Текст книги "Сцэнарыст"

Автор книги: Андрэй Федарэнка

сообщить о нарушении

Текущая страница: 4 (всего у книги 11 страниц)

– Прывык я да цябе. Не хачу проста так адпускаць. Увесь час думаў, чым табе памагчы. Хочацца, а як? Я нічога не магу табе даць. Акрамя латарэйнага білета.

– Білета?

– Вобразна кажучы. Гэта як адзін чалавек усё скардзіўся, што яму не шанцуе, нават у латарэю ніколі не можа выйграць, пакуль не пачуўся яму голас з вышыні: “ты для пачатку хоць латарэйны білет купі!” Вось я і хачу падараваць табе латарэйны білет. А ўжо выйграе ён, ці не, невядома. Гэта справа шанцавання. Хочаш паспрабаваць?

– А што мне яшчэ застаецца, – буркнуў Лагун. Ён ужо быў намерыўся тут жыць.

Вечка падаў яму папку. Там быў акуратна раздрукаваны тэкст і шчыльны, жоўтага колеру, канверт.

– На, бяры. Наш сцэнар. Гэта і ёсць латарэйны білет. Не факт, што атрымаецца. Але раптам. Падпісвай сваім іменем, і пашлем разам на конкурс.

– Сваім? На конкурс? А калі спытаюць, хто аўтар? – засумняваўся Лагун.

– Табе нічога не давядзецца хлусіць. Ты ж сапраўды набіраў, значыць, пісаў. Таму з чыстым сумленнем так і адказвай: я.

Вечка паказаў дзе, Лагун ручкаю надпісаў сваё імя, далей пад дыктоўку – кароткую біяграфію, адрас, кантакты.

– Гэта ўсё?

– Усё. Я сам аднясу на пошту і адпраўлю.

– А далей што? – Лагуну не верылася, што так празаічна ўсё канчаецца.

– Далей па абставінах. Далей я і сам не ведаю.

Расчараванню Лагуна не было межаў. Ён лічыў гэты тэкст незразумелай, нецікавай лухтой. Калі б дзед яму даверыўся, напрыклад, падараваў бы тэкст і папрасіў самому падпісаць і паслаць, ён хутчэй за ўсё нікуды б не паслаў – пасаромеўся б. Аднак варыянтаў не было. Лагун вымушаны быў вярнуцца ў інтэрнат, да радасці папугая і да здзіўлення суседа, які ўжо невядома што пра яго надумаўся.

– Дзе ты? што робіш? як поспехі?

– Сцэнарый напісаў і паслаў на конкурс, – адказаў коратка, каб не чапляліся да яго, Лагун.

– На што ты спадзяешся? Гэта не варыянт дабіцца поспеху. У той сферы на сто гадоў наперад усё занята.

Зноў пайшлі цераспалосіцай аднастайныя дні – дні асалавелых лекцый і вечары чакання. Добра яшчэ, хапіла розуму не кінуць свае кошыкі. Ён усё спадзяваўся ўбачыць дзеда, як тады, на Каляды, і пагаварыць з ім. У думках ён упікаў дзеда: што ж гэта вы? Прыручылі чалавека і кінулі? Але Вечка не з’яўляўся больш у гіперы. Значыць, сапраўды, відаць, прыехалі родзічы і яму няма патрэбы хадзіць самому.

Пазваніць яму Лагун не адважваўся. Між тым сакавік канчаўся. Мары Лагуна змяншаліся, спадзяванне на тое, што зноў пашанцуе яму, з’едуць дзедавыя і ён стане там жыць, раставалі як снег. Лагун ужо і чакаць перастаў. Жыццё цалкам вярнулася ў ранейшае рэчышча. Як раптам, у канцы сакавіка – чорныя шпакі хадзілі па салатавых газонах, шчыпалі траўку, ціўкалі, – тэлефон яго ажыў. Званок. Жаночы голас паведаміў, што непакоіць яго галоўрэд з кінастудыі, яна ж старшыня журы конкурсу. Трэба тэрмінова сустрэцца і пагаварыць наконт яго сцэнарыя. Лагун, які ўжо амаль забыў пра той конкурс, не адразу нават зразумеў, пра што гаворка. Іншае ўсхвалявала і напалохала яго. Гэты жаночы голас, крышку прастуджаны, але грудны, мяккі, прыемны, падаўся яму знаёмым. Ён зірнуў яшчэ раз. Гэта быў той самы нумар, па якім ён званіў пасля дэталізацыі, нумар, які ён ад страху сцёр з памяці тэлефона, але не са сваёй памяці; нумар, па якім званілі бацьку перад смерцю ў час навальніцы і, значыць, цалкам верагодна, паспрыялі тым самым яго пагібелі. Адзінае, што прыйшло яму ў галаву – гэта тая самая дама, якая вінавата ў смерці бацькі, хутчэй за ўсё палюбоўніца яго. А так як ён быў баязлівец, наш Лагун, ён жвава ўявіў звёны ланцуга: дзед – кінастудыя – званок дамы і, халадзеючы, падумаў: а што калі гэта – працяг? І ўсё гэта – знарок, яго заманьваюць кудысьці як чалавека, які здагадваецца пра злачынства, мо нават як адзінага сведку, каб расправіцца з ім? Ён спачатку нават выпусціў з-пад увагі, што цяпер гэты злавесны нумар звязаны не з бацькам, а са сцэнарам, тым самым, як Лагуну здавалася, бесталковым тэкстам, які нічога не можа выклікаць, акрамя сораму.

10

Конкурс сцэнарыяў, які “FilmBell’у” ўдалося перахапіць у асноўнай студыі, аб’явілі мінулай восенню, у кастрычніку, а вынікі падводзілі сёлета, у красавіку. Конкурс быў тэматычны. Ён усхваляваў многіх. Патрабавалася штось духоўнае, лірычнае, разам з тым патрыятычна-нацыянальнае, кшталту “Любіць па-руску”, толькі на фоне арнаменту і ў аздабленні васількоў і рамонкаў. На тэму, аднак, мала хто звярнуў увагу. Гэта быў адзін з рэдкіх праектаў, які цалкам фінансаваўся дзяржавай. У выпадку, калі пашанцуе і фільм здымуць, ні ў кога не будзе балець галава, што з ім далей рабіць. Раз дзяржзаказ, дык няхай дзяржава і думае. З амаль дзвюх сотняў конкурсных твораў па традыцыі адсоткаў 80 складала кан’юнктура пра вайну, далей – перапеўкі КВЗ, “Камедзі-клабу”, “Уральскіх пяльменяў”, жарцікі-сцёб, любоў-маркоў, ёлкі-палкі, мамкі-таткі. Далей ішоў дружным шэрагам лубок, варыяцыі на тэму “Сватоў”, дзе жыхары аграгарадкоў спявалі рускія народныя песні, пакладзеныя на рэп, пускалі вянкі па вадзе і скакалі праз вогнішча: хлопцы былі ў касаваротках, картузах з бліскучымі брылямі і з кветкаю за вухам, дзяўчаты ў какошніках і сарафанах. Было трохі фэнтэзі, містыкі і “пападэнцтва” – перакіду ў іншы час; некалькі пошукаў скарбаў, з паўдзясятка ўтопій і антыўтопій; дзве, як выказаўся масціты сябра журы, заслужаны дзеяч мастацтваў Сцяпан Алесевіч, “лібідабеліберды”. Многа было агульных і буйных планаў, перапытванняў: “Як вас завуць?” – “Каго, мяне?” І над усім панаваў нястрыманы, бязмежны, ненармальны аптымізм. Героі ўвесь час смяяліся, дарэчы і недарэчы. Падводзячы вынікі, журы ўжо адчаялася нешта людскае знайсці. Як у канцы сакавіка прыйшоў яшчэ сцэнарый, дакладней, невялікая кінааповесць, пад назвай “Месца”. Напісаная ці, прынамсі, падпісаная нейкім студэнтам-першакурснікам. Знаўцы з журы растлумачылі недасведчаным назву. Што “месца”, “места” – гэта горад, а таксама кропка знаходжання, а яшчэ – састарэлае абазначэнне службы ці працы. Сінопсіс: тэма маленькага чалавека, офіснага, сярэдняй рукі супрацоўніка, сучасны варыянт гогалеўскага “Шыняля”. Сваёй непасрэднасцю ён, як раней казалі, “браў за душу”, уздзейнічаў, як нешта даўно знаёмае і незаслужана забытае, якое цяпер сустракаеш, як дарагога госця, ледзь не са слязамі замілавання. Слова ўзяў паважаны Сцяпан Алесевіч.

– З чаго пасмяешся, таму паслужыш, – пачаў ён. – Мы ўсё нечага чакаем. Нам падавай дык падавай. Пісаць – дык адразу “Вайну і мір”, здымаць – дык “Гульню тронаў”. У выніку ў нас поўна геніяльных шэдэўраў (ён паказаў пальцамі двукоссе), мы ўжо не ведаем, дзе іх дзяваць, гэтыя шэдэўры, што з імі рабіць. Бяда ў тым, што ў нас не стала проста нармальных мастацкіх тэкстаў.

Затым чарадою пайшлі выступленні іншых сяброў журы: акцёр, лаўрэат, празаік, паэт, рэжысёр. Сэнс іх слоў зводзіўся да таго, што, сапраўды, раптам некуды прапалі гэтыя лёгкія, добрыя, лірычныя і светлыя камедыі ў разанаўска-гайдаеўскім стылі, якія не неслі дыдактыкі і маралі, не ставілі глабальныя пытанні, ні на што не прэтэндавалі, але менавіта ў тым, як ні парадаксальна, была іх каштоўнасць.

Словам, сцэнар спадабаўся ўсім. Журы было адзінадушным. І толькі Інга Міхалевіч-Яравая, намесніца галоўнага рэдактара кінастудыі, яна ж намесніца старшыні журы Сцэнарнага конкурсу (старшынёй быў сам шэф, гендырэктар Хрушчанка, але ён ні ў што не ўмешваўся і цалкам давяраў шаноўнаму журы) – яна адна не спяшалася. Яе мастацкая, а больш жаночая інтуіцыя падказвала, што нешта тут не так. Надта ж малады, дужа ранні быў аўтар, у той час, як адчувалася вопытная рука. Пашукаўшы па ключавых словах і асноўных сказах у Інтэрнэце, пакруціўшы іх так і сяк, яна нічога нават прыблізнага не знайшла і чамусьці з палёгкаю ўспрыняла гэта. Не плагіят? А раптам дзіва? І гэты студэнцік сапраўды аўтар? Чаго ў жыцці не бывае. Заходзіла на яго профіль у Фэйсбук, чытала скупыя звесткі, углядалася ў наіўную рудабельскую фізіяномію. Сінія вочы, белыя валасы. Падобны на Брэда Піта, толькі вушатага. Інга ўспамінала сваю паездку ў гэты Акцябрск-Рудабельскі, калі здымалі славуты фільм. Яе ніколькі не здзівіла супадзенне, што Лагун адтуль. Звычайна заўсёды ў тых месцах, дзе адбываліся здымкі, праз нейкі назіраўся прыток у тэатральна-мастацкія ўстановы, на акцёрскія, рэжысёрскія, сцэнарныя факультэты і курсы.

Увогуле, Фэйсбук студэнцік амаль не вёў. І гэта яна адзначыла плюсам. Усё ж не такі, як усе. Як мінімум, не балбатун. Або скрытны, або прадбачлівы, а значыць, разумны. Разумны не будзе вывальваць усё пра сябе. Так яна ні да чога не прыйшла. Тады, парушаючы ўсе магчымыя конкурсныя нормы і правілы, яна патэлефанавала яму. Ціхі, сарамлівы, нават як бы спалоханы голас, хвалюючыся, з выбачэннямі заявіў, што ў бліжэйшы час не можа сустрэцца, бо працуе па зменах пасля абеду. (Вось як – працуе.) А да абеду? Таксама заняты. Дамовіліся, што як толькі будзе вольны, няхай адразу пад’едзе, “важная размова”, – папрасіла яна. Час ішоў. Ён не адклікаўся. Ні назаўтра, ні паслязаўтра. Між тым трэба было нешта вырашаць, бо яна затрымлівала журы. Людзі залежалі ад яе марудлівасці.

– Здарылася што? – спытаў муж, які любіў быць у курсе жончыных спраў ад адсутнасці сваіх.

– Нічога, – адказала яна. – Хаця… Хочаш глянуць адну рэч? – Калі-небудзь яна выкарыстоўвала яго ў якасці своеасаблівага эксперта, “свежага вока”. – Цікава, што скажаш.

– Ахвотна. Але ты ж ведаеш мой густ, – прамовіў ён крыху какетліва, нібы набіваючы сабе цану. – Мне цяжка дагадзіць.

Ён быў старэйшы за яе на 15 гадоў. Высокі, мажны, непаваротлівы. Лысы, што, праўда, толькі маладзіла яго. Круглатвары, у акулярах з круглымі шкельцамі, за якімі плавалі цікаўныя шэрыя вочы. У шырокіх джынсах і белай сарочцы. Гэта знешне, а вось унутрана ён нібы перанёсся з ХХ, калі не з ХІХ стагоддзя, у наша дваццаць першае. Яго густы, калі яму верыць, застылі, закасцянелі гадоў 30 назад і больш не развіваліся. Усё, што стварылася за гэты час у літаратуры, музыцы і кіно, патрапляла пад яго з’едлівую крытыку. Ён сам прызнаваўся, што не ўспрымае нічога новага.

– Гэта не для майго сярэдняга розуму, – любіў казаць. І дадаваў: – Лепш быць ва ўсім дылетантам. Тады больш будзеш здзіўляцца, спазнаваць, і любіць жыццё.

Але Інга ведала, што гэта не так. Начытаны, адукаваны, з чэпкай памяццю, ён хутчэй быў эрудыт, чым невук, і насамрэч стараўся хаця б у асноўным не адставаць ад жыцця, быць у курсе ўсяго новага. Арыгінал, з дзівацтвамі, з заскокамі, па характары ён быў дабрак-сангвінік. Яго звычка, якой ён не толькі не саромеўся, а культываваў, была святая лянота. Да ўсяго ён з’яўляўся прыхільнікам малавядомага руху slow life: жыві марудна, спяшайся паволі; лепш не дарабіць, чым перарабіць.

Да 45 гадоў ён узначальваў прыватную турфірму, дзе не столькі працаваў, колькі бавіў час. Але пакрысе яму надакучыла нават гэта, і ў мінулым годзе ён вырашыў кінуць усё і не займацца нічым. Логіка была простая: на пенсію трэба выходзіць, пакуль малады адносна, здаровы, поўны сілы.

Так у 45 гадоў, не абцяжараны матэрыяльна, ён ператварыў сваё жыццё ў бязбеднае існаванне. Гэта была поўная матэрыяльная і духоўная незалежнасць ні ад кога і ні ад чога. Тым больш, весці такі лад жыцця было яму лёгка і проста – сродкі дазвалялі. Яму само ўпала ў рукі тое, чаго іншыя так упарта і такім вялікім коштам дабіваюцца. Яго бацька, вядомы ў свой час архітэктар Яравы, які, праўда, не столькі набудаваў, колькі наламаў, прынёс больш шкоды, чым карысці, і гэтым пакінуў пасля сябе нядобрую памяць, што, аднак, зусім не перашкодзіла яму геніяльна спраектаваць уласны дабрабыт. Дзвюм жонкам, дзвюм дочкам (адна цяпер жыла ў Аўстрыі, другая ў Аўстраліі) і адзінаму любімчыку-сыну ён пакінуў спадчыну: дом, дзве дачы, тры кватэры, а таксама кругленькую суму, якую паспеў перагнаць у валюту і вывесці за межы радзімы ў надзейны еўрабанк, паспяхова абмінуўшы дэфолты і інфляцыі. Менавіта за гэтую суму паміж сёстрамі цяпер вяліся звады, ішлі нейкія бясконцыя суды і разборкі. Аўстрыйка ніколі тут не з’яўлялася, а аўстралійка з перыядычнасцю раз у год прылятала са свайго зялёнага кантынента. Гэта была сапраўдная аўстралійская змяя. Калі яна, не міргаючы, холадна глядзела на Інгу, тую паралізоўвала, як гіпнозам. Сам Яравы ў разборках не ўдзельнічаў, бо, па-першае, стаяў вышэй за мышыную мітусню, а па-другое, яго доля ў завяшчанні была абумоўлена персанальна, і яму нічога не пагражала.

Інга пазнаёмілася з ім 5 гадоў назад у Піцундзе. Яны, студэнты-выпускнікі Белдзяржакадэміі мастацтваў, у якой тады ўпершыню з’явілася спецыяльнасць “Кінатэлезнаўца. Сцэнарыст. Рэдактар”, здымалі ў гарах дыпломны дакументальны фільм, а Яравы прыехаў лячыцца ад захворвання правага лёгкага – дактары параілі не ў сухі Крым, а сюды, дзе ў містычных ваколіцах возера Рыца быў сусветна вядомы рэліктавы сасновы бор з гаючым, лекавым паветрам.

Ён хутка пазнаёміўся з землякамі-студэнтамі, назіраў, як праходзяць здымкі, вечарамі сядзеў з моладдзю каля вогнішча – чорная паўднёвая ноч, камары і цыкады, слухаў вечную гісторыю пра маладую абхазку, якая ад кахання ўтапілася ў возеры, і гэта не здавалася яму банальным, – як раптам адбыўся трагічны выпадак, загінуў, сарваўшыся са скалы, малады рэжысёр. Фільм згарнулі, здымачную групу распусцілі, усе раз’ехаліся, а Інга засталася.

Скончылася тым, што з Піцунды Яравы вярнуўся не толькі з вылечаным лёгкім, але і з маладой красуняй-нявестай – “па каўказскім звычаі”.

І вось ужо 5 гадоў яны мірна жылі ў сваім двухпавярховым невялікім дамку. У іх была шырокая тэраса, любімае месца, дзе яны праводзілі многа часу, асабліва як крыху пацяплее. Сюды, на тэрасу, Інга прынесла рукапіс.

– Толькі, калі ласка, да заўтра. Я затрымліваю людзей.

І пайшла спаць, яна рана клалася. Муж паглядзеў ёй услед, уздыхнуў і, паслініўшы палец, адгарнуў тытульную старонку. Назаўтра раніцай яны сустрэліся на тэрасе. Быў цудоўны сакавіцкі ранак. Ішла вясна, радасная пара. Але не для Інгі. Вясна, асабліва ранняя, прыносіла з сабой алергію. На вясновым актыўным сонцы падсыхалі пасля зімы і насіліся ў паветры рэагенты. Інга пакутавала, чыхала, кашляла, у горле пяршыла. Толькі кроплі – любімыя, надзейныя, заўсёды памагалі. Кожны год трэба было пераходзіць на іх, як на летняе адзенне. Флакон з кроплямі пасяляўся ў яе сумачцы, або, як цяпер, яна трымала яго заціснутым у далоні, нібы губную памаду. Яна дачакалася, пакуль муж паснедае (яечня, храбусткія, тонкія, да сухасці падсмажаныя кавалачкі сала, белы хлеб з маслам і мёдам) і дап’е каву. Збоку каля яго на стале ляжаў рукапіс.

Тэлевізар быў уключаны і гаварыў ціха. Паказвалі Ямала-Ненецкую акругу, снег, аленяў, сабак-лаек, ярангі. Маскоўская журналістка дапытвалася ў безбародага аленявода, нібы старалася выведаць ваенны сакрэт: як вы, паўночныя людзі, прадказваеце мароз? Хітры ямала-ненец адказваў: “А сцоцкі сцыплет – вот і молоз”. У садзе радасна перагукваліся птушкі. Ранішняе сонца наўскос клалася на дрэвы, на зямлю, на сцяну дома. На дрэвах яшчэ не было лісця, таму ценю было мала, і здавалася, што сонца задужа многа. Муж дапіў каву і, закрываючыся далоняй ад святла, то перагортваў старонкі, то загадкава пазіраў на жонку.

– Што ўва мне не так? – хмурачыся, спытала яна, выдатна ведаючы, што ён проста любуецца ёю. Часта ў якасці кампліменту кажуць: выглядае маладзей за свае гады. А трэба, каб чалавек адпавядаў свайму ўзросту. Інга выглядала роўна на свае 30. Усё ў ёй было гарманічна, усяго ў меру: касметыка – някідкая, але дарагая, адзенне – строгі офісны стыль. Чорнае з белым, прычоска-карэ пасавала да славянскага твару з чыстай скурай. Ад яе заўсёды прыемна пахла. Сваімі нейкімі надзвычай цнатлівымі рухамі і паводзінамі яна нечым нагадвала манашку, якая ведае сабе цану, але вымушана стрымліваць сябе. Што да мужа, дык за 5 гадоў ён так і не прывык, што яна цалкам яго. Ён, як і раней, кахаў яе ціхай спакойнай любоўю, якая замяняла яму ўсё, і не ўяўляў, як можна інакш.

– Што скажаш? – спытала яна.

– Не Спілберг і не Феліні, канечне, але цікава. Якасны тэкст. Я б сказаў, камерны. Знікаючая натура. Арт-хаўз.

– Такая была ўмова конкурса. Мы не пацягнем большага.

Тэлевізар ціха гаварыў паралельна з імі. “Как яблоцко сцоцкі класнеют”, – цярпліва тлумачыў настырнай журналістцы ямала-ненец. Інга націснула на чырвоную кнопку пульта.

– Ты верыш, што гэта напісаў васямнаццацігадовы хлопчык?

– Чаму не. Цяпер творчаму чалавеку зусім неабавязкова мець жыццёвы вопыт. Пры такой масавай інтэрнэтызацыі можна здабыць любую фактуру пачынаючы з дзіцячага садка. Што цябе бянтэжыць? – з усмешкай спытаў муж.

– Плагіят.

– А калі так паставіць пытанне: якая розніца? Па вялікім рахунку, усё нашае жыццё плагіят. Мы маем якасны прадукт – тэкст. Гэта галоўнае. А хто яго стварыў, ці не ўсё роўна? Марк Твэн казаў…

Яна перабіла:

– Чым лепшы сцэнар, тым большая верагоднасць, што ад яго нічога не застанецца.

– Але нашто так далёка заглядваць? Гэта ж не справа журы. Вам трэба ацаніць твор. А ўжо зробяць з яго фільм ці, як звычайна, скалечаць – гэта вас не тычыцца. Не трэба блытаць сцэнар і фільм.

Інга зморшчыла кірпаты нос, збіраючыся чыхнуць. І чыхнула.

– Падай, калі ласка, сурвэтку.

– Будзь здарова. Ты ж ведаеш, што табе паможа. Горнае паветра, плюс марское, – сказаў муж. – Я цябе павязу сілаю.

Кожны год, нават два разы на год, яны выбіраліся на Поўдзень, і там ад хваробы сапраўды не заставалася следу.

– Што ты збіраешся рабіць? – спытаў ён.

– Цярпець. Прымаць гістаміны. Капацца, – яна расціснула далонь і падала яму цёплы флакончык.

– Я сцэнар маю на ўвазе.

– Я хачу з ім сустрэцца. І паглядзець яму ў вочы. Зразумець, што ён з сябе ўяўляе. Я не павінна была б гэтага рабіць, але…

– А нельга яго запрасіць да нас?

– Не кажы абы-чаго.

– Шкада, што нельга зняць на камеру.

– Не будзь малым дзіцём.

Інга ўстала, выцягнула з мужавых пальцаў флакончык, які ён паспеў прысвоіць, увогуле маючы звычку блытаць сваё і чужое, узяла са стала рукапіс.

– Дзе аловак?

– Вось, прабач.

Яна пайшла, але спынілася і спытала:

– Ты ўсё ведаеш. Чаму лятаюць у сне?

Ён пачаў ахвотна і дэталёва, як той ямала-ненец цікаўнай журналістцы, тлумачыць, што заснавальнікі псіхалогіі разглядвалі гэта пад рознымі ракурсамі: Фройд, як заўсёды, звязваў з сексуальнымі памкненнямі, Альфрэд Адлер – з жаданнем прыгнятаць іншых, Карл Юнг – з імкненнем вызваліцца ад абмежаванняў і разарваць рамкі ўмоўнасцяў…

– Не, – перабіла яна. – Мне больш падабаецца, што гэта памяць пра нашы ранейшыя жыцці.

11

Кінастудыя жыла сваёй звычайнай хаатычнай мурашынай мітуснёй, якая называлася творчым жыццём. З кабінета ў кабінет, з курылкі да кава-аўтамата ці проста ўзад-уперад па доўгім калідоры з выцертым паркетам сноўдаўся, як непрыкаяны, творчы люд, у асноўным незанятыя рэжысёры кшталту Скіндзера. Яны з зайздрасцю паглядвалі на дзверы з шыльдамі-назвамі прынятых да вытворчасці фільмаў. У самым кутку калідора, пасля “Здымачнай”, “Аператарскай”, “Агучкі” і “Кастынгу” ішлі запар тры кабінеты сцэнарна-рэдактарскага аддзела. Дамаседы, якія там працавалі, выгодна вылучаліся сярод іншых кінастудыйшчыкаў. Ім заўсёды быў гарантаваны занятак: чытаць, правіць і абмяркоўваць сцэнарыі, якія сцякаліся сюды кожны дзень неперасыхаючымі ручаінамі. Праца хоць і лічылася кабінетнай, была самая што ні на ёсць творчая, бо ў ёй немагчыма было вызначыць, а тым больш спланаваць, аб’ём работы. Усё залежала ад асабістых здольнасцяў рэдактара. Каму, як, напрыклад, Інзе з яе ўменнем прабягаць тэкст па дыяганалі, хапала гадзіны. Іншым, як малодшай рэдактарцы Рыце, мала было і двух дзён. Увогуле ж шлях сцэнарыя быў доўгі і бюракратычна-пакручасты: ад малодшага рэдактара твор паступаў вышэй па інстанцыі – проста рэдактару, ад яго – намесніку галоўнага, Інзе, ад яе – галоўнаму рэдактару Камару, адтуль – мастацкаму рэдактару. На кожным узроўні ішло скарачэнне, адсячэнне, адсейванне. Нарэшце сцэнар дабіраўся да гендырэктара Хрушчанкі, які не чытаў зусім, а накладаў рэзалюцыі: на рэдсавет, вярнуць аўтару, купіць ідэю або, вельмі рэдка – запусціць у вытворчасць.

Інга зайшла ў кабінет, набрала нумар, звыкла пачула “пакіньце паведамленне на галасавую пошту”. Пасядзела ў задуме, апамяталася ад уласнага чыху і зразумела, што сёння не зможа прымусіць сябе нават разгарнуць якуюсь папку. Яна рашуча, нават сярдзіта сабралася і сама паехала да гэтага Лагуна. Каля інтэрната ледзь удалося прыпаркаваць машыну. Во студэнцтва пайшло. У вестыбюлі ёй насустрач з-за стала падняўся вахцёр – адстаўнік, пенсіянер, нібы паўстаў з часоў яе маладосці. Цюцелька ў цюцельку такі ж быў у часы яе вучобы. Калі яны нарэшце перавядуцца, калі ўжо абарвецца іхні род, перапыніцца іх дынастыя. Ёй падалося, што ён з двухсэнсоўнай усмешкай, адкрыта пахабным позіркам акінуў яе з ног да галавы. А калі спытаў: да каго, голас быў ліслівы і ліпкі. Раптам ёй, чаго з ёю не было даўным-даўно, стала лёгка і смешна. Ад таго, што яна, дарослая, адчула даўно забытае студэнцкае трымценне, нібы перанеслася на паўтара дзясяткі гадоў назад і вось прабіраецца сама ў забароненую зону ці хоча незаконна кагось правесці. Вахцёр назваў нумар пакоя. Яна знайшла і пастукала. Маўчанне. Яна піхнула дзверы, якія аказаліся незачыненымі, і ўвайшла. Блочная сістэма пакояў, таму і не чуваць было стуку. Да таго ж жоўты папугай у клетцы спяваў, як умеў. Больш нікога не было. Яна агледзелася. Балкончык, санвузел. Два ложкі, дзве тумбачкі. Не сказаць, каб па-спартанску. Малады чалавек увайшоў у пакой з балкона, трымаючы ў руцэ пачак цыгарэт. Гадоў на пяць старэйшы, чым на здымку з Фэйсбука. Ну, пачынаецца, падумала яна. Абсалютна непадобны. Аватарку іншую паставіў? Усё ж яна, адчуваючы ніякаватасць нязванай госці, паспела вымавіць падрыхтаванае:

– Добры дзень, я вам званіла, чаму вы не прыходзіце?

І толькі тут да яе дайшло, што гэта можа быць не ён, не адзін жа ён жыве ў пакоі.

– Мне ніхто не званіў, – неяк развязна і разам з тым ветліва сказаў малады чалавек. – Але я быў бы не супраць. Сядайце, калі ласка.

Яна адчула палёгку ад памылкі. Неўзабаве ад гаваркога суседа пад чырыканне папугая яна даведалася пра гэтага Лагуна ўсё, што трэба: ціхоня, сірата, падпрацоўвае, апошні час мала жыве ў інтэрнаце, што справы яго дрэнь, ледзь ліпіць, бедны, але ганарысты, вучобу заваліў, але армія на носе, гэта разумеюць, таму і цягнуць яго, каб не псаваць хлопцу анкету і жыццё. Любіць кіно, здымаўся ў масоўцы, хваліў рэжысёр.

– Я вас вельмі папрашу, – на развітанне сказала яна, – перадайце яму, каб сам патэлефанаваў абавязкова.

– Без праблем.

Не паспелі зачыніцца за ёю дзверы, як сусед набраў Лагуна: “Ну, ты малайчына, – заявіў, прыцмокваючы. – Дабіўся-такі свайго. Такая дама прыходзіла… З самой кінастудыі!”

Лагун быў на сваіх кошыках у дзённую змену. Навіна ўжо не застала яго знянацку. Пара, вырашыў ён і, папрасіўшы начальніцу падмяніць яго, пайшоў на кінастудыю. Калі Інга вярнулася, ён стаяў каля дзвярэй яе кабінета. На гэты раз яна, яшчэ не сказаўшы ні слова, адразу пазнала, хто гэта. Хлопчык-анёл, з саламянымі валасамі, блакітам у вачах, вушаты, худы, хоць і па-падлеткаваму выцягнуты, з чыстым нявінна-наіўным тварам, з па-вясковаму апушчанымі рукамі, як у людзей, якія фізічна працуюць.

– Чаму вы не адказваеце на званкі?

– Нумар памылкова апынуўся ў галасавой пошце, – хрыпатым падлеткавым баском адказаў ён, падняў на яе вочы і – пачырванеў. Ён ўмеў чырванець! “Сцоцкі класненькіе”, – успомніла Інга ранішняга ямала-ненца і ледзь стрымала смех, адвярнулася. У кабінеце запрасіла яго сесці, стараючыся непасрэднасцю раскаваць яго.

– Сядайце. Не трэба быць такім сарамлівым.

Ён прысеў. Усе прыгатаваныя ёй словы вылецелі з галавы. Надта ж ён быў не падобны на хітрага, закаранелага плагіятара.

– Вы ж гэта самі напісалі? – не столькі спытала, колькі сцвердзіла яна.

– Напісаў? Сам.

Вушы ў яго на святле пунсавелі.

– Вы былі на моры?

– На жаль, не. – І дадаў. – Не меў матэрыяльнай магчымасці. Я сірата.

– Гэта я ўжо ведаю. Аднак вы, ніколі не быўшы на моры, здорава яго апісваеце. І ўсё астатняе. Скажыце, а як вам прыйшоў у галаву сам сюжэт? Адкуль у вас такі вопыт?

Ён дастаў з кішэні смартфон.

– У асноўным з інтэрнэту. Усё ж гэта даступна. Цяпер нават лепш нідзе не бываць. Вастрэй будзе адчуванне.

Падобнае раніцаю казаў яе муж. “Так і ёсць, – падумала яна. – Не свае словы кажа. Навучыў нехта”.

– Скажыце шчыра: нашто вам гэта?

Ён падняў на яе сінія нявінныя вочы.

– Навошта вам быць сцэнарыстам? Вам хочацца перамог, прэмій, фестываляў, славы, лёгкага жыцця? Я таму захацела пазнаёміцца з вамі, каб вызначыць, у вас гэта сур’ёзна, ці так сабе?

– У сэнсе – ці сур’ёзна гэта ў мяне? Так. Сур’ёзна.

Яго няспешная, крыху тармазнутая рэакцыя падабалася ёй. Калі гэта і не ён напісаў (а гэта не ён, канечне), у плюс яму, што даволі ўдала маскіруецца.

– Вы ж разумееце, што ваш сцэнарый наўрад ці можа перамагчы на конкурсе.

– Разумею.

– І вы так лёгка з гэтым згаджаецеся? Не збіраецеся змагацца?

– Я не чакаў, што будзе так складана.

– А чаго вы чакалі?

– Не ведаю.

– А вы не спяшайцеся так адразу здавацца. – Ёй нават неяк прыкра стала. – Чаму вы не хочаце спрачацца, адстойваць? Яшчэ раз паўтару: у вас харошы сцэнарый! Цікавая прырода! Жывыя дыялогі. Можна сёе-тое абдумаць, падправіць, пагаварыць. Не будзьце такім кісялём!

Ён маўчаў. Яна змяніла тон і нечакана для сябе спытала зусім не тое, што хацела:

– Раскажыце пра сябе. Я з Фэйсбука ведаю, вы з Акцябрскага родам? Я прыязджала ў вашыя мясціны. Мы не маглі бачыцца?

– Маглі. Я здымаўся ў эпізодзе.

– Цяпер зразумела, адкуль у вас любоў да кіно. Такая рэч, што ўцягвае. Альбо любоў на ўсё жыццё, альбо нянавісць.

Яна казала ўсё гэта і адначасова прыслухоўвалася да сябе. З ёю, як толькі яна яго ўбачыла, пачало адбывацца тое самае, што і пры чытанні яго сцэнарыя, і пры паездцы яе ў інтэрнат – нібы працягваўся той дзіўны настрой лёгкага суму, развітання, настальгіі па нечым далёкім, даўно – так даўно, што яна думала, назаўсёды – страчаным. Ён усё больш падабаўся ёй менавіта сваёй закамплексаванасцю, сарамлівасцю, старамоднасцю, нібы не з гэтага веку ўзяўся, а з мінулага; падабалася яго ўменне чырванець, яго ветлівасць, несапсаванасць, наіўнасць; было ва ўсім гэтым нешта звычайнае, чалавечае, і ад таго надзвычай сімпатычнае, якое так не вязалася з кіношнай атмасферай, дзе не было нічога натуральнага, сапраўднага, а была адна гульня, акцёрства, бутафорыя, панавалі падхалімства, нахабства і барацьба за выжыванне. Гледзячы на гэтага хлопчыка, размаўляючы з ім, Інга з сорамам разумела: яна не тое што адвыкла – яна ўжо нават забыла, калі апошні раз сутыкалася з такім. Ёй нават не хацелася з ім развітвацца. Акрамя таго яна бачыла, што ён не надта верыць ёй і не збіраецца нічога даказваць і адстойваць.

– Дайце мне слова, што вы не расчаруецеся.

Інга да гэтага сядзела нага на нагу, прасачыла за яго вачыма і прыбрала ногі пад стол.

– Заўтра… не, лепш паслязаўтра я вам пазваню. Дамовіліся?

Лагун выйшаў з кабінета бокам, з апушчанай галавой. Але паспеў уважліва разгледзець яе. І ў сваю чаргу падумаў: “Дык вось ты якая, палюбоўніца бацькі! Але як жа яна так здорава трымаецца! Ну і вытрымка ў яе. Нібы нічога не ведае. Яна ж ні рысачкай сябе не выдае”. Мог бацька ў такую закахацца? Здраджваць з такой? Мог. Магла такая пазваніць і тым самым забіць? Магла. Ці… не магла?

Гэта быў зусім новы паварот яго думак.

Цяпер, пасля сустрэчы і размовы з Інгай, яго ўпэўненасць у яе віне пахіснулася. Можа, выпадкова? Мо яна не хацела? Мо яна ўвогуле не вінаватая? І не ведае да гэтага часу нічога? “Нават таго, што бацькі ўжо няма на свеце”, – падумаў ён. І потым: бацьку ж зусім неабавязкова было расказваць ёй сваю біяграфію ці нават называць сваё прозвішча – ён мог назвацца кім заўгодна. І яна проста не здагадваецца, што я яго сын. Было і яшчэ сёе-тое. Падалося яму, што заўважыў ён у яе вачах той самы, такі знаёмы яму, агеньчык. Няўжо і яна? Як усе?

Вось як далёка зайшоў у сваіх думках Лагун.

Неахвотна, праз сілу, ён зрабіў кароткі званок-справаздачу дзеду Вечку; сказаў, што хвалілі, перазвоняць.

– Дык гэта ж здорава! Ты правільна робіш усё. Памятаеш, я казаў: сцэнарыст – самая бяспраўная істота? А з табой вунь як носяцца. Усё ідзе па плане.

“Па чыім?” – падумаў Лагун.

А ў Інгі тым часам, хаця і больш пытанняў, чым адказаў, засталося пасля знаёмства, саспела канчатковае рашэнне. Яна, вядома, дасць яму першае месца. Заставалася толькі атрымаць подпіс гендырэктара Хрушчанкі – фармальная працэдура, бо ён адразу запэўніў, што цалкам давярае аўтарытэтнаму журы, самае большае – прабяжыць вачамі сінопсіс. Паколькі сёння быў панядзелак, а па панядзелках Хрушчанка на працы не бываў, яна са спакойнай душой паехала дадому. На пытанне мужа: “Ну як?” – адказала:

– Баюся, я памылілася. Ты меў рацыю – гэты хлопчык сапраўды аўтар. Я вырашыла даць яму першае месца.

Яна расказала пра сустрэчу, прамаўчаўшы, што ездзіла да яго.

– І як ён табе? Спадабаўся? – раптам спытаў муж панылым голасам.

– Перастань. Ён сціплы. Бедны. Сімпатычны. Сірата. Я нават ездзіла да яго, – усё ж не вытрымала.

– Ты ездзіла? Навошта?

– Я ўжо шкадую, што сказала табе. Зрэшты, можа хоць такім чынам дачакаюся ад цябе рэўнасці.

На самой справе Інга пацвельвала яго. Надта ж спакойныя, ідылічныя, руцінныя былі адносіны паміж імі, і ў гэтую стаячую ваду калі-небудзь хацелася кінуць камень. Хай хоць так раўнуе; рэўнасць, асабліва ў пачатку, гэта домыслы, фантазіі, гіпотэзы, – творчасць, словам. Тым больш, калі шчыра, што прычыны для рэўнасці былі. Хлопчык сапраўды ёй спадабаўся; больш за тое – ёй нават падалося, што і яна яго цікавіць больш, чым сцэнарый.

Не, не – нічога лішняга. Калі б, не дай бог, штосьці здарылася, гэта была б катастрофа. Вельмі лёгка ўсё страціць. А траціць было што. Жылося ёй добра, нават вельмі добра і лёгка. Дом, утульнасць, супакой, усё такое ціхае, знаёмае, і ад таго ўпэненасць, што і далей будзе так, як заўсёды. Сняданкі і вячэры, добры, разумны, хоць і надакучлівы муж.

Тады аб чым яна цяпер марыла? Ці не пра вясну? Не пра маладосць? Не пра каханне? Час быў самы спрыяльны – красавік, сярэдзіна месяца, сонца, трава, дзьмухаўцы.

Яна ўздыхнула і падумала, як увогуле цудоўна было б жыць, каб не алергія, а яшчэ больш – каб не гэтае адчуванне незавершанасці, няскончанасці, недаведзенасці да канца: і на кінастудыі, і дома, і ў душы. Увесь час як бы не хапала нейкай адной маленечкай драбязы, але без якой усё складвалася не так.

Гэтае адчуванне было з ёй заўсёды, вось як нібыта маланка бліснула, і чакаеш грому, ужо нават адкрыўшы рот, каб не аглухнуць ад раптоўнасці. А грому ўсё няма.