iх адборнай лаянкай.

Калi Хол, Хенфры i работнiкi выбеглi з карчмы, мiсiс Хол, навучаная шматгадовым вопытам, засталася сядзець за касай. Раптам дзверы гасцiнай расчынiлiся, адтуль выскачыў мiстэр Кас i, нават не глянуўшы на яе, збег з ганка i панёсся за вугал дома.

– Трымайце яго! – крыкнуў ён. – Не давайце яму выпусцiць з рук вузел! Пакуль ён трымае гэты вузел, яго можна бачыць! – Мiстэр Кас нiчога не ведаў пра Марвела, якому Невiдзiмка перадаў кнiгi i вузел ужо ў двары. Выгляд у мiстэра Каса быў сярдзiты i рашучы, але ў касцюме яго нечага не хапала; папраўдзе, усё адзенне яго складалася з чагосьцi падобнага на лёгкую белую спаднiчку, якая магла б замянiць вопратку хiба што толькi ў Грэцыi. Трымайце яго! – лямантаваў ён. – Ён знёс мае штаны! I ўсю вопратку вiкарыя!

– Зараз я дабяруся да яго! – крыкнуў ён Хенфры, прабягаючы мiма ляжачага на зямлi Хакстэрса, i, абагнуўшы вугал, далучыўся да натоўпу, якi гнаўся за Невiдзiмкам, але тут жа быў збiты з ног i бразнуўся на дарогу ў самым непрыглядным выглядзе. Хтосьцi з усяго размаху наступiў яму на руку. Ён завыў ад болю, паспрабаваў устаць на ногi, зноў быў збiты, упаў на карачкi i нарэшце пераканаўся, што ўдзельнiчае не ў пагонi, а ў адступленнi. Усе беглi назад у вёску. Ён зноў падняўся, але атрымаў моцны ўдар па вуху. Хiстаючыся, ён павярнуў дадому, мiмаходзь пераступiўшы цераз Хакстэрса, якi, да таго часу ўжо ачухаўся i, забыты ўсiмi, сядзеў пасярод дарогi.

Падымаючыся на ганак карчмы, Кас раптам пачуў ззаду сябе гук гучнай аплявухi i раз'юшаны крык болю, якi ўзвiўся над шматгалосым шумам i гамам. Ён пазнаў голас Невiдзiмкi – той крыкнуў так, быццам яго прывёў у шаленства нечакана востры боль.

Мiстэр Кас уварваўся ў гасцiную.

– Банцiнг, ён вяртаецца! – крыкнуў ён з парога. – Ратуйцеся!

Мiстэр Банцiнг стаяў ля акна i майстраваў сабе касцюм з камiннага дыванка i аркуша "Заходне-сярэйскай газеты".

– Хто вяртаецца? – спытаўся ён i так уздрыгнуў, што ледзьве не сапсаваў увесь свой касцюм.

– Невiдзiмка! – адказаў мiстэр Кас i падбег да акна. – Нам трэба ўцякаць адсюль. Ён б'ецца як шалёны. Проста як шалёны.

Цераз секунду ён быў ужо ў двары.

– Злiтуйся божа! – у жаху ўсклiкнуў Банцiнг, не ведаючы, на што адважыцца. Але тут з калiдора карчмы данёсся шум схваткi, i гэта спынiла ўсе яго разважаннi. Ён вылез у акно, хуценька прыладзiў свой касцюм i кiнуўся бегчы па вулiцы з усёй хуткасцю, на якую толькi былi здольны яго тоўстыя кароткiя ножкi.

Пачынаючы з той хвiлiны, калi пачуўся раз'юшаны крык Невiдзiмкi i мiстэр Банцiнг кiнуўся ўцякаць, устанавiць паслядоўнасць у ходзе айпiнгскiх падзей становiцца немагчымым. Можа, спачатку Невiдзiмка хацеў толькi прыкрыць адступленне Марвела з вузлом i кнiгамi. Але таму што ён увогуле не вызначаўся рахманым норавам ды яшчэ выпадковы ўдар канчаткова вывеў яго з сябе, ён стаў сыпаць ударамi направа i налева i бiць усiх, хто трапляўся пад руку.

Уявiце сабе вулiцу, запоўненую людзьмi, якiя бягуць, бразганне дзвярэй i бойку з-за зацiшных куточкаў, дзе можна было б схавацца. Уявiце сабе ўздзеянне гэтай буры на няўстойлiвую раўнавагу дошкi, пакладзенай на два стулы ў сталовай старога Флетчэра, i выклiканую гэтым катастрофу. Уявiце сабе перапалоханую парачку, якую заспела бедства на арэлях. А потым бура пранеслася, i айпiнгская вулiца, упрыгожаная флагамi i гiрляндамi, апусцела; толькi адзiн Невiдзiмка працягваў бушаваць сярод раскiданых па зямлi какосавых арэхаў, перакуленых парусiнавых шчытоў i раскiданых тавараў з латка гандляра ласункамi. Адусюль даносiўся стук аканiц i завалаў, i толькi дзе-небудзь, выяўляючы прысутнасць людзей, у кутку акна мiльгала вылупленае вока пад спалохана прыўзнятым брывом.

Невiдзiмка нейкi час забаўляўся тым, што разбiваў вокны ў карчме; затым прасунуў вулiчны лiхтар у акно гасцiнай мiсiс Грогрэм. Ён жа, напэўна, перарэзаў тэлеграфны провад за домiкам Хiгiнса на Эдэрдзiнскай дарозе. А затым, карыстаючыся сваёй незвычайнай здольнасцю, ён бясследна знiк, i ў Айпiнгу пра яго больш нiколi не было нi слыху нi дыху. Ён знiкнуў назаўсёды.

Але мiнула добрыя дзве гадзiны, пасля чаго першыя смельчакi адважылiся зноў выйсцi на пустынную айпiнгскую вулiцу.

Раздзел ХIII

МIСТЭР МАРВЕЛ ХАДАЙНIЧАЕ АБ АДСТАЎЦЫ

Калi ўжо пачало змяркацца i жыхары Айпiнга сталi баязлiва вылазiць з дамоў, пазiраючы на развалiны свайго няўдалага свята, па дарозе ў Брэмблхерст за букавым гаем цяжка крочыў нiзенькi каржакаваты чалавек у старым цылiндры. Ён нёс тры кнiгi, звязаныя разам нечым накшталт стракатай эластычнай стужкi, i вузел, загорнуты ў сiнi абрус. Яго чырвоны твар выказваў маркоту i знямогу, а ў паходцы была нейкая сутаргавая паспешлiвасць. Ён iшоў у суправаджэннi чужога, не свайго голасу i часта курчыўся пад дотыкам нябачных рук.

– Калi ты зноў уцячэш, – сказаў Голас, – калi ты зноў надумаешся ўцякаць...

– Госпадзi! – сказаў мiстэр Марвел. – I так ужо жывога месца на плячы не засталося.

– Чэснае слова, – працягваў Голас, – я цябе заб'ю.

– Я i не думаў уцякаць ад вас, – сказаў Марвел, ледзьве не плачучы. Клянуся вам. Я проста не ведаў, дзе трэба зварочваць, толькi i ўсяго. I адкуль я мог гэта ведаць? Мне i так дасталася як мае быць...

– I дастанецца яшчэ больш, калi не будзеш слухацца, – сказаў Голас, i мiстэр Марвел адразу замоўк. Ён надзьмуў шчокi, i вочы яго красамоўна выказвалi глыбокi адчай.

– Хопiць з мяне, што гэтыя аслы даведалiся пра маю тайну, а тут яшчэ ты надумаўся ўцячы з маiмi кнiгамi. Шчасце iх, што яны паспелi схавацца. А то... Нiхто не ведаў, што я нябачны. А цяпер што мне рабiць?

– Што мне рабiць? – прамармытаў мiстэр Марвел.

– Усё цяпер вядома. У газеты яшчэ трапiць? Усе будуць шукаць мяне, усе будуць насцярожаныя... – Голас моцна вылаяўся i замоўк.

Адчай на твары мiстэра Марвела ўзмацнiўся, i ён замарудзiў крок.

– Ну, рухайся, – сказаў Голас.

Прамежкi памiж чырвонымi плямамi на твары мiстэра Марвела пашарэлi.

– Не згубi кнiгi, боўдзiла! – сярдзiта сказаў Голас.

– Адным словам, – працягваў ён, – мне давядзецца скарыстаць цябе... Праўда, прылада няважная, але ў мяне няма выбару.

– Я нiкчэмная прылада, – сказаў Марвел.

– Гэта праўда, – сказаў Голас.

– Я самая кепская прылада, якую толькi вы маглi выбраць, – сказаў Марвел. – Я слабасiльны, – працягваў ён. – Я вельмi слабы, – паўтарыў ён, не дачакаўшыся адказу.

– Хiба?

– I сэрца ў мяне слабое. Ваша даручэнне я выканаў. Але, запэўнiваю вас, мне здавалася, што я вось-вось упаду.

– Так?

– У мяне i смеласцi i сiлы такой няма, якiя вам патрэбны.

– Я цябе падбадзёру.

– Лепш не трэба. Я не хачу сапсаваць вам усю справу, але гэта можа здарыцца. Раптам я спалохаюся цi разгублюся...

– Ужо пастарайся, каб гэтага не здарылася, – сказаў Голас спакойна, але цвёрда.

– Лепш ужо памерцi, – сказаў Марвел. – I гэта ж несправядлiва, працягваў ён. – Згадзiцеся самi... Мне здаецца, я маю права...

– Наперад! – сказаў Голас.

Мiстэр Марвел прыбавiў кроку, i нейкi час яны iшлi моўчкi.

– Вельмi цяжкая работа, – сказаў мiстэр Марвел.

Гэта заўвага нiяк не падзейнiчала. Тады ён вырашыў падступiцца з другога канца.

– А што мне гэта дае? – пачаў ён зноў тонам горкай крыўды.

– Хопiць! – ва ўсю моц гыркнуў Голас. – Я цябе забяспечу. Толькi рабi тое, што табе загадваюць. Ты выдатна справiшся, хаця ты i дурань, а справiшся...

– Кажу вам, спадар, я непадыходзячы чалавек для гэтага. Я не хачу вам пярэчыць, але гэта так...

– Замоўкнi ты, iнакш я зноў пачну выкручваць табе руку, – сказаў Невiдзiмка. – Не перашкаджай мне думаць.

Наперадзе праз дрэвы блiснулi дзве плямы жоўтага святла, i ў змроку сталi бачны абрысы квадратнай царкоўнай вежы.

– Я буду трымаць руку на тваiм плячы, – сказаў Голас, – пакуль мы не пройдзем праз вёску. Iдзi прама i не надумайся прыдурвацца. Iнакш будзе кепска.

– Ведаю, – адказаў i ўздыхнуў Марвел, – гэта я добра ведаю.

Жаласная фiгура ў старым цылiндры прайшла са сваёй ношай па вясковай вулiцы мiма асветленых вокнаў i знiкла ў змроку за ваколiцай.

Раздзел XIV

У ПОРТ-СТОЎ

На наступны дзень у дзесяць гадзiн ранiцы мiстэр Марвел, няголены, брудны, раскудлачаны, сядзеў на лаўцы каля ўваходу ў карчомку, якая знаходзiлася ў прадмесцi Порт-Стоў; рукi ён засунуў у кiшэнi, часта надзiмаў шчокi i выгляд у яго быў вельмi зняможаны, расхваляваны i трывожны. Побач з iм ляжалi кнiгi, звязаныя ўжо вяроўкай. Вузел быў пакiнуты ў сасновым лесе за Брэмблхерстам, у адпаведнасцi з пераменамi ў планах Невiдзiмкi. Мiстэр Марвел сядзеў на лаўцы, i, хаця нiхто не звяртаў на яго нiякай увагi, хваляванне яго ўсё ўзмацнялася. Рукi яго бесперапынку шнарылi па шматлiкiх кiшэнях.

Пасля таго, як ён праседзеў тут добрую гадзiну, з карчмы выйшаў пажылы матрос з газетай у руках i апусцiўся на лаўку побач з Марвелам.

– Харошы дзянёк, – сказаў матрос.

Мiстэр Марвел стаў спалохана азiрацца.

– Так, вельмi, – пацвердзiў ён.

– Надвор'е як раз па сезону, – працягваў матрос тонам, якi не дапускаў пярэчанняў.

– Сапраўды, – пагадзiўся мiстэр Марвел.

Матрос вынуў зубачыстку i на працягу некалькiх хвiлiн быў заняты выключна ёю. А мiж тым позiрк яго быў скiраваны на мiстэра Марвела, i ён уважлiва вывучаў запыленую фiгуру i кнiгi, якiя ляжалi побач з iм. Калi матрос падыходзiў да мiстэра Марвела, яму падалося, што ў таго ў кiшэнi звiняць манеты. Яго здзiвiла неадпаведнасць памiж знешнiм выглядам мiстэра Марвела i гэтым багаццем, якое пабразгвала. Думка яго зноў звярнулася да тэмы, якая нядаўна авалодала яго ўяўленнем.

– Кнiгi? – спытаўся ён раптам, старанна арудуючы зубачысткай.

Мiстэр Марвел уздрыгнуў i паглядзеў на звязку, што ляжала побач.

– Так, – сказаў ён, – так-так, гэта кнiгi.

– Дзiўныя рэчы можна знайсцi ў кнiгах, – працягваў матрос.

– Цалкам з вамi згодны, – сказаў мiстэр Марвел.

– I не толькi ў кнiгах, – працягваў матрос.

– Правiльна, – пацвердзiў мiстэр Марвел. Ён зiрнуў на свайго субяседнiка i затым паглядзеў вакол сябе.

– Вось, да прыкладу, дзiўныя рэчы часам пiшуць у газетах, – пачаў зноў матрос.

– Ага, бывае.

– Вось i ў гэтай газеце, – сказаў матрос.

– А! – сказаў мiстэр Марвел.

– Вось тут, – працягваў матрос, не зводзячы з мiстэра Марвела настойлiвага i сур'ёзнага позiрку, – надрукавана пра Невiдзiмку.

Мiстэр Марвел скрывiў рот i пачухаў скулу, адчуваючы, што ў яго загарэлiся вушы.

– Чаго толькi не выдумаюць, – сказаў ён слабым голасам. – Дзе гэта, у Аўстралii цi ў Амерыцы?

– Нiчога падобнага, – адказаў матрос, – тут.

– Госпадзi! – усклiкнуў Марвел, уздрыгнуўшы.

– Праўда, не так каб зусiм тут, – сказаў матрос i мiстэр Марвел уздыхнуў з палёгкай, – не ў гэтым самым месцы, дзе мы цяпер сядзiм, але паблiзу.

– Невiдзiмка, – сказаў Марвел. – Ну, а што ён робiць?

– Усё, – сказаў марак, уважлiва разглядваючы Марвела. – Усё што трэба, – дабавiў ён.

– Я ўжо чатыры днi не бачыў газет, – сказаў Марвел.

– Спачатку ён з'явiўся ў Айпiнгу, – сказаў матрос.

– Вось як? – сказаў мiстэр Марвел.

– Там ён з'явiўся ў першы раз, – працягваў матрос, – а адкуль ён узяўся, гэтага, вiдаць, нiхто не ведае. Вось: "Незвычайнае здарэнне ў Айпiнгу". I ў газеце сказана, што гэта ўсё дакладна i верагодна.

– Госпадзi! – сказаў мiстэр Марвел.

– Так ужо, i праўда, дзiўная гiсторыя. I вiкарый, i доктар сцвярджаюць, што бачылi яго зусiм ясна... Дакладней кажучы, не бачылi. Тут пiшуць, што ён жыў у карчме "Кучар i конi" i нiхто, мусiць, спачатку не здагадваўся пра яго няшчасце, а потым у карчме надарылася бойка i ў яго з галавы сарвалi бiнты. Тады i заўважылi, што галава ў яго нябачная. Тут сказана, што яго адразу ж хацелi схапiць, ды яму ўдалося скiнуць з сябе вопратку i ўцячы. Праўда, яму давялося вытрымаць адчайную схватку, у час якой ён нанёс сур'ёзныя раненнi заслужанаму i паважанаму канстэблю, мiстэру Джаферсу, вось як тут сказана. Усё адкрыта, так? Iмёны названы поўнасцю i ўсё такое.

– Госпадзi! – прамовiў мiстэр Марвел, з трывогай азiраючыся па баках i спрабуючы вобмацкам злiчыць грошы ў кiшэнях: яму прыйшла ў галаву дзiўная i вельмi цiкавая думка.

– Як усё гэта дзiўна! – сказаў ён.

– Праўда ж? Проста незвычайна, скажу я вам. Нiколi ў жыццi не чуў аб невiдзiмках. Ды што казаць: у наш час iншы раз чуеш пра такiя рэчы, што...

– I гэта ўсё, што ён зрабiў? – спытаўся Марвел як мага спакайней.

– А гэтага хiба мала? – сказаў матрос.

– Ён не вярнуўся ў Айпiнг? – спытаўся Марвел. – Проста ўцёк, i ўсё?

– Усё, – сказаў матрос. – Мала вам?

– Зусiм дастаткова, – сказаў Марвел.

– Яшчэ б не дастаткова, – сказаў марак, – яшчэ б...

– А таварышаў у яго не было? Нiчога не пiшуць пра гэта? – з трывогай спытаўся Марвел.

– Няўжо вам мала аднаго такога малайца? – спытаўся матрос. – Не, слава табе госпадзi, ён быў адзiн.

Матрос панура пакiваў галавой.

– Нават падумаць агiдна, што ён тут недзе ашываецца! Ён на свабодзе, i, як пiшуць у газеце, мяркуючы па некаторых звестках, можна зрабiць здагадку, што ён накiраваўся ў Порт-Стоў. А мы якраз тут! Гэта ўжо вам не амерыканскi цуд якi-небудзь. Вы падумайце толькi, што ён можа тут натварыць. Раптам ён вып'е лiшняе i надумаецца кiнуцца на вас? А калi ён захоча рабаваць, – хто сумее перашкодзiць яму? Ён можа забрацца куды хочаш, можа красцi, можа прайсцi скрозь палiцэйскую заставу гэтак жа лёгка, як мы з вамi можам уцячы ад сляпога. Яшчэ лягчэй! Сляпыя, гавораць, цудоўна добра чуюць. А калi б дзе было вiнцо, якое яму спадабалася б...

– Так, вядома, становiшча яго вельмi выгаднае, – сказаў мiстэр Марвел. – I...

– Сапраўды, – сказаў матрос, – вельмi выгаднае.

На працягу ўсёй гэтай размовы мiстэр Марвел не пераставаў напружана азiрацца па баках, прыслухваючыся да ледзьве чутных крокаў i стараючыся заўважыць няўлоўныя рукi. Ён, здаецца, гатовы быў прыняць нейкае важнае рашэнне.

Кашлянуўшы ў руку, ён яшчэ раз азiрнуўся, прыслухаўся, потым нахiлiўся да матроса i, панiзiўшы голас, сказаў:

– Справа ў тым, што я выпадкова тое-сёе ведаю пра гэтага невiдзiмку. З прыватных крынiц.

– Ого! – усклiкнуў матрос. – Вы?

– Так, – сказаў Марвел. – Я.

– Вось як! – сказаў матрос. – А дазвольце спытацца...

– Вы будзеце здзiўлены, – сказаў мiстэр Марвел, прыкрываючы рот рукой. – Гэта дзiвосна.

– Яшчэ б, – сказаў матрос.

– Справа ў тым... – пачаў мiстэр Марвел канфiдэнцыяльным тонам. Але раптам выраз яго твару, як па чарадзейству, змянiўся. – Вой! – прастагнаў ён i цяжка заварочаўся на лаўцы; твар яго скрывiўся ад болю. – О-о-ой! прастагнаў ён зноў.

– Што з вамi? – спытаўся спачувальна матрос.

– Зубы баляць, – сказаў мiстэр Марвел i прыклаў руку да шчакi. Потым хутка ўзяў кнiгi. – Мне, бадай што, пара, – сказаў ён i пачаў неяк дзiўна ёрзаць па лаўцы, адсоўваючыся ад свайго субяседнiка.

– Але вы ж збiралiся расказаць мне пра Невiдзiмку, – запратэставаў матрос.

Мiстэр Марвел спынiўся ў нерашучасцi.

– Вутка, – сказаў Голас.

– Гэта вутка, – паўтарыў мiстэр Марвел.

– Дык жа ў газеце напiсана... – сказаў матрос.

– Проста вутка, – сказаў Марвел. – Я знаю, хто ўсё гэта выдумаў. Нiякага няма невiдзiмкi. Хлусня.

– Як жа так? У газеце ж...

– Усё выдумкi, з пачатку да канца, – цвёрда сказаў Марвел.

Матрос падняўся з газетай у руках i вылупiў вочы. Мiстэр Марвел сутаргава азiраўся навокал.

– Пастойце, – сказаў матрос павольна i раздзельна. – Вы хочаце сказаць...

– Так, – сказаў Марвел.

– Дык якога ж чорта вы сядзелi i слухалi, што я балбачу. Чаго ж вы маўчалi, калi я тут перад вамi строiў дурня.

Мiстэр Марвел надзьмуў шчокi. Матрос раптам пачырванеў i сцiснуў кулакi.

– Я тут, можа, дзесяць хвiлiн сяджу i размазваю гэтую гiсторыю, а ты, тоўстаморды дурань, грубiян, не мог...

– Калi ласка, перастаньце лаяцца, – сказаў мiстэр Марвел.

– Лаяцца! Пачакай...

– Iдзём! – сказаў Голас.

Мiстэра Марвела раптам прыпадняла, закружыла, i ён закрочыў прэч нейкай дзiўнай, сутаргавай паходкай.

– Выбiрайся пакуль цэлы, – сказаў матрос.

– Гэта мне выбiрацца? – сказаў Марвел. Ён адступiў нейкай няроўнай, паспешлiвай паходкай, амаль скачкамi; потым штосьцi замармытаў напаўголасу вiнаватым i разам з тым пакрыўджаным тонам.

– Боўдзiла, – сказаў матрос, шырока расставiўшы ногi i ўзяўшыся ў бокi. – Я табе пакажу, нахабнiк ты гэтакi. Мяне не абдурыш! Вось яна, газета, тут усё сказана!

Мiстэр Марвел адказаў штосьцi незразумелае; потым ён схаваўся за паваротам, але матрос усё яшчэ велiчна стаяў пасярод дарогi, гледзячы яму ўслед, пакуль каляска мяснiка не прымусiла яго сысцi з месца. Тады ён павярнуў да Порт-Стоў.

– Колькi дурняў на свеце! – прабурчэў ён. – Бачна, хацеў пасмяяцца з мяне. Вось асёл! Ды гэта ж у газеце надрукавана!

Хутка яму давялося пачуць яшчэ аб адной здзiўляючай гiсторыi, якая адбылася вельмi блiзка ад яго. Гэта быў прывiд "прыгаршчаў грошай" (нi больш нi менш), якi падарожнiчаў сам па сабе ўздоўж сцяны на вуглу Сент-Майклс-лейн. Гэтае дзiўнае вiдовiшча ўбачыў у тую самую ранiцу другi матрос. Ён, вядома, паспрабаваў схапiць грошы, але быў тут жа збiты з ног, а калi падняўся, прывiд знiк. Наш матрос схiльны быў, па яго асабiстых словах, у многае паверыць, але гэта было ўжо занадта. Пасля ён, аднак, змянiў сваю думку.

Чуткi пра лятаючыя грошы гучалi даволi верагодна. У гэты дзень па ўсёй акрузе, нават з цудоўнай канторы лонданскага банка, з кас корчмаў i крамаў з выпадку цёплага надвор'я дзверы ўсюды былi расчынены насцеж, – грошы спакойна i спрытна вымалiся прыгаршчамi i пачкамi i лёталi па сценах i закавулках, хутка знiкаючы ад позiркаў людзей, якiя наблiжалiся. Сваё таямнiчае падарожжа грошы заўсёды заканчвалi – хаця нiхто гэтага i не прасачыў – у кiшэнях неспакойнага чалавека ў старым цылiндры, якi сядзеў каля дзвярэй карчмы ў прадмесцi Порт-Стоў.

Толькi праз дзесяць дзён, калi ўжо ўсiм было вядома пра здарэнне ў Бэрдоку, матрос параўнаў усе гэтыя здарэннi i зразумеў, як блiзка ён быў ад дзiўнага Невiдзiмкi.

Раздзел XV

ЧАЛАВЕК, ЯКI БЯЖЫЦЬ

Надвячоркам доктар Кемп сядзеў у сваiм кабiнеце, у вежы дома, якi стаяў на ўзгорку, адкуль адкрываўся вiд на Вэрдок. Гэта быў невялiкi ўтульны пакой з трыма вокнамi – на поўнач, захад i поўдзень з вялiкай колькасцю палiц, застаўленых кнiгамi i навуковымi часопiсамi, i з трывалым пiсьмовым сталом; каля паўночнага акна стаяў столiк з мiкраскопам, шкельцамi, усялякiмi маленькiмi прыборамi, культурамi бацыл i бутэлечкамi з рэактывамi. Лямпа ў кабiнеце была ўжо запалена, хаця промнi заходзячага сонца яшчэ ярка асвятлялi неба. Шторы былi падняты, таму не даводзiлася турбавацца, што хто-небудзь пажадае зазiрнуць у акно. Доктар Кемп быў высокiм стройным маладым чалавекам з iльнянымi валасамi i светлымi, амаль белымi вусамi. Рабоце, якой ён быў цяпер заняты, ён прыдаваў вялiкае значэнне, разлiчваючы трапiць дзякуючы ёй у члены Каралеўскага навуковага таварыства.

Выпадкова падняўшы вочы ад работы, ён убачыў агнiсты заход сонца над узгоркам насупраць. З хвiлiну, магчыма, рассеяна прыкусiўшы кончык ручкi, ён любаваўся залатым ззяннем над вяршыняй узгорка; потым увагу яго прыцягнула маленькая чорная фiгурка, якая рухалася па ўзгорку ў напрамку да яго дома. Гэта быў нiзенькi чалавечак у цылiндры, i бег ён з такой хуткасцю, што ногi яго так i мiльгалi ў паветры.

"Яшчэ адзiн асёл, – падумаў доктар Кемп. – Падобны на таго, якi наляцеў на мяне сёння ранiцай з крыкам: "Невiдзiмка iдзе!" Не разумею, што гэта робiцца з людзьмi. Можна падумаць, што мы жывём у трынаццатым стагоддзi".

Ён падняўся, падышоў да акна i стаў глядзець на ўзгорак, ахутаны змрокам, i на цёмную фiгуру чалавека, якi бег.

– Ён, мусiць, вельмi спяшаецца, – сказаў доктар Кемп, – але ад гэтага штосьцi мала толку. Ён бяжыць так паволi, як быццам бы ў яго кiшэнi набiты свiнцом. Хутчэй, сэр, хутчэй! – сказаў доктар Кемп.

Праз хвiлiну чалавек схаваўся за адной з вiл на схiле ўзгорка. Яшчэ праз хвiлiну ён зноў з'явiўся ў прасвеце памiж двума дамамi, затым зноў схаваўся i зноў паказаўся, i так тры разы, пакуль не знiк зусiм.

– Аслы! – сказаў доктар Кемп i, павярнуўшыся, зноў накiраваўся да пiсьмовага стала.

Але тыя, каму давялося быць у гэты час на дарозе i блiзка бачыць чалавека, якi бег, бачыць дзiкi жах на яго мокрым ад поту твары, тыя не падзялялi пагардлiвага скептыцызму доктара. Чалавек уцякаў, i ад яго пры гэтым далятаў звон, як ад туга набiтага кашалька, якi кiдаюць або туды, або сюды. Ён не аглядваўся нi направа, нi налева, але глядзеў расшыранымi вачыма проста перад сабой, туды, дзе каля падножжа ўзгорка адзiн за адным успыхвалi лiхтары i тоўпiўся на вулiцы народ. Нiжняя скiвiца ў яго адвiсла, на губах выступiла густая пена i дыхаў ён хрыпла i гучна. Усе прахожыя спынялiся, пачыналi аглядваць дарогу i з прыкметным хваляваннем распытвалi адзiн аднаго, чым могуць быць выклiканы такiя паспешлiвыя ўцёкi.

Раптам воддаль, амаль на вяршыне ўзгорка, сабака, якi гарэзнiчаў на дарозе, заскуголiў, кiнуўся ў падваротню i, пакуль прахожыя дзiвiлiся, мiма iх пранеслася штосьцi, – не то вецер, не то шлёпанне ног, не то шум цяжкага дыхання.

Людзi закрычалi. Людзi кiнулiся ў бакi. З лямантам пабеглi пад гару. Iх крыкi ўжо чулiся на вулiцы, калi Марвел быў яшчэ на сярэдзiне ўзгорка. Яны разбягалiся па дамах, лiхаманкава зачынялi за сабой дзверы i, ледзьве аддыхаўшыся, паведамлялi страшэнную вестку. Марвел чуў бразганне дзвярэй i рабiў апошнiя адчайныя намаганнi.

Жах пранёсся мiма яго, абагнаў яго i ў адно iмгненне апанаваў увесь гарадок.

"Невiдзiмка iдзе! Невiдзiмка!.."

Раздзел XVI

У ШЫНКУ "ВЯСЁЛЫЯ КРЫКЕТЫСТЫ"

Шынок "Вясёлыя крыкетысты" знаходзiцца каля самага падножжа ўзгорка, дзе пачынаецца лiнiя конкi. Гаспадар, абапершыся тоўстымi чырвонымi рукамi аб стойку, размаўляў пра коней з худасочным рамiзнiкам, а чорнабароды чалавек, апрануты ў шэрае, аплятаў сухары з сырам, пацягваў вiно i размаўляў з палiсменам, якi толькi што змянiўся з дзяжурства. Мяркуючы па акцэнце, гэта быў амерыканец.

– Што гэта за крыкi? – сказаў рамiзнiк, раптам перапынiўшы размову i стараючыся паверх бруднай жоўтай фiранкi на нiзенькiм акне шынка разгледзець дарогу, што цягнулася ўверх па ўзгорку. Хтосьцi прабег па вулiцы мiма дзвярэй.

– Ужо цi не пажар там? – сказаў гаспадар.

Пачулiся крыкi, якiя прыблiжалiся: хтосьцi цяжка бег. З шумам расчынiлiся дзверы, i ў пакой уляцеў раскудлачаны Марвел без капелюша i з разарваным каўняром, ён плакаў. Сутаргава павярнуўшыся, ён паспрабаваў зачынiць дзверы, але рэмень утрымлiваў iх прачыненымi.

– Iдзе! – завiшчаў Марвел не сваiм голасам. – Ён iдзе. Невiдзiмка! Гонiцца за мной. Богам прашу... Выратуйце! Выратуйце! Выратуйце!

– Зачынiце дзверы, – сказаў палiсмен. – Хто iдзе? У чым справа? – Ён падышоў да выхадных дзвярэй, адчапiў рэмень, i дзверы зачынiлiся. Амерыканец зачынiў другiя дзверы.

– Пусцiце мяне за стойку, – сказаў Марвел, дрыжучы i плачучы, але моцна прыцiскаючы да сябе кнiгi. – Пусцiце мяне. Схавайце мяне дзе-небудзь. Кажуць вам, ён гонiцца за мной. Я ўцёк ад яго. Ён сказаў, што заб'е мяне. I заб'е.

– Вам нечага баяцца, – сказаў чорнабароды. – Дзверы зачынены. А ў чым справа?

– Схавайце мяне, – паўтарыў Марвел i раптам завiшчаў ад страху: уваходныя дзверы затрэслiся ад моцнага ўдару, i знадворку пачулiся паспешлiвы стук i крыкi.

– Эй! – закрычаў палiцэйскi. – Хто там?

Мiстэр Марвел, як вар'ят, забегаў па пакою ў пошуках выхада.

– Ён заб'е мяне! – крычаў ён. – У яго нож! Богам прашу!..

– Вось, – сказаў гаспадар, – iдзiце сюды. – Ён адкiнуў дошку, i мiстэр Марвел кiнуўся за стойку. Стук у дзверы аднавiўся.

– Не адчыняйце яму! – закрычаў мiстэр Марвел. – Калi ласка, не адчыняйце! Куды мне схавацца?

– Дык гэта, значыць, Невiдзiмка? – спытаўся чорнабароды, заклаўшы адну руку за спiну. – Я думаю, пара ўжо i паглядзець на яго.

Раптам акно шынка разляцелася на друзачкi i звонку ўзнялiся крыкi i беганiна. Палiсмен, стаўшы на лаўку i высунуўшы галаву ў акно, стараўся разгледзець, што робiцца каля дзвярэй. Потым злез i сказаў, здзiўлена падняўшы бровы:

– Гэта ён.

Гаспадар пастаяў перад дзвярыма ў суседнi пакой, куды схавалi мiстэра Марвела, паглядзеў на разбiтае акно i падышоў да сваiх наведвальнiкаў.

Усё раптам зацiхла.

– Шкада, што ў мяне няма з сабой дубiнкi, – сказаў палiсмен, нерашуча падыходзячы да дзвярэй. – Як адчынiм дзверы, дык ён цяпер i ўвойдзе. Нiчым яго не спынiш.

– А вы не вельмi спяшайцеся адчыняць, – баязлiва сказаў худасочны рамiзнiк.

– Адсуньце завалу, – сказаў чорнабароды. – Няхай толькi ўвойдзе... – i ён паказаў рэвальвер, якi трымаў у руцэ.