Текст книги "Казкi (на белорусском языке)"

Автор книги: Софья де Сегюр

сообщить о нарушении

Текущая страница: 1 (всего у книги 5 страниц)

Де Сегюр Графиня
Казкi (на белорусском языке)

Графiня дэ Сэгюр

КАЗКI

ЗАЧАРАВАНАЯ ХАТКА

Глава 1

Хатка

Жыў сабе адзiн чалавек, на прозвiшча Прудан, што значыць Асцярожны. Быў ён удавец i жыў адзiн са сваёю дачкой, якую клiкалi Разалi.

Чалавек ён быў багаты, у яго быў вялiкi дом, а вакол дома цудоўны сад, дзе Разалi магла гуляць, колькi хацела.

Бацька выхоўваў дачку з ласкаю i любоўю, але вучыў заўжды i ва ўсiм яго слухацца. Ён забараняў Разалi задаваць недарэчныя пытаннi цi прасiць, каб ён расказаў пра тое, што, на яго думку, не павiнна яе цiкавiць. Праз вялiкi клопат i добры догляд яму ўдалося амаль цалкам пазбавiць дачку такой, на жаль, частай заганы, як залiшняя цiкаўнасць.

Разалi нiколi не выходзiла з сада, абнесенага высокiм мурам, i нiкога, апроч свайго бацькi, нiколi не бачыла. Слуг у iх у доме не было, але ўсё тут рабiлася нiбыта само сабой. Таму ў Разалi заўжды было ўсё, што ёй было трэба: i адзенне, i кнiжкi, i прылады ды нiткi на вышыванне, i цацкi. Бацька выхоўваў яе сам, i Разалi (хоць ёй было ўжо амаль пятнаццаць гадоў) зусiм не сумавала i не думала нават, што магла б жыць iначай, сярод iншых людзей.

У глыбiнi сада стаяла хатка – зусiм без вокнаў i толькi з аднымi маленькiмi дзвярыма, якiя заўсёды былi зачыненыя. Кожны дзень Разалiн бацька туды заходзiў, але ключык заўсёды насiў з сабой. Разалi думала, што гэта, напэўна, клець, у якой складзеныя садовыя прылады, i ў яе нiколi не ўзнiкала жадання спытаць пра хатку ў бацькi. Але аднойчы яна шукала лейку, каб палiць свае кветкi, i папрасiла бацьку:

– Бацька, дайце мне, калi ласка, ключык ад хаткi ў садзе.

– Навошта табе гэты ключык, Разалi? – занепакоiўся бацька.

– Мне патрэбная лейка. Я думала, яна ў гэтай хатцы.

– Не, Разалi, лейкi ў той хатцы няма.

Калi бацька казаў гэтыя словы, голас у яго быў такi насцярожаны, што Разалi зiрнула на яго i здзiўлена ўбачыла, што ён увесь збялеў i на лбе ў яго выступiлi кропелькi поту.

– Што з вамi, бацька? – спалохалася Разалi.

– Нiчога, мiлая мая дачушка, нiчога.

– Вас так узрушыла мая просьба даць мне гэты ключык? Што ж такога страшнага ў гэтай хатцы?

– Разалi, – сказаў бацька, – ты сама не ведаеш, пра што пытаешся. Iдзi лепш пашукай сваю лейку ў шклярнiцы.

– Але, бацька, што ўсё ж такое ў той хатцы?

– Нiчога, што можа зацiкавiць цябе, Разалi.

– Але чаму тады вы ходзiце туды кожны дзень i нiколi не дазваляеце мне пайсцi разам з вамi?

– Разалi, ты ж ведаеш, што я не люблю пытанняў i што цiкаўнасць – вялiкая загана.

Разалi адразу змоўкла, але прызадумалася. Думка пра хатку, на якую яна раней не звяртала вялiкай увагi, нiяк не выходзiла ў яе з галавы.

"Што ж там можа такое быць? – думала яна. – I як мой бацька збялеў, калi я папрасiла ключык... Значыць, на яго думку, каб я ўвайшла туды, мяне магла б чакаць небяспека!.. Але чаму ж ён сам туды ходзiць амаль кожны дзень?.. Напэўна, ён носiць ежу якому-небудзь лютаму зверу, якога трымае там пад замком... Але каб гэта быў люты звер, я пачула б, як ён рыкае ды варушыцца, а з гэтай хаткi не чуваць нiводнага гуку... Значыць, гэта не звер! Дый ён даўно ўжо з'еў бы майго бацьку... калi толькi не прывязаны... Але ж каб ён быў прывязаны, дык i мне не было б нiякае небяспекi. Што ж тады там можа быць?.. Вязень!.. Але бацька ў мяне добры, ён нiколi не пазбавiў бы волi i долi бязвiннага чалавека!.. Я павiнна абавязкова знайсцi разгадку гэтае таямнiцы... Але як?.. Вось бы хоць на паўгадзiнкi ўзяць у бацькi той ключык! Можа, калi-небудзь ён яго забудзе..."

Гэтыя Разалiны разважаннi былi перапыненыя бацькам, якi клiкаў яе крыху незвычайным голасам.

– Я тут, бацька, – азвалася Разалi, – ужо iду!

I яна пабегла да бацькi. Калi яна падышла да яго, то заўважыла, што твар у бацькi бледны i вельмi занепакоены. Было адразу вiдаць, што ён нечым дужа ўсхваляваны. Гэта яшчэ больш азадачыла дзяўчынку, i яна вырашыла прыкiнуцца вясёлай i бесклапотнай, каб супакоiць бацьку, а потым завалодаць яго ключыкам, калi ён, можа, перастане пра яго ўвесь час думаць, убачыўшы, што Разалi i сама пра яго забыла.

Яны селi абедаць, але бацька еў мала, ён увесь час маўчаў i быў сумны, хоць Разалi вельмi старалася ўдаваць вясёлай. Але ўрэшце сваёй весялосцю i бесклапотнасцю ёй удалося такi супакоiць бацьку, i ён забыў пра сваё хваляванне.

Праз тры тыднi Разалi павiнна было споўнiцца пятнаццаць гадоў, i бацька паабяцаў ёй зрабiць на свята прыемны сюрпрыз. I вось, калi прайшло яшчэ некалькi дзён i да дня нараджэння заставалася тыднi два, бацька аднойчы ранкам прыйшоў да Разалi i сказаў:

– Дарагое маё дзiця, я вымушаны на гадзiну ад'ехаць. Мне трэба падрыхтаваць падарунак на твой дзень нараджэння. Чакай жа мяне дома i будзь паслухмяная, не давай волi сваёй цiкаўнасцi. Праз два тыднi ты даведаешся пра ўсё, што табе хочацца ведаць: я ўмею чытаць твае думкi i знаю, што iх займае. Цяпер жа я з табою развiтваюся i яшчэ раз прашу: сцеражыся сваёй цiкаўнасцi.

Прудан ласкава пацалаваў дачку i пайшоў, але выгляд у яго быў такi, быццам яму вельмi не хацелася яе пакiдаць. Калi ён знiк з вачэй, Разалi пабегла ў бацькаў пакой, i якая ж была ў яе радасць, калi яна ўбачыла, што ключык ад хаткi ляжыць на стале!

Яна схапiла яго i хуценька пабегла ў глыбiню сада. Калi яна была ўжо каля самае хаткi, ёй прыгадалiся бацькавы словы: "Сцеражыся сваёй цiкаўнасцi". Яна завагалася i была гатовая ўжо занесцi ключык назад i не заходзiць у хатку, калi раптам адтуль даляцеў цiхi стогн. Яна прыпала вухам да дзвярэй i пачула, як нехта вельмi танюткiм галаском спявае:

– Я пад замком, гаротная,

Сяджу адна, самотная,

Загiну я ў няволi,

Не выйсцi мне нiколi.

"Цяпер усё ясна, – падумала Разалi, – там сядзiць нейкая няшчасная нябога, якую пасадзiў пад замок мой бацька".

I цiхутка пастукаўшы ў дзверы, Разалi сказала:

– Хто вы, i што я магу дзеля вас зрабiць?

– Адамкнiце мяне, Разалi. Злiтуйцеся, адамкнiце.

– Але чаму вас пасадзiлi пад замок? Цi не ўчынiлi вы якога зладзейства?

– Што вы, не-не, Разалi. Мяне трымае тут адзiн чарадзей. I калi вы мяне ўратуеце, я ў падзяку за гэта раскажу вам пра сябе ўсю праўду.

Усе ваганнi ў Разалi знiклi, i цiкаўнасць перамагла яе паслухмянасць яна ўсунула ключык у замок... Але рукi ў яе так дрыжалi, што яна не магла адчынiць дзверы. Яна была гатовая ўжо ўсё кiнуць, калi танюткi галасок сказаў:

– Разалi, тое, што я вам раскажу, навучыць вас вельмi многаму i такому, што вас вельмi цiкавiць; ваш бацька зусiм не такi, якiм ён здаецца.

Пачуўшы гэта, Разалi з астатняе сiлы налегла на ключык. Ключык павярнуўся, i дзверы адчынiлiся.

Глава 2

Мярзотная варажбiтка

Разалi прагна ўтаропiла вочы, але ў хатцы было цёмна, i яна нiчога не магла разгледзець. А са змроку да яе зноў даляцеў танюткi голас, якi сказаў:

– Дзякуй, Разалi, я абавязаная табе сваёю свабодай.

Голас, здаецца, iшоў ад зямлi. Разалi зiрнула долу i заўважыла ў куце пару блiскучых маленькiх вачэй, якiя глядзелi на яе з насмешкай.

– Удалася такi мая хiтрасць, – сказаў танюткi голас, – ты паддалася сваёй цiкаўнасцi. Каб я не спявала ды маўчала, ты, напэўна, вярнулася б назад i мне быў бы канец. Але цяпер, калi ты мяне вызвалiла, – i ты, i твой бацька, вы абое будзеце ў маёй уладзе.

Разалi яшчэ не разумела ўсяго няшчасця, якое ўтварыла сваiм непаслушэнствам. Але яна здагадалася, што перад ёй нейкi вельмi небяспечны вораг. Менавiта таму яе бацька трымаў яго пад замком. Яна хацела хутчэй выйсцi з хаткi i зачынiць за сабою дзверы, але танюткi голас крыкнуў:

– Стой, Разалi, цяпер ты ўжо не здольная трымаць мяне ў гэтым брыдкiм вязеннi. Я нiколi з яго не выбралася б, каб табе споўнiлася пятнаццаць гадоў.

У тое ж iмгненне хатка знiкла, i ў руках у перапалоханай Разалi застаўся толькi маленькi ключык. Яна ўбачыла перад сабой шэрую Мыш, якая глядзела на дзяўчынку сваiмi блiскучымi вочкамi i смяялася танюткiм траскучым галаском.

– Хi-хi-хi! Якая ты спалоханая, Разалi! Далiбог, мне вельмi смешна на цябе глядзець. Якая ты малайчына, што была такая цiкаўная! Ужо амаль пятнаццаць гадоў я сядзела ў гэтым брыдкiм вязеннi i не магла зрабiць нiчога кепскага твайму ненавiснаму бацьку i табе. А цябе я таксама ненавiджу, бо ты ягоная дачка!

– Але хто вы, злосная Мыш?

– Я вораг тваёй сям'i, мая любачка! Мяне завуць Мярзотная варажбiтка, i можаш паверыць, мне нездарма дадзена такое iмя. Усе ненавiдзяць мяне, i я ненавiджу ўсiх. I цяпер, Разалi, я буду хадзiць за табой паўсюль.

– Адчапiцеся ад мяне, мярзотная Мыш! – крыкнула Разалi. – Вы ўсё роўна мяне не спалохаеце. I я ўжо як-небудзь прыдумаю, як ад вас пазбавiцца.

– Гэта мы пабачым, мая любачка! Куды б ты не пайшла, я не адстану ад цябе нi на крок.

Разалi кiнулася да дома, але кожны раз, азiраючыся, бачыла, што Мыш подскакам бяжыць следам i толькi кплiва пасмейваецца. Калi дзяўчынка дабегла да дома, яна хацела раздушыць Мыш дзвярмi, але колькi яна нi старалася, дзверы не зачынялiся, i Мыш спакойна ўвайшла ў дом.

– Ах ты нягоднiца! – сярдзiта i спалохана крыкнула Разалi. – Ну, пачакай!

Яна схапiла дзяркач i хацела была моцна выцяць iм Мыш, але дзяркач раптам успыхнуў i апалiў ёй рукi. Дзяўчынка выранiла яго i ледзьве паспела адкiнуць нагой у камiн, каб не загарэўся ўвесь дом. Тады яна зняла з агня поўны вару кацёл i выкулiла яго на Мыш. Але кiпень ператварыўся ў смачнае свежае малако, i Мыш пачала яго хлябтаць, прыгаворваючы:

– Якая ты добрая, Разалi! Мала, што вызвалiла мяне, дык яшчэ так смачна частуеш!

Бедная Разалi горка заплакала. Яна зусiм не ведала, што рабiць, калi раптам пачула бацькавы крокi.

– Гэта мой бацька вяртаецца, – спалохана сказала яна. – О, Мыш, калi ласка, злiтуйся, пайдзi адсюль куды-небудзь, каб мой бацька цябе не бачыў!

– Нiкуды я не пайду, – адказала Мыш, – але я магу схавацца ў цябе за абцасам, каб паглядзець, як твой бацька здагадаецца пра тваё непаслушэнства.

Ледзь толькi Мыш паспела схавацца ў Разалi за спiнай, як у пакой увайшоў Прудан. Ён зiрнуў на Разалi i заўважыў, што яна ўся бледная i вельмi спалоханая.

– Разалi, – сказаў Прудан дрыготкiм голасам, – я забыў узяць ключык ад хаткi. Ты знайшла яго?

– Так, бацька, вось ён, – адказала Разалi, вяртаючы ключык, i моцна пачырванела.

– А чаму тут разлiтае малако?

– Гэта кот, бацька, – сказала Разалi.

– Кот? – здзiвiўся бацька. – Няўжо кот мог зняць з агня поўны кацёл з малаком i разлiць яго пасярод пакоя?

– Не, бацька. Гэта я сама несла кацёл i выпадкова перакулiла яго.

Разалi гаварыла ледзь чутна i не асмельвалася зiрнуць на бацьку.

– Вазьмi дзяркач, – сказаў Прудан, – ды прыбяры ўвесь гэты бруд.

– Дзеркача болей няма, – прызналася дзяўчына.

– Няма дзеркача? Але ж калi я выходзiў, ён быў.

– Я спалiла яго, выпадкова, калi... калi...

Яна змоўкла. Бацька пiльна паглядзеў на яе, потым неспакойным вокам прабег па пакоi i паволi рушыў да хаткi ў садзе.

Разалi апусцiлася на крэсла i зарыдала. А Мыш сядзела моўчкi i нi разу не паварушылася. Праз колькi хвiлiн Прудан вярнуўся, на твары ў яго быў вялiкi спалох.

– Разалi, няшчасная, што ты зрабiла? – прамовiў ён. – Ты паддалася сваёй злачыннай цiкаўнасцi i выпусцiла на волю нашага сама лютага ворага!

– Бацька, даруйце мне, даруйце, – пачала прасiць Разалi i кiнулася бацьку ў ногi. – Я не ведала, што раблю так дрэнна.

– Так заўсёды бывае з тымi, хто не слухаецца, Разалi. Яны думаюць, што калi i робяць дрэнна, дык толькi трошкi, а ўрэшце прычыняюць вялiкае гора i сабе, i iншым.

– Але, бацька, што ж гэта за Мыш i чаму вы яе гэтак баiцеся? Калi яна такая магутная, то як вы маглi так доўга трымаць яе пад замком i чаму не можаце пасадзiць зноў?

– Гэтая Мыш, дачушка, – злая i магутная варажбiтка. А сам я – чарадзей Прудан. I калi ўжо ўсё роўна ты выпусцiла майго ворага, то цяпер я магу раскрыць табе праўду, якую мусiў хаваць пятнаццаць гадоў. Дык вось, як я ўжо сказаў, я чарадзей. А твая мацi была звычайная смяротная. Але яе добры характар i прыгажосць так спадабалiся каралеве феяў i каралю чарадзеяў, што яны дазволiлi мне з ёй ажанiцца. На вяселле я зладзiў вялiкi банкет, але на няшчасце забыў запрасiць на яго Мярзотную варажбiтку, якая i без таго вельмi злавалася, што я выбраў звычайную прынцэсу i не захацеў ажанiцца з яе дачкой. I таму яна прысягнулася люта адпомсцiць маёй жонцы i дзецям. Яе пагрозы мяне не спалохалi, бо я быў амаль такi сама магутны, як i яна, i апроч таго мяне вельмi любiла каралева феяў. Не раз я сваiмi чарамi не даваў здейснiцца помсце Мярзотнiцы. Але пасля твайго нараджэння твая мацi адчула сябе вельмi блага, i я быў няздольны ёй дапамагчы. На хвiлiну я адлучыўся, каб паклiкаць на дапамогу каралеву феяў.

А калi вярнуўся, тваёй мацi ўжо не было: злая варажбiтка скарысталася з маёй адсутнасцi i забiла яе, а цябе збiралася надзялiць найгоршымi заганамi ў свеце. На шчасце, маё вяртанне не дазволiла здейснiцца яе злым намерам. Я паспеў спынiць яе як раз у той момант, калi яна надзялiла цябе цiкаўнасцю. Праз сваю цiкаўнасць ты ў пятнаццаць год павiнна была падпасцi пад яе поўную ўладу. Але каралева феяў i я, злучыўшы нашу агульную магутнасць, здолелi ўраўнаважыць варажбiткiна злое наканаванне. Было вырашана, што ты падпадзеш пад варажбiткiну ўладу толькi тады, калi да пятнаццацi год тройчы саступiш сваёй цiкаўнасцi. Разам з гэтым рашэннем каралева феяў пакарала Мярзотнiцу, абярнуўшы яе ў шэрую мыш i зачынiўшы ў той хатцы, якую ты бачыла. Тады ж яна абвясцiла, што варажбiтка не зможа выйсцi з свайго вязення, пакуль ты, Разалi сама i па сваёй волi не адчынiш ёй дзверы; што яна не набудзе свайго ранейшага выгляду, пакуль ты тройчы да пятнаццацi год не саступiш цiкаўнасцi, а калi ты хоць раз устаiш перад гэтай заганай, то будзеш вызваленая назаўжды ад чараў Мярзотнае варажбiткi i вызвалiш ад iх мяне. Мне шмат чаго каштавала дабiцца такой апекi ад каралевы феяў, i я здолеў гэта толькi таму, што паабяцаў падзялiць твой лёс i таксама зрабiцца рабом Мярзотнiцы, калi ты тройчы саступiш сваёй цiкаўнасцi. Я вырашыў выхоўваць цябе так, каб знiшчыць гэтую страшную загану – цiкаўнасць, якая павiнна была прынесцi табе столькi гора.

Таму я i трымаў цябе за гэтымi мурамi, таму i не дазваляў нiкога ўбачыць, i не меў нават слуг. Сваёю ўладай я стараўся даць табе ўсё, што ты толькi хацела, i пачынаў ужо радавацца, што ўсё iдзе гэтак добра. Заставалася ўсяго тры тыднi да твайго дня нараджэння, пасля якога ты была б вызваленая ад страшных варажбiткiных чараў. Але ў той дзень ты спытала ў мяне пра ключык, пра якi раней, здавалася, i не думала. Я не здолеў схаваць ад цябе хвалявання, выклiканага тваёй просьбай, i гэта яшчэ больш распалiла тваю цiкаўнасць. Хоць ты ўдавала вясёлай i бесклапотнай, я ведаў твае сапраўдныя думкi. Таму – сама можаш уявiць, як мне было цяжка, калi каралева феяў загадала мне пакiнуць цябе адну i пакласцi ключык на вiдным месцы, каб твая спакуса была яўнай i тым больш заслужанай магчымая перамога! Я вымушаны быў пакiнуць ключык i даць табе за маёю адсутнасцю вырашаць самой.

Уявi, Разалi, як я пакутаваў усю тую гадзiну, пакуль ты была адна, а тым больш калi вярнуўся i ўбачыў тваю разгубленасць i пачырванелыя шчокi. Я адразу здагадаўся, што ты не здолела стрымацца. Да таго дня, пакуль табе не споўнiцца пятнаццаць гадоў, я вымушаны быў хаваць ад цябе праўду i нiчога не казаў пра тое, хто ты i якая небяспека цябе чакае. Iначай ты адразу апынулася б пад уладай Мярзотнае варажбiткi.

Але i цяпер, Разалi, не ўсё яшчэ страчана. Ты можаш выправiць сваю вiну, калi за астатнiя два тыднi да твайго дня нараджэння хоць раз устаiш перад варажбiткiнымi чарамi. У пятнаццаць год ты павiнна была заручыцца з Чароўным прынцам, якi таксама паходзiць з нашага роду. I гэтыя заручыны яшчэ магчымыя. Ах, мiлае маё дзiця, Разалi, пашкадуй, калi не мяне, то хоць бы саму сябе, набярыся мужнасцi i болей не саступай сваёй прыхамацi.

Разалi слухала бацьку, седзячы ў яго на каленях, i горка плакала, схаваўшы твар у далонях. Але апошнiя бацькавы словы яе крыху падбадзёрылi, яна ласкава пацалавала яго i сказала:

– Бацька, клянуся вам, я выпраўлю сваю вiну, але не пакiдайце мяне болей адну. Побач з вамi ў мяне на ўсё стане мужнасцi, а без вас, без вашага мудрага бацькоўскага догляду мне можа зноў яе не хапiць.

– Ах, Разалi, – адказаў бацька, – на жаль, я больш не магу заставацца з табою. Цяпер я ва ўладзе Мярзотнае варажбiткi, свайго лютага ворага, а яна нiколi не пагадзiцца, каб я быў побач з табой i засцерагаў цябе ад яе вераломства. Мне нават дзiўна, чаму дагэтуль яе не вiдаць: ёй, вядома ж, было б вельмi прыемна паглядзець на маю скруху.

– Я тут, каля ног тваёй любай дачкi, – прарэзлiва вiскнула шэрая Мыш i вылезла, каб яе мог убачыць няшчасны чарадзей. – Мне было вельмi забаўна паслухаць расказ пра пакуты, якiя я табе прычынiла. Таму я i не паказвалася, каб даць табе скончыць. А цяпер, развiтвайся са сваёй даражэнькаю Разалi, я забiраю тваю прыгажуню з сабой i забараняю табе iсцi за намi.

Сказаўшы гэта, яна ўхапiла сваiмi маленькiмi вострымi зубамi Разалi за прыпол i моцна пацягнула за сабой. Разалi пачала крычаць, чапляцца за бацьку, але яе цягнула нейкая неадольная сiла. Гаротны чарадзей не вытрымаў, схапiў палку i замахнуўся ёю на Мыш, але не паспеў ён апусцiць рукi, як Мыш дакранулася да яго сваёй маленькаю лапкай, i ён знерухомеў, зрабiўшыся падобным да статуi. Разалi абедзвюма рукамi абхапiла бацькавы каленi i закрычала, молячы Мыш злiтавацца, але тая засмяялася сваiм страшным прарэзлiвым смехам i адказала:

– Хадзем, хадзем, мая любачка, табе яшчэ двойчы трэба паддацца тваёй мiлай цiкаўнасцi, але гэта будзе не тут. За два тыднi, што засталiся да твайго дня нараджэння, мы з табой шмат дзе пабываем i я шмат чаго табе пакажу.

Мыш яшчэ мацней пацягнула дзяўчынку, але Разалi з такою сiлай абхапiла бацьку рукамi, што нават нягледзячы на ўсю незвычайную варажбiткiну моц, тая не магла яе ададраць. Тады Мыш раптам рэзка i пранiзлiва вiскнула, i ўвесь дом разам патануў у агнi. Разалi не разгубiлася, яна здолела зразумець, што калi застанецца тут i згарыць разам з домам, то астатняя надзея ўратаваць бацьку будзе страчаная i ён назаўжды застанецца рабом Мярзотнае варажбiткi. А калi яна захавае сабе жыццё, то захавае i магчымасць уратаваць бацьку.

– Бывай, мой бацька! – закрычала яна. – Мы абавязкова ўбачымся праз два тыднi. Вашая Разалi прынесла вам многа гора, але яна вас i ўратуе, абяцаю вам!

I яна кiнулася ўпрочкi, ратуючыся ад полымя. Яна доўга бегла, сама не ведаючы куды, потым яшчэ некалькi гадзiн iшла i нарэшце, не адчуваючы ног ад стомы i паўжывая ад голаду, адважылася падысцi да нейкай добрай кабеты, якая сядзела на парозе сваёй хаты.

– Панi, – сказала ёй Разалi, – цi не дасцё вы мне прытулак? Я памiраю ад стомы i голаду, дазвольце ж мне ўвайсцi ў вашу хату i правесцi ў вас ноч.

– Але чаму такая прыгожая дзяўчынка цягаецца адна па дарогах? – здзiвiлася кабета. – I што гэта з вамi за брыдкая мыш з такой страшнаю пысай?

Разалi азiрнулася i ўбачыла побач шэрую Мыш, якая глядзела на яе кплiвым позiркам.

Яна хацела яе прагнаць, але Мыш упарта стаяла на месцы. Убачыўшы iх барацьбу, добрая кабета закiвала галавой i сказала:

– Iдзiце, красуня, сваёй дарогай. Я не даю ў сябе прытулку нячыстай сiле i тым, хто з ёй знаецца.

Заплакаўшы, Разалi пайшла далей, i паўсюль, дзе яна нi пыталася, яе не хацелi пускаць, таму што ўсе бачылi брыдкую Мыш, якая нi на крок не адставала ад дзяўчынкi. Неўзабаве Разалi ўвайшла ў дрымучы лес. На шчасце, яна знайшла ў iм чыстую ручаiну i змагла наталiць смагу. У лесе было шмат арэхаў i ягад; i вось, папiўшы ды паеўшы, Разалi села, прытулiлася да дрэва i з трывогай пачала думаць пра свайго бацьку ды пра тое, што ёй рабiць i як быць адной усе гэтыя два тыднi. Думаючы так, Разалi заплюшчыла вочы, каб не бачыць праклятае шэрае Мышы; стома i прыцемак пачалi наганяць на яе дрымоту, i яна заснула глыбокiм сном.

Глава 3

Чароўны прынц

Пакуль Разалi спала, у лес на паляванне з паходнямi прыехаў Чароўны прынц. Ён сабакамi атутаваў аленя, i той, перапалоханы, схаваўся ў хмызах непадалёк ад месца, дзе спала Разалi. Сабачая зграя i мыслiўцы былi ўжо зусiм блiзка, яны гатовыя былi накiнуцца на аленя, калi сабакi раптам перасталi брахаць i цiха скупiлiся вакол Разалi. Прынц сышоў з каня, каб пусцiць сабак зноў у пагоню. Але якое ж было яго здзiўленне, калi ён убачыў прыгожую маладую дзяўчыну, якая спакойна спала пасярод дрымучага леса! Ён паглядзеў вакол, але нiкога болей не ўбачыў: яна была адна, зусiм адна, пазабытая ўсiмi. Разгледзеўшы яе ўважлiвей, прынц заўважыў на яе твары сляды ад слёз, якiя i цяпер кацiлiся з яе заплюшчаных вачэй. На Разалi была простая сукенка, але пашыта яна была з вельмi дарагога ядвабу, яе прыгожыя белыя ручкi, тонкiя пальчыкi, акуратныя каштанавыя валасы, дбайна зашпiленыя залатым грабянцом, зграбныя чаравiчкi i нiзка дробных перлаў на шыi – усё сведчыла пра яе высокае паходжанне.

Дзяўчына спала, хоць вакол тупалi капытамi конi, брахалi сабакi, шумна перагукалiся загоншчыкi i мыслiўцы. Здзiўлены прынц не мог звесцi вачэй з Разалi, але нiхто з прыдворных не ведаў, хто яна i адкуль. Прынц пачаў хвалявацца, чаму дзяўчына спiць такiм непрабудным сном? Ён цiхутка ўзяў яе за руку, але Разалi не прачнулася. Тады ён крыху пакратаў яе за плячо, але ўсё роўна не змог пабудзiць.

– Я не магу пакiнуць тут гэтае няшчаснае дзiця, – сказаў прынц сваiм афiцэрам. – Нехта, вiдаць, наўмысна завёў яе ў гэты лес i кiнуў. Яна, напэўна, ахвяра нейкага злоснага ашуканства. Але як яе можна адсюль забраць, каб не пабудзiць?

– Прынц, – сказаў яму галоўны мыслiўца Губэр, – мы маглi б зрабiць з галля насiлы i занесцi на iх дзяўчыну ў якi-небудзь заезны двор па суседстве. А вы тым часам маглi б паляваць далей.

– Ты ўсё добра прыдумаў, дарагi Губэр, – ухвалiў прынц. – Аддавай загад! Няхай зробяць насiлы i на iх пакладуць дзяўчыну, але вы панесяце яе не ў заезны двор, а да мяне ў палац. Гэтая асоба, як вiдаць, знатнага роду. I апроч таго, яна прыгожая, як анёлак. Я сам буду сачыць, каб ёй прыслугоўвалi, як гэта належыць яе сану.

Губэр з афiцерамi хутка зрабiлi насiлы, а прынц паслаў на iх сваю накiдку i акуратна паклаў на яе Разалi, якая па-ранейшаму спала. Якраз у гэтую хвiлiну Разалi, напэўна, прыснiла сон, яна ўсмiхнулася i шэптам прамовiла: "Бацька, мой бацька!.. Ты будзеш уратаваны!.. Каралева феяў... Чароўны прынц... я бачу яго... якi ён прыгожы!"

Прынц вельмi здзiвiўся, калi пачуў, што дзяўчына прамовiла яго iмя. Цяпер ён ужо не сумняваўся, што яна прынцэса i што на яе насланыя нечыя злыя чары. Ён загадаў, каб слугi, якiя трымалi насiлы, iшлi вельмi цiха i каб нiводзiн iх рух не пабудзiў Разалi. Сам ён сеў на каня i таксама паехаў побач, нi на хвiлiну не адлучаючыся ад насiлаў.

Неўзабаве яны прыбылi ў палац. Чароўны прынц загадаў, каб Разалi падрыхтавалi каралевiну спальню, i, не дазваляючы нiкому да яе дакрануцца, сам панёс у пакой i паклаў там на ложак. Ён сказаў фрэйлiнам, якiя павiнны былi ёй прыслугоўваць, каб яны адразу папярэдзiлi яго, калi дзяўчына прачнецца.

Разалi праспала ўсю ноч i ўвесь ранак, i калi нарэшце прачнулася, на двары ўжо быў новы дзень. Яна здзiўлена зiрнула вакол i нiдзе не ўбачыла шэрае Мышы, тая некуды знiкла.

"Няўжо я пазбавiлася ад гэтае Мярзотнае варажбiткi? – радасна падумала Разалi. – Можа быць, я трапiла да чараўнiцы яшчэ магутнейшай за яе?"

Яна падышла да акна i ўбачыла на двары жаўнераў i афiцераў, апранутых у прыгожую ўнiформу. Яшчэ болей здзiвiўшыся, яна хацела была каго-небудзь паклiкаць, бо падумала, што ўсё гэта чараўнiкi ды чарадзеi, але раптам пачула ў сябе за спiнай чыюсьцi хаду. Яна азiрнулася i ўбачыла Чароўнага прынца. Ён быў у раскошным гарнiтуры i глядзеў на дзяўчыну, не хаваючы свайго захаплення. Разалi адразу пазнала прынца са сваiх сноў i мiмаволi ўскрыкнула:

– Чароўны прынц!

– Вы ведаеце мяне? – здзiвiўся прынц. – Але, калi мы ўжо бачылiся, то як жа я мог забыцца на вашае прозвiшча i аблiчча?

– Прынц, – чырванеючы адказала яму Разалi, – я вас бачыла ў сваiх снах. I майго прозвiшча вы ведаць не можаце, бо я сама даведалася пра яго толькi ўчора ад свайго бацькi.

– Што ж гэта за прозвiшча, якое ад вас так доўга хавалi?

I тады Разалi распавяла яму ўсё, пра што даведалася ад бацькi. Яна шчыра прызналася ў сваёй злачыннай цiкаўнасцi i расказала пра тое вялiкае няшчасце, якое яна прынесла.

– Можаце ўявiць сабе, прынц, як я пакутавала, калi была вымушаная пакiнуць бацьку, каб уратавацца ад полымя, якое наслала на наш дом нягодная варажбiтка, калi памiрала ад холаду i голаду, i нiхто не хацеў пусцiць мяне на начлег! Але потым мной авалодаў глыбокi сон, i я не ведаю, як апынулася тут, у вашым палацы.

Чароўны прынц расказаў Разалi, як знайшоў яе ў лесе, дзе яна спала, i як пачуў яе словы, якiя яна прамовiла ў сне. I потым дадаў:

– Ваш бацька не сказаў вам яшчэ аднаго, Разалi. Каралева феяў, наша сваячанiца, вырашыла, што пасля таго, як вам споўнiцца пятнаццаць гадоў, вы зробiцеся маёй жонкай. Таму я не сумняваюся, што менавiта яна паслала мне думку паехаць на паляванне з паходнямi, каб я мог знайсцi вас у тым лесе, дзе вы заблудзiлi. I калi ўжо ўсё роўна да вашага дня нараджэння застаецца зусiм нямнога, я прашу вас лiчыць гэты палац вашым i загадваць у iм, як сапраўдная каралева. Хутка ваш бацька зноў будзе з вамi, i мы зможам адсвяткаваць наша вяселле.

Разалi шчыра падзякавала прынцу i пайшла ў свой туалетны пакой, дзе яе чакалi фрэйлiны, трымаючы напагатоў незлiчоныя сукенкi ды сама розныя капялюшыкi. У Разалi зусiм не было звычкi да пышных убранняў, i таму яна надзела першую ж сукенку, якую ёй падалi. Сукенка была з тонкай ружовай тканiны з карункамi, i капялюшык таксама з карункамi, упрыгожаны раскошнымi вялiкiмi ружамi. Фрэйлiны заплялi яе прыгожыя каштанавыя валасы ў касу i ўклалi яе каронай. Калi Разалi была гатовая, прынц прыйшоў запрасiць яе да сняданку.

Разалi ела так, што было адразу вiдаць, што напярэдаднi яна была галодная цэлы дзень. Пасля снедання прынц павёў яе ў сад i паказаў свае цудоўныя шклярнiцы. У адной шклярнiцы, у самае глыбiнi была маленькая альтанка, абвiтая прыгожымi кветкамi, а пасярод альтанкi стаяў вялiкi вазон, у якiм расло, напэўна, нейкае дрэўца, але яго было не вiдаць, бо з усiх бакоў яго закрывала шчыльная тканiна. Скрозь покрыва можна было ўбачыць толькi, як нешта ўсярэдзiне незвычайна блiшчыць.

Глава 4

Дрэўца з альтанкi

Разалi доўга любавалася на розныя кветкi i думала, што зараз прынц здыме покрыва i пакажа ёй таямнiчае дрэўца, але ён пайшоў са шклярнiцы, нават не загаварыўшы пра яго з Разалi.

– Скажыце, прынц, – спыталася тады сама дзяўчына. – А што гэта за дрэўца там пад покрывам?

– Гэта вясельны падарунак, якi я падрыхтаваў для вас, – вясёла адказаў прынц. – Але пакуль вам не споўнiцца пятнаццаць гадоў, вы не павiнны яго бачыць.

– А што там такое блiшчыць пад тканiнай? – зноў спытала Разалi.

– Вы даведаецеся пра гэта праз некалькi дзён. I я спадзяюся, што гэты мой падарунак акажацца для вас нечаканым i зусiм не звычайным.

– А цi не магу я ўбачыць яго раней?

– Не, Разалi. Каралева феяў забаранiла мне паказваць яго вам, iначай здарыцца вялiкае няшчасце. Але я спадзяюся, што вы досыць мяне кахаеце, каб на некалькi дзён утрымаць сваю цiкаўнасць.

Апошнiя словы прымусiлi Разалi ўздрыгануцца. Яна зноў успомнiла пра шэрую Мыш i няшчасцi, якiя пагражалi ёй i яе бацьку, калi яна зноў саступiць спакусам Мярзотнае варажбiткi. Яна болей не згадвала пра таямнiчае дрэва i пайшла з прынцам далей.

Увесь дзень прайшоў вельмi вясёла. Прынц пазнаёмiў Разалi з прыдворнымi панямi i сказаў iм, каб яны паважалi Разалi, як яго жонку, якую абрала яму каралева феяў. Разалi была з усiмi вельмi прыязная, i прыдворныя радавалiся, што хутка ў iх будзе такая добрая каралева. Назаўтра i ў наступныя днi былi наладжаны шумныя балi, паляваннi ды вясёлыя прагулкi, i прынц з Разалi шчаслiва чакалi ўжо блiзкага Разалiнага дня нараджэння, якi адначасова павiнен быў стаць днём iх вяселля. Прынц чакаў яго таму, што вельмi кахаў Разалi, а Разалi – таму, што вельмi кахала прынца, i таму, што хацела хутчэй зноў пабачыцца з бацькам. Але яшчэ i таму, што ёй дужа карцела даведацца, што ж такое расце ў той альтанцы! Думка пра гэта не пакiдала яе нi на хвiлiну, i нават уначы яна бачыла альтанку ў сне. Калi ж удзень яна заставалася адна, ёй каштавала вялiкага намагання стрымлiваць сябе, каб не пайсцi ў шклярнiцу ды не прыўзняць покрыва над загадкавым дрэўцам.

Нарэшце апошнi дзень чакання настаў: назаўтра Разалi павiнна было споўнiцца пятнаццаць гадоў. Прынц быў вельмi заняты падрыхтоўкаю да вяселля, на якое запрасiў усiх чараўнiц з акругi i саму каралеву феяў. Сталася так, што на ўвесь час да абеду Разалi засталася адна. Яна пайшла пагуляць i так, iдучы па дарожцы i думаючы пра свой шчаслiвы заўтрашнi дзень, неўпрыкмет павярнула да таго месца, дзе стаяла альтанка. Усмiхаючыся, у задуменнi яна ўвайшла ў шклярнiцу – i раптам заўважыла, што стаiць якраз перад вялiкiм вазонам, у якiм пад покрывам хаваецца скарб.

– Заўтра нарэшце я даведаюся, што там такое, – сказала яна сабе. – Дый каб я захацела, я магла б даведацца пра гэта i сёння... бо ў гэтым покрыве такiя дзiркi, што я магу спакойна прасунуць у iх некалькi пальцаў... а калi потым крыху пацягнуць... Нiхто ўсё роўна пра гэта не даведаецца... А пасля я трошкi пагляджу i папраўлю ўсё на месца... Заўтра ж гэта ўсё роўна будзе маё, дык чаму б мне не зiрнуць ужо сёння?..

Яна паглядзела вакол, але нiкога не ўбачыла. I тады, абсалютна пра ўсё забыўшы: i пра добрага прынца, i пра небяспеку, якая яе чакала, – адчуваючы толькi пякучае жаданне задаволiць сваю цiкаўнасць, яна прасунула пальцы ў дзiрку i цiхенька пацягнула. Покрыва раптам разадралася з пачварным трэскам, i здзiўленая Разалi ўбачыла перад сабой цудоўнае дрэва, ствол у якога быў з каралаў, а лiсце са смарагдаў. Яно ўсё было абсыпанае пладамi, i кожны плод быў з суцэльнага каштоўнага каменя: дыяменту, рубiну, перлу, сапфiру, апалу, тапазу... – i ўсе яны пералiвалiся рознымi колерамi. Такi бляск асляпiў Разалi. Але толькi яна паспела ўбачыць гэта чароўнае дрэва, як пачуўся яшчэ болей жудасны грукат. Разалi ачнулася ад свайго захаплення i адчула, як нейкая неадольная сiла падняла яе над зямлёй i панесла ў поле. Адтуль Разалi ўбачыла, як прынцаў палац абрынуўся, i з-пад абломкаў пачулiся страшныя стогны. Праз iмгненне з руiн выйшаў прынц. Ён быў увесь акрываўлены, у лахманах. Сумна зiрнуўшы на Разалi, ён сказаў:

– Ах, Разалi, няўдзячная Разалi! Бачыш, што ты зрабiла са мной i з маiм палацам. Цяпер, калi ты гэта ўтварыла, я не сумняваюся, што i трэцi раз ты саступiш сваёй цiкаўнасцi i асудзiш на вялiкае гора i мяне, i сябе, i свайго бацьку. Бывай, Разалi, i няхай пакаянне акупiць тваю няўдзячнасць да няшчаснага прынца, якi цябе так кахаў i хацеў табе толькi дабра!