Текст книги "Новая прусская хроника (1394)"

Автор книги: Виганд из Марбурга

сообщить о нарушении

Текущая страница: 12 (всего у книги 22 страниц)

Alii veniunt ad [28] Castrum Thorun. Sed illi de Cristburg ad castrum Lippa et ita secundum decretum magistri se in terra Culmensi diviserunt.

Post hec rex circumdedit opidum Schonensee, ut prius volens impugnare; Schonensee obsidetur; unde aliqui de suis ceciderunt in vallem, alii cum funiculis colligantur, et capiuntur etc; non valentes persistere in defensione, postea cum pressura conantur adire, unde mira acciderunt. Nam frater Hermannus de Oppin ibidem Commendator virili animo, nacione Saxo, Polonos invasit, et licet opidum vile fuerit, nunquam tamen valve ibidem fuerunt clause. Nam Pruteni exeunt et hostiliter sagittis, ictibus etc. Polonos invadunt et tentoria eorum etc. mutuo pugnant in 4 diem; 5ta die Rex cum parvo honore abcessit. Et convertit se contra Castrum Lippa, ubi rex Lokut obsedit fratres multos, sc. Lutherum de Wonsdorff, commendatorem terre, Guntherum de Swartzburg commendatorem de Cristburg etc. et cum stricta obsidione circumdedit castrum et fecit fieri machinas, arietes et huiusmodi propugnacula, quibus graviter eos impugnat; unde et Poloni pro victualibus hinc inde in terra circuiunt, quos fratres multipliciter perturbant, captivant et occidunt. Quare Poloni fortificantes victuarios suos, sic similiter et fratres fortius eis occurrunt, repellunt et cogunt ad fugam, unde sic multipliciter dampnificati, non habentes victualia seu pascua, esuriem gravem [30] sustulerunt, quod eciam fratres latuit. Rex vero tunc accersiri fecit de Castro fratrem Gischardum, et fratrem Ottonem de Luterberg, qui obtento salvo conductu veniunt. Eodem tempore frater Segehardus commendator in Grudentz, quo Magister generalis Wernherus de Orsla et Magister de Teuthonia et frater Eberhardus magister in Lyvonia in Castro Graudentz existunt, mittitur ad exercitum. Qui a Rege Polonie amicabiliter susceptus est et licet a multis annis hostiliter cum fratibas vixisset, tamen rex humiliter se habuit. Tandem frater Segehardus de Swartzburg cum rege dulciter fabulatur et ut Magister ad exercitum veniret, de mutua pace tractaturus, obtinuit. Magister venit ad Regem sub salvo conductu a fratre Segehardo petito. Nam Comes Wilhelmus ait: Ego personaliter cum meis conducam a Graudentz Magistrum ad Regem iocondo animo. Statimque ibidem in die sancti Johannis pax concepta est. Tandem redeunt ad sua de cetero non reversuri ad dampna ordinis et Castra a Polonis non sunt devicta.

Caput IV. De Eclipsi Solis

30 annis, ante dicta, XVII kal. Augusti, in die Apostolorum, post vesperas ante Completorium eclipsatus est sol, cuius forma destitit in multis viris ociosis, unde sol in medio prope [32] inerpositus lumine niger apparuit et extrema Candida ut aurum et duravit in terciam unius hore.

Hiis temporibus, cum 30 anni sapputarentur, gravis copia Prutenorum et paganorum intrat terram Cweren vulgariter dictam, in dominica Reminiscere graviter vastantes et depredantes, multos utriusque sexus educentes et pueros. Eodem anno in die sancti Benediciti, inter fratres et Cives Rigenses facta concordia seu unio, qui dudum divisi fuerunt et inimici, unde Cives cum omnibus suis civitatem, privilegia etc. Magistro subjecerunt etc.

Post hec feria 4ta in die sanctorum Viti et Modesti frater Eberhardus Mynheyr primum lapidem posuit ad fundamentum domus in Rijga apud sanctum spiritum et idem magister primus fundator eiusdem domus fuit.

Post hec anno 1331, XIII Kai. Decembris post vesperas vigilie sancte Elizabeth cepit Magister ordinate transire, more solito, quem frater Johannes de Gindorf, ex concepta malicia, quam gessit dudum in corde suo, propter correctiones, quas meritis suis exigentibus a magistro sustulerant, ductu, impulsu maligni spiritus, cultello transfixit caput eius in Transitu. Nec [34] mora propter hoc forefactum incarceratur, ubi in dolore vitam terminavit. Tandem preceptores honorifice corpus magistri in Marienwerder, ut decuit, tumularunt.

Caput V. Luterus Magister diffidit Polonis

Post obitum dicti Magistri preceptores de Almania, Romania, Lijvonia conveniunt in Prussiam. Anno 1332, elegerunt fratrem Luterum ducem Brunswicensem in Magistrum generalem, dominica Invocavit. Sub quo inter ordinem et Polonos gravis dissensio bellicosa orta est. Legalos enim suos misit in totam Almaniam, promittens salaria pingvia volentibus ordini sub venire. Traxit quoque originem litigium tale, quia tempore Wernheri dicti factum est grande convivium et fecit castrum Kirsmemel, cum multis probis viris comburi, quod cum multis expensis fuit construcum; unde unus fratrum, ut supra, post eundem interfecit, dum exiret capellam juxta porticum. Anno 1331. Kal. Julii diffidatio facta est inter Polonos et ordinem in die sancti Johannis baptiste; unde Rex Johannes de Bohemia cum ordine consilia querit, eo quod dictus magister cum Rege Locuk, belligerare proposuit, et in die exaltacionis sancte crucis condixerant convenire prope Kalis. Sed Magister domi mansit, mittens The[36]odoricum de Oldenburg, marschalcum, Ottonem de Luterberg, etc. qui vices magistri suppleverat. Nam et eodem tempore multi peregrini de Anglia advenerant Thomas de Offart Comes etc; tandem fratres cum copia trans Wislam transeunt et multa mortalitate, incendio et vastacione terram consumunt et post breve tempus festinant ad opidum Frienstad, quod igne destruxerunt. Nec descenderunt de equis, populum occidunt, capiunt et rapiunt predam magnam et Polonos in fugam convertunt. Castrum impugnantes, quod vi obtinuerunt, in quo senes et juvenes occidunt et captivant et igne consumunt. Post hec ordinacione fratrum et unione eorum Castrum unum cum 5 opidis vicerunt, Pijsor, cum Benyn, Weinin, Vrienstad et Strodam, Pobeditz et Polesitz, Bidgustiam, fratres obtinuerunt et in huiusmodi conflictu unus sacerdos fuit interfectus per quendam regulum, de quo forefacto gloriabatur; unde fratres cum infinita rapina, ipsis a deo data, festinant in Kalis, in cuius medio, in villa castrametati sunt, exercitus quidem eorum medium miliare occupabat. Tandem Marschalcus mittit 3000, ut temptarent, si aliqua astucia castrum forte possent obtinere, qui cum menia vidissent, pedestres viriliter impugnant, et vincunt, in quo aliquos occidunt et aliquos capiunt.

Demum transiit marschalcus et statuit rex bohemie dietam certam ante opidum Kalis; quo cum marschalcus venisset, non [38] invenit Regem bohemie ut putabat, sed prestolabatur 5 diebus, Interim variam miliciam exercebant, nunc pedestres, nunc equestres ibidem fratres. Et quia rex non venerat, indignati sunt, festinant ad Gneznam, ubi requiescit sanctus Adalbertus. Quo marschalcus misit copiam hominum, ut occulte possent reliquias sanctus deportare, fratres quoque Summum intrantes, nec reliquias invenientes, quum per Canonicos alibi occultate erant; unde fratres circumdant civitatem et altera die obtinent et omnes circumcirca ab eis sunt occisi et captivati.

Deinde occupant nocte Konyn. Quo ex sorte Rex cum exercitu venit, ne cognovit ibidem fratrmn exercitum. Sed et frater Otto commendator terre hoc percepit et cum marschalco et ceteris ob spem victorie festinat ad bellum et adhuc fuit dies clara. Rex vero Lokut, cognito huius exercitu, qui nec declinare a loco voluit, ipse abiit et fugit, curribus cum armis et victualibus onustis relictis, quos nemo custodivit, quos fratres potuissent rapuisse, nec aliquod bellum secum fuisset, nisi currus sic stetissenf, tandem vincuntur.

Post hec commendator dictus cum Marschalko etc. transeunt juxta flumen Nettze. Et Rex celeriter misit capitaneum suum explorare, an per bellafratrum exercitus posset molestari. Fratrum vero copia transiit ad oppidum Redsey; dum dies oriretur, frater Otto et frater Teodoricus dicti simul cognoverunt Lokut regis malum propositum, qui sequebatur fratres, quod non sperabant et per campos, silvas etc. fratres properant, proponentes obsidere [40] Brisik. Commotus vero Terre commendator cum potenti exercitu in Brisig et Marschalkus duntaxat cum 350 mansit cum multis prutenis. Нога autem terciarum surgunt nebule densissime, in quibus Poloni sequentes Marschalkum et valde propinquantes concurrunt et nemo de alio quidquam novit, sed et fratres cognoscentes exercitum hostiliter insurgunt et Poloni retrocedunt et se bona quiete ad bella parant. Marschalkus ordinat 5 vexilla. Rex similiter solutis nebulis 5 armavit vexilla et factum est crudele bellum Anno 1300. Nonas Decembris, in die Cosme et Damiani. Frater Otto de Luterberg, dictus Theodoricus etc. hostiliter persequentes hostes, ubi frater Ywan cum vexillo ordinis corruit, quia equus eius telo transfixus, nec qisquam poterat vexillum levare, quia conclavatum fuit et grave et fit clamor pro subsidio; unde Poloni huiusmodi videntes, putant exercitum fratrum debilem et circumdant fratres forti copia et in tali conflictu sunt captivali 56 fratres, qui sub bona custodia tenebantur inter fossata a Polonis. Rex querit, qui essent, et ajunt: sunt de teutonicorum exercitu, et Rex dixit, Exspoliate eos et transfigite omnes; et 56 fuerunt interfecti. Theodoricus marschalkus captivatus fuit et ceteri captivi fuerunt interfecti, quos nominat historia, sc. Otto de Wunsdorff, commendator magnus, de Elbingo commendator, frater Albertus commendator de Gdancz et ceteri tributum mortis exoluerunt. Kasymirus tunc Junior Rex fugit, Cracoviam, narrans, quomodo Poloni in bello succubuissent. Post [42] hec terre commendator cum populo venit, dummodo adhuc Rex ibidem maneret in loco belli, et dominus de Plawen in subsidium fratrum et fit novum bellum, in quo Rex vi pulsus cum suis a commendatore dicto retrogrediari (?); finito bello exercitus libens locum obtinuisset. Hie est videndum, quod fruter Otto terre commendator redemit Marschalkum captivum a vinculis in curru detentum et eum sic salvavit; tandem venit, ubi dicti fratres denudati et interfecti fuerant; quos sic videns contremuit et doluit, et in tali merore precipitavit de equo horrido clamore, vindictam huius postulans ab omnibus ordinem diligentibus, ut nemini parcant, precipiens omnesque interficiant. Pruteni vero perturbati sunt, dicentes: Nos volumus bene deducere captivos bonos, quibus nostros redimamus, qui graviler sunt vinculati, et respondit frater Otto: Ne sitis in hoc solliciti, sed dominus hodie dabit nobis multos bonos viros, quibus ab omnibus hostibus nostris nostros liberare possimus, sed omnes interficite. Unde frater Theodoricus dedit huius modi verba, quod communitas cepit 100. viros bonos, cum quibus omnes captivos suos redimerepoterant.

In hoc conflictu de fratribus manserunt et Prutenis bene 350., de Polonis 600 mortui, preter alios, qui numerari non poterant in campo ij miliare prope Brisik;) quo peracto Mathias [44] Episcopus Cujaviensis, pietatis opus agens, omnia corpora fecit numerari et ibidem sepeliri. Intimavitque magistra Lutero hanc suam pietatem, quam exercuit contra suos, quomodo scilicet 4200 minus 13 sepelivisset, quibus dominus miseratur, et ibidem construxit capellam, in qua pro defunctis deo oraciones porriguntur.

In festo sancti Martini Rex Joannes Bohemie, Rex Polonie adjunclis Ungaris proposnerunt, per salvum conductum cum fratribus domus teutonicorum concordiam ordinare seu pacem, Qua non ordinata, fratres cum concordi animo cum soldatis suis. sc. domino Poppone de Kokeritz et duce exercitus de Bergow et aliis statuunt transitum simul trans Wislam in Poloniam in feria 4a infra octavas Elizabeth et earn vastaverunt et in XIV. diebus revertuntur Soldati. Magister cum Commendatore terre trans Wislam in terram mittuntur soldati ad civitates.

Post hec anno 32. Magister et preceptores comportant grandem exercitum, inter quos Capitanei fuerunt dominus de Bergow, frater Guntherus de Swartzburg, dictus Poppe, qui transeunt in Brisik, ubi usque ad diem Pasche steterunt et tunc hora vesperarum graviter impugnant et hostiliter, quod eciam inimici desperabant et castrum cum opido fratribus tradiderunt.

Post hec transeunt in Leslaw, quod eciam circumcirca [46] impugnantes adeo, quod eciam se fratribus subdederunt. Et subjecte terre iste servierunt Magistro, milites at que clientes etc. Rex vero, comportato grandi exercitu, pertransiit Masoviam trans flumen Dribantz, proponens intrare terram Culmensem. Cui Magister, collecto magno exercitu, occurit et prohibuit, quod nec transire nec fugere valuit. Tunc erant quidam pii et honesti homines, qui toto conamine, ne tantus sanguis effunderetur, unionem inter partes statuerunt et deposita ira et omni rancore facti amici consenseruntque in arbitros ad pacem confirmandam manu stipulata, ordinacione divina, pacis datrice, secundum cuius placitum hec facta sunt cum Rege Wladislao etc., et notificata in dominica Reminiscere anno 1333. Quod Lokut Polonie rex, qui hactenus amaro spiritu fratribus dudum insidiabatur et occidit et a suis Cracovie est sepultus.

Post predicta eodem anno in profesto sancte Margarete tempore messis, dum populus in Cujavia sata meteret, hora vesperarum fratres cum multitudine gravi impugnat Castrum Patost, de quo aliqui retro deciderunt, sed et fratres obtinuerunt castrum tali condicione, quod Capitaneus cum sua familia libere in eo permansit, qui se dederat ad manus fratrum et filium suum in obsidem promittens Magistro et preceptoribus fidem firmam et adhesionem perpetuam. Post quod filius eius Casimirus, factus rex Cracovie, fidem et pacem cum fratribus tenuit nec in vita sua arma contra eos movit usque ad magistrum Winricum.

[48] Item in eisdem annis prope Carnisprivium de Lyvonia multitudo magna populi venit in Prussiam et postea converlit se contra paganos et cum eis Pruteni. Sed magister cum fratribus pensavit, quod huiusmodi transitus de cetero non induceret profectum.

Sequenti anno Magister Lyvoniensis cum copia gravi viriliter paganos dictos Santcore, quos vastaverat igne et cum rapina revertens et pagani eos insequuntur, sed cristiani convertunt se et de paganis ultra 500 occiderunt in octavas Laurencii.

Anno 1333. in die purificacionis fratres Lyvonienses cum fratribus de Prussia comportaverunt duas copias et terras paganorum vastabant et dampna multa intulerunt, in fugam converterunt et dispersi sunt in silvas idem pagani.

Anno 1335. Civitas Darpt secundo igne consumpta. Frater Lutherus de Brunswig Magister devotus in oracionibus et virtuosus multa memorie digna statuit et in bonis operibus finem clausit in Choro Canonicorum in Konigsberg, decimus octavus in ordine, Magister nobilis, quia dux Brunswicensis et prudens ecclesias frequentabat, vulgares libros composuerat. Sepius in Choro cantabat, quum notas novit dulciter modulare et signanter sanctissimam Elizabeth tanquam sibi specialem matronam devotissimis obsequiis et laudibus venerabatur.

[50] Caput VI. Theodoricus de Aldenburg eligitur in Magistrum

Eodem anno 5o Nonas May in die invencionis sancte crucis frater Theodoricus de Aldenhurg item eligitur in Marschalkum, Saxo nacione. Anno 1336. 3o Kal. April, idem Theodoricus fit Magister generalis. Hie merito cum frafribus deum laudavit, quum tempore suo multi principes etc. ei subveniunt, sc. Brandenburgensis, Comes de Namen, similiter de Hennenberg, quidam de Francia et Austria et alii multi bene compositi in armis, ultra 200 galeas habentes; unde Magister in dominica Reminiscere transiit cum eis in Lithvaniam impugnando Castrum Pillenen in terra Troppen, ad quod pagani plus quam 4000 de 4 terris confugerant. Pagani exercitum videntes perterriti sunt, desperantes de castri observacione, infinita bona in ignem projecerunt, se ipsos occiderunt, ubi, ut ayunt, quedam vetula pagana cum securi 100 ex eis occiderit et se ipsam post interemit. In tali conflictu pagani sic vulnerati multi hinc equitabant, unde Comes de Hennenberg ibidem bene se habuit in hoc Castro. Rex Lithevanorum quesivit vindictam in Prutenos, qui ignem, ligna [52] et lapides in castrum et regem iactabant. Rex tamen a suis clientibus cum schutis protectus, tandem terrore concussus, fugit in quoddam latibulum et conjugem suam transfixit et in ignem jecit. Pagani in tanta afflictione concussi inclinaverunt cervices suas et rex omnes occidit. Et sic in profectum Prutenorum et christianitatis Castrum Polenen destructum est, de quo captivos et rapinam ducunt magnam.

Post hec eodem anno Magister Theodoricus edificat Marienburg contra Paganos in Insula Romain inter Welyn et Beisten, quo consructo erexit quoddam foralicium; et tunc temporis flumen Memela poterat pertransiri, quia parvum, ibique pagani cum magno exercitu steterunt contra copiam fratrum et vi pepulerunt Magistrum de loco et sic domus mansit desiructa et non completa.

Anno 1337. plurimi peregrini principes at nobiles, dominus de Bemund cum filio fratris sui de Henegow et dominus de Bergow quidam eciam de Burgundia, Francia, Galicis, hii omnes milicie causa venerunt. Insuper in festo Epyphanie, Rex Bohemorum cum filio Hinrici ducis Bavarie fuit eciam ibidem, dux Wentzislaus filius Hinrici ducis de Legenitz, fitius regis Bohemorum, [54] Marchio Morawie; hie propter ulcera, que habuit, nequivit in trare Prussiam nec in terram Paganoriim, sicut optabat. Sed et Rex Bohemorum Johannes transiit ad coronationem conjugis sue, unde leti veniunt in Cuyaviam in Wladislaviam, ubi Rex hospites hilariter suscepit. Et ibidem a principibus et dominis pax firmata est inter Locut Regem Cracoviensem et Magistrum et ordinem et facti sunt amici. Litteris pax roboratur, ut placuit Regi Ungarorum in robur firmitatis.

Post hec, ut narratur, Poloni tanquam perfidi pacem violarunt. Postea dux Hinricus rediit cum multis Francigenis in Prussiam et aliis deo duce.

Intrante anno 1338. frater Theodoricus de Aldenburg, dux Bavarie Hinricus et alii multi navigio in magna copia veniunt in Lithwaniam in quandam Insulam prope Welym: ubi circumsepiunt se, duas domos ibidem erigunt, de quibus se defendunt, et aliam fortem domum erexit prope, in cuius propugnaculo 100 bellicosos statuit, sed et 40 animosos fratres cum totidem sagittariis ordinavit ad utililatem domus. Multos quoque Wytingos pro custodia et vigilia circum ordinat, preter Nathangos et Sambienses. Tandem duo maligni Wytingenses cum aliis descenderunt, Castrum volentes ipsum tradere in manus Regis, de quibus unus mansit, in malo propositio, in Castro vulgariter Beyorn vel Beyeren, quod regi tradere voluit. Idem dixit [56] Regi Lithwanorum, quomodo eadem domus esset lignea, minus bene compactata cum argilla etc. quod posset faciliter vincere. Socius quidem, aijt, meus exit et earn succendet. Quidam probus vir cognovit huiusmodi tradimenta, flens adiit domum et eos avisavit, dicens de traditoribus, unum esse in Castro, alium in Lithwania. Eodem tempore in festo Trinitatis dum domus dicta foret perfecta, Rex Gedemyn concepit huiusmodi sermonem traditoris et cum gravi exercitu, machinis, arietibus etc. circumdedit domum, XXII. diebus fortiter impugnando nec vincere valuit. Accidit, quod quidam frater Tilemannus de Sunpach magister sagittariorum telo igneo vexillum combussit et statim post paganorum regem de Tracken telo volnerat in collum inter scapulas, et mortuus est, suscipiens partem cum dampnatis et ita pagani post plurima dampna perpessa, cum scandalo abierunt.

Fratres quoque exeunt et machinas et alia relicta deducunt ad castrum, et dominus Henricus Bavarie ditavit castrum cum armis et victualibus necessariis, vexillo et sigillo.

Tandem frater Hinricus Dusmer marschalcus jussu magstri cum exerciti intrat terram Wenducken et hosfiliter devastat et occidit, bona rapuit, mulieres, pueros etc. captivos educendo.

Anno 1338. circa festum Assumpcionis Marie forti manu Lithwani cum Samaitis intrant terram tribus diebus vastantes. [58] Marschalcus dictus huiusmodi cognoscens, bellum cum paganis iniit in vigilia Assumpcionis in campo Galekouken et fit acre bellum, in quo 1220 pagani sunt occisi.

Anno 1339 in hyeme tunc valde frigida, magister Theodoricus obsedi Castrum Welym et impugnat et propter tedium fratrum reliquit domum et recessit cum palatino de Reno et suis. Eodem anno multas reysas fortes adornavit magister sepedictus.

Anno 1341. dictus Magister in profectum terre Prusie tres fecit vias amplas in terram Lithwanorum cum fossatis, quibus prohibuit (facilem) aditum inimicis et exitum. Tandem tanquam providus vir proposuit mittere legatos in Almanniam et vocare soldatos, principes etc. contra Lithwanos et ruthenos in eorum devastacionem, ne de cetero prutenos in tantum turbarent. In hoc proposito stetit per 6 septimanas; sed idem Magister in tarn arduis ceteris causis involutus erat, quod nequibat propositum ducere in effectum.

Anno 1340. dictus Magister Theodoricus, dives in virtutibus, cum consensu maiorum prelatorum, maturo consilio, eciam suorum preceptorum statuit celebrari festum beate virginis sanctificacionis sive concepcionis, qua digna fuit concipere dominum Ihesum Cristum.

Hoc tempore construxit idem magister pontem unum trans flumen Nogot prope Marienburg, per quern pontem omnes tran[60]sire potuerunt libere et equitare. Edificavit eciam duo Castra Gdantzk, Swetza, a fundamento usque ad menia itra et extra.

Anno 1341. non longe ante obitum Magistri Theoderici missi erant legati in Thorun a rege Locuk ad magistrum, sc. dux de Bunslow, Karolus et tercius venit de Archiepscopo Gneznensi adeuntque magistrum pro unione facienda.

Sic et filius Regis Bohemie Johannis, marchio in Moravia venit in Prusiam, cui in occursum venit Magister et benigne suscepit et honoravit. Qui eciam fuit in Thorun et tardavit ibidem. Et magister cepit graviter infirmari, et unio postposita fuit ad tempus. Et magister destinavit magnum Commendatorem et alios fratres ad Marchionem Karolum de Moravia, ut vocarent eum ad se. Quern, cum venisset, sedens in lecto, melioribus vestibus indutus peciit et ordinem commisit et fratres et reclinans se ad stratum bono spiritu obdormivit in domino in die sancti Viti Sepultus in Capella sancte Anne, plenusque fuit virtutibus et sapientia, ordinem ultra alios omnes exaltavit et promovit, multa bona statuit et ordinavit, pronus ad bona, tardus ad mala, dulcis erga suos, amarus inimicis, quos multis vulneribus perturbavit, signanter Lithvanos et ruthenos. Merita quoque eius digna omnibus laude diffusa sunt per universum. Cui autor optat requiem et premium cum beatis.

[62] Caput VII. Luteins natione Saxo, magnus commenaator, eligitur in Magistrum generalem Anno 1342

Tribus diebus anie epyphaniam hie cum Rege Boleslao perpetuam pacem in Cuijavia fecit in presencia et per media nobilium et venerabilium patrum Archiepiscopi sc. et Episcoporum Wladislaviensis, Poznanensis, Warmiensis dicti Hermanni, ex parte ordinis et aliorum nobilium.

Нес pax juramenis et sigillis perpetuata fuit et cum graciarum actione et laude dei ubique promulgata.

Anno sequenti idem magister cum Wilhelmo comie Hollandie intrat Lithwaniam, quam devastat duobus diebus et in multis dampnificat, terra enim habunda fuit. Sed propter inundacionem ex resolucione nivis et glaciei dissolute ortam compulsus est exire.

Ceterum in eodem tempore Magister Luterus cum accessu suorum preceptorum maturo consilio Castrum Beyerborg vulgariter dictum exustum et continuo ad 1 miliare inferius aliud erectum, quod eodem vocabulo, Beyersburg sc., est vocatum, sytu dun[64]taxat variato. Nam et Hinricus dux Bavarie petiit, ut tali vocabulo denominaretur sc. Beyeren, quod factum est.

De translacione terre Reveliensis a regno Dacie ad ordinem et causa eiusdem

Anno 1343. tempore magistri Luteri, dum Rex Dacie adhuc dominaretur in terra Reveliensi etc. Milites et clientes regis oneribus et fatigis incolas opprimebant, quod in gemitu et dolore nimio Magistro et fratribus querulabantur, signanter illi, vulgariter dicuntur Ystenses, Osalyenses et ceteri vulgares. Tanta quoque fuit eorum violencia, quod uxores eorum dehonestabant, virgines deflorabant, possessiones auferebant, et eis ut servis usi sunt. Quare Ystenses, Hargenses, Osalienses insurgunt contra eos et mittunt ad regem, querentes, an eos a tantis oppressionibus protegere velit, quum pocius vellent mori, quam sub tanto jugo degere et nisi absolverentur, conqueri vellent deo et sanctis eius. Senes quidem et Juvenes omnes super tanta violencia clamaverunt. Dicta quoque legacio protracta fuit, in quo populus est deceptus; unde multa mala orta sunt, occisiones militum, servorum, liberorum et omnium.

Eodem tempore fuit in Lyvonia Magister Borgardus qui, collegit cum suis magnam copiam, cum qua venit in Rusiam, volens oppugnare Yserborg. Quo audito Ruteni exercitum gravem contra ordinem collegerunt et fuit bellum inter eos, in quo ultra 100 Ruteni occisi sunt. Tandem Magister cum fratribus [66] obsedit Ysenborg, oppugnat cum duabus Machinis 8 diebus ante festum Laurencii 5 diebus.

Mirum tunc accidit tale m Castro. Mulier enim quedam animosa habuit ante se camisiam sanguine conspersam et extensam, nec aliquo telo vel sagitta poterat offendi, tenens vertebrum in manu et fila involvit in eo, exercens sortilegia, donee Magister ibi staret.

Eo quoque tempore Rex Kynstut cum fratre Algarto per quendam prudentem Bayorum adducunt 3 exercitus trans Danubium. Primus se convertit contra Lewardenses hostiliter vastando, depredando et captivando, 2us Urkullenses, ubi similia egerunt, 3us exercitus, ad Rodenproyenses hostilia exercentes ultra 3 dies per captivitates, occisiones, rapinas, nemini parcendo, mulieres cum pueris educentes de terra.

Dicti reges audientes magistrum cum suis domum rediisse, revertuntur trans Danubium et cira festum assumpeionis in terram suam. Et interim quod magister erat in Russia, dicti Eijstenses, Hargenses etc., protervo animo, longo exercitu oppidum Revele obside-bant, hostili crudelitate terram occisione etc. demolierunt. Magister Borgardus huiusmodi intelligens cum suis in magna multi [68] tudine transiit prope Revel, ut dictos paganos compesceret et converteret. Sed in obstinacione permanebant et proposito oppidum vastandi. Unde magister per interpretem querit, quare tanta mala egissent in interfectionibus etc. et ajunt, querentes graciam magistri, Magister querulabamur tibi defectus nostros et gravamina, que a militibus et nobilibus tulimus et injurias et imo pocius volumus omnes mori, quam sic annichilari et surgimus in vindictam, quod nullo modo factum esset, si aliquam justitiam nobis exhibuisses. Sed interpres decepit dictos Hargenses mendacia proponens magistro, dicens, se respondisse, si non fecissent huiusmodi, adhuc vellent facere; unde magister concorditer cum suis invasit eos et similiter Ystenses et ex eis ultra 12000 sunt occisi, cum tamen graciam magislri quesissent.

Anno 1343. magister Borgardus de Drelegen cum suis proposuit delere Hargenses et misit Luterum Stecke advocatum Jerovensem de conventu Weysensteyn contra eos propter alias eciam ordinis causas; idem magister notificavit magistro Lutero Prussiae, quomodo dicti Ystenses, Hargenses, Osalienses, fidei persecutores, vellent totam Lyvoniam devastare, quomodoque iam milites etc. occidissent et omnes sibi occurentes, et modo vellent omnes christianos invadere ad diem statutam per eos, sed misericordia Dei fuit aversum. Osalienses enim 8 diebus ante diem convenerant et non perfecerunt propositum, sicuti Hargenses premediabantur. Magister sermones hujusmodi audiens, misit exercitum [70] ad magistrum Lyvoniensem cum 700 equis optine expeditis, cum fratre Hinrico commendatore Strosburgensi Johannem Nothafft commendatorem Dusemerum committens,

Ystenses, Hargenses, Osalienses, omnes fidei inimicos, una die vita privari. Commendator eciam de Engelsburg 3us cum dictis missus est. Ve.-niunt in Rigam in medio XLme, parati ad bellum. Divisitque magister in tres partes exercitum; unam partem sibi elegit; frater vero Dusmer cum suis mansit in Castro Rigensi, frater Conradus commendator cum sua cohorte missus est in Castrum Velin, Johannes Nothafft in Weysensteyn cum suis ad perficiendum commissa. Post spacium trium ebdomatum et post festum sancti Martini dictus magister Borgardus ordinavit exercitum cum Prutenis missis, ea intencione, ut terram Hargensium vastaret, senes cum junioribus interficiendo, quod et factum est. Osalienses vero in profunda palude septo grandi circumdederunt se, habente 3 valvas, in quo erigunt fortalicium, forte de lignis connexum pro defensione sua, quod nec igne nec sagittis poterat vinci. Magister vero praevia consultacione misit preceptores ad duas valvas occupandas, a mane usque in noctem. Ipse vero vi intravit septa, in quibus 2000 hominum sunt deleti et septa combusta, et acta sunt hec in die ante Carnisprivium a mane usque ad vesperam. Nam ante hec acta Osalienses elegerant de genere suo sibi Regem Wesse dictum, qui ibidem captivatus fuit et strictissime ligatus et juxta anchas suspensus, de cristianis eciam 500 [72] fuerunt ante septa inferfecti. Postea preceptores in medio XLme revertuntur cum suis et in festo Pasche veniunt in Prussiam de Lyvonia cum profectu.

Hoc tempore ante hyemem veniunt in Prussiam Johannes rex Bohemie cum filio suo Marchione de Moravia, rex Ungariae cum multis, comes Hollandiae, comes Gunterus de Swartzburg in numero 200 domini terrarum, cupientes miliciam exercere contra inimicos christi. Cum quibus magister exiit in obsidionem domus in magno comitatu et honore. Et facta est questio, an vellet procedere in terram; et notificatum fuit magistro per quandam animosam paganam: Regem Lithuanorum comportasse magnam multitudinem, cum qua vellet terram Sambiensem devastare. Unde juxta consultacionem principum magister revertitur cum ceteris ad protlegendam suam terram. Quo comperto rex Lithuanorum ivit potenter in Lyvoniam, ubi in absencia magistri multa querulosa peregit, unamque partem exercitus misit in terram vulgariter Mitow dictam, a vocabulo castri sic dicti, quod obtinuerunt, et cum hoc eciam Dolen combusserunt, et omnia vastata sunt, multi inferfecti, mulieres, pueri captivati et deducti et infinita dampna fecerant more paganorum. Tandem transeunt contra opidum Rigense. Frater Theodoricus percipiens huiusmodi ab aliis fratribus, rogabat quendam adolescentem, ut Rigenses avisaret et [74] regis adventum eis indicaret; sed ex levitate animi nec curavit. quare frater Theodoricus eum per brachium fixit et compulit ad eundum, qui veniens clamore magno intimavit Rigensibus regis adventum. Qui cum venisset, circumcirca combussit molas et vastans et quidquid ordinis fuit; venit tandem prope novum molendinum, omniaque ibidem mane conbussit et nemo evasit circumstantibus cum gladiis. Festinans ad transitum occurrit ei jurvenis mercator, sarcinam mercandorum ferens, volens intrare oppidum Rigense, nihil sciens de guerris, quern apprehenderunt, ligaverunt pagani, ventrem eius sciderunt et circumducunt eum arbori, donee intestina eius omnia extraheret, deposueruntque eum de trunco, sanguinem eius sic sacrificando, in quo delectabantur exultantes.