Текст книги "Новая прусская хроника (1394)"

Автор книги: Виганд из Марбурга

сообщить о нарушении

Текущая страница: 14 (всего у книги 22 страниц)

Rex quoque Kynstud in perturbato animo cum ingenti mullitudine stetit juxta Mimilam, Algard similiter cum suis Bay[122]oribus et Smyrdens prope Nergam et consiliantur et disponunt se celeriter, quomodo castrum ab hujusmodi impugnationibus absolverunt. Interim magister Wynricus cum suis preceptoribus prudenter meditatur; quomodo proscriptores fidei et cruris compesceret et domum funditus everteret, et inito consilio fossam implet et suppositis stucturis eque altis, per quas sui poterant intrare domum. Quod pagani considerantes, trabes extenderunt de muro ne pons cadens, inferius situs, impediretur. Unde pagani die noctuque impugnantur nec poterant habere quietem: fortiter tamen se defendebant in christianorum prejudicium; descendunt quoque cum structuris et propugnaculum prope Nergam, de quo magna dampna cum telis fecerunt, quam magister Marquardus sic disiecit quasi folia tilie in nergam, et ita superbia eorum fuit distincta (?). Tandem Pruteni et Almanni celeriter veniunt in propugnaculum quoddam et quandam domum succenderunt et ceperunt murum castri infringere. Superveniunt quoque pagani de muro castri in defensionem antemurale, cum murum christiani iam adeo debilitaverant, quod etiam cum paganis ruebat in terram et supervenerunt christiani eos, volnerant et occidunt, aniemurale sic vincentes sicque compulsi sunt pagani serpere in domum. Christiani etiam ibidem perierunt quidam cum paganis in domo et nemo evasit incidens, igne consumpti, Almanni cum furore currunt in pressura et tunc advocatus de Morun[124]gen combustus fuit, Joh. de Czeno Almannus et duo fratres; vexillum de Elbingo similiter combustum est. Quidam eciam peregrini ab igne sunt offensi. Comes vero de Sponheim cum vexillo suo viriliter aggreditur castrum, post hunc sequitur vexillum ordinis, comes Gerhardus de Wirneborg et duo de Honloch cum aliis peregrinis comprimunt, post hoc vexillum sancti Georgii, quod tenuit Georgius de Hirtenberg, qui sequebatur vestigium Ragnitorum. Marschalkus vero in officio sollicitus, omnia sub bona servavit custoduia, machinas etc. Frater Marquardus novam machinam in primum erexit locum, qua mediante murum castri jactibus horridis disscidit, quod cepit cadere. Attediati tamen omnes fuerunt in exercitu de longa stacione at fatiga, que iam duraverat 14 diebus. Magister vero cum consultacione preceptorum proposuit cum impetu attemptare et aggredi. Nam juxta murum in igne ordinati fuerunt murarii, qui ipsum fregerunt. Incole ab intra restauraverunt, ab extra a christianis propulsis. Tandem in die palmarum fratres castrum circumdederunt undique, sperantes posse pertransire foramen, quod cum artificio suo magister Marquardus de Marienburg fregerat, per quod christianis sagittis multa mala facta sunt, Introitum quorum potenter defenderunt. Consultacione habita magister conatur foramen amplia[126]re et die noctu jussit laborare usque in feriam sextam parasceve. Quod cum Kynstud vidisset, vocavit magistrum, et sub mutuo salvo conduclu sibi, loquuntur, dixitque magistro: Si ego essem in domo, nunquam earn obtineres cum omnibus tuis. Cui magister respondit: Quare equitasti de domo, cum nos.videres, et respondit; quia mei non habebant caput; ideo mansi aput eos, et ait magister: Si tibi opus fuerit, accipe de tuis, quotquot vis et ascende liber domum. Speramus enim in domino, quod non poteritis earn protegere nec retinere. Et Kynstud ait: quomodo potero ascendere, cum campus sit circumseptus et circumfossatus. Cui magister: promitte mihi, quod velis mecum bella-re, volo planare terram et septa deponere. Nec respondit ad hec rex, et magister: si non habet rex amplius verba nobiscum loqui, transeat ad custodiam suorum.

Interim quidam rutenus nomine Michael venit de domo, adducens mensuram sagittarum, vulgariter selpschosse. El quidam Bayorum nomine Gilgut Genehutte retulit, quomodo in castro angustias ferrent magnas et sine tedio fabricarent tela etc., sperantes domum defensare. Magister cum suis habita consultacione equealtam structuram posuerunt ad foramen et succendunt earn et carpentarius, rector operis levavit earn ad casum pereclitatim ad domum nec poterant exire proter acervum petrarum muri, et structure, que adeo arsit, quod nec extingui pote[128]rat a paganis, quum dominus forte voluit, ut sic ea die morierentur, qua Christus pro nobis passus est. In vigilia Pasche ordinatum est, quod dictus magister lignarius cum suis aliam structuram in eundem locum equealtam poneret. Quam commendator de Brandenburg locavit et alia opera cum suis custodivit et vidit murum paulatim ruere de ictibus arietis et de structuris. Konigisburgensis commendator cum 80 viris custodierunt murum, quos nec voluit dare ad sortem, sed jussit eos fugere, ne murus in eos rueret. Cecidit tamen dono Dei sine periculo christianorum, qui sic sunt salvati. Exercitus huius casum viens leti concurrunt; frater Ortolf venit simul cum suis de Brandenburg ad foramen et communiter omnes cum paganis in domo confluunt. Et similiter venit marschalkus et revocat populum regredi propter foraminis artitudinem, quum nemo potuit prohibentibus paganis, introire. Postea pagani, videntes nullum subsidium sibi advenire, cum christianis ligna et pynum comportarunt, christiani ignem jecerunt in domum, quod etiam extingui (poterat), nec etiam christiani abire poterant, sed perierunt ibi cum paganis; in tanto periculo mortis domus cecidit. Aliqui paganorum cucurrerunt ad portam contra Nergam sitam, ubi commendator de Ragnita frater Hinricus eis progressum prohibuit. Frater vero Borghardus de Mansveld pugnat contra [130] eos, qid e muro fugerunt, quosque reperit occidit, preter Waydot filium Kynstud, qui captivatus est cum 36 paganis. Etiam 600 sunt occisi, ceteri igne consumpti, multique suffocati sunt in castro et ita in numero sunt occisi 3500, de christianis 200; unde christiani ceperunt letanter cantare hoc laudabile carmen in vulgari: Cristus surrexit, concludentes in vulgari: nos omnes volumus letari, pagani sunt in omni репа, Kiriel.

Нас tempestate amho dicti reges erant in cacumine montis, omnia conspicientes cum merore, nec poterant prohibere, sed supplicarunt magistrum, quatenus dignaretur captivos dare in scriptis, quod cum marschalko factum est et per suum notarium regibus numerum et nomina significavil et tantum in numero fuerunt 36, unde reges magno dolore urgebantur et fletu, quum nec unquam tanta dampna tulerant. Magister vero cum suis multo gaudio perfunditur in laude divina. Rex etiam territus fuit valde per aprum silvestrem in vigilia pasche. Item ad honorem magistri, marschalci et episcopi sambiensis quidam de paganis destinavit 12 porcos pingues et unam vaccam macram in bono animo, dicens: quod si domi fuisset, carnes ferinas sufficientes destinasset, et petiit, ut hec gratanter suscipiant. In die pasche mane conveniunt ad missam, quam celebravit dominus Bartolomeus, episcopus sambiensis, et fecit sermo ad populum et hor[132]tatur ad laudem Dei, cantans more solito illius festi in magna letitia. Indulgence quoque ordinis sunt pronunciate et communicantur, suscipientes ab episcopo benedictionem. Deinde quilibet in locum suum transiit, in leticia manducantes, et peracto prandio clangore buccinarum populo concitato, magister cum suis transiit ad muros castri, qui adhuc in parte stetit, substratus lignis, quern deducunt ad casum ea die, in feria secunda. Marschalkus fecit fossam deorsum in Mimilam ad insulam usque. Pagani videntes recessum christianorum, currunt ad septa et confringunt ea, insequentes cristianos, sperantes posteriores posse molestare; sed divina protectione salvi abierunt, et pontem deposuerunt, qui supra naves factus erat. Tandem marschalkus precepto magistri cuilibet dedit navem suam, in qua completa missa, quilibet tute ambularet; unde peracto prandio in jubilo moverunt naves. Sed Pistenses et Welinenses talia videntes et ceteri circumsedentes pagani concuciuntur terrore nimio, mirantes de tanta victoria cristianis a Deo concessa.

Caput XII

Anno 1363. Wynricus magister, frater Lupus Beldersheym magnus commendator, frater Henningus Scindekop marschalkus, frater Ortolfus de Tyre, hii et ceteri peregrini pergunt ad insu[134]lam vulgariter Gotis, in qua Kynstud fortalicium consruxerat, quod funditus igne demoliuntur, similiter et pontem. Magister tandem cum exercitu de Welun convertet se versus Pisten castrum, quod penitus exussit; facto prandio navigio venit in Welun septa ibidem combussit, ubi circumfodiunt se fortiter; machinam erigit, qua impugnat impetuosis iactibus castrum et in quarta die vicit. Gastot ibidem capitaneus perturbatus optat loqui cum magistra et marschalkus dedit paganorum. Capti quoque 500 et vinculati. Quinta die revertitur de stacione et quidquid ei occurrebat aut capitur aut occiditur.

Nec longe post magister cum predictis preceptoribus aliam reysam statuit cum ingenti copia, in qua fuit Bartolomeus episcopus sambiensis, dominus Rupertus dux bavarie et multi milites forfes etc. Wynricus magister statuit stacionem suam in superiori loco, dux dictus in medio in conspectum paganorum, et procedunt celeriter in terram Eroglen ad devastandum omnino earn. Sollicitudine inpiger marschalkus preparaverat vias et in die sancte Agnetis intrant et inveniunt incolas avisatos; nec tamen postponunt cepta, sed in quinta die fecit marschalkus intrare [136] terram Parvern, que non fuit avisata, quum incole non crediderant, quod in 5ta die tantum spacium pertransire potuissent.

Eodem tempore multi paganorum ceciderunt occisi et captivati, in quo conflictu fuerunt de Ragnita, de Osterode etc. commendatores. Consequenter sursum ad 3 miliaria intrant terriculam, que fortiter circumsepta erat vepribus etc. et tamen fratres septis destructis comburunt et predantur terrtculam sitam prope Labimo et revertuntur ad magistrum, qui cum toto exercitu convertit se ad viam, quam fratres de Ragnita precesserant, venitque super ticiones, omnesque occurrentes sunt deleti et varia dampna paganis intulerunt. Post hec intrant simul Labimam terram, in qua pernoctani et comburunt totam, deducentes viros et mulieres cum pueris, aliis interfectis. Sequenti tercia die magister intrat terram dictam Zeymen lithwanice, quam similiter destruxit. Ignis qiioque, qui factus est in Zymen, visus est a fratribus Lyvoniensibus, qui eciam hostiliter Lithwaniam invaserant, more predicto exercitibus tamen divisis. Supervenit quidam famulus nomine Hanke Paschedach, qui licet fuerit christianus et ante tempora famulus marschalchi lyvoniensis, diverterat se tamen ad paganos. Qui interrogatus de numero [138] interfectorum de Kawen, et in veritate respondil: duntaxat 350. Nec processit Magister post quartum diem, sed perstitit in loco, ubi comparuit commendator de Brandenburg cum 5 captivis dixitque, quomodo Lyvonienses essent in propinquo, et supervenit marschalkus Lyvoniensis cum vexillis, referens, quomodo in tribus diebus fuisset apu magistrum, qui in propinquo cum grandi exercitu maneret. Cui mandavit ui in profectum ordinis veniret ad eum, et conveniunt ad cenam, ubi in secreto prudenti consilio tractant, quomodo terras paganorum devastare possent et ab invicem decesserunt, placuitque Lyvoniensi in continent terram desolare. Sed magister noluit manere; proposuit enim intrare aliam terram paganorum et nisi 4 noctibus in terra manere voluit.

Post hec commendator de Ragnita duxit supradictum famulum Hanke ad magistrum Lyvoniensem, quern cum intuitus est, in ira dixit commendatori, ut eum secundum merita sua judicaret. Hanke peciit, ut non judicaretur, quum vellet eos ducere in locum, in quo possent invenire multos ad occidendum virorum et mulierum; sed tempus fuit nimis serotinum et jussit magister eum interfici.

Tandem Lyvoniensis magister a magistro Prusie convertit se ad exercitum suum amicabiliter, quern multi hospites de copia magistri sequuntur in Lyvoniam. Quinta die processit magister et preceptores in terram Swilone et ad aliam dictam Seten juxta Nergam sitas, et capiunt ibi quendam sanctum virum, qui promisit eis, se velle ducere in locum, in quo inve[140]nirent paganos multos de tribus erris collectos in unam copiam; unde Magister cum consilio preceporum ordinat commendatorem de Ragnita, advocatum sambiensem et multos commendatores culmenses, ut festinarent illo, quo dictus sanctus eos duceret. Post hec sexta die in vigilia Assumptionis procedunt ductu viri in terram Warlow ubi in silva vasta inveniunt populum de tribus villis, qui illuc de dicta terra fugerat. Avisatusque fuit magister et preceptores de populo sic fugitivo, de prima villa ad paludem et vepres, unde villa est combusta. Proposuerunt tamen missi retrocedere et verti. Sed commendator Hinricus Scenigen de Ragnita et frater Borghardus Mansveld animosus consilianitur et sequuntur virum sanctum et alii simul, et festinant inde per medium miliare, iuveniuntque duas villas, de quibus incole profugi facti sunt in eadem terra. Similiter de quadam alia villa, ut viderant. Post hec duxit eos in locum, in quo invenerunt fugitivos paganos, et disperserunt se hinc inde equitantes, quod tantum 8 viri manebant iuxta insignia ragnitarum, et capiunt viros, mulieres, pueros, et alios occidunt, illos vero deduxerunt. Et veniunt dicti preceptores missi ad magistrum nocte, qui tristis erat propter tarditum reditum eorum, unde omnes exhilarati sunt de reditu predictorum.

Post dicta magister et preceptores transeunt in Stayten [142] cum exercitu, deinde descendunt prope Nergam in villam Kalanten in terra Pastowen, in qua steterunt et hostiliter se habuerunt, villam dictam incinerantes, penitus desolantes. Deinde in octava die totus exercitus transiit in terras Pastowen, Gesowen, trans Mimilam cum terrore; et in loco, ubi Pisten et Welun pridem steterunt, pernoctabant inferius aliquantum iuxta defendiculum vulgariter Rense, et simul obsident castra, nilque ibidem egerunt. Nona die transeunt in locum, in quo victualia sua reliquerant, quum dominus eos multiplicibus spoliis, captivis virorum, mulierum etc. misericorditer ditaverat. Nec scitur numerus occisorum, sanique sunt reversi, ducentes secum Lithuanos ac rutenos.

In hyemali hac intemperie dominus de Hanow intrat Lyvoniam.

Demum in Xlma marschalcus convocat copiam de longinquis in obsidionem Garten, temptans eciam super rutenas. Anglici quoque cum eo et dominus de Hanov reversus est de Lyvonia propter dictam reysam, ad quam Anglici veniunt erecto vexillo sancti Georgii; unde de Hanow indignatus eos invadere voluit, sed fratres non permiserunt et committunt vexillum Theutuno domino Kun de Hattenstein et ita uniti transeunt simul cum hospitibus in Garten castrum et terram inavisatam, quam inhu[144]maniter devastant. Unde rex dictus Patrike loquitur cum marschalco, adducens secum mulieres cum pueris, cerevisiam cum medone propinantes more Ruthenorum.

Sequenti anno Kynstud dedit ei aliam terram, quia amicus fuerat ordinis, in terra Russie. In nocteque visus est gener Kynstud intrare castrum cum 300, quos in deserta detinaverat ad latrocinandum. Marschalcus retrovertitur, vastans circumcirca et permedium convertens ad Prussiam; quo dum salvi venerunt, captivos etc, diviserunt; quilibet suscepit partem suam.

Caput XIII. Wartenberg quomodo reedificatur

Ab nativitate Cristi 1364. in nativitate Johannis Baptiste Johannes Scriferod episcopus reedificavit opidum Wartenberg, personaliter cum preceptis suis stans in loco restauracionis, fidelesque consiliarii sui et secundo reedificatum est et perfectum, circumque sepivit palis vel roboribus cum fortaliciis ac propugnaculis fortioribus pristinis. Similiter quidquid exustum [146] fuerat, fecit reformari. Claustrum quoddam edificavit ordinis minorun fratribus.

Post dicta intervalla temporum Kynstut edificavit castrum in insula vulgariter Wyrgalle in opposito Nowesen vulgariter, quod Lithwani appellaverunt Novun Cawen, pontemque trans Mimelam, quern diligenter custodiebant. Magister vero, audito huiusmodi rumore, convocat preceptores, dicens, quomodo Lithwani reedificant castrum Cawen; quod videtur vobis faciendum? et ayunt: placet nobis, ut restaurata penitus subvertantur. Precepitque magister convocari copiam, qua collecta tempore authumpnali intrant per Mimelam in Lithwaniam et cum eis dominus Bartolomeus episcopus sambiensis veniuntque prope Trappen et magister consilio suorum fecit naves fossatis circumfodi et venientes in locum, ubi rex edificaverat et Dei dono pagani cito abierunt et ita cristiani insulam obtinuerunt in longum et in latum. Celeriter concludunt, domum velle vincere et victam incinerare. Habebant quoque duo propugnacula pagani in ponte in Mimela, de quibus proponebant se defensare; verum commendator de Ragnita navigio cum potentia venit, volens prohibere paganis, ut non possent fugere de propugnaculis quod videntes relinquunt propugnacula et fugiunt et ita castrum illico cum propugnaculis fuit exustum. Crastino marschalkus absque fatiga mane succendit castrum et funditus est exustum et paganorum insidie sunt frustrate. Magister cum suis [148] tranasivit de loco. Venit Kyustut merens propter huiusmodi dampna. Frater vero Hinricus Scheningen, commendafor de Ragnita, fuit presens; a quo rex intellexit, interrogans, quod vellent cum exercitu ire in Pisten et Welun; unde Kynstut festinus transiit in dicta castra. Magister cum preceptoribus et tota communitate descendunt Mimelam. Commendator de Ragnita, cum ibi venisset, acclamavit Regi, dicens: date vos captivum in manus magistri, dabitque vos super manum. Hiis auditis, pagani dixerunt: non poterimus eis resisere, et responderunt commendatori: Nos volumus descendere, nos quoque cum omnibus possessionibus dare in manus magistri, uxores, liberos etc. et de cetero non insidiari sed fidem suscipere. Commendator vero statuit eis diem deliberacionis, in qua reciperet responsum finale. Post hec sepedictus commendator de Ragnita transiit ad magistrum navigio, ubi erant alii preceptores, quorum nomina vocat historia et sunt prius sepe nominati. Qui omnes dimittunt regem cum paganis et prehabito consilio navigio descendunt, volentes in Pisten et Welun. Et mittunt commendatorem de Ragnita in Pisten, scrutari debile: an vellent domum dare. Postulavitque capitaneum, a quo querit responsum; qui dixit: nescio intentionem eorum. Statimque visi sunt discedere omnes et fugere. Et statim accessit commendator, domum funditus in cinerem vertit. Et revertitur ad magistrum. Et simul veniunt in Welun, ubi steterunt X. diebus, fitque machina, quam marschulkus convertit in latus suburbii, commendator Elbingensis cum 4 arietibus inferius et frater Ortolf impugnantes suburbium et machine transeunt sequenti nocte et planant suburbium dejicientes. Marschalkus suasit capitaneo, ut ordini se [150] subderent pagani, nec recepit responsa; sperabant enim, se posse defendere. Die tercia, dum viderent suburbium desructum, cucurrerunt celeriter et exscidunt antemurale et injiciunt ignem; Elbingenses in alio angulo succendunt partem domus, et flamma ascendit cum vento et crevit in inmensum.

Gastot capitaneus acclamans marschalkum, fratrem Henningum Scindekop, ut ob honorem et laudem, sicut deceret, eum captivum accipere dignaretur, quod fecit et misit eum in tentorium suum. Exercitus vero Gastot inlerfecit, quod valde displicuit marschalko, et cepit querulari de occisione eius. Nec quisquam poterat domum juvare etc. Pagani petunt discessum a domo, quia nec patuit eis locus fuge; unde ibidem sunt occisi in numero 100 cum schutis, qui in ea manebant et defenderant, vallumque suffodiunt et dispergunt. Interim Kynstut intrans Prussiam, et cum venisset in desertum, a piscatoribus, quos capticaverat, intellexit, magistrum cum suis duo castra Welun et Pisten omnino destruxisse et iam cum animi letitia domum redisse, nec voluit credere rex; verum cum victoria et captivis leli omnes sunt reversi.

In eodem anno in quadragesima Kynstut venit circa Iurgenburg ad partes Episcopi et incolis non avisatis pagani [152] hylares transeunt in Probestwalde vulgariter, 30 captivos deducunt et plura dampna faciunt christianis. Post haec in hyeme frater Hinricus convocavit a longe, quos voluit, intrans deserta, more latronum, infestat paganos cursu subtili et occurrentes paganos caplivavit signanter quendam Bayorem nomine Wayden et spoliavit eos in multis.

Deinde 12 Schalwen de Ragnita intrant solitudinem; eo tempore Kynstud ordinaverat 150 Lithwanos de villa Scholowen vulgariter, pro custodia viarum, quos dicti 12 cum clamore invadentes terruerunt et convertunt in fugam, plures ex eis vulnerando, spoliantes eos schutis et lanceis. Estimabant enim magnum adesse turbam. Ceterum Hinricus de Scheningen intrat terram Samaytarum non avisatam, quam igne et vulnere vastans. In reversione pagani pedestres et equestres insequuntur eum et angustiati fratres rapinam reliquerunt et captivati sunt fratres et dampnificati per vindictam.

Anno 1365. Kynstut intrans desertum venitque prope Angerborg nec invenit domi prefectum vel eius socium et impugnans castrum vicit et captivavit duntaxat 8 viros, qui eum defendere debebant. Eodem anno commendator de Ragnita advocatus sambiensis et peregrini presentes intrant Eroglen et ter [154] ram Pastowensem tribus diebus moleslantes, interficiendo, captivando et spoliando ei rapinam deducunt magnam. Commendator fuit de Mansveld, Rothoherus de Elner advocatus, comes de Warivig qui etiam per annum stetit in Prussia cum suis. Feria 6ta ante dominicam Exurge 4 reges sc. Kynstud, Algart, Paterky de Garten et rex Alexander in gravamen cristianorum intrant terram Schalweram in tribus exercitibus cum 4000 et vicerunt duo castra et incineraverunt, Caustriten etc., captivos educentes viros et mulieres, festinantque ad stagnum vulgariter Kurisch-Hab, in quo piscatores captivarunt, XIV. etiam equos commendatoris deduxerunt, festim redeunt ad regem prope Ragnitam leti, sacrificantes diis sanguinem thauri, et quendam vocabulo Hensel Neuwensteyn in ignem projiciunt et sacrificant. Alius frater devastavit terram Schalwischcensem et populus inibi dedit se Lithwanis numero 800, quos omnes captivos sexus utriusque secum duxerunt et ita redeunt ad patriam.

Post hec Wynricus magister cum preceptoribus et collecta copia in die Assumpcionis intendens castrum Wille obtinere, pertranseuntesque flumen vulgariter Neryne, in quo antequam vadum invenirent, camerarius magistri Sanderus est submersus. Intrantque terras Popparter et Slawegen, quos duobus diebus [156] devastabant et venientes ad Mimilam, facientes pontem, per quern transierunt, portantes res suas, equos vero transnarunt, descendunt tandem Mimilam ad locum navium et victualium et ascendunt terram. Accidit, quod quidam de paganis rex Butaw dictus cum Kynstut esset in expedicione, domi maneret et cum bayoribus suis et aliis et fratre suo Surwillo intraret desertum conductorem suum mittentes in Konigisberg, nomine Dirzsune, sed postea doluerunt, quum filium regis singulis noctibus in Cippum inclusit, qui postea Lithwaniam rediit.

Butaut rex cum suis venit in Insterburg, quern prefectus hilariter suscepit.Tandem Hinricus Scheningen duxit eos ad Magistrum, a quo omnes letanter sunt suscepti et honorati ab incolis Prussie, et veniunt in Marienburg, convocanturque preceptores et tractant simul, quando baptistna suscipere debeant. Et statuunt locum in Konigisberg magis congruum propter hospites Anglicos, comitem de Warwicq, Thomam de Offart; quidam eciam Almanni presentes erant, qui omnes letantur de horum contersione. Convocati eciam fuerunt Johannes episcopus Warmiensis et Bartholomeus sambiensis et multi sacerdotes etc. Multi quoque variis donis regem honoraverunt. Quibus peractis, Magister cum rege et preceptoribus parant se ad reysam in die Assumptionis. Demandatum etiam fuit, quod quilibet victualia ferret pro 1 mense ad minus, et ita intrant Lithwaniam in festo [158] dicto. Et cum exercitu intrant terram Gaysow, pertranseuntes grandem silvam, veniunt in terram Labuno non avisatam, occidentes et capientes, intrant tandem Curiam cuiusdam bayoris nomine Ywan juxta flumen Nawosen, in quo erat vadum, juxta quod exercitus stetit, dictusque Ywan per filium clamore magno a marschalco peciit, curiam suam salvari, ut marschalkus in ea in reditu possit hospitari; qui respondit: antique structure debent cremari et nove erigi. Tandem pagani, audito huiusmodi responso, festinant ad curiam, sperantes evadere; cristiani vero cum arcubus etc. Yvanum. captivant, paganos occidunt. Magister cum exercitu intrat Symen terram, que a cristianis igne consumpta est, consequenter contra Swintoppenses, quos similiter molestabant et Mirgenses eciam etc. Tandem veniunt ad castrum Wille evocantque capitaneum, putantes sic castrum obtinere. Magister quoque ait suis: de cetero a longe accedere volumus, ne decipiamur neque offen-damur, et circumbussit domum, rediens ad exercitum. De mane surgentes veniunt in erram Labunen, ubi omnia sunt vastata. Ad noctem 4 servi regis Butavi cum equis evaserunt et paganis proposium cristianorum notificaverunt. Post quintam diem procedunt, se parcientes juxta Nergam. Magister cum marschalko reysam fecerunt in digna laude. Ortolfus commendator elbingensis, Wernherus de Cristburg paganos [160] molestaverunt. Sambienses cum viris episcopi transierunt contra castrum Masgallen, de quo et alio similiter pagani cum verecundia fugierunt, relinquentes ea et dederunt et in cinerem redacta sunt cum omni suppellectili.

Eadem die dicti exercitus 2 ad noctem procedunt, in 7a die terras devastant circumquaque veniuntque ad pontem, cuius transitum pagani prohibebant et sequuntur cristianos et pons incineratus fuit; unde pagani letabanttir, sed in vanum, cristiani enim assumunt equos suos, et occurrentibus 500 paganis, eos commendator ad captivitatem invitat, ut vitam salven, et cum 50 viris eos invadit et in fugam vertit. Et revertitur nocte ad magistrum, qui de eius reditu exhilarescit. Et continuo in 8 die cum exercitu descendit juxta Nergam et varia dampna igne etc. fecerat. Nona per longum spatium terras flamma consumunt; decima magister et marschalkus etc. mane in Sloassen intrat, quam etiam exurunt. Post hec imponunt sellas navibus, leti pertranseuntes navibus, equos transnantes; tandem quilibet comprehenso equo suo et sella imposita, ignorantibus paganis, redeunt domum cum lelitia. Post hec pagani comportant exercitum et circa Nordenburg in longum et latum igne vastant; inavisati quidem erant; suburbium subvertunt, pecora transfigunt telis et ultra 30 captivaverunt, equos educentes: mulii eciam sunt occisi. Sic et prefectus de Hattenstein, et procedunt per silvam [162] Kyrnen contra Lesken et nil perficientes convertunt ad domum.

Eodem anno Kynslute fortiter impugnat castrum Johannis et obtinuit, prefectusque ibidem evasit ad cloacam cum suis; naves eciam steterunt ibidem, cum quibus dampna intulerunt, quas cum pino ei ligno conclavant, incendunt et sub cloacam ducun: per ventum vero ignis elevabatur in altum. Prefectus autem Johannes Collint se cum suis tractatibus salvavit de castro et igne comburunt. Proposuitque rex terram Girdawen depredare etc. Sed prefectus cum 12 equis in Nordenburg venit, habentes scuta et lanceas, galeas et erant 20 Lithwani (ante) inter vaccas, qui ut noverunt prefectum, fugiunt ad regem et in veritate dicunt: se armatos vidisse. Timuitque rex, terras esse avisatas et rediit in Angerborg, festinans domum. Prefectus rediens narravit, se in deserto vidisse exploratores. Prefectus nomine Ulricus Meyneger.

Eodem anno archiepiscopus rigensis, nomine Frivoldus, optavit perscripta a magistro Prussie, ut convenire possent ad tractandum de causa inter eum et magistrum Lyvoniensem. [164] Que cum a magistro et preceptoribus in Gdano tractata esset, sed non terminata, archiepiscopus Frivoldus obtinuit a papa Urbano litteras ad prelatos et clerum, in quibus magister lyvoniensis informabatur, ut secum archiepiscopo pacificaret et si nollet huiusmodi ammonicionem suscipere et sequi, extunc papa excommunicationibus etc. vellet eum gravare et artare. Quare magistri conveniunt, litteras huismodi tractant et examinant. Archiepiscopus eciam comparuit ibidem cum episcopo do Darpt nomine Johannes, de Lubek, cum aliis multis episcopis et nobilibus. Qui inter partes pro concordia laborabant. Primo Rigensis opposuit contra magistrum; et respondit magister ex parte ordinis. Sed magister Wynricus partes equavit et pacavit, sigillis et litteris confirmantes. Et quod tunc placuit magistro atque archiepiscopo, Interim crebrius est violatam, quum Rigensis Antistes non vivit sine lite. Eo tempore dux de Monte erat cum multis in terra, ad cuius nutum fit reysa navigio, et veniunt in Insulam vulgariter Gotis, in qua cum non possimt explere voluntatem suam, nec compescere paganos, transeunt in Gollandiam et pagani confluunt et impediunt recursum eorum ad naves. Prefectus de Girdowen cum suis Nassutis comprimit ad [166] navem, cui occurrunt cum 10 lanceis, bipennis et multis petris atque bambucis contra prefectum. Auxilio tamen Dei evasit manus eorum.

Accidit in Authumpno, quod rex Cracovensis visus est in Marienburg aput magistrum ad experiendum patrie statum; Magisterque eum, ut decuit Regem, suscepit, honoravit et aperuit cellaria, coquinas et ministravit ei necessaria et equis suis. Et stetit ibidem tribus diebus et letanter simul, et peciit Magistrum pro magno, quod nec dominis displicuit; libenter enim conspexisset domum supra cameras etc. et magister fecit aperiri omnia accepto collega suo jussit eum cum Rege ire et omnia contemplari. Quibus visis, seriose dixit Magistro: domine, vix traditus fuissem et nosco traditores, debebam vobiscum litigare, dicentes, vos victualibus carere. Sed modo video oppositum et habundantiam rerum etc., nec volo vobiscum litigare, nec mei poterant huiusmodi credere, quod vidi in hoc castro preter atia, que non vidi victualibus plena. Acceptaque licentia a magistro venit domum et amicitiam ordinis obtinuit, donee vixit.

Dux Guliacensis cum multis in Prussiam venit et in multis honoratus fuit; fit reysa propter ordinis necessitatem in terram Eroglen, in qua per noctem steterunt, bellantes cum Sa[168] maytis, relictis victualibus in flumen Roddan, reversigue invenerunt ablata victualia a Welunensibus. In crastino properant in Ragnitam, in continent post in Ynsterburg festinantes ad Prussiam; Mimila enim fuit degeatus.