Текст книги "Крылаты рэвальвер (на белорусском языке)"

Автор книги: Рекс Стаут

сообщить о нарушении

Текущая страница: 1 (всего у книги 5 страниц)

Стаут Рекс
Крылаты рэвальвер (на белорусском языке)

Рэкс Стаўт

КРЫЛАТЫ РЭВАЛЬВЕР

Маладая жанчына вынула з рыдыкюля паперчыну ружовага колеру, устала з чырвонага скуранога крэсла, паклала яе на стол Нiра Вулфа i зноў села. Паколькi я лiчыў сваiм абавязкам быць у курсе спраў, ды i каб Вулф не нагiнаўся, бо да паперкi не так лёгка было дацягнуцца, я ўстаў, падышоў да стала i перадаў яе Вулфу, папярэдне прачытаўшы, што там было напiсана.

Гэта быў чэк на пяць тысяч даляраў, выпiсаны таго ж дня, чатырнаццатага жнiўня, на яго прозвiшча i падпiсаны Маргарэт Мiён. Вулф зiрнуў на чэк i кiнуў яго на стол.

– Я падумала, – сказала жанчына, – што, можа, гэта будзе найбольш зручны шлях пачаць размову.

Разглядаючы жанчыну з-за свайго стала, я пачаў паволi мяняць свае адносiны да яе. Калi яна патэлефанавала раней, у нядзелю адразу папалуднi, i папрасiла аб сустрэчы, я адшукаў у памяцi цьмяны ўспамiн пра яе фота, надрукаванае ў газеце некалькi тыдняў таму, i падумаў, што сустрэча з ёй не будзе ў радасць, але цяпер уяўленне аб ёй пачынала паступова мяняцца.

Знешнiя дадзеныя былi не самае галоўнае з таго, што яна мела, бо яны былi так сабе, важна – як яна iмi карысталася. Я не маю на ўвазе розныя там выкрутасы i хiтрыкi. Вусны не былi прывабныя, нават калi яна ўсмiхалася, а вось усмешка была прыгожая. Карычневыя вочы як вочы, нiчога незвычайнага, але я з асалодаю пазiраў, як яна пераводзiла iх з Вулфа на мяне, потым на мужчыну, што прыйшоў з ёю i цяпер сядзеў злева. На маю думку, трыццаць ёй будзе недзе гады праз тры.

– Цi не думаеш, – спытаўся ў яе мужчына, – што мы спачатку павiнны атрымаць адказ на некаторыя пытаннi?

Мужчына сказаў гэта напружаным i крыху суровым тонам, з адпаведным выразам твару. Ён быў устрывожаны i не хаваў гэтага. Глыбока пасаджаныя шэрыя вочы, моцны падбародак – у лепшы час яго можна было б прыняць за якога-небудзь лiдэра, але толькi не цяпер. Нешта яго мучыла. Калi мiсiс Мiён прадставiла яго як мiстэра Фрэдэрыка Ўэплера, я ўспомнiў, што гэта прозвiшча музычнага крытыка "Гэзэт", але не мог прыпомнiць, цi iшла аб iм гаворка ў iнфармацыi пра падзею, у сувязi з якой у газеце з'явiлася фатаграфiя мiсiс Мiён.

У адказ жанчына пакруцiла галавой, зрабiўшы гэта невыпадкова.

– Гэта не дапаможа, Фрэд, праўда. Нам трэба будзе ўсё расказаць i паслухаць, што ён скажа. – Яна ўсмiхнулася, зiрнуўшы на Вулфа, – цi, можа, на самай справе гэта была не ўсмешка, а звычайны для яе рух вуснаў. – Мiстэр Уэплер быў не зусiм упэўнены ў неабходнасцi звяртацца да вас, i мне прыйшлося яго ўгаворваць. Мужчыны асцеражнейшыя за жанчын, цi не так?

– Так, – пагадзiўся Вулф i дадаў: – Дзякуй Богу.

Яна кiўнула галавой, выказваючы згоду.

– Я думаю, што так, – i прадоўжыла гаворку, дапаўняючы яе жэстамi. – Я прынесла чэк у доказ таго, што ставiмся да гэтага сур'ёзна. Мы трапiлi ў непрыемнае становiшча i хацелi б, каб вы дапамаглi з яго выбрацца. Мы хочам уступiць у шлюб, але не можам гэтага зрабiць. Прынамсi, калi гаварыць толькi за сябе, я хачу выйсцi за яго замуж. – Яна зiрнула на Ўэплера, i цяпер на яе твары сапраўды была ўсмешка. – Ты хочаш жанiцца са мной, Фрэд?

– Ага, – прамармытаў той. Потым нечакана крутануў падбародкам i задзiрлiва глянуў на Вулфа. – Вы разумееце – справа далiкатная. I не хацелася б, каб у яе лезлi чужыя, але мы ўсё-такi прыйшлi да вас па дапамогу. Мне трыццаць чатыры гады, i першы раз у жыццi я... – Ён змоўк. I праз хвiлiну зноў загаварыў здаўленым голасам: – Я закаханы ў мiсiс Мiён i больш за ўсё на свеце хачу, каб яна была маёй жонкай. – Ён перавёў вочы на аб'ект кахання i прамармытаў нешта падобнае на заклiк: – Пегi!

– Лiчу гэта даказаным, – прабурчаў Вулф. – Вы абое хочаце ўступiць у шлюб. Ну, дык у чым справа?

– Справа ў тым, што мы не можам, – сказала Пегi. – Проста не можам гэтага зрабiць. I толькi таму, што... Вы, можа, памятаеце, што здарылася ў красавiку, чатыры месяцы назад, калi чыталi пра смерць Альберта Мiёна, опернага спевака?

– Нешта такое чытаў. Але вы лепш мне напомнiце.

– Ну, ён скончыў самагубствам. – Гэты раз на яе твары не было нават падабенства на ўсмешку. – Мы знайшлi яго з Фрэдам – мiстэрам Уэплерам. У сем гадзiн вечара, у адзiн з аўторкаў красавiка, у нашай кватэры на Iст-Энд-авеню. Якраз таго ж дня высветлiлася, што мы з Фрэдам кахаем адно аднаго, i...

– Пегi! – раптам звярнуўся да яе Ўэплер.

Тая зiрнула на яго, потым зноў перавяла вочы на Вулфа.

– Вiдаць, я павiнна параiцца з вамi, мiстэр Вулф. Як лiчыць Фрэд, мы павiнны расказаць вам толькi тое, без чаго нельга зразумець праблему, а я лiчу, што вы не зразумееце сiтуацыi, калi мы не раскажам вам усяго. Як вы думаеце?

– Не магу нiчога сказаць, пакуль не раскажаце. Працягвайце. Калi з'явяцца пытаннi, тады пабачым.

Мiсiс Мiён кiўнула галавой.

– Думаю, што ў вас з'явiцца шмат пытанняў. Цi здаралася з вамi такое, што вы закахалiся, але хутчэй згадзiлiся б памерцi, чым паказаць iншым вашыя пачуццi?

– Нiколi, – з iмпэтам адказаў Вулф.

Мой твар застаўся нерухомы.

– Ну што ж, а са мною такое здарылася, i я ў гэтым прызнаюся. Нiхто пра гэта не ведаў, нават ён. Праўда, Фрэд?

– Так, гэта праўда, – таксама з iмпэтам адказаў Уэплер.

– Не ведаў да таго самага дня, – працягвала Пегi. – Ён прыйшоў да нас на абед, а гэта здарылася якраз пасля абеду. Госцi разышлiся, i раптам нашы позiркi сустрэлiся, потым ён нешта сказаў, а можа, я загаварыла, дакладна не помню, хто першы пачаў гаворку. – Яна ўмольна паглядзела на Ўэплера. – Я ведаю, ты лiчыш, што гэта няёмка, Фрэд, але калi ён не будзе ведаць, як гэта ўсё адбывалася, то не зразумее, чаму ты пайшоў наверх да Альберта.

– А яму гэта трэба ведаць? – спытаўся Ўэплер.

– Ну, канечне, – мiсiс Мiён зноў звярнулася да Вулфа. – Думаю, што не здолею растлумачыць так, каб вы ўявiлi, як усё было на самай справе. Мы былi канчаткова, ну, як бы сказаць, закаханыя адно ў аднаго, вось i ўсё, i я думаю, што дагэтуль мы ўсведамлялi ўсё моўчкi, таму пачуццi захлынулi нас яшчэ больш. Фрэд вырашыў неадкладна сустрэцца з маiм мужам, каб расказаць яму пра ўсё i вырашыць, што нам рабiць далей, я сказала – ну што ж! – i ён пайшоў уверх па лесвiцы.

– Уверх па лесвiцы?

– Наша кватэра на двух паверхах, i ўверсе студыя з гукаiзаляцыяй для мужавых рэпетыцый. I вось Фрэд пайшоў...

– Калi ласка, Пегi, – перапынiў яе Ўэплер i паглядзеў у бок Вулфа. – Вы павiнны гэта ведаць з першых рук. Я пайшоў туды, каб расказаць Мiёну, што кахаю ягоную жонку i яна кахае мяне, а не яго, i папрасiць, каб ён успрыняў гэта як цывiлiзаваны чалавек. Да скасавання шлюбу цяпер ставяцца як да звычайнай у нашай цывiлiзацыi з'явы, але ён гэтага так не ўспрыняў. Яго рэакцыю можна было назваць па-ўсякаму, але толькi не цывiлiзаванай. Ён не буянiў, але паводзiў сябе вельмi нiзка. Праз нейкi час я спалохаўся, што зраблю з iм што-небудзь за прыкладам Джыфа Джэймса, i таму павярнуўся i пайшоў прэч. Мне не хацелася ў такiм стане вяртацца да мiсiс Мiён, таму я выйшаў са студыi праз дзверы ў калiдор на другiм паверсе i адтуль выклiкаў лiфт.

Уэплер змоўк.

– I? – нацiскаў на яго Вулф.

– Я выйшаў з будынка. Пакрочыў па парку i праз некаторы час, супакоiўшыся, патэлефанаваў мiсiс Мiён, i яна сустрэлася са мной у парку. Я расказаў ёй пра рэакцыю Мiёна i папрасiў пакiнуць яго i паехаць куды-небудзь разам са мной. Яна не згадзiлася. – Уэплер змоўк на некалькi хвiлiн, а потым працягваў: Iснуюць дзве складаныя акалiчнасцi, якiя вы павiнны ведаць, каб ведаць усё.

– Калi яны маюць непасрэднае дачыненне да справы, то так.

– Яны сапраўды маюць непасрэднае дачыненне. Па-першае, мiсiс Мiён мела i мае цяпер свае грошы. Гэта была дадатковая прынада Мiёну. Мне – не. Я расказваю вам усё як ёсць.

– Дзякуй. Ну, а па-другое?

– Па-другое, у мiсiс Мiён была прычына, каб не рваць з iм адразу. Я спадзяюся, вы ведаеце, што Мiён быў вядучым тэнарам у тэатры "Метраполiтэн" на працягу пяцi цi шасцi гадоў, а тут раптам голас знiк – часова. Джыфард, той самы барытон, ударыў яго кулаком па шыi i пашкодзiў гартань – гэта здарылася на пачатку сакавiка, – i Мiён не змог закончыць сезон. Яму зрабiлi аперацыю, але голас не вяртаўся, таму не дзiва, што ён быў у змрочным настроi, i мiсiс Мiён не хацела кiдаць яго аднаго ў такiм стане. Я паспрабаваў угаварыць яе, але яна была непахiсная. У той дзень усё атрымалася не так, як трэба: i ад таго, што такое здарылася са мной першы раз у жыццi, i ад таго, што Мiён сказаў пад час нашай з iм размовы, – у вынiку я страцiў разважлiвасць, кiнуў яе адну ў парку, зайшоў у бар у цэнтры горада i пачаў замаўляць там шклянку за шклянкай. Прайшло шмат часу, выпiў я многа, але не сп'янеў. Недзе каля сямi гадзiн я вырашыў зноў сустрэцца з Пегi i забраць яе з сабой, каб яна не заставалася там яшчэ на адну ноч.

Паддаючыся вось такому настрою, я спынiўся на Iст-Энд авеню, падняўся на дванаццаты паверх i прастаяў там, вiдаць, хвiлiн дзесяць, вагаючыся даткнуцца да кнопкi званка. Нарэшце я пазванiў, пакаёўка ўпусцiла мяне i паклiкала мiсiс Мiён, але тут я, вiдаць, перастаў валодаць сабой, бо ў мяне хапiла розуму толькi на тое, каб прапанаваць ёй разам пагаварыць з Мiёнам. Яна згадзiлася, мы паднялiся наверх i...

– На лiфце?

– Не, па лесвiцы, што ў самой кватэры. Зайшлi ў студыю. Мiён ляжаў на падлозе. Мы падышлi блiжэй. У верхняй частцы галавы была вялiкая дзiрка навылёт. Ён быў мёртвы. Я вывеў мiсiс Мiён са студыi, падтрымаў яе, але на лесвiцы – занадта вузкай, каб па ёй маглi iсцi побач два чалавекi, – яна ўпала i пакацiлася ўнiз, адолеўшы такiм чынам палову прыступак. Я аднёс Пегi ў яе пакой, паклаў на ложак i пайшоў у залу, каб адтуль патэлефанаваць, але па дарозе падумаў, што спярша трэба зрабiць яшчэ адну рэч.

Я выйшаў з кватэры, з'ехаў на лiфце на першы паверх, паклiкаў швейцара i лiфцёраў i спытаўся ў iх, хто падымаўся ў кватэру Мiёна, на дванаццаты або на трынаццаты паверх, папалуднi. Яны назвалi прозвiшчы, i я iх запiсаў. Потым вярнуўся ў кватэру i патэлефанаваў у палiцыю.

Пасля гэтага я раптам уцямiў, што недасведчаны чалавек не павiнен рабiць заключэнне – жывы чалавек цi не, таму я патэлефанаваў доктару Лойду, якi таксама жыве ў гэтым будынку. Той адразу ж прыйшоў, i я завёў яго ў студыю. Не паспеў ён прабыць там тры-чатыры хвiлiны, як з'явiўся першы палiцэйскi, i канечне...

– Прабачце, – раздражнёна перабiў яго Вулф. – Калi ўсё адразу, дык часам гэта бывае зашмат. Вы нават не закранулi той праблемы, з якой сутыкнулiся.

– Я дайду i да яе...

– Але вы зробiце гэта, я спадзяюся, хутчэй, калi хочаце, каб я вам дапамог. Я ўжо ўсё ўспомнiў. Доктар i палiцыя аб'явiлi яго мёртвым. Дула рэвальвера было засунута ў рот, i куля выбiла кавалак чэрапа. Рэвальвер, што ляжаў побач на падлозе, належаў забiтаму i захоўваўся там жа ў студыi. Нiякiх слядоў барацьбы цi нейкiх iншых пашкоджанняў на целе не было заўважана. Страта голасу была выдатным матывам для самазабойства. Таму пасля традыцыйнага расследавання, аддаўшы належную ўвагу той акалiчнасцi, што дула зараджанага рэвальвера цяжка засунуць у рот чалавеку, не выклiкаўшы з яго боку пратэсту, здарэнне квалiфiкавалi як самагубства. Я не памыляюся?

Мiсiс Мiён i Ўэплер кiўком галавы пацвердзiлi тое, што сказаў Вулф.

– Што, палiцыя аднавiла расследаванне? Цi пайшлi якiя плёткi?

Пегi i Ўэплер адмоўна пакруцiлi галовамi.

– Тады працягвайце. У чым праблема?

– Праблема ў нас самiх, – сказала Пегi.

– Як гэта? Што з вамi не так?

– Усё не так, – зноў загаварыла мiсiс Мiён, суправаджаючы свой расказ жэстамi. – Дакладней, я мела на ўвазе не ўсё, а якраз адну рэч. Пасля смерцi мужа i заканчэння традыцыйнага расследавання я на нейкi час з'ехала. Калi вярнулася – на працягу двух месяцаў, што прайшлi з таго часу, мы з Фрэдам некаторы час былi разам, – усё было неяк не так. Пазаўчора, у пятнiцу, я паехала на выхадныя да знаёмых у Канекцiкут, i Фрэд быў там. Я не ведала, што Фрэд збiраецца туды ехаць, а ён не ведаў, што туды прыеду я. Мы абмяркоўвалi ўсё з iм учора,i ўдзень i ўвечары, i сёння ранiцай i вырашылi пайсцi да вас i прасiць дапамогi – ва ўсякiм разе я так вырашыла, а Фрэд не адпусцiў мяне адну.

Пегi нахiлiлася ўперад i працягвала гаварыць з гранiчнай шчырасцю:

– Вы абавязкова павiнны дапамагчы нам, мiстэр Вулф. Я так моцна кахаю яго – так моцна! – i ён кажа, што кахае мяне, i я ведаю, што гэта так! Учора ўдзень мы вырашылi, што пажэнiмся ў кастрычнiку, а ўвечары завязалася размова – i справа не ў словах, якiя вымаўляем, а ў выразе вачэй, калi сустракаемся позiркамi. Мы проста не можам пажанiцца, пакуль у нашых вачах застаецца пытанне, i мы будзем старацца хаваць яго... – Яе крыху скаланула. – Гадамi цi да канца жыцця? Мы не здолеем! Мы ведаем, што не здолеем – гэта будзе жахлiва! А ўся справа ў пытаннi: хто забiў Альберта? Зрабiў гэта ён? Цi я? Я сапраўды не веру, што гэта зрабiў Фрэд, а ён не верыць, што гэта зрабiла я – спадзяюся, што ён не верыць, – але ў нашых вачах застаецца пытанне, i мы ведаем, што яно не знiкае.

Яна працягнула ў бок Вулфа абедзве рукi.

– Мы хочам, каб вы дапамаглi знайсцi на яго адказ!

– Глупства, – хмыкнуў Вулф. – Вас трэба адшлёпаць па адным месцы цi адвесцi да псiхiятра. У палiцэйскiх могуць быць свае недахопы, але яны ўсё ж не такiя зломкi. Калi ўсё iх задаволiла...

– Але ў гэтым якраз уся справа! Яны б не былi задаволены, калi б мы расказалi ўсю праўду.

– Вось як, – узняў бровы Вулф. – Вы iм зманiлi?

– Так. Цi калi i не зманiлi, дык i не сказалi iм праўды. Мы iм не сказалi, што, калi першы раз зайшлi ў пакой разам i ўбачылi Альберта, рэвальвер там не ляжаў. Яго наогул не было вiдаць.

– Сапраўды? Вы ўпэўнены ў гэтым?

– Цалкам. Я нiколi i нiчога так ясна не ўспрымала, як тую сцэну, кожную яе дэталь. Рэвальвера там не было.

– Вы згодны з гэтым, сэр? – спытаў Вулф, зiрнуўшы ў бок Уэплера.

– Так. Яна кажа праўду.

– Ну, што ж, – уздыхнуў, здаючыся, Вулф. – Бачу, вы сапраўды трапiлi ў непрыемнае становiшча. Лупцоўкай тут не абыдзешся.

Я крутануўся ў крэсле, адчуўшы халадок у нiжняй частцы пазваночнiка. У старадаўняй будынiне з чырвонай цэглы – доме Нiра Вулфа – было цiкава жыць i працаваць Фрыцу Брэнеру, кухару i эканому, Тэадору Хорстману, якi апекаваўся дзесяццю тысячамi архiдэй у аранжарэях на даху, i мне, Арчы Гудвiну, для каго асноўным полем дзеяння быў вялiкi кабiнет на першым паверсе.

Зразумела, я лiчыў сваю работу самай цiкавай, бо ў даверанага памочнiка славутага прыватнага дэтэктыва заўсёды ёсць магчымасць наслухацца пра самыя розныя падзеi – ад крадзяжу пацерак да аферы, звязанай з шантажом. Шчыра кажучы, не ад усiх клiентаў я пачынаў сумаваць. Але толькi ад адных спраў мяне працiнаў халадок: ад спраў, звязаных з забойствам. I калi гэтая пара закаханых галубкоў казала праўду, гэта i быў якраз той самы выпадак.

Да таго як яны пайшлi, я больш чым за дзве гадзiны паспеў спiсаць два блакноты.

Калi б яны ўсё абдумалi, перш чым патэлефанаваць, каб дамовiцца аб сустрэчы з Вулфам, яны б гэтага не зрабiлi. Усё, што яны хацелi, аказалася, паводле слоў Вулфа, немагчымым. Па-першае, яны хацелi, каб ён расследаваў справу аб забойстве чатырохмесячнай даўнасцi, не прызнаючы, аднак, што яно сапраўды адбылося; па-другое, яны хацелi, каб было даказана, што нiхто з iх не забiваў Альберта Мiёна, а гэта было магчыма, толькi выявiўшы, хто ўсё-такi гэта зрабiў, i па-трэцяе, у выпадку, калi Вулф прыйдзе да высновы, што забойца – адзiн з iх, – пакласцi справу на палiцу i забыць пра яе.

Не, гэта не была iх прапанова, бо, калi верыць таму, што яны расказалi, абое былi зусiм невiнаватыя, але напрошвалася менавiта такая выснова.

Вулф падышоў да ўсяго гэтага вельмi проста i ўдала.

– Калi я бяруся за гэтую справу, – сказаў ён iм, – i знаходжу доказы, дастатковыя для абвiнавачвання ў забойстве, незалежна ад таго, хто забойца, то я карыстаюся iмi толькi згодна са сваiмi меркаваннямi. Я не Астрэя* i не садыст, але трымаю дзверы адчыненымi. Але калi вы хочаце адмовiцца ад гэтага зараз, вось ваш чэк, забiрайце яго, i блакноты мiстэра Гудвiна будуць знiшчаны. Мы можам забыць пра тое, што вы былi тут, i зробiм менавiта так.

* Мянушка дачкi Зеўса i Фемiды, багiнi справядлiвасцi Дыке, якая правiла светам у час залатога веку.

Гэта быў момант, калi яны, i перш за ўсё Фрэд Уэплер, ледзь было не ўсталi i не пайшлi, але ўсё ж такi засталiся. Яны зiрнулi адно на аднаго, i па iх вачах было ўсё зразумела. Я паспеў ужо амаль упэўнiцца ў сваёй сiмпатыi да iх, яны пачыналi нават зачароўваць сваёй рашучасцю вырвацца з пасткi. Калi яны пазiралi адно на аднаго, здавалася, iх вочы гаварылi: "Усё будзе цудоўна!" Потым тыя самыя вочы сказалi: "Яно так, але... Мы не хочам, каб цудоўна было дзень або тыдзень, цудоўна павiнна быць заўсёды – i мы ведаем..."

Для гэтага трэба было мець нямала фiзiчнае сiлы, не гаворачы пра здаровы розум, i некалькi разоў я лавiў сябе на тым, што пачынаю расчульвацца. Акрамя таго, вядома, трэба дадаць, што на стале Вулфа ляжаў чэк на пяць тысяч.

Блакноты былi поўныя запiсаў пра самыя розныя рэчы. Яны складалiся з тысячы падрабязнасцей, якiя мелi i не мелi адносiн да справы, такiх, як пачуццё ўзаемнай антыпатыi, што iснавала памiж Пегi Мiён i Рупертам Гроўвам, iмпрэсарыо яе мужа, цi выпадак, калi Джыфард Джэймс публiчна зняважыў Альберта Мiёна, ударыўшы па шыi, цi адносiны розных асоб да патрабавання Мiёнам кампенсацыi за прычыненую шкоду. Усе гэтыя дэталi нельга было выкарыстаць для справы, i Вулфу патрэбна была невялiкая частка iх, таму я збiраўся перабраць iх i выбраць неабходныя.

Зразумела, аб'ектам No.1 быў рэвальвер. Ён быў зусiм новы, набыты Мiёнам на другi дзень пасля таго, як Джыфард Джэймс ударыў яго, пашкодзiўшы гартань, i не для таго, як ён заявiў, каб адпомсцiць, а каб баранiцца ў будучым. Ён клаў рэвальвер у кiшэню кожны раз, калi выходзiў з дому, а калi прыходзiў вяртаў на падстаўку бюста Каруза, якi стаяў у студыi. Як вядома, з яго стралялi толькi адзiн раз – калi быў забiты Мiён.

Калi прыйшоў доктар Лойд i Ўэплер правёў яго ў студыю, рэвальвер ляжаў на падлозе непадалёк ад калена Мiёна. Доктар хацеў узяць яго, але спынiўся, так i не дакрануўшыся да яго рукой, таму рэвальвер заставаўся на месцы, калi туды зайшлi прадстаўнiкi праваахоўных органаў. Пегi запэўнiла, што, калi яны з Фрэдам зайшлi ў студыю, рэвальвера там не было, i той пагадзiўся з гэтым сцвярджэннем.

Палiцэйскiя не зрабiлi нiякiх заяў наконт адбiткаў пальцаў, што само па сабе не дзiўна, бо на зброi рэдка ўдаецца знайсцi больш-менш годныя для расследавання сляды пальцаў. На працягу дзвюх з паловай гадзiн Вулф раз-пораз вяртаўся да рэвальвера i кожны раз прыходзiў да простай думкi, што ён не меў крылаў.

Уяўленне пра той дзень было поўнае. Ранiцай нiчога не здарылася – усё пачалося з абеду, на якiм прысутнiчалi пяць чалавек: Мiён, Пегi, Фрэд, нейкая Адэль Бослi i доктар Лойд. Сустрэча мела хутчэй прафесiйны, чым свецкi характар. Фрэда запрасiлi таму, што Мiён хацеў прапанаваць яму iдэю для артыкула ў "Гэзэт": чуткi аб тым, што Мiён нiколi ўжо не зможа спяваць, зласлiвая лухта. Адэль Бослi, якая ўзначальвае службу iнфармацыi тэатра "Метраполiтэн-опера", прыйшла, каб дапамагчы паўздзейнiчаць на Фрэда. Доктара Лойда запрасiлi, каб запэўнiць Уэплера ў тым, што аперацыя на гартанi Мiёна была паспяховая i што можна было смела iсцi ў заклад наконт таго, што да адкрыцця опернага сезона ў лiстападзе вялiкi тэнар будзе ў сваёй звычайнай форме.

Нiчога асаблiвага не здарылася, апрача таго, што Фрэд пагадзiўся падрыхтаваць адпаведны матэрыял. Адэль Бослi i доктар Лойд, развiтаўшыся, пайшлi, Мiён падняўся ў сваю гукаiзаляваную студыю, а Фрэд i Пегi зiрнулi адно на аднаго i раптам адкрылi для сябе самую значную, пачынаючы з часоў вядомай гiсторыi пра райскi сад, жыццёвую з'яву.

Праз нейкую гадзiну адбылася яшчэ адна сустрэча, на гэты раз паверхам вышэй, у студыi, каля паловы чацвёртай, але нi Фрэд, нi Пегi ў ёй не ўдзельнiчалi. Перад гэтым Фрэд выйшаў, каб супакоiцца, i патэлефанаваў Пегi, i яна пайшла на сустрэчу з iм у парк. Таму iх iнфармацыя аб сустрэчы, што адбылася ў студыi, была з чужых слоў. Акрамя Мiёна i доктара Лойда там былi яшчэ чатыры чалавекi: Адэль Бослi, якая займалася iнфармацыйнымi справамi опернага тэатра, мiстэр Руперт Гроўв – iмпрэсарыо Мiёна, мiстэр Джыфард Джэймс – барытон, якi шэсць тыдняў таму стукнуў Мiёна па шыi, i суддзя Генры Арнольд – адвакат Джэймса. Гэта сустрэча была яшчэ менш свецкая, чым папярэднi званы абед, бо яе наладзiлi, каб абмеркаваць афiцыйнае патрабаванне Мiёна да Джыфарда Джэймса: заплацiць яму чвэрць мiльёна даляраў за шкоду, нанесеную яго гартанi.

Iнфармацыя, якую Фрэд i Пегi атрымалi з чужых слоў, сведчыла аб тым, што размова часам была даволi гарачая, атмасфера падагрэлася з самага пачатку, калi Мiён узяў з бюста Каруза рэвальвер i паклаў яго на стол побач з локцем. Аб падрабязнасцях таго, як праходзiла сустрэча, яны мелi даволi агульнае ўяўленне, бо самi ў ёй не ўдзельнiчалi, але ва ўсякiм разе ў час сустрэчы з рэвальвера не стралялi.

Акрамя таго, было дастаткова доказаў таму, што Мiён заставаўся жывым i здаровым, калi не лiчыць пашкоджанай гартанi, пасля таго як удзельнiкi сустрэчы разышлiся. Пасля размовы, што адбылася ў час сустрэчы, ён двойчы гаварыў па тэлефоне – са сваiм цырульнiкам i з адной багатай опернай мецэнаткай; крыху пазней яму патэлефанаваў iмпрэсарыо Руперт Гроўв; а прыкладна а палове шостай ён патэлефанаваў пакаёўцы, каб тая прынесла наверх бутэльку вермуту i мёд, i яна зрабiла ўсё, што было загадана. Калi пакаёўка зайшла з падносам у студыю, Мiён быў жывы i здаровы.

Я старанна запiсаў усе прозвiшчы ў блакнот, пераправерыўшы iх напiсанне, бо, як мне здавалася, адно з iх прыйдзецца выкарыстаць у сувязi з забойствам; асаблiва ўважлiва я паставiўся да прозвiшча, што было названа апошнiм: Клары Джэймс – дачкi Джыфарда.

Iснавалi тры прычыны, каб звярнуць на яе асаблiвую ўвагу. Па-першае, Джэймс ударыў Мiёна, бо ведаў цi падазраваў – Фрэд i Пегi не маглi сказаць дакладна, – што Мiён парушыў адпаведныя межы ў адносiнах да дачкi Джыфарда Джэймса.

Па-другое, яе прозвiшча было ў канцы спiса асоб, якiя заходзiлi ў дом у другой палове таго дня, спiса, якi Фрэд атрымаў ад швейцара i лiфцёра. Тыя паведамiлi, што яна прыйшла прыкладна ў шэсць гадзiн пятнаццаць хвiлiн, выйшла з лiфта на паверсе, дзе знаходзiцца студыя, а значыць – на трынаццатым, а крыху пазней, можа, хвiлiн праз дзесяць, выклiкала лiфт на дванаццаты паверх i паехала ўнiз.

На трэцюю прычыну звярнула ўвагу Пегi, якая нейкi час заставалася ў парку, пасля таго, як Фрэд выйшаў з будынка, а потым рушыла дадому i зайшла ў кватэру каля пяцi гадзiн. Яна не падымалася ў студыю i не бачылася з мужам. Недзе пасля шасцi гадзiн, на яе думку, а палове сёмай, яна, пачуўшы званок, сама пайшла адчыняць дзверы, бо пакаёўка з кухарам былi на кухнi.

На парозе стаяла Клара Джэймс. Яна была бледная i напружаная, але трэба сказаць, што яна заўсёды была такая. Клара сказала, што хоча бачыць Альберта, i Пегi адказала, што, здаецца, ён у студыi. Клара ж паведамiла, што яго там няма, але гэта не важна. Калi Клара нацiснула кнопку лiфта, Пегi зачынiла дзверы, жадаючы пабыць адной, без каго б там нi было, тым больш без Клары Джэймс.

Праз паўтары гадзiны з'явiўся Фрэд, яны разам паднялiся ў студыю i ўбачылi, што Альберт усё-такi быў там, але ўжо мёртвы.

Пасля выразнай выявы дня ў пакой прыйшла ноч, поўная загадак, але Вулф засяродзiў увагу толькi на тым, што было, на яго думку, iстотным. Ужо трэцюю гадзiну iшла размова, i я пачаў трэцi блакнот. Вулф цалкам праiгнараваў некаторыя моманты, якiя трэба было высветлiць: напрыклад, цi была ў Альберта звычка пераходзiць дазволеныя межы ў адносiнах да яшчэ чыiх-небудзь дачок цi жонак, i калi так, то трэба было запiсаць прозвiшчы. З расказу Фрэда i Пегi я прыйшоў да высновы, што ў Альберта быў вольны погляд наконт чужых жонак, але, вiдаць, гэта не цiкавiла Вулфа.

У канцы размовы ён зноў загаварыў пра рэвальвер i, не пачуўшы ад суразмоўцаў нiчога новага, зрабiўся пахмурным i з'едлiвым. Калi яны ў каторы ўжо раз паўтарылi тое самае, ён нарэшце са злосцю зiрнуў у iх бок i спытаў:

– Хто з вас хлусiць?

Здавалася, што гэта iх пакрыўдзiла.

– Так у вас нiчога не атрымаецца, – з горыччу сказаў Фрэд Уэплер. – I ў нас таксама.

– Было б недарэчным, – запярэчыла Пегi Мiён, – прыйсцi сюды, даць вам гэты чэк i хлусiць. Ну, цi не так?

– Значыць, вы недарэчныя, – холадна адказаў Вулф. Ён ткнуў пальцам у бок Пегi. – Паслухайце, ва ўсё гэта можна было б паверыць, нiчога з пачутага не здаецца неверагодным, акрамя адной рэчы. Хто паклаў рэвальвер на падлогу побач з целам? Калi вы абое першы раз зайшлi ў студыю, яго там не было, вы абое гатовы прысягнуць, i я веру вам. Вы выйшлi са студыi i пайшлi ўнiз; вы, мiсiс Мiён, упалi, i ён аднёс вас у ваш пакой. Вы былi непрытомная. Так?

– Не, – адказала Пегi, не адводзячы вачэй ад пiльнага позiрку Вулфа. – Я магла б дайсцi сама, але ён – ён хацеў мяне аднесцi на руках.

– Не сумняваюся. Ён так i зрабiў. Вы засталiся ў сваiм пакоi. Фрэд спусцiўся на першы паверх, каб скласцi спiс тых, каго можна было западозрыць у забойстве, – мiж iншым, прадэманстраваўшы тым самым вартую захаплення прадбачлiвасць, – вярнуўся, патэлефанаваў у палiцыю, потым доктару, якi прыйшоў адразу, бо жыве ў гэтым самым доме. Прайшло не болей пятнаццацi хвiлiн памiж тым, як вы i мiстэр Уэплер выйшлi са студыi, i тым, як туды зайшлi ён i доктар.

У дзвярах, што вядуць са студыi ў агульны калiдор, умацаваны замок, якi аўтаматычна зашчоўкваецца, калi дзверы зачыняюцца, i дзверы гэтыя былi зачынены. Туды нiхто не мог зайсцi на працягу тых пятнаццацi хвiлiн. Вы кажаце, што ўсталi з ложка i пайшлi ў залу i што нiхто не змог бы прайсцi тым шляхам, не заўважаны вамi. Пакаёўка i кухар былi на кухнi, не ведаючы, што адбываецца ў доме. Такiм чынам, нiхто не заходзiў у студыю, i нiхто не клаў рэвальвера на падлогу.

– Нехта гэта зрабiў, – запярэчыў Фрэд.

– Мы не ведаем, у каго быў ключ, – настойвала на сваiм Пегi.

– Вы ўжо гэта гаварылi, – перайшоў у атаку Вулф. – Нават калi ўсе мелi ключы, я гэтаму не веру i нiхто гэтаму не паверыць. – Ён перавёў позiрк у мой бок. – Арчы, вы паверыце?

– Такое можа быць толькi ў кiно, – прызнаўся я.

– Бачыце, – звярнуўся Вулф да Пегi i Фрэда. – Мiстэр Гудвiн не ставiцца да вас прадузята – наадварот. Ён гатовы за вас пайсцi ў агонь: паглядзiце – ён не паспявае рабiць свае запiсы, бо з замiлаваннем сочыць, як вы пазiраеце адно на аднаго. Але ён згодны са мной, што вы хлусiце. Калi нiхто iншы не мог пакласцi рэвальвер на падлогу, гэта зрабiў адзiн з вас. Мне трэба гэта ведаць. Абставiны прымусiлi вас гэта зрабiць альбо вы палiчылi, што яны вас вымушаюць.

Вулф зiрнуў на Фрэда.

– Скажам, вы выцягнулi шуфлядку туалетнага столiка, шукаючы нюхальную соль, а там – рэвальвер, i па паху з дула зразумелi, што з яго нядаўна стралялi, а потым паклалi ў шуфлядку, як вы адразу сцямiлi, каб выклiкаць падазрэнне да яе. I што б вы зрабiлi? Якраз тое, што вы i зрабiлi на самай справе: аднеслi рэвальвер наверх, паклалi каля цела, не сказаўшы ёй пра гэта нi слова. Альбо...

– Лухта, – рэзка перапынiў яго Фрэд. – Абсалютная лухта.

Вулф зiрнуў у бок Пегi.

– Альбо рэвальвер у сваёй спальнi знайшлi вы, пасля таго як ён пайшоў унiз. Зразумела, вы...

– Гэта абсурдна, – рашуча перабiла его Пегi. – Як рэвальвер мог з'явiцца ў маёй спальнi, калi толькi я сама яго там не паклала? Мой муж быў жывы а палове шостай, я прыйшла дадому яшчэ раней i была толькi ў зале i ў спальнi, пакуль у сем гадзiн не прыйшоў Фрэд. Так што, калi толькi вы не лiчыце, што...

– Добра, – пагадзiўся Вулф. – Не ў спальнi. Можа, у iншым месцы. Я не змагу працягваць расследаванне, пакуль не дазнаюся пра гэта ад вас. Не мог жа рэвальвер, каб яго чорт узяў, пераляцець з аднаго месца на другое. Я прадбачу шмат хлуснi ад iншых, урэшце ад некага аднаго, але ад вас хачу пачуць праўду.

– Вы яе пачулi, – заявiў Фрэд.

– Не. Я яе не пачуў.

– Тады, значыць, мы зайшлi ў тупiк, – сказаў Фрэд i падняўся. – Ну, што, Пегi?

Яны глянулi адно на аднаго, i перад iх вачыма зноў прамiльгнула ўсё, што адбылося. Калi падышла чарга да слоў у сцэнарыi: "Цудоўна павiнна быць заўсёды", – Фрэд зноў сеў у крэсла.

Вулф, не маючы ролi ў сцэнарыi спектакля, уварваўся туды без запрашэння.

– Я лiчу, – заўважыў ён суха, – што ў выпадку тупiка ўсякая гульня спыняецца.

Карацей кажучы, усё цяпер залежала ад мяне. Калi Вулф дэманстратыўна адмаўляўся ад гульнi, нiчога не магло яго зварушыць. Я ўстаў, узяў з яго стала той самы прыгожы чэк ружовага колеру, паклаў на свой стол, прыцiснуў яго прэс-пап'е, сеў у крэсла i ўсмiхнуўся, гледзячы на Вулфа.

– Дапусцiм, што праўда на вашым баку, Вулф, – заўважыў я, – што само па сабе не з'яўляецца тым, што вы называеце ападыктычным, калi-небудзь нам варта скласцi спiс клiентаў, якiя сядзелi вось тут i хлусiлi нам. Напрыклад, Майк Уолш, i Калiда Фротс, i той тып з кафетэрыя, Прат, – ды такiх набяруцца дзесяткi. Але грошы плацiлi добрыя, i я не настолькi затрымаўся ў запiсах, каб не здолець нагнаць. Няўжо ўсё, што я зрабiў, было дарэмна?

– Наконт гэтых запiсаў, – цвёрда заўважыў Фрэд Уэплер, – я хачу ўдакладнiць адну рэч.

Вулф глянуў у яго бок. Iх позiркi сустрэлiся.

– Мы прыйшлi сюды, – сказаў ён, – каб канфiдэнцыяльна расказаць аб сваёй праблеме i прапанаваць вам яе вырашыць. Паколькi нас абвiнавачваюць у хлуснi, я засумняваўся, цi варта працягваць нашу размову, i толькi калi мiсiс Мiён пажадае, я згодны весцi гаворку далей. Але кажу вам адкрыта, калi раструбiце тое, што мы расказалi, альбо паведамiце палiцыi цi каму-небудзь яшчэ, што, згодна з нашымi словамi, рэвальвера ў студыi, калi мы туды ўвайшлi, не было, мы ад гэтых слоў адмовiмся, нягледзячы на ўсе вашы чортавы запiсы. Мы будзем адмаўляць, не адступаючы нi на крок! – Ён зiрнуў на спадарожнiцу. – Менавiта так, Пегi! Згодная?

– Ён не раскажа палiцыi, – упэўнена заявiла Пегi.

– Можа, i не. Але калi ён гэта зробiць, ты разам са мной адмовiшся ад таго, што расказалi раней. Цi не так?

– Ну, зразумела, – паабяцала яна з такiм выглядам, нiбы ён папрасiў яе дапамагчы забiць грымучую змяю.

Вулф, сцяўшы вусны, назiраў за тым, што адбывалася. Вiдавочна, улiчваючы тое, што чэк, якi ляжаў на маiм стале, быў амаль што на шляху да банка, ён вырашыў дадаць прозвiшчы суразмоўцаў да спiсу хлуслiвых клiентаў i рухацца далей, маючы гэта на ўвазе. Зiрнуўшы ў бок клiентаў шырока адкрытымi вачыма, ён прымусiў iх супакоiцца, потым зноў прыплюшчыў вочы i загаварыў:

– Мы вырашым гэта разам з астатнiмi праблемамi да таго, як прыйдзем да фiнiшу, – запэўнiў ён суразмоўцаў. – Вы, вядома, разумееце, што я зыходжу з вашай невiнаватасцi, але ў сваiм жыццi я выказаў, вiдаць, тысячу памылковых меркаванняў, таму яны нiчога ня вартыя. У некага з вас ёсць думка наконт таго, хто забiў мiстэра Мiёна?