355 500 произведений, 25 200 авторов.

Электронная библиотека книг » Henryk Sienkiewicz » Potop, tom pierwszy » Текст книги (страница 30)
Potop, tom pierwszy
  • Текст добавлен: 3 октября 2016, 22:29

Текст книги "Potop, tom pierwszy"


Автор книги: Henryk Sienkiewicz



сообщить о нарушении

Текущая страница: 30 (всего у книги 32 страниц)

Żmudź – płn.-zach. część Litwy.

Mendog a. Mindowe (ok. 1203–1263) – zjednoczyciel, książę, a następnie król Litwy.

wielce skoligacony – spokrewniony z wieloma liczącymi się rodzinami, zwł. przez małżeństwo; spowinowacony.

Rosieńskie – ziemia w środkowej części Litwy, jej ośrodkiem są Rosienie (lit. Raseiniai), położone ok. 80 km na płn. zach. od Kowna.

Mars (mit. rzym.) – bóg wojny.

Krakinów (lit. Krekenava) – miasteczko w środkowej części Litwy, położone ok. 30 km na płd. zach. od Poniewieża.

Lauda, Szoja, Niewiaża – rzeki w środkowej części Litwy.

Poniewież (lit. Panevėžys) – miasto w środkowej części Litwy nad rzeką Niewiażą, ok. 90 km na płn. wsch. od Rosień.

komput – liczba stałego wojska w I Rzeczypospolitej XVII i XVIII w., ustalana na sejmie wielkim osobno dla Korony i dla Litwy.

Upita (lit. Upytė) – w XVII w. miasteczko, dziś wieś, położona ok. 12 km na płd. zachód od Poniewieży.

kwitnęła – dziś popr. forma 3 os. lp r.ż. cz.przesz.: kwitła.

bitwy pod Łojowem (1649 i 1651) – pod Łojowem, leżącym nad Dnieprem, dziś w płd.-wsch. części Białorusi, wojska polskie pod wodzą Janusza Radziwiłła (1612–1655) dwukrotnie pokonały Kozaków Chmielnickiego.

Janusz Radziwiłł herbu Trąby (1612–1655) – hetman wielki litewski, wojewoda wileński.

pocztowy – członek pocztu, zbrojnego orszaku należącego do bogatszego szlachcica.

ordynek (z niem. Ordnung) – porządek, szyk, szereg.

Birże (lit. Biržai) – miasto w płn. części Litwy, rezydencja Radziwiłłów.

apopleksja (z gr.: paraliż) – udar mózgu.

regiment – pułk.

oberszt (z niem. Oberst) – pułkownik.

invidia (łac.) – zazdrość.

substancja (z łac.) – tu: majątek, stan posiadania.

Orsza – miasto we wsch. części dzisiejszej Białorusi, ok. 200 km na wsch. od Mińska, ok. 100 na zach. od Smoleńska, miejsce dwóch bitew między wojskami polskimi i moskiewskimi (1512 i 1564).

wolentarz – ochotnik.

familiant – członek dobrej szlacheckiej rodziny.

Smoleńsk – miasto nad Dnieprem, dziś w zach. Rosji.

congressus (łac.) – spotkanie, zjazd.

dyferencja – różnica zdań, spór.

dziegieć – lepka ciecz uzyskiwana w wyniku suchej destylacji drewna lub kory, ze względu na swoje właściwości bakteriobójcze stosowana daw. jako lekarstwo, a także jako smar, impregnat i klej.

wojski – urzędnik, zobowiązany do opieki nad pozostałymi w kraju rodzinami szlachty, kiedy ta brała udział w pospolitym ruszeniu.

Żmudź – płn.-zach. część Litwy.

okiść – gruba warstwa ciężkiego śniegu powodująca łamanie gałęzi.

kądziel – pęk lnu, konopi lub wełny przygotowany do przędzenia.

karpa – pniak i korzenie pozostałe po ścięciu drzewa.

brzeźniak – gałązki brzozowe.

łuczywo – smolne drzewo, używane do oświetlania lub na rozpałkę.

buńczuk – drzewce zakończone kulą lub grotem, ozdobione końskim włosiem, symbol władzy wojskowej.

żarna – daw. przyrząd do mielenia ziarna, składający się z dwóch trących o siebie kamieni.

rusznica – ręczna broń palna o długiej lufie.

Orsza – miasto we wsch. części dzisiejszej Białorusi, ok. 200 km na wsch. od Mińska, ok. 100 na zach. od Smoleńska, miejsce dwóch bitew między wojskami polskimi i moskiewskimi (1512 i 1564).

akomodować się (z łac. accomodare: przystosować, poświęcić) – tu: przestawić się.

na pola beresteckie – bitwa pod Beresteczkiem (1651), zwycięstwo wojsk polskich nad siłami kozacko-tatarskimi; Beresteczko – miasto nad Styrem na Wołyniu, w zach. części Ukrainy.

zali (daw.) – czy.

driakiew – używany w medycynie ludowej uniwersalny lek roślinny, złożony m.in. z cynamonu, imbiru, dziurawca, miodu, mięsa żmii, ziemi z Lemnos, często z dodatkiem opium.

szuba – futro, płaszcz futrzany.

konterfekt – portret, wizerunek.

legat – spadek, zapis w testamencie.

fryga – zabawka dziecięca, bąk na sznurku.

rarytet – rzadkość, tu: niezwykła piękność.

bizun – daw. bat, uderzenie batem.

hippocentaurus (łac., mit. gr.) – centaur, pół-koń a pół-człowiek.

Kiejdany (lit. Kėdainiai) – miasto w środkowo-zach. części Litwy, położone nad rzeką Niewiażą, ok. 40 km na płn. od Kowna.

konfuzja – zakłopotanie.

obces – tupet, zuchwałość.

konwent – klasztor, zakon; szkoła klasztorna.

statek – stateczność, powaga, umiar.

konfidencja – poufałość.

półgęsek (daw.) – połowa tylnej części gęsi bez nogi i bez kości, obszyta w gęsią skórę i uwędzona.

dragon – żołnierz walczący pieszo, a poruszający się konno.

frykas – wyszukana, smakowita potrawa.

kondemnata – w daw. prawie pol. wyrok skazujący wydawany zaocznie.

hiberna – danina pieniężna pobierana w Polsce w XVII i XVIII w., przeznaczona na utrzymanie wojska w zimie.

munsztułuk (daw.) – nagroda za dobrą nowinę.

szerepetka – człowiek z gminu, przybłęda.

substancja (z łac.) – tu: majątek, stan posiadania.

kondycje (z łac.) – warunki.

trzaska – mały kawałek drewna, używany zazwyczaj na podpałkę.

harmata (daw.) – armata.

fraucymer (z niem. Frauenzimmer) – komnata kobiet, pokój dla dam; damy dworu, stałe towarzystwo królowej lub księżnej.

exemplum (łac.) – przykład.

w wieżach – w więzieniu.

kaganek – używana daw. mała lampka w kształcie miseczki z dziobkiem i uchwytem.

bandolet – lekka strzelba z krótką lufą.

dzianet – piękny, rasowy koń.

haeres (łac.) – dziedzic.

Orszańskie – ziemia we wsch. części dzisiejszej Białorusi, ze stolicą w Orszy.

roztruchan – wielki, ozdobny kielich.

banitem – dziś popr. forma N. lp: banitą.

posesjonat – właściciel posiadłości ziemiskiej.

czekan – tu: ludowy flet czeski lub węgierski.

kawalkator – zawodowy trener i ujeżdżacz koni, szczególnie ceniony w Rzeczypospolitej szlacheckiej.

lafa – daw. płaca, żołd.

furda (daw.) – błahostka.

bachmat – koń używany daw. przez jazdę polską i tatarską.

koń husarski – specjalnie wyhodowana rasa wysokiego, odpornego i szybkiego konia służącego husarii w walce.

żmudzin – koń żmudzki, rasa konia domowego, hodowana na Litwie i Żmudzi, głównie do prac rolnych i do zaprzęgu.

kałmuk – mały, krępy koń stepowy.

exul (łac.) – wygnaniec.

kiep – głupiec, dureń.

sanna – jazda saniami po drodze usłanej śniegiem.

bekiesza – długi, męski płaszcz podbity futrem.

pasy drzeć – obdzierać żywcem ze skóry.

dereszowaty – koń maści karej, gniadej lub kasztanowatej z domieszką białych włosów.

tobie zasię – tobie nic do tego, nie twoja sprawa.

jubka – damski kaftan z rękawami do łokcia, noszony w XVII–XVIII w.

komiliton – towarzysz broni.

Kiejdany (lit. Kėdainiai) – miasto w środkowo-zach. części Litwy, położone nad rzeką Niewiażą, ok. 40 km na płn. od Kowna.

kontent – zadowolony.

kołpaczek – wysoka, stożkowa czapka futrzana, od XV do XIX w. noszona w Polsce.

staje – daw. miara długości, w różnych okresach i okolicach licząca od 100 do 1000 m.

bojarzyn a. bojar – rycerz, szlachcic litewski lub ruski.

Upita (lit. Upytė) – w XVII w. miasteczko, dziś wieś, położona ok. 12 km na płd. zachód od Poniewieży.

asygnacja (z łac.) – dokument, pisemne zlecenie wydania pieniędzy lub innych świadczeń.

łyczek (daw., pogard.) – mieszczanin.

oprymować (z łac.) – daw. gnębić, uciskać.

sukurs (z łac.) – pomoc, ratunek.

wilczura – daw. futro z wilczych skór.

Upita (lit. Upytė) – w XVII w. miasteczko, dziś wieś, położona ok. 12 km na płd. zachód od Poniewieży.

nicpotem (daw.) – do niczego.

infamia (daw.) – sądowe pozbawienie czci i praw obywatelskich.

Mejszagoła – miasteczko na Litwie.

kostera – hazardzista, oszust karciany.

auxilia (łac.) – wsparcie.

sieść (daw.) – siąść.

łyczek (daw., pogard.) – mieszczanin.

ciura – daw. człowiek należący do czeladzi obozowej, wojsk. pachołek.

konwikcja (daw., z łac.) – przekonanie.

deliberować (z łac.) – tu: dyskutować.

polityczny (z łac.) – uprzejmy, grzeczny.

podbechtać – nastawić kogoś przeciwko komuś lub czemuś, podrażnić czyjąś dumę, ambicję.

wyporek – skóra z niedonoszonego płodu zwierzęcego (np. jagnięcia).

hubka – wysuszony miąższ huby lub inny materiał łatwo się tlący, używany do rozniecania ognia.

cieciorka – samica cietrzewia.

ferezja – męskie okrycie wierzchnie w XVI–XVII w.

gaudium (łac.) – radość.

krokosz – roślina o pomarańczowoczerwonych kwiatach, uprawiana jako roślina oleista i barwierska.

samodział – tkanina z wełny lub lnu tkana na ręcznym warsztacie.

pakłak – gruby lniany lub bawełniany materiał, z jakiego szyto worki na mąkę lub zboże.

omłot – oddzielanie ziarna od słomy, młócenie.

moderunek – ekwipunek żołnierski.

gruba (z niem. Grube: dołek, jama) – palenisko.

basetla – ludowy instrument strunowy lub daw. wiolonczela.

zapusty – daw. ostatnie dni karnawału.

rapier – broń o długiej, prostej, obosiecznej klindze, dłuższa niż szabla, używana w XVI i XVII w.

Upita (lit. Upytė) – w XVII w. miasteczko, dziś wieś, położona ok. 12 km na płd. zachód od Poniewieży.

Kiejdany (lit. Kėdainiai) – miasto w środkowo-zach. części Litwy, położone nad rzeką Niewiażą, ok. 40 km na płn. od Kowna.

wolentarz (daw., z łac.) – ochotnik.

komput – liczba stałego wojska w I Rzeczypospolitej XVII i XVIII w., ustalana na sejmie wielkim osobno dla Korony i dla Litwy.

Birże (lit. Biržai) – miasto w płn. części Litwy, rezydencja Radziwiłłów.

kapuza – daw. nakrycie głowy w postaci kaptura a. futrzanej czapki uszanki.

ferezja – męskie okrycie wierzchnie w XVI–XVII w.

spisa – długa broń drzewcowa o małym grocie, używana przez Kozaków od XVI do XIX w.

berdysz – szeroki topór na długim drzewcu.

łyczek (daw., pogard.) – mieszczanin.

tołub – rodzaj futra.

eksakcja (z łac.) – pobór, ściąganie podatków.

kańczug – bicz z plecionego rzemienia osadzonego na krótkim kiju.

hajdamaka (z tur.) – buntownik, rozbójnik, uczestnik któregoś z powstań chłopskich na Ukrainie w latach 1730–1770.

rekuza – odrzucenie przez kobietę propozycji małżeństwa.

mores – karność, subordynacja.

słowy – dziś popr. forma N. lm: słowami.

banitem – dziś popr. forma N. lp: banitą.

prezydium (z łac.) – zbrojna załoga.

tręzla (daw.) – uzda.

biesić się – daw. wpadać w złość.

odryna (reg.) – budynek, w którym przechowuje się siano.

sztych – ostry koniec broni białej, pchnięcie bronią białą.

żupan – starop. ubiór noszony przez szlachtę, o kroju długiej sukni zapinanej na guziki, ze stójką i wąskimi rękawami.

surma – instrument dęty z drewna lub kości słoniowej używany w daw. wojsku do sygnalizacji.

bisurmanin (daw., pogard.) – muzułmanin, Tatar a. Turek.

oblatować – wpisać do ksiąg miejskich.

palestrant – daw. prawnik.

Hydra – potwór w mit. gr., wielogłowy wąż, u którego na miejscu odciętej odrastały dwie lub trzy nowe głowy. Zgładzenie Hydry było jedną z prac Heraklesa.

Joannes Casimirus Rex (łac.) – król Jan Kazimierz.

Initium Calamitatis Regni (łac.) – początek nieszczęść królestwa.

partyzant (daw., z fr.) – zwolennik, stronnik.

wolentarski – ochotniczy.

lemiesz – część pługa podcinająca skibę.

familiantka – szlachcianka z bogatego i wpływowego rodu.

kałamaszka – odkryty jednokonny pojazd czterokołowy bez resorów, używany na Kresach w XVII i XVIII w. Drewniane koła osadzone były na drewnianej osi, którą smarowano mazią w celu zmniejszenia oporów.

cyrulik – fryzjer zajmujący się też leczeniem lekkich chorób i wykonywaniem prostych zabiegów medycznych na podstawie wiedzy ludowej i doświadczenia.

Kiejdany (lit. Kėdainiai) – miasto w środkowo-zach. części Litwy, położone nad rzeką Niewiażą, ok. 40 km na płn. od Kowna.

niezabudka – niezapominajka.

kwap – pierze.

robota (dial. B. lp) – robotę.

pludry – krótkie, bufiaste spodnie, część dawnego stroju dworskiego lub żołnierskiego.

bisior – cienka tkanina płócienna lub lniano-wełniana używana w dawnej Polsce a. jedwab morski, tkanina z przędzy małżów, bardzo rzadka i kosztowna.

lama – tkanina jedwabna przetykana złotymi lub srebrnymi nitkami.

sepet – skrzynka z szufladami do przechowywania klejnotów, dokumentów itp.

puzdro – skrzynka lub pudło z przegródkami, zwykle z zamkiem, okuciami i uchwytami.

kwoli (daw.) – dla.

driakiew – używany w medycynie ludowej uniwersalny lek roślinny, złożony m.in. z cynamonu, imbiru, dziurawca, miodu, mięsa żmii, ziemi z Lemnos, często z dodatkiem opium.

ordynek (z niem. Ordnung) – porządek, szyk.

Zołtareńko – własc. Zołotarenko, Iwan (zm. 1655), hetman kozacki, szwagier Bohdana Chmielnickiego, brał udział w zdobyciu Wilna (1654).

semen – Kozak na czyjejś służbie.

staje – daw. miara długości, w różnych okresach i okolicach licząca od 100 do 1000 m.

szto za lude (z ukr.) – co za ludzie.

raptus puellae (łac.) – porwanie panny.

samowtór (daw.) – we dwóch, sam z kimś drugim, tu: pojedynek.

szerpentyna (daw.) – szabla.

hajdawery – szerokie, bufiaste spodnie, typowy element stroju polskiej szlachty w XVII w.; szarawary.

zali (daw.) – czy.

konfuzja (z łac.) – zmieszanie, zawstydzenie.

zrekuzować – odrzucić oświadczyny, odmówić ręki.

wokacja (z łac.) – powołanie.

tentować (z łac.) – próbować.

wziąść – dziś popr.: wziąć.

zjeść arbuza – pogodzić się z odmową, przyjąć odrzucenie oświadczyn.

ślepki – oczy.

cekhauz (z niem.) – arsenał, zbrojownia.

Hraju, pane (ukr.) – gram, panie.

kontent– zadowolony

Zwiahel – miasto w płn. części Ukrainy, dziś: Nowogród Wołyński.

sobaka (ukr.) – pies.

Ne znaju, pane (ukr.) – nie wiem, panie.

hołysz (z ukr.) – golec, nędzarz.

bojar putny – uboższy szlachcic litewski lub ruski, służący u bogatszego pana.

począł– zaczął

kołpak – wysoka czapka bez daszka, z futrzanym otokiem.

sekundować (z łac. secondo, secundare: pomagać, towarzyszyć) – ochraniać, bronić.

kontent– zadowolony

in medias res (łac.) – do rzeczy, do sedna sprawy.

jagody (daw.) – policzki.

konfuzja– zakłopotanie

familiant – szlachcic z bogatego i wpływowego rodu.

substancja (z łac.) – majątek, dobra materialne.

despekt (z łac.) – obraza.

Gradyw (mit. rzym., z łac. gradivus: kroczący naprzód) – jeden z przydomków Marsa, boga wojny.

liszka (daw.) – lis.

podwika (starop.) – kobieta.

trosków – dziś popr. forma D. lm: trosk.

piatyhorska chorągiew – oddział średniozbrojnej jazdy w wojsku litewskim.

periculum in mora (łac.: niebezpieczeństwo w zwłoce) – niebezpiecznie jest zwlekać.

mierzyn żmudzki – koń żmudzki, rasa konia domowego, hodowana na Litwie i Żmudzi, głównie do prac rolnych i do zaprzęgu; mierzyn – koń średniego wzrostu, niezbyt wielki.

jasyr (z tur.) – niewola tatarska.

de publicis (łac.) – o sprawach publicznych.

emulacja (z łac.) – tu: niezgoda, konflikt.

polityczny (z łac.) – tu: cywilizowany, przestrzegający prawa.

Kiejdany (lit. Kėdainiai) – miasto w środkowo-zach. części Litwy, położone nad rzeką Niewiażą, ok. 40 km na płn. od Kowna.

Birże (lit. Biržai) – miasto w płn. części Litwy, rezydencja Radziwiłłów.

wiktoryja (daw., z łac.) – zwycięstwo.

frukt (z łac.) – owoc, tu w M. lm wg odmiany łac.: frukta – owoce.

lubo (daw.) – chociaż.

turbować się (z łac.) – martwić się.

polityka (z łac.) – uprzejmość, dobry obyczaj.

aza (starop.) – czyż.

zbarażczyk – tu: weteran spod Zbaraża; w obronie Zbaraża (1649) przed Kozakami Chmielnickiego i Tatarami brały udział wojska polskie pod komendą trzech regimentarzy i księcia Jeremiego Wiśniowieckiego.

komunik – jazda, kawaleria.

wiktoryja (z łac.) – zwycięstwo.

rapt (z łac.) – porwanie.

łyczek (daw., pogard.) – mieszczanin.

subiectum (łac.) – obiekt.

spostponować (z łac.) – obrazić, zlekceważyć.

Dzikie Pola – płd.-wsch. część Ukrainy, poniżej porohów Dniepru, niezamieszkany step, oddzielający Sicz Zaporoską od Chanatu Krymskiego, miejsce, gdzie chronili się zbiegowie.

legacja (z łac.) – poselstwo.

Gustaw II Adolf (1594–1632) – król Szwecji w latach 1611–1632, uzdolniony dowódca i reformator armii.

Koniecpolski, Stanisław (1591–1646) – hetman wielki koronny w latach 1632–1646, kasztelan krakowski, uznawany za jednego z najwybitniejszych polskich wodzów.

piechota łanowa – wojsko zaciężne narodowego autoramentu, złożone z chłopów z dóbr królewskich, szlacheckich i kościelnych, powoływanych po jednym z każdych 15 łanów, tj. z ok. 200 ha.

nad chłopy (daw.) – dziś popr. forma N. lm: nad chłopami.

zbarażczyk – tu: weteran spod Zbaraża; w obronie Zbaraża (1649) przed Kozakami Chmielnickiego i Tatarami brały udział wojska polskie pod komendą trzech regimentarzy i księcia Jeremiego Wiśniowieckiego.

inkaust (daw.) – atrament.

pro die 27 praesentis (łac.) – na dzień 27 niniejszego miesiąca.

non deesse patriae (łac.) – nie opuścić ojczyzyny.

luterska wojna – tj. wojna trzydziestoletnia (1618–1648), konflikt między państwami protestanckimi a dynastią Habsburgów.

wiktoria (z łac.) – zwycięstwo.

koleśno – w kolasach, tj. w karetach.

kopij – dziś popr. forma D. lm: kopii.

wziąść – dziś popr.: wziąć.

hajduk – zbrojny służący, lokaj.

rajtar – średniozbrojny żołnierz konny, posługujący się w walce głównie bronią palną.

absolutum dominium (łac.) – panowanie absolutne, władza absolutna.

igne et ferro (łac.) – ogniem i żelazem.

Jan I Olbracht (1459–1501) – król Polski w latach 1492–1501, w 1497 r. zorganizował wyprawę pospolitego ruszenia przeciko Turcji i pod Koźminem na Bukowinie (dziś płd. Ukraina) poniósł klęskę, którą miało przypłacić życiem ok. 5000 szlachty polskiej.

Po bracie się pocieszył koroną i żoną – Jan Kazimierz ożenił się z Marią Ludwiką Gonzagą, wdową po Władysławie IV.

podkanclerzy – mowa o Hieronimie Radziejowskim (1612–1667), wygnanym za spiskowanie przeciwko królowi.

Marek Porcjusz Katon – w Rzymie było dwóch polityków tego samego nazwiska, pradziad, zwany Cenzorem (234–149 p.n.e.) i jego prawnuk, zwany Utyceńskim lub Katonem Młodszym (95–46 p.n.e.), obaj byli zagorzałymi obrońcami cnót obywatelskich i republiki.

totam Rempublicam (łac.) – całą Rzeczpospolitą.

krotofila a. krotochwila (starop.) – żart.

salamandra – istota fantastyczna, opisana w XVI w. przez Paracelsusa, żywiołak ognia.

Agamemnon (mit. gr.) – bohater Iliady, król Argolidy, wódz Greków w wojnie trojańskiej.

tentować (z łac.) – próbować.

deest (łac. desum, deesse) – jest niobecny, brakuje.

kontempt (z łac.) – lekceważenie, pogarda.

permisję (łac. permisio: pozwolenie) – zwolnienie.

lubo (daw.) – chociaż.

wziąść – dziś popr.: wziąć.

potraw – łąka po sianokosach.

Karol X Gustaw Wittelsbach (1622–1660) – król Szwecji w latach 1654–1660.

język – jeniec, od którego można wymusić informacje.

wziąść – dziś popr.: wziąć.

wilią wyroju – tj. tuż przed wyrojeniem się, kiedy to część pszczół z młodą królową opuszcza ul, by szukać miejsca na nowe gniazdo.

jaźwiec – borsuk.

wziąść – dziś popr.: wziąć.

Vivat Carolus Gustavus rex (łac.) – niech żyje król Karol Gustaw.

veto (łac.) – nie pozwalam.

konsystencja (z łac.) – tu: zakładanie obozu, obozowanie.

egzakcja (z łac.) – pobór podatków.

mane, tekel, fares (z aramejskiego) – policzono, zważono, rozdzielono; takie słowa miały się pojawić na ścianie w czasie świętokradczej uczty króla babilońskiego Baltazara, było to proroctwo śmierci Baltazara i upadku Babilonu (Dn 5, 1-31).

spust – spuszczenie wody ze stawu w celu wyciągnięcia ryb.

więcierz – pułapka na ryby, sieć lub kosz wiklinowy w kształcie długiego walca.

febra – tu: choroba, objawiająca się dreszczami.

zbarażczyk – tu: weteran spod Zbaraża; w obronie Zbaraża (1649) przed Kozakami Chmielnickiego i Tatarami brały udział wojska polskie pod komendą trzech regimentarzy i księcia Jeremiego Wiśniowieckiego.

consuetudo altera natura (łac.) – przyzwyczajenie jest drugą naturą.

kupić się (daw.) – zbierać się, gromadzić się (por. skupiać się).

inkursja (z łac.) – najazd, napad.

Koniecpolski, Stanisław (1591–1646) – hetman wielki koronny w latach 1632–1646, kasztelan krakowski, uznawany za jednego z najwybitniejszych polskich wodzów.

jasyr (z tur.) – niewola.

Gustaw II Adolf (1594–1632) – król Szwecji w latach 1611–1632, uzdolniony dowódca i reformator armii.

spyskać – stratować, przeryć ryjami.

powietrze – tj. morowe powietrze, czyli zarazę.

obywatelów – dziś popr. forma D. lm: obywateli.

głową robić (daw.) – myśleć, zastanawiać się.

rapcie – część umundurowania, paski do powieszania broni.

do dnia (daw.) – o świcie.

fatigatus (łac.) – zmęczony.

rezydentka – tu: uboższa krewna, mieszkająca u bogatszej rodziny.

najezdnik – najeźdźca, agresor.

osacznik – członek nagonki myśliwskiej, pomocnik myśliwego, naganiacz, obławnik.

przezpiecznie – dziś: bezpiecznie.

Upita (lit. Upytė) – w XVII w. miasteczko, dziś wieś, położona ok. 12 km na płd. zachód od Poniewieży.

zbarażczyk – tu: weteran spod Zbaraża; w obronie Zbaraża (1649) przed Kozakami Chmielnickiego i Tatarami brały udział wojska polskie pod komendą trzech regimentarzy i księcia Jeremiego Wiśniowieckiego.


    Ваша оценка произведения:

Популярные книги за неделю