Текст книги "Potop, tom trzeci"
Автор книги: Henryk Sienkiewicz
Жанр:
Историческая проза
сообщить о нарушении
Текущая страница: 30 (всего у книги 30 страниц)
kolatorska ławka – najlepsze miejsca w kościele przed ołtarzem, w których miał prawo zasiadać kolator, czyli fundator lub bogaty dobroczyńca kościoła.
personat (z łac.) – osobistość, ważna osoba.
posesjonat (z łac.) – bogaty szlachcic, posiadacz ziemski.
Dominus vobiscum (łac.) – Pan z wami.
cyborium (z łac.) – naczynie na komunikanty a. tabernakulum.
odwrócił się… ku tłumom – przed Soborem Watykańskim II (1962–1965) ksiądz odprawiał mszę zwrócony w kierunku krzyża i tabernakulum, plecami do wiernych.
etc. – skrót łac. et caetera: i tak dalej; tu oznacza to pominięcie dalszych tytułów króla polskiego.
cuiusvis dignitatis et praeeminentiae (łac.) – jakiegokolwiek rodzaju godność i wyróżnienie.
gravamina (łac.) – przewinienia, występki.
coram (łac.) – wobec.
stalle – zdobione ławki w prezbiterium, blisko ołtarza, przeznaczone głównie dla duchownych.
lubo (daw.) – chociaż, mimo że.
inkursja (z łac.) – najazd, napad.
salutis Reipublicae (łac.) – ratowania Rzeczypospolitej.
samoczwart (daw.) – sam z trzema towarzyszami.
wsiów – dziś popr. forma D. lm: wsi.
incola (łac.) – mieszkaniec; tu M. lm incolae: mieszkańcy.
promulgować (z łac. promulgo, promulgare: wyjawiać, obwieszczać) – ogłosić.
vaco, vacare (łac.) – brakować, być pustym; tu 3.os. lp cz.ter. vacat: jest nieobsadzone, pozostaje wolne.
iustitia, fundamentum regnorum (łac.) – sprawiedliwość, fundament władzy.
zrękowiny (daw.) – zaręczyny.
wasąg – wóz z burtami plecionymi z wikliny.
podjezdek – koń mniejszej wartości, słaby a. młody.
huf – hufiec, oddział.
Łazarz – postać biblijna, przyjaciel Jezusa Chrystusa, który go wyprowadził z grobu i przywrócił do życia.
vivo, vivere (łac.) – żyć; tu 3.os. lm tr.rozkaz. vivant: niech żyją.
siła (daw.) – dużo, wiele.
zostawujem – dziś popr. forma 1.os. lm cz.ter.: zostawiamy.
viribus unitis (łac.) – wspólnymi siłami.
auxilium (z łac.) – pomoc.
Chowański, Iwan Andriejewicz (zm. 1682) – rosyjski wojskowy, bojar i wojewoda, jeden z dowódców w wojnie polsko-rosyjskiej (1654–1667), o której Sienkiewicz nie mógł w 1884 r. pisać wprost ze względu na cenzurę carską; kariera Chowańskiego zaniepokoiła w końcu dwór carski do tego stopnia, że został ogłoszony buntownikiem i ścięty wraz z synem, co stało się powodem buntu wojskowego, a w XIX w. tematem opery Modesta Musorgskiego Chowańszczyzna.
Dołgoruki – własc. Dołgorukow, Jurij Aleksiejewicz (1602–1682), kniaź rosyjski, bojar i wojewoda. Dowodził wojskami rosyjskimi w wojnie polsko-rosyjskiej 1654–1667, w 1658 zajął Wilno, w 1670 r. wsławił się także stłumieniem powstania Stieńki Razina (ok. 1630–1671), atamana Kozaków dońskich. Zamordowany podczas powstania strzelców w 1682 r.
Szeremet – własc. Szeremietiew, Wasilij Borisowicz (1622–1682), naczelny wódz południowej części armii rosyjskiej podczas wojny polsko-rosyjskiej 1654–1667. Walczył z wojskami polskimi, tatarskimi i kozackimi. Po dwumiesięcznej bitwie pod Cudnowem dostał się do niewoli tatarskiej, w której zmarł.
