355 500 произведений, 25 200 авторов.

Электронная библиотека книг » Б Колкер » Учебник языка эсперанто » Текст книги (страница 4)
Учебник языка эсперанто
  • Текст добавлен: 8 октября 2016, 15:54

Текст книги "Учебник языка эсперанто"


Автор книги: Б Колкер


Жанр:

   

Руководства


сообщить о нарушении

Текущая страница: 4 (всего у книги 12 страниц)

Совет

Вероятно, вам уже пришла в голову мысль, что было бы легче и интереснее изучать язык не одному, а вдвоем или втроем (например, с членами семьи, однокурсниками, соседями, сослуживцами). Что ж, попытайтесь осуществить вашу идею. Вместе вы могли бы проверять знания друг друга, поправлять ошибки, отмечать особенности языка, вести несложные беседы: ведь ваш лексический запас уже довольно значителен: он составляет 405 корневых слов, не считая производных и сложных слов, имен собственных, а также ходовых выражений.

Приложения

Языковая игра "Производные слова"

С помощью какого-нибудь суффикса, приставки или предлога в роли приставки образуйте как можно больше значимых слов, например: mallonga, malami, maldormo...

В секретариате ВЦСПС

Об оказании помощи и содействия организациям советских эсперантистов

В целях оказания помощи и содействия изучающим язык эсперанто, осуществления контроля за деятельностью организаций эсперантистов ССОД, ВЦСПС, ЦК ВЛКСМ предприняты конкретные меры по организационному укреплению и дальнейшему улучшению деятельности движения советских эсперантистов. На основании Положения, разработанного ССОД, ВЦСПС, ЦК ВЛКСМ и принятого на состоявшейся в марте с.г. Всесоюзной конференции эсперантистов, при ССОД создана Ассоциация советских эсперантистов [1].

Учитывая массовость эсперанто-движения в стране и необходимость упорядочения его деятельности, повышения уровня политической работы в этом деле, Секретариат ВЦСПС рекомендует республиканским, краевым и областным советам профсоюзов оказывать местным организациям, клубам, кружкам и группам эсперантистов, создаваемым в рамках Ассоциации, необходимую помощь и содействие, обеспечивать контроль за их деятельностью. Привлекать их для ведения широкой пропагандистской работы среди зарубежной общественности <...> в целях укрепления дружбы и сотрудничества с эсперантистами зарубежных стран, развития культурных связей.

Советы профсоюзов совместно с комсомольскими организациями должны содействовать отделениям ССОД в налаживании учебного процесса и повышении политического уровня работы в кружках и клубах эсперантистов, подборе опытных преподавателей, обеспечении помещениями для занятий эсперанто, языковых семинаров по общественно-политическим дисциплинам...

При организации работы с эсперантистами особое внимание следует сосредоточить на качественном, а не на количественном составе движения эсперантистов, на упорядочении его деятельности и повышении уровня политических знаний в организациях эсперантистов.

[Информационный бюллетень АСЭ. 1980, N 2-3 (3-4), с. 11-12.]

[1] Ассоциация советских эсперантистов была создана в 1979 г.

Урок 7

Лексика

broso <щетка> cxarma <прелестный> dento <зуб> deziri <желать> diablo <черт> fojo <раз> forgesi <забыть> grava <важный> homo <человек> kampo <поле> kapo <голова> kombi <причесать> koni <знать>, <быть знакомым> (rekoni <узнать>, <признать>) kopeko <копейка> kosti <стоить> koverto <конверт> kuri <бежать> lando <страна> lasta <последний> lavi <мыть> levi <поднять> loko <место> mono <деньги> nokto <ночь> objekto <предмет>, <вещь> parto <часть> pasagxero <пассажир> pensi <думать>, <подумать>, <полагать>, <мыслить> pezi <весить>, <иметь вес> piedo <нога>, <ступня> porti <нести> preni <брать>, <взять> proksima <близкий> resti <остаться> rikolto <урожай> rugxa <красный> salti <прыгнуть> studi <изучать>, <учить (что-либо)>, <учиться>, <исследовать> suficxa <достаточный> sukceso <успех> (sukcesi <иметь успех>; <успеть>, <суметь>) tramo <трамвай> trovi <найти> vesto <одежда> viro <мужчина>

Грамматика

7-1. В отличие от русского языка, где возвратное местоимение "себя" в роли дополнения может быть связано с подлежащим любого лица, в эсперанто для каждого лица подлежащего употребляется в роли дополнения соответствующее личное или возвратное местоимение: mi lavas min <я мою себя>, <я моюсь>; vi lavas vin <ты моешь себя>, <ты моешься>; <вы моете себя>, <вы моетесь>; li lavas sin <он моет себя>, <он моется>; li lavas lin <он моет его> (т.е. другого человека); ni lavas nin <мы моем себя>, <мы моемся>; ili lavas sin <они моют себя>, <они моются>; ili lavas ilin <они моют их> (т.е. других людей).

В некоторых сложных словах, ставших традиционными, sin, sia могут употребляться для любого лица: sindona <преданный>, <самоотверженный>; siatempe <в свое время>.

Местоимение si употребляется либо в винительном падеже, либо с предлогом, а самостоятельного употребления не имеет: Li estas la plej kara por si <Он для себя дороже всех>.

7-2. Частица ne стоит непосредственно перед отрицаемым словом: Ne mi ricevis la respondon <Не я получил ответ> (а кто-то другой); Mi ne ricevis respondon <Я не получил ответа>; Mi ricevis ne respondon <Я получил не ответ> (а туманное обещание).

7-3. В русском языке наречие и краткое прилагательное среднего рода часто совпадают по форме. В эсперанто наречие и прилагательное всегда отличаются друг от друга окончаниями: <Я знаю его хорошо (как?)> Mi konas lin bone; <Это хорошо (каково?)> Tio estas bona.

7-4. Наречия: apenaux <едва>, <еле>; tuj <сейчас>, <тотчас>, <сразу>, <немедленно>; nepre <непременно>, <обязательно>; cxiam <всегда>: Mi apenaux endormigxis; Kiu donas tuj, donas duoble <Кто дает сразу, дает вдвойне>; Laboro nur tiam estas gxojiga, kiam estas nepre necesa (L. N. Tolstoj); La plej malkara ne cxiam estas la plej malbona <Самое дешевое – не всегда самое плохое>.

7-5. Предлог sub <под>: Ili sidis sub palmo.

7-6. Винительный падеж:

а) указывает, что слово в предложении является прямым дополнением, т.е. объектом действия: Mi amas vin;

б) указывает направление движения к цели, причем предлоги al и en при слове в винительном падеже могут опускаться: iri en la hejmon (= iri la hejmon); eniri en tramon (= eniri tramon); veni al domo (= veni domon). Наречие, употребляющееся в этом значении, также приобретает окончание -n: kuri hejmen, alveno Moskven.

Предлоги, указывающие направление движения к цели (al, gxis, tra), не требуют винительного падежа. Предлоги, указывающие направление движения не к цели (de, el) или вообще не указывающие направление движения (например, dum, kun, per, por, pri, sen, da, je), никогда не требуют винительного падежа.

Некоторые предлоги (например, en, sur, sub, inter, antaux, post, cxe) требуют после себя именительного падежа, если они обозначают место, или винительного падежа, если обозначают направление движения к цели: en la domo <в доме>, en la domon <в дом>; sur la tablo <на столе>, sur la tablon <на стол>; sub la lito <под кроватью>, sub la liton <под кровать> и т.п.;

в) употребляется в конструкциях, которые в предложениях выступают как обстоятельства, выражая меру времени (kusxi du horojn, malsani du monatojn), меру расстояния (iri du kilometrojn), меру стоимости (kosti du rublojn), меру веса (pezi du kilogramojn);

г) иногда может заменять предлоги, если при этом смысл остается ясным; примеры, связанные с обозначением направления движения к цели, даны выше; кроме того: Mi venos la kvinan de majo (= en la kvina de majo); Mi dankas (demandas, instruas, rigardas) vin (= al vi); Mi dormis (instruis, iris, kuris, laboris, lernis, parolis, restis) sep horojn (= dum sep horoj), la tutan tagon (= dum la tuta tago); Mi forgesis (petis, gxojis, certis, dankis) vian alvenon (= pri via alveno); Li kuris tri kilometrojn (= tra tri kilometroj); Li estas kvardek jarojn agxa (= agxa je kvardek jaroj), kelkajn monatojn (= je kelkaj monatoj) pli agxa ol mi; Mi venis du horojn pli frue (= je du horoj pli frue).

Гораздо менее удачны формы: mi venos sabaton (= en sabato, sabate) [<в субботу>], mia filino logxas Moskvon (= en Moskvo, Moskve), mi kusxas liton (= en la lito, enlite), mi sidas segxon (= sur segxo, sursegxe), responde vian demandon (= al via demando).

Формы с винительным падежом короче и динамичнее, формы с предлогом – точнее и употребляются в более официальном стиле.

При обозначении времени в часах предлог je не заменяется винительным падежом: Mi venas je la sepa horo vespere.

Следует избегать скопления слов в винительном падеже при одном глаголе: Mi rigardis filmon dum du horoj (а не *Mi rigardis filmon du horojn); Mi sciigis sxin pri tio или Mi sciigis tion al sxi (а не *Mi sciigis sxin tion).

Если имя собственное оканчивается на гласный, то в винительном падеже к нему добавляется окончание -n, если на согласный, то -on: Mi trovis en la cxambro Borison, Arkadij-on kaj Zoja-n.

7-7. При однородных формах глагола подлежащее обычно не повторяется: Mi levis min, matenmangxis, prenis la lernolibrojn kaj eliris el la hejmo.

Словоупотребление

7-8. Слово mono <деньги> обычно употребляется в единственном числе: Ne tiel bone estas havi monon, kiel malbone estas ne havi gxin.

7-9. Дни недели: lundo <понедельник>, mardo <вторник>, merkredo <среда>, jxauxdo <четверг>, vendredo <пятница>, sabato <суббота>, dimancxo <воскресенье>. С названиями дней недели определенный артикль la обычно не употребляется.

Текст

Matene en tramo

– Bonan matenon, Nikolao! Kial vi estas tiel rugxa?

– Cxar mi postkuris la tramon kaj apenaux sukcesis ensalti gxin lastmomente.

– Cxu vi levis vin malfrue?

– Jes. Hieraux mi studis lernolibron gxisnokte, tial enlitigxis tre malfrue. Kaj hodiaux mi malfermas la okulojn – diablo prenu! Restas nur kvaronhoro! Mi tuj surpiedigxis, subakvigis la kapon, lavis min kaj samtempe rapide brosis la dentojn, vestis min kaj elkuris el la hejmo sen kombi la harojn, ecx monon por la matenmangxo forgesis.

– Nu, ne gravas! Mi kunprenis suficxe da mono: matenmangxo en nia studenta bufedejo kostas ne pli ol 50 kopekojn. Interalie, mi ricevis ankorauxfoje alilandan leteron en Esperanto.

– El kiu lando?

– Pensu nur – gxi venis el la malproksimega Auxstralio! El alia parto de la mondo!

– Cxu? Vere, tre malproksima loko!

– En la koverto trovigxis priskribo de Melburno kaj cxarma bildkarto: multaj homoj – viroj kaj junulinoj – rikoltas sur kampo.

– Kie estas la letero?

– Hejme. Mi montros gxin al vi, se vi havas deziron.

– Mi cxiam deziras koni interesajn objektojn. Kiam vi alportos tiun cxi leteron?

– Marde aux merkrede aux alitempe.

– Tio estas bona. Mi antauxdankas vin. Sed mi gxis nun ne ricevis respondon el Japanio. Mi interesigxis cxe mia leter-amiko pri japaniaj televidiloj – necesas rekoni, ke ili estas tre bonaj kaj pezas malmulte.

– Mi pensas, ke li nepre respondos – tuj kiam li havos necesajn informojn.

– Jen la universitato. Sed antaux ni multas pasagxeroj. Tial ni proksimigxu al la elirejo kaj rapidu eltramigxi!

Задания

7.1. Что означают следующие слова?

parteto grandegulo gastejo gefratoj leterportisto sekretigi plibonigi fotilo duonjara duobligi rerakonti antauxhieraux kelkcent multvorta alproksimigxi senharigxi restu surstrate tutmonda malkara unufoje unuafoje lastfoje jarkvino trafari samlandano alivesti sin demeti subteksto subpieda sube tranokti malsukcesi cxeesti cxiopova cxirkauxpreni enigi kunigi nedeviga nepra jese interkompreno gxustatempulo lavmasxino laborloko cxevalkurejo

7.2. Переведите сочетания:

de la kapo gxis la piedoj rigardu sub la piedojn temperaturo sub nulo en sabato kun lia subskribo priparoli dum tagmangxo unu fojon por cxiam per unu fojo konoj de lernantoj pri la historio malsana je la piedoj gxis kie? fenestro al la strato enamigxi al pliagxulo aligxi al Esperanto-klubo la plej bela el la virinoj veni por vidi vin kinejo kun mil lokoj dekduo da kovertoj levi sin de la tablo resti sen mono nokto sen dormo iri tra la strato antaux kelkaj minutoj tio estis cxirkaux dimancxo proksimigxo celen labori tage-nokte

7.3. Переведите фразы:

Kio nin ne interesas, tion ni tuj forgesas. La "tuj" de sinjoroj estas multe da horoj. Ni interesigxas pri homoj, kiam ili interesigxas pri ni (Publius Syrus/SIrus). Tempo estas mono (B. Franklin). Li havas pli da mono, ol li povas kalkuli. Ricxulo ne scias, kiu estas lia amiko. La homo estas tio, kio li estas, sed ne tio, kio li estis. Kiam la vino eniras, la sagxo eliras. Apenaux lin portas la piedoj. La vesto, kiun vi ne havas, vin ne varmigas. Se vi amas preni, amu nepre redoni. Ne cxiam diru tion, kion vi scias, sed cxiam sciu, kion vi diras. Kia gasto, tia gastigo. Mi ne estas tiel ricxa, por ke mi acxetu malkarajn objektojn. Multfoje povas ami la homo, sed nur unufoje li amas (A. I. Kuprin). Cxi tio restu inter ni! Pli bona estas malgranda "jen prenu!", ol granda "morgaux venu!". Por esti bona instruisto, necesas ami tion, kion vi instruas, kaj tiujn, kiujn vi instruas (V. O. Klucxevskij). Vivu kun la homoj tiel, ke viaj amikoj ne estigxu malamikoj, sed ke malamikoj estigxu amikoj (Pitagoro). Vivi sen virinoj estas same malfacile, kiel kun virinoj (Aristofano). Viro devas preni edzinon, kiu havu duonon de lia agxo plus sep jarojn. Se la homo ne enamigxis gxis kvardek jaroj, prefere li ne enamigxu ankaux poste (B. Shaw/Sxo). Se du homoj faras ecx tute saman laboron, rezulto ne estos sama. Ne suficxas fari bonon, necesas ankoraux fari gxin bone (D. Diderot/DidrO). Kiu pli frue venas, pli bonan lokon prenas. Kiu venis post la mangxo, restas sen mangxo. Cxio sia estas plej cxarma. Esperanto estas la plej facila lingvo.

7.4. Переведите на эсперанто:

Вчера я встал рано, почистил зубы, умылся и оделся. После завтрака я сложил учебники в портфель и вышел из дому. Через четверть часа троллейбус был уже вблизи университета. Я пришел за пять минут до занятий. В течение двух часов у нас была важная лекция по истории, а затем – практические занятия по физике и математике. Я пообедал в студенческой столовой и пошел в библиотеку. Полтора часа я занимался спортом. Дома я поужинал и сел читать такой интересный роман, что даже забыл про телевидение. В половине двенадцатого я лег спать.

7.5. Расскажите о вашем рабочем дне или составьте диалог по одной из ситуаций: а) если бы у вас была сильная воля, какой у вас был бы режим дня? Спросите товарищей, как это осуществить; б) вы ездите на работу или ходите пешком? Что вы видите по дороге?; в) побеседуйте с товарищем о вашей работе, чем она вам нравится и чем не нравится; г) побеседуйте с товарищем о работе, которой вы мечтаете заняться. Чем она вас привлекает?

Совет

Как вы заметили, пункты, разъясняющие теоретический материал, коротки. Но пункт 7-6 – исключение. И не случайно: правильное употребление винительного падежа требует определенного навыка, приобретаемого тренировкой. Благодаря наличию винительного падежа фраза на эсперанто становится гибкой.

Приложения

Языковая игра "Однокоренные слова"

От корневого слова образуйте как можно больше слов путем изменения окончания, добавления суффикса, приставки или корня. Например: sana – sano, malsana, sanigi, resanigxi, malsanulejo, porsana, piedmalsano...

С. Н. Кузнецов

Основные понятия и термины интерлингвистики

(извлечение)

АВТОНОМИЗМ (схематизм) – одно из ведущих направлений в конструировании апостериорных языков; противопоставляется натурализму. Автономизм исходит из того, что плановый язык должен строиться по образцу естественных языков, но при этом может иметь собственные (автономные) правила и закономерности.

АВТОНОМНЫЙ ЯЗЫК (схематический язык) – плановый язык апостериорного типа, следующий принципам автономизма... К числу автономных языков относятся: эсперанто, идиом-неутраль, идо.

АКАДЕМИЯ – орган, осуществляющий контроль за функционированием и развитием плановых языков коллективного использования... Академия эсперанто имеет главным образом охранительные функции, лишь официализируя коллективно вырабатываемую норму языка.

АПОСТЕРИОРНЫЙ ЯЗЫК – плановый язык, составленный по образцу и из материала естественных языков. Так, в эсперанто почти все слова являются заимствованиями из естественных языков.

АПРИОРНЫЙ ЯЗЫК – плановый язык, словарный состав и грамматические элементы которого не заимствуются из естественных языков, а конструируются по собственным правилам данного языка.

ВСПОМОГАТЕЛЬНЫЙ ЯЗЫК – термин, применяемый для более точного определения роли международного языка как побочного средства общения, не предназначенного для замены национальных языков.

ЕСТЕСТВЕННЫЙ ЯЗЫК – человеческий язык, возникший и развивающийся стихийно-эволюционным образом.

ЖИВОЙ ЯЗЫК – разговорный язык, принадлежащий определенному языковому коллективу и изменяющийся в процессе коммуникативного использования... Живой язык отличается от проекта систематическим и постоянным (без разрывов во времени) использованием его в общении. Таково функционирование языка эсперанто.

ИНТЕРЛИНГВИСТИКА – раздел языкознания, изучающий межъязыковое общение и международные языки как средство такого общения.

ИНТЕРНАЦИОНАЛИЗМ – общий элемент (лексический или грамматический) нескольких мировых языков, усвоенный ими в силу генетической общности или взаимных культурных влияний.

ИСКУССТВЕННЫЙ ЯЗЫК – знаковая система, созданная человеком для использования в такой области, где применение естественного языка оказывается неэффективным или невозможным... Из числа искусственных языков к компетенции интерлингвистики относятся лишь международные искусственные (иначе: плановые) языки, по своему строению близкие к естественным языкам.

ЛИНГВОПРОЕКТИРОВАНИЕ (конструирование языка) – построение языковой системы сознательным (не стихийным) путем.

МЕДИАЛИЗАЦИЯ – усреднение фонетической нормы слов, заимствованных из нескольких естественных языков.

МЕЖДУНАРОДНЫЙ ЯЗЫК – язык-посредник, систематический используемый в общении разноязычных народов.

МИРОВЫЕ ЯЗЫКИ – крупнейшие естественные языки, регулярно употребляемые при международных сношениях в качестве языков-посредников.

НАТУРАЛИЗМ – направление в современной интерлингвистике, выступающее за максимальную апостериорность планового языка, т.е. возможно большее его приближение к формам естественных языков.

НАТУРАЛИСТИЧЕСКИЙ ЯЗЫК – плановый язык апостериорного типа, построенный по принципам натурализма. К числу натуралистических языков относятся: латино-сине-флексионе, окциденталь, интерлингва.

НЕЙТРАЛЬНОСТЬ – отличительная черта планового языка по отношению к естественным (национальным) языкам, понимаемая как его независимость от политических, экономических и иных интересов той или иной нации.

ОБЩЕЧЕЛОВЕЧЕСКИЙ ЯЗЫК – прогнозируемый язык объединенного человечества, возникновение которого связывается с отмиранием наций и национальных языков. Современная интерлингвистика проводит четкое различие между таким гипотетическим языком и вспомогательным языком международных сношений, пользование которым будет происходить в условиях сохранения национальных языков.

ПЛАНОВЫЙ ЯЗЫК – то же, что международный искусственный язык.

ПРИНЦИП МЕЖДУНАРОДНОСТИ – принцип сознательного усвоения интернациональной лексики, принятый большинством апостериорных языков.

СМЕШАННЫЙ ЯЗЫК – плановый язык, совмещающий качества априорных и апостериорных систем.

ЭВОЛЮЦИЯ ПЛАНОВОГО ЯЗЫКА – изменение планового языка в процессе его использования.

ЭСПЕРАНТОЛОГИЯ – подраздел частной интерлингвистики – теория языка эсперанто.

ЯЗЫКИ-ИСТОЧНИКИ – естественные языки, материал которых заимствуется плановым языком.

ЯЗЫК МЕЖНАЦИОНАЛЬНОГО ОБЩЕНИЯ – язык-посредник, используемый народами многонационального государства для взаимного общения, например русский язык в качестве языка общения народов СССР.

[Москва, 1982.]

Урок 8

Лексика

aero <воздух> afero <дело> alta <высокий> arbo <дерево> atendi <ждать> atenta <внимательный> auxskulti <слушать> decidi <решить>, <принять решение> dika <толстый> felicxa <счастливый> gaja <веселый> helpi <помочь> (helpa <вспомогательный>) io <что-то>, <нечто> kanti <петь> komenci <начать> libera <свободный> ludi <играть> mano <рука (кисть)> memori <помнить> nombro <число> okazi <произойти>, <случиться>, <состояться> (okazo <случай>) pano <хлеб> pilko <мяч> placxi <нравиться> ripozi <отдыхать> sako <мешок>, <сумка> simpla <простой> sola <единственный>, <одинокий>, <один> (sole <единственно>, <одиноко>, <только>) stacio <станция> teni <держать> tero <земля> verda <зеленый> veturi <ехать> vizagxo <лицо>

Грамматика

8-1. Отрицательные слова образуются от вопросительно-относительных путем замены начального k на nen: neniu <никто>, <ни один>, <никакой>; nenio <ничто>; nenia <никакой>; nenie <нигде>; nenien <никуда>; neniel <никак>; nenial <без причины>; neniam <никогда>; neniom <нисколько>; nenies <ничей>.

8-2. Обобщительные слова образуются от вопросительно-относительных путем замены начального k на cx: cxiu <каждый> (cxiuj <все>); cxio <всё>; cxia <всякий>, <любой>; cxie <везде>; cxien <во все стороны>; cxiel <всячески>; cxial <по любой причине>; cxiam <всегда>; cxiom <целиком>; cxies <всех (принадлежащий всем)>.

8-3. Местоимения:

mem <сам> – не изменяется по числам, родам и падежам и стоит после слова, к которому относится: Kiu amas sian edzinon, amas sin mem <Кто любит свою жену, любит себя самого>; La faktoj parolas por si mem <Факты говорят сами за себя>; Tio okazis per si mem <Это произошло само по себе>; La instruistoj malfermas la pordon, sed vi devas eniri mem <Учителя открывают дверь, но вы должны войти сами>.

oni – неопределенно-личное местоимение, означающее "люди", "многие", "некто"; употребляется, когда речь идет о действии каких-либо лиц без точного указания, кто именно из них выполняет данное действие; на русский язык обычно не переводится, соответствует 3-му лицу множественного числа, иногда – безличному обороту: La bonon oni memoras, la malbonon oni forgesas <Добро помнят, зло забывают>; La gasto mangxas tion, kion oni al li donas <Гость ест то, что ему подают>; Kiam oni ne havas, kion oni sxatas, oni sxatu tion, kion oni havas <Когда не имеешь того, что любишь, приходится любить то, что имеешь>; Oni povas <Можно>; Oni povos <Можно будет>; Oni devas <Следует>, <необходимо>; Oni ne povas esti felicxa la tutan vivon <Нельзя быть счастливым всю жизнь>; Oni ne povas deziri tion, kion oni ne konas (Ovidio) <Нельзя желать того, чего не знаешь>.

8-4. Частицы:

do <итак>, <следовательно>, <же>: Do ni komencu! <Итак, начнем!>; Mi pensas, do mi estas (Dekarto) <Я мыслю, следовательно, я существую>; Parolu do! <Говори же!>

nek <ни> употребляется в паре с другим отрицательным словом: nek tien, nek reen <ни туда, ни сюда>. Но нельзя сказать *nek unufoje <ни разу>; правильные формы: ecx ne unufoje или ne ... ecx unufoje: Havi multe da amikoj estas havi ecx ne unu amikon (= ne havi ecx unu amikon) (Erasmo) <Иметь много друзей – значит не иметь ни одного друга>; En Petrodvorec mi estis ecx ne unufoje (= ne estis ecx unufoje), sed en Ermitagxo mi estis pli ol unufoje <В Петродворце я не был ни разу, а в Эрмитаже я был не раз>; Mi ne scias tion, nek volas scii <Я не знаю этого и не хочу знать>.

Частица cxi, обозначающая близость, может употребляться (прежде всего, в разговорной речи и в поэзии) самостоятельно, вместо tiu cxi, tiun cxi, tiuj cxi, tiujn cxi: cxi homo, cxi knabojn; cxi-matene <этим утром>; cxi-minuta <сиюминутный>.

8-5. Наречие for <прочь>: kuri for <бежать прочь>; la manojn for! <руки прочь!>; vivi for de la gepatroj <жить вдали от родителей>; fora lando <далекая страна>.

8-6. Предлоги: ekster <вне>, <за>; apud <около>, <возле>; okaze de <по случаю>: esti ekster ludo <быть вне игры>; apud magazeno <возле магазина>; okaze de via sukceso <по случаю вашего успеха>; apudluna, eksterplana.

8-7. Причастия действительного залога образуются с помощью суффиксов -ant– (настоящее время), -int– (прошедшее время), -ont– (будущее время) и окончания -a: leganta <читающий>, leginta <прочитавший>, legonta <собирающийся читать>, <тот, который будет читать или прочтет>. Заменив окончание -a на -o, получаем существительное, обычно обозначающее человека: leganto <читатель>, komencanto <начинающий>, lernanto <учащийся>, organizanto, praktikanto. Заменив -a на -e, получаем деепричастие: legante <читая>, leginte <прочитав>: Mallaborulo sidante dormas kaj kusxante laboras <Лентяй сидя спит и лежа работает>; Farinte malbonon, ne atendu bonon <Сделавши зло, не жди добра>; La viro, kiu sagxe parolas pri la amo, ne estas tre enamigxinta (G. Sand) <Мужчина, который умно говорит о любви, не очень влюблен>; La tempon venontan ankoraux neniu konas <Будущее время еще никто не знает>.

8-8. Конструкция "винительный падеж с инфинитивом" употребляется при глаголах чувственного восприятия ("видеть", "слышать", "чувствовать" и т.п.): <Я вижу, что он стоит> Mi vidas lin stari (= Mi vidas lin staranta, = Mi vidas, ke li staras).

Словообразование

8-9. Приставка ek– обозначает начало действия или моментальное действие: ekkanti <запеть>; ekveturi <поехать>; ekrigardi <посмотреть>, <взглянуть>; ekvidi <увидеть>; ekhavi <заиметь>, <приобрести>; ekskribi <начать писать>: Ek al la laboro! <За работу!>; Por ekkoni la homon, necesas lin ekami (L. Feuerbach/FOjerbahx) <Чтобы познать человека, надо его полюбить>.

8-10. Суффикс -ar– обозначает совокупность однородных предметов: vagonaro <поезд>; vortaro <словарь>; cxevalaro <табун>; problemaro <проблематика>; aktivularo <актив>; anaro <коллектив>; aro <группа>, <множество>, <коллектив>, <куча> и т.п.; arigxi <сгруппироваться>; marsxi arope <идти группой>; gazetara konferenco <пресс-конференция>; Unu homo ne estas homaro <Один человек – не человечество>.

8-11. Наречие for употребляется в качестве полуприставки, обозначая удаление, удаленность, устранение: foriri <уйти>; forigi <устранить>; foresti <отсутствовать>; foracxeti <раскупить>; formangxi <съесть>; forpreni <забрать>; Cxu vere vi forveturos? Al neniu fordonu gxin! Ne foriru ankoraux! Pri amikoj oni devas memori ne nur en ilia cxeesto, sed ankaux en ilia foresto (Fales).

8-12. Местоимение mem употребляется в качестве полуприставки в значениях "сам" (memstara <самостоятельный>, memcelo <самоцель>, memlerninto <самоучка>) и "себя" (memamo <самолюбие>, memreklamo <самореклама>, memportreto <автопортрет>).

Словоупотребление

8-13. Необходимо четко различать следующие близкие по форме и значению слова: Mi legis cxiun libron (каждую книгу), cxiujn librojn (все книги), cxion (всё), tutan libron (всю книгу, т.е. целиком), tutajn librojn (целые книги), cxiajn librojn (всякие книги).

8-14. Не следует смешивать mem <сам> с похожим русским словом <самый> в сочетаниях: <самый большой> la plej granda; <тот же самый> la sama; с другой стороны: same (kiel) <так же, (как и)>.

Текст

Ekster la urbo

– Auxskultu, Anatolo, oni povas pensi, ke al vi okazis io felicxa.

– Kial vi tiel pensas?

– Cxar vi estas hodiaux tre gaja.

– La gaja vizagxo ankoraux nenion diras. Simple, hieraux mi havis agrablan dumtagan ripozon ekster la urbo.

– Atendu momenton! Cxu vi iris tien sola?

– Certe ne. Ni estis kvarope: Nina, Andreo, Nikolao kaj mi.

– Rakontu do! Cxu vi iris piede?

– Ni ne sciis cxi-foje, kien iri. Fine ni decidis veturi eksterurben.

– Cxe kiu oni kunvenis matene?

– Cxe neniu, sed apud la stacidomo. Mi gxustatempe venis per tramo. La forveturonta elektrovagonaro jam staris cxe la stacio. Antaux ol eltramigxi, mi komencis cxirkauxrigardi tra la fenestro, kie estas miaj geamikoj. Sed cxar mi ne estas tre atenta, mi ne tuj ekvidis ilin stari inter granda nombro da homoj. Andreo tenis en la manoj du dikajn sakojn, helpante al Nina.

– Cxu ankaux vi mem portis sakon?

– Ne, mi havis nuran saketon kun pano por cxiuj kaj aldone pilkon.

– Cxu vi veturis malproksimen?

– Suficxe malproksimen. Elirinte el la vagonaro, ni ekiris tra la arbaro. Altaj verdantaj arboj nin cxirkauxis, la aero estis tre agrabla.

– Jes, estas bone liberigxi de cxiutagaj devoj por kelka tempo, memori nek pri la baldauxa labortago, nek pri cxiamaj hejmaj aferoj.

– Ni ludis pilkon, interparolis, poste ni eksidis sur la teron kaj kantis novajn Esperantajn kantojn. Kiam ekvesperigxis, ni envagonigxis kaj ekveturis hejmen.

– Do la eksterurbigxo placxis al vi, cxu ne?

– Jes, ege placxis. Vi gxuste diris: hodiaux mi estas felicxa. Oni devas ne nur bone labori, sed ankaux bone ripozi.

– Nu, mi jam devas iri. Al mi estis agrable vin revidi.

– Estu sana!

Задания

8.1. Что означают следующие слова?

kantistino geedzoj malhelpi malalta maldika gxisatendi interrespublika kelkfoje memkritiko morgauxa senrezulta subteni trairi komenca komencanta komencigxanta helpantino gelaboristaro rekomenci ekvidinte eksterlandano bildvortaro arbareto arbetaro atendejo ludilo cxiujara cxiaokaze cxiamverda duonmonata felicxegulo antauxtempa apude malplimulto plejparte samfamilianoj aligxi eligi alifoje plezurigi sin deteni formangxi kunludanto neniigi nea onidiroj unuavide okazigi priafera letero alttemperatura cxiea

8.2. Переведите сочетания:

stari apud la pordo okaze de la forveturo ekster la domo logxejo kun kvar fenestroj venu post vendredo cxirkaux Tero inter arboj el la urbo aro da objektoj gxi estas al vi por memoro en la komenco komencu de la komenco teni per la mano preni je la mano ripozi dum varmega tago vagonaro al Jekaterinburgo helpo de Anatolo al amiko pri grava afero veturi tra la tuta lando faru tion antaux cxio foriri sen decidi la demandon infanoj sub dek ses jaroj ludi gitaron je kapo pli alta komence de la leciono memori por la tuta vivo urbo cxe Dnestro ripozi gxis la vespero rigardi alvizagxe je via felicxo! kanti hxore

8.3. Переведите фразы:

Ankoraux neniu placxis al cxiu. Neniu komenco estas facila. Estas nenio sekreta, kio ne farigxos malsekreta. Kiu amas cxion, amas nenion (D. I. Pisarev). Estas nenio pli malsagxa, ol la deziro cxiam esti la plej sagxa (F. La Rochefoucauld/LarosxfukO). Nenia spegulo montras malbelan virinon. Kiu logxas cxie, logxas nenie (Marcialo). Mi neniel povas vin forgesi. Neniam malfelicxo venas sola. Pli bone malmulte, ol neniom. Cxies amiko estas nenies amiko. Mi atendas cxiam sole vin. Ne al cxia demando necesas respondo (Publius Syrus/SIrus). Cxiuj miaj pensoj estas kun vi. Cxiu "tial" havas sian "kial." Ami la tutan homaron ne estas malfacile, pli malfacile estas ami cxiun homon (E. G. Kazakevicx). Mi memoros vin cxiutage, cxiuhore, cxiuminute. Esperanton oni povas lerni en cxiu agxo. Lernolibron oni devas ne tralegi, sed tralerni (L. Zamenhof). Se vi faras ion, do faru! Nek gxojo, nek malgxojo estas senfinaj. Kiu ne gxojigas per sia alveno, gxojigas per sia foriro. Cxio cxi jam estis. Ekster sia loko nenio estas bona (W .Whitman/UxItmen). Kiu subauxskultas apud pordo, ekscias ankaux tion, kion li ne volas scii. Multaj homoj vivas ne vivante, sed nur vivonte (V. G. Belinskij). Pli felicxa estas la donanto, ol la prenanto. Se vi laboras sidante, ripozu starante. Tion, kion la homo faras al si mem, ecx malamiko al malamiko ne povas fari. La plej felicxa virino estas tiu, kiun amas sxia edzo. Ne sole per pano vivas la homo. Unu "nun" estas pli bona, ol du "morgaux". Ne malfermu pordon, kiun vi ne povas fermi! Pli gravas amiko, ol mona fabriko. Se vi volas esti felicxa, estu felicxa! (Kozjma Prutkov). Vi tre helpos al mi, se vi ne malhelpos al mi. Mi scias nur tion, ke mi scias nenion (Sokrato). Kiu havas nenion, estas nenio. La homoj povas esti felicxaj, nur se la felicxo ne estas celo de ilia vivo (G. Orwell/Oruxel).


    Ваша оценка произведения:

Популярные книги за неделю