Текст книги "Ведзьма (на белорусском языке)"

Автор книги: Винцесь Мудров

сообщить о нарушении

Текущая страница: 3 (всего у книги 3 страниц)

Данута хмыкнула i, пакiнуўшы дзьверы адчыненымi, зьнiкла ў ванным пакоi.

... Дануччына кватэра ўражвала: пад высокай стольлю вiсела шыкоўная кандэлябра, на падлозе ляжаў варсiсты дыван, але што ўражвала найболей, дык гэта няўлоўны, хвалюючы пах, якi лунаў у паветры, ды выгодны, абцягнуты зялёным аксамiтам фатэль, у якi ён плюхнуўся, агледзеўшы пакой.

Крэсла было на дзiва мяккiм. Ён лiтаральна патануў у iм i, выпрастаўшы стамлёныя ногi, задаволена крэкнуў. Дзiўна, але той хвiляй ён зусiм не хваляваўся. Сэрца бiлася з разважлiвай упэўненасьцю, Макар паспрабаваў нават усхваляваць сам сябе, уголас прамармытаўшы: – Я тут, у багiнi, – але гэта не дапамагло. Ён заставаўся спакойным яшчэ доўгiх чатыры хвiлiны – аж да той пары, пакуль да таямнiчага паху, што лунаў у пакоi, не дамяшаўся другi – пах даўно ня мытых шкарпэтак. Мiкар убiў галаву мiж каленяў, патрабавальна зварухнуў ноздрамi: шкарпэткi сьмярдзелi як мае быць. Не надумаўшы нiчога лепшага, ён сьцягнуў з пятак сьмярдзючкi, таропка запiхнуў у кiшэнi.

Сядзець з голымi нагамi, аднак, не выпадала. Абламаўшы жоўты пазногаць на пальцы левай нагi, Макар прабег у калiдор, стаў насоўваць свае стаптаныя "гады", i акурат у гэты момант дзьверы ваннага пакоя расчынiлiся i стукнулi яго ў лабешнiк.

– Ох, якi вы разбэшчаны мужчына! – з асуджальнай весялосьцю прамовiла гаспадыня кватэры, i ў Макара ад такiх слоў гарачкава заiрдзелiся шчокi.

Данута падышла да трумо, расхiнула крысьсё кiтайскага халата, пiльным вокам агледзела ў люстры свае зграбныя, шчыльна ссунутыя ногi.

Ад такой вiдзежы ў Макара загарэлiся ня толькi шчокi, але й патылiца.

– Вы што там, заснулi? – гукнула Данута, а калi госьць, не пачуваючы пад сабою ног, ступiў на мяккi дыван, павярнулася i гульлiва запытала: – Як я вам, падабаюся?

На твары Макаравым адбiлася сарамлiва-разгубленая ўсьмешка, а Данута, не чакаючы адказу, крутнулася перад люстрам i, расьцягваючы зыкi, прасьпявала:

– Ды падаба-а-юся...

Потым яна села ў фатэль i ўжо сур'ёзным i крыху сiплаватым голасам дадала:

– Шмат каму падабаюся, ды толькi замуж нiхто не бярэ...

Запанавала цiша. Госьць муляўся пасярод пакоя, цягнуў долу штаны, каб прыкрыць голыя ногi, а гаспадыня тым часам сядзела ў фатэлi, бузуважна паглядаючы некуды паўзьверх Макаравай галавы. Колькi доўжылася маўчаньне? Хвiлiну, дзьве, а можа ўсе пяць? Але Данута ўрэшце рэшт ачулася, ускiнула вочы i, заўважыўшы пляшку шампану на стале, тыцнула пальцам у бок сэрванту.

– Вазьмiце... там, за шклом... фужэры.

Келiхi былi адмысловыя, на высокiх ножках, з залатымi птушкамi на баках. Узяць iх дрыжачымi пальцамi ўяўлялася справаю даволi складанаю, данесьцi да стала было яшчэ складаней, але Макар з годнасьцю справiўся з заданьнем напоўнiў пакой крыштальным звонам i, пазмагаўшыся з пляшкаю, стрэлiў у столь полiэтыленавым коркам.

У паветры запахла пiўнымi дражджамi, няўрымсьлiвая вадкасьць зашыпела ў келiхах, папёрла празь верх, а Данута, хiтнуўшы галавой, задуменна прашаптала:

– Божа мой, тры гады мазгi кампасьцiраваў...

Макар глынуў напою, папярхнуўся, iкнуў; у нос яму дало салодкiм пахам гнiлых яблык.

– Калi б вы ведалi – як мне ўсё абрыдла. – Данута таксама глынула шампану i бязгучна iкнула. – Кожны дзень адно i тое ж. Усё тыя ж пысы, усё тыя ж размовы... Як? Як вырвацца з гэтай ямы? Вы ня ведаеце? – жанчына наставiла на госьця свае шэрыя вочы, i госьць, ня ведаючы, што адказаць, таропка напоўнiў фужэры.

Вiно казытнула коўцiк, палiлося ў нутро, але да страўнiка не дапяла захрасла недзе ў шлунках.

– I навошта вы тады ўвайшлi? – уздыхнула Данута, утрапёна i зь нейкiм дзiўным шкадаваньнем паглядзеўшы на Макаравы "гады".

– Калi? – не зразумеў Макар, неўпрыкмет адцягнуўшы калашыньне i гэтак жа неўпрыкмет адрыгнуўшы дражджавым духам.

Гаспадыня кватэры не адказала: закiнула на сьпiну вiльготныя валасы, дастала з паддону стала парцалянавую попельнiцу, пачак iмпартных цыгарэт i мiнiятурную запальнiчку.

Запальнiчка пстрыкнула, i па тым, зь якiм iмпэтам заскакалi ў Дануччыных вачах увiшныя вогнiкi, можна было зразумець, што жанчына гатовая расплакацца.

– Ну дык што – iдзiце ў ванную.

Галавакружна-пахкi дым, якi выдыхнула Данута, ачмурыў настолькi, што Макар забыўся на хвiлю – дзе ён, што зь iм i чыё гэта калена выбiлася з туркусовага, колеру марской хвалi, халата.

"Як жа так? Адразу ў ванную... Мы ж нават не пацалавалiся..." – думкi непрагляднай завiрухай закружылiся ў галаве, ад iх зрабiлася цёмна ўваччу, i зьбянтэжаны госьць, выставiўшы наперад рукi, невiдушча пасунуў у ванную.

Вiльготны пах цi то мыла, цi то шампуню, яшчэ больш ускружыў галаву. Вочы прабеглiся па шыхце рознакаляровых бутэлек з шампунем, па блiскучых колцах, на якiх вiсела полiэтыленавая заслона, i, нарэшце, засяродзiлiся на запацелым люстэрку. Пальцы кранулiся вiльготнай паверхнi, намалявалi на iм размашысты квадрат, i ён убачыў у люстры свой вагняшчокi твар.

Ён скiнуў штаны разам з трусамi, здзёр кашулю, сьцярожка залез у ванную. Зьнямелыя пальцы крутнулi кран, i ў патылiцу ўдарылi халодныя струменi з душа.

Мыла было сьлiзкiм, духмяным, круглявым па форме i ўвесь час высьлiзгвала з далонi. Макар абмацваў рукамi выгiнастае дно ваннай, а намацаўшы круглявую сьлiзготу, з апантанасьцю мармытаў:

– Сяльчане прыходзяць сюды адпачыць, паглядзець цiкавы фiльм...

Потым ён выцерся махнатым ручнiком, выцягнуў са штаноў трусы, а згадаўшы iмя загадчыцы бiблiятэкi Забыронькi, прыкусiў дрыготкую вусну. Трусы былi падзертыя, ад iх тхнула мачой, таму, павагаўшыся, Макар нацягнуў штаны на голае цела. Ён паспрабаваў запiхнуць трусы ў кiшэню, але яны туды ня лезьлi, i ў галаве нарадзiўся дзёрзкi плян: адразу з ваннай пайсьцi на кухню й выкiнуць трусы ў фортку.

Сьцярожка, каб не нарабiць груку, ён выйшаў у калiдор, зьбiраўся ўжо прасьлiзнуць на кухню, але, угледзеўшы ў пройме дзьвярэй Дануту, застыў, ачмурэлы.

Калi б гаспадыня кватэры паўстала перад iм голай, ён не ачмурэў бы так, як тою хвiляй. Не, Данута не была голай, але ейны ўбор – белыя панчохi, карункавы пас, такiя ж карункавыя пальчаткi да локцяў i празрысты станiк у буйную сетку – перацяў дыханьне, халодным жарам апалiў нiз жывата. Ногi зрабiлiся ватнымi, таму Макар, схапiўшыся за вушак, апусьцiўся на каленi, выцер вiльготнымi трусамi агiдны пот з iлба.

Данута сядзела, адкiнуўшы галаву на сьпiнку фатэля, палiла цыгарэту i, падчас чарговай зацяжкi, разам з дымам выдыхнула фразу:

– Ён заўсёды мяне так апранаў.

Дрыжачай рукой Макар паспрабаваў запiхнуць трусы спачатку ў прарэх, затым у кiшэнь, потым папоўз вокраччу па мяккiм дыване, неадрыўна пазiраючы на ружовыя смочкi, што прабiвалiся скрозь белую сетку станiка. З кожным ягоным рухам Данута ўсё болей i болей рассоўвала каленi, i перад вачыма паўставала карцiна, ад якой, здавалася, пацелi вочы i варушылiся валасы, прычым ня толькi на галаве. Апанаваны сьцiхотам, Макар падпоўз да фатэлю, з трапяткой пяшчотай пацалаваў абцягнутае панчохай калена, памкнуўся да панадных вуснаў, але Данута, перакрывiўшыся, схапiла яго за чупрыну i тыцнула носам у грудок iмшыстых валасоў, якiя дурманлiва пахлi шампунем.

Праз гадзiну, адчынiўшы ўдарам нагi рассохлыя дзьверы, Макар выйшаў з пад'езда i парывiста ўдыхнуў зьвiнючага паветра. За гэтую гадзiну нiчога навокал не зьмянiлася – дзесьцi на верхнiм паверсе ўсё так жа фальшыва пiлiкаў гармонiк, па сьметнiку блукалi тлустыя гракi, ад першага пад'езда ад'ехала машына – Макару нават падалося, што гэта быў Мiшкавы "ўазiк", – а над Азярышчанскiм возерам падымаўся ўгору вечаровы туман. I ўсё ж такi штосьцi зьмянiлася ў сьвеце, штосьцi ў iм адбылося. I Макар, яшчэ раз удыхнуўшы паветра, зразумеў: зьмянiлася ягоная душа. Душа стала маладой i лёгкай, яна варушылася ў грудзях, падступала да горла i прасiла песьнi.

Перапоўнены пачуцьцямi, Макар капнуў нагой трусы, якiя ён кагадзе шпурнуў у фортку i якiя цяпер ляжалi пасярод ходнiку, i, згадаўшы, як дрыжэла Данута, як роспачна схаапiла яго за вушы i зморана застагнала, раскiнуўшыся ў крэсьле, здрыгануўся i ад макаўкi да пятак i пакрыўся гусiнай скурай.

Мiлосная замарач, аднак, доўжылася нядоўга. Бо адразу ж уваччу паўстала iншая сцэна – калi Данута, вохнуўшы раз астатнi, упёрлася яму ў грудзiну каленам i рашуча прамовiла: – Ня трэба.

Данута прамовiла гэта ў той момант, калi ён, Макар, ужо спусьцiў штаны i сапрэлы дручок сьлiзгануў па iмшыстых валасах, i гэтыя два словы ўтаймавалi юр, i дручок, зачапiўшыся за карункавы пас, абмяк, i разам зь iм абмякла бязвольна i пакорлiва – усё ягонае цела.

Дома ён доўга й бязмэтна блукаў па пакоi, потым доўга мыўся пад душам, сьпяваючы на поўны голас, нарэшце, плюхнуўся на канапу i палiў да позьняй ночы, зачараванымi вачыма паглядаючы на шэрую столь.

Тае начы ён ня спаў, i толькi на золку, калi ў вокны ўбiўся няўтульны сьвiтанак, унурыўся – цi то ў сон, цi то ў паўсонную замарач; яму мроiлiся нейкiя страшныя патарочы, увушшу зьвiнелi нечыя галасы, i недзе на доле, у недасяжнай далечынi, ляжалi, спавiтыя ранiшнiм сном, дзьве плямы. Адна, вялiкая, была Чорным морам, другая, меншая, – Азоўскiм. Плямы цьмяна блiшчэлi, вабiлi i ўадначас пужалi сваiм халодна-ртутным бляскам, з кожным iмгненьнем павялiчвалiся ў памерах, i Макар, за хвiлю да таго, як плюхнуцца ў ваду, прачнуўся.

Сонца ўжо грэла пятку, на гадзiньнiку была палова восьмай, а за сьценкай, як заўсёды такiм часам, стрымана лаялiся суседзi.

Ад роспачнай пацягушкi хруснулi косткi, скрыгатнулi зубы, i на вуснах адбiлася лагодная ўсьмешка. Усьмешка, аднак, уквецiла твар толькi на iмгненьне: твар нечакана спахмурнеў, вочы зьбеглiся да пераносься, i Макар падхапiўся з ложка.

– Праспаў, халера! – вырвалася з самлелых грудзей, i левая нага патрапiла, як заўсёды, ў правую калошу.

Празь дзесяць хвiлiн ён ужо цiснуў званок Дануччынай кватэры, i старая порхаўка, рыпнуўшы завесай, прамовiла ў сьпiну:

– У санаторыю зьехала... на машыне... з мужыком нейкiм.

Порхаўка зашамкала штосьцi пра блудлiвых мужыкоў, а Макар налёг iлбом на дзьвярны вушак, скрыгатнуў зубамi i застагнаў, ды так роспачна, што старая перахрысьцiлася i спалохана прычынiла дзьверы.

* * *

– Сядайце, таварыш Мурленя. Вы нас не пераканалi. – Першы ляпнуў рукою па стале, а калi спорткамiтэтчык стаў казаць штосьцi ў сваё апраўданьне, ляпнуў яшчэ раз, ды так хвацка, што ўсе ацiхлi, i пранiзьлiвую цiшыню неабачлiва парушыў гудлiвы свавольнiк. Чмель, паблукаўшы недзе, iзноў уляцеў у залю, скрыжаваўшы на сабе асавелыя позiркi раённых актывiстаў.

– Цi той гэта? – суцiшна запытаўся Мiшка Мандрык, i тут жа, зiрнуўшы на ўскудлачаную галаву Фаiны Сьцефурак, вакол якой наразаў колы гудлiвы свавольнiк, з палёгкай прашаптаў: – Той самы.

Стрэлкi гадзiньнiка мiж тым канчаткова абвiсьлi, паказваючы палову сёмай. Якраз гэтай хвiлiнай сымфэропальскi хуткi спыняўся на станцыi Азярышча. Макар зыркнуў на райкамаўскi гадзiньнiк, потым на свае "камандзiрскiя", асуджана вохнуў i расшпiлiў яшчэ адзiн гузiк на кашулi.

Апошнiя тры днi далiся Макару ў знакi: ён пазбыўся сну, зблажэў з твару, i жыцьцё ягонае ператварылася ў суцэльны кашмар. Апанаваны мазахiсцкiмi вiдзежамi, ён уяўляў, як Данута мiлуецца на марскiм беразе са старымi армянамi, уяўляў, як яе загарэлыя, абцягнутыя белымi панчохамi каленi лашчаць нечыя валасатыя лапы, i ад тых уяўленьняў яму рабiлася млосна, кроплi халоднага поту беглi па драбах, i Макар у адчаi прагнуў лiзнуць перасьмяглым языком высокае неба.

Зрэшты, неба ён так i не лiзнуў, але затое дастаў адрас санаторыя, у якiм адпачывала Данута. Два днi круцiўся ў райкамаўскай прыёмнай, а на трэцi дзень, паклаўшы на край Марынiнага стала разьмяклую чакалядку, пачуў:

– У Мiсхоры яна. Санаторый "Советская Белоруссiя".

Зачынiўшыся ў габiнэце, ён да самага вечара круцiў тэлефонны дыск, спрабуючы злучыцца з Мiсхорам, потым нейкiм дзiўным чынам апынуўся ў "Калiне", напiўся там, як павук, i процi ночы выправiўся на чыгуначную станцыю.

Наступным ранкам, разьдзершы павекi, ён угледзеў у ваконным вакне жаўтлявы будынак з шыльдаю "Дно", утрапёна мiргнуў вачыма i скацiўся з палiцы.

Ранак быў халодным. Вецер шкамутаў кашулю, ганяў па лобе клок зьлiплых валасоў, казытлiва пералiчваў драбы, але Макар не адчуваў холаду. Стоячы на пляцформе, з пакамечаным рублём у кiшэнi, ён паспрабаваў уцямiць: як патрапiў на цягнiк i чаму паехаў на поўнач, калi Мiсхор знаходзiцца на поўднi, i, нiчога ня ўцямiўшы, пайшоў шукаць рэдакцыю мясцовай газэты, каб пазычыць у калегаў грошаў на адваротную дарогу.

Наогул, апошнiмi днямi, пачынаючы ад векапомнай п'янкi на загараднай базе, Макару стала ня толькi адбiваць памяць, але й пачала мроiцца розная лухта. Засынаючы, ён чуў Дануччын сьмех, Данута прыходзiла да яго ў снах; ён, укленчаны, кранаўся гладкага калена i, узьняўшы вочы, з жахам бачыў, што перад iм не Данута, а страхаморлiвая ведзьма. Ранiцою, з пахмельля, ён чуў мармытаньне, якое далятала з вадазьлiўнага бачка, а ўдзень яго часьцяком ахоплiваў жах, i ў такiя хвiлi яму карцела выкiнуцца ў вакно альбо гваздануць бутэлькай па галаве небараку Хамiцкага. Вось i цяпер, пачуўшы вантробны голас Тарзана Пятровiча Куксёнка, якога сталi прабiраць сьледам да Мурленем, Макар памкнуўся гваздануць дырэктара прамкамбiната графiнам па галаве, але, адумаўшыся, скрыгатнуў зубамi i – нечакана для сябе самога – рушыў да выхаду. Ля самых дзьвярэй за iм увязалася чмялiна, а яшчэ праз хвiлiну з залi сьцярожкiм крокам выйшаў Мiшка Мандрык.

Што б там нi казалi паэты-песеньнiкi, а каханьне – страшная рэч. Тлумiць, мучае, а парой наогул нiшчыць людзей. I якiх людзей! Можна налiчыць не адзiн дзесятак славутасьцяў, якiя, зазнаўшы няшчаснага каханьня, засiлiлiся, атруцiлiся, альбо, як талстоўская Ганна, кiнулiся пад колы цягнiка. Скажам таксама, што i аўтар гэтага аповеду зьведаў свойчас мiлоснае ачмурэньне, а таму, апiсваючы пакуты свайго героя, працяўся да яго шчыраю спагадай.

Ну сапраўды, цi можна было не паспачуваць герою, апiсваючы, як той даставаў з рэдакцыйнай шафы ружы, якiя тры днi прастаялi ў слоiку з-пад гарчыцы, а ружы аказалiся прывялымi; цi ж можна было не хвалявацца, апiсваючы, як герой iшоў, пасьля доўгай разлукi, на сустрэчу са сваёй каханай, i цi можна было не мацюкнуцца, згадаўшы старую порхаўку, якая сядзела ля пад'езда? I, падумаўшы, аўтар выкiнуў гэтыя сцэны з аповеду, каб не надаваць твору залiшняй шчымлiвасьцi i не засьмечваць яго нецэнзурнымi мацюкамi.

– Прыехала. Гадзiну таму, – паведамiла порхаўка, калi Макар падышоў да пад'езда. Навiна напоўнiла душу яшчэ большым неспакоем. Зрабiўшы выгляд, што нiчога ня чуе i ня бачыць, Макар выцягнуў з газэтнага скрутку прывялыя ружы, увабраў голаў у плечы, нясьмела пераступiў парог.

Гэтым разам ён адразу ж пазванiў, i ў той жа мiг, як званок ацiх, сэрца ягонае спынiлася. Магчыма, калi б гаспадыня кватэры забавiлася i не адразу адчынiла, Макар бы тут, ля дзьвярэй, i памёр, але, на шчасьце, за дзьвярыма рыпнула падлога, кляцнуў замок i на парозе паўстала яна... Данута. Сэрца балюча сьцялася i затахтала з такiм iмпэтам, што ў Макара закружылася галава i кветкi, якiя трымаў за сьпiнаю, высьлiзнулi з самлелых пальцаў.

Ён стаяў, панурыўшы веi, баячыся зiрнуць на Дануту, а калi, нарэшце, зiрнуў, дык сэрца ягонае iзноўку спынiлася. На загарэлым Дануччыным твары, дакладней, у куточках пульхнатых губ, блукала грэблiвая ўсьмешка. Акурат такая ж усьмешка блукала на вуснах мадам Сьцефурак, калi тая выганяла з залi гудлiвую жамерыну.

– Не прыходзьце сюды, – сказала, як адсекла, гаспадыня кватэры i, прычыняючы дзьверы, дадала: – I не званiце.

Хвiлiн дзесяць – ня меней, – стаяў Макар перад дзьвярыма i ачомаўся толькi тады, як на доле керханулi i прастору скаланулi шаргатлiвыя крокi. Ён падняў з-пад ног букецiк, блiснуў сьлязьлiвым вокам i, зьбягаючы па сходах, упёр прывялыя кветкi знаёмай бабулi.

Невядома – куды б кiнуўся Макар i што б ён стаў рабiць, калi б не наляцеў у дзьвярах пад'езда на шырокую сьпiну Мiшкi Мандрыка. Мiшка стаяў на парозе i смалiў папяросу.

Iншым днём ды iншым часам Макар зьдзiвiўся б такой сустрэчы, але цяпер, асавела глянуўшы па баках, ён адно толькi мыкнуў ды рассунуў два пальцы, просячы ў сябра папяросiну. Не дачакаўшыся, пакуль Мiшка выцягне з пачка беламорыну, Макар яшчэ раз мыкнуў i няпэўнай хадою пайшоў сваёй дарогаю.

– Макар, што з табой? Дзе ты быў? – голас сябруковы прагучаў глуха, усё адно як з бяздоннай боднi.

Мандрык схапiў яго за пiнжак, паклаў на каршэнь сваю вузлаватую, упрыгожаную сiняй катвiгай руку, зазiрнуў у самыя вочы, i ў Макара адлягло ад сэрца.

Потым была "Калiна": шалёная п'янка, песьнi, гарачыя румзы на сябруковым плячы, нарэшце, тэлефонны званок з рэстараннай кухнi, дакорлiвыя Дануччыны словы: – Ну я ж прасiла... – якiя прыглушала сквiрчэньне секунцоў на патэльнi, потым былi скокi да поўнай зморы, цьмянае сьвятло лiхтароў, брэх сабак у Зарэччы i сiплыя Мiшкавы мацюгi ля вуха: – Ды куды ты, йоп!.. Далася табе гэтая лярва.

Ноччу ён спаў на падлозе, не распрануўшыся, у сьне яму мроiўся Дануччын сьмех уперамешку зь Мiшкавымi мацюгамi, мроiлася чмялiнае зумканьне, сквiрчэньне секунцоў на патэльнi; ён iзноўку падаў у Чорнае мора, а за хвiлю да таго, як плюхнуцца ў цёмныя хвалi, здрыгануў нагой i зь цяжкасьцю разьмежыў павекi.

Тыя, каму даводзiлася прачынацца на падлозе ўласнай кватэры, звычайна адразу ж iшлi на кухню, выпiвалi нагбом паўчайнiка i, завiтаўшы ў прыбiральню, з воклiкам: – Ой, бля-а... – валiлiся на канапу. Макар, аднак, не пайшоў на кухню – ён наогул ня мог нiкуды пайсьцi, бо не даваў рады падняцца на ногi. Пусьцiўшы густую сьлiну i пацёршы даланёю гузак на лобе, герой аповеду зморана войкнуў i папоўз да тэлефону.

Палец нiяк не патрапляў у дзiркi тэлефоннага дыску, i патрэбны нумар прыйшлося набiраць пяць разоў запар. Была шостая гадзiна ранiцы, таму ў слухаўцы доўга сьпявалi гудкi, чулася мернае рыпеньне, падобнае на рыпеньне старых спружынаў у ложку, нарэшце, гудкi абарвалiся, i на другiм канцы дроту прыспана азвалася Данута.

– Станiслава Данутаўна, – блытана прасiпеў Макар, кашлянуў, каб прачысьцiць глотку, i тая, да каго ён зьвяртаўся, скаланула мэмбрану страшным воклiчам: – Забудзь мой нумар, жывёлiна!

Слухаўка азвалася кароткiмi гудкамi, выпала з рукi, матлянулася на вiтым шнуры, паўтараючы сцэну са шпiёнскiх фiльмаў.

А палове дзесятай Макар прыйшоў у рэдакцыю i перш-наперш зазiрнуў у габiнэт адказнага сакратара.

Хамiцкi – мужык цёрты, цынiчны, якi зжыў са сьвету трох жонак, але й той, пабачыўшы шэфа, спалохана адхiнуўся, i ў пашыраных зрэнках ягоных мiльганула неспакойная думка: "Вось што робiць з чалавекам каханьне!"

На шэфа было страшна глядзець: твар меў зялёнае адценьне, валасы ўскудлачаны, на лобе налiваўся сiньню аграмадны гузак, а вочы зьбiлiся ў кучку, i цяжка было зразумець – на каго яны глядзяць: на яго, Хамiцкага, цi на брэжнеўскi партрэт, якi вiсеў на сьценцы.

– Ну, як тут? – запытаўся шэф не сваiм голасам, i адказны сакратар няўцямна перасмыкнуў плячыма.

Шэфава рука палезла ў кiшэнь, кiнула на стол скамечаны трульнiк, затым храбусткi рубель, i адказны сакратар, бяз слоў зразумеўшы, што да чаго, схапiў грошы i выбег з габiнэту.

Калi б Макару прапанавалi адарваць палец, сесьцi на вогнiшча альбо выдраць пару здаровых зубоў, а наўзамен паабяцалi патушыць агонь, якi палаў у душы, ён бы без ваганьняў пагадзiўся. Але ж нiхто нiчога не прапаноўваў, душа гарэла сiнiм полымем, i Макар не знаходзiў сабе месца. Ён мерыў габiнэт нэрвовым крокам, – хадзiў ад шафы да вакна i наадварот, – потым стаў хадзiць вакол стала, пару разоў парываўся некуды пазванiць, але, падняўшы слухаўку, iзноў кiдаў на вагар, а адчуўшы лёгкае ўдушша, падцягнуў непадатныя просвы i адчынiў вакно.

Мядовы ветрык крануўся лоба, на кароткае iмгненьне разагнаў пякельныя думкi. Макар заплюшчыў павекi, удыхнуў пахi летняга дня, а калi зiрнуў на сьвет, дык убачыў пляшку гарэлкi ў руках адказнага сакратара.

– У Будулая ўзяў, – паведамiў Хамiцкi i, у спадзеўцы атрымаць свае сто грамаў, праглынуў няпрошаную сьлiну.

Гарэлку ў Азярышчы, з прычыны ўборачнай кампанii, давалi толькi ў рэстаране, i ад ранку, калi рэстаран быў на замку, даводзiлася бегаць да цыганаў, што жылi ў Зарэччы.

– Давай! – незадаволена выдыхнуў Макар, стомлена ўздыхнуў i стаў лiчыць працяглыя Сазонавы глыкi.

... Гарэлка апалiла паднябеньне, зь цяжкасьцю прайшла ў нутро. Макар скрывiўся, адрыгнуў, зноў прыклаўся да рыльца, i ў гэты момант на рэдакцыйны падворак выехала, блiснуўшы бампэрам, шэрая "Волга". Машына спынiлася пасярод двара, газанула, i зь яе выйшлi двое: нейкi мiлiцэйскi чын i сакратар абкаму Калупайка.

Прыгнуўшы голаў, Макар выбег у калiдор, мерачыся даць дзёру праз заднiя дзьверы, але, згадаўшы, што дзьверы зачынены, вярнуўся ў габiнэт, прыхапiў са стала недапiтую пляшку i з грукатам увалiўся ў шафу.

– Ну, хто тут ёсьць? – пачуўся неўзабаве прыглушаны Калупайкавы голас, i пад шафаю рыпнулi масьнiцы.

Разважаючы на добры лад, можна было меркаваць, што Калупайка зазiрне ў пусты габiнэт дый сыдзе з рэдакцыi. Але ж рыпеньне масьнiчын засьведчыла iншае: сакратар абкаму сыходзiць ня надта сьпяшаўся.

Макар памiргаў у цямноцьцi, прыпаў левым вокам да замочнай шчылiны i ўбачыў Калупайку, якi наблiжаўся да шафы. Сэрца ёкнула, Макар адхiнуўся ад шчылiны, стукнуўся патылiцай аб заднюю фанэрыну i ад страху перастаў дыхаць. Ня дыхаў ён хвiлiны тры, а калi зноў прыпаў да шчылiны, Калупайка ўжо сядзеў у крэсьле i з насьцярожлiвай усьмешкай на твары накручваў тэлефонны дыск.

Голас Калупайкавы гучаў глуха, невыразна, i асобныя словы нават цяжка было разабраць.

– Нам трэба пагаманiць, – стоена казаў сакратар i нават тут, унутры фанэрнай шафы, было чутна, што сакратар хваляваўся.

Калупайка кашлянуў, са стогнам уздыхнуў i пасьля паўзы прамовiў:

– Ну добра, не жадаеце размаўляць са мной асабiста, давядзецца размаўляць з кiраўнiком абласнога камiтэту партыi. Карацей, я высылаю "Волгу".

Макар бачыў праз шчылiну, як Калупайка падышоў да вакна, махнуў рукой, i на падворку парывiста загула машына.

Потым госьць стаў хадзiць па габiнэту, запусьцiўшы рукi ў штаны i штосьцi там перабiраючы, i Макар, падгледзеўшы гэта, скрывiўся i прыпаў вуснамi да пляшкi.

"Волга" вярнулася надта хутка, але галава пасьпела захмялець, замочная шчылiна плыла перад вачыма й даводзiлася штохвiлi мiргаць, каб яна не сплыла канчаткова.

На калiдоры зацюкалi жаночыя туфлiкi. Макар прыпаў да рыльца, потым да шчылiны i ўраз працьверазеў: у габiнэт увайшла Данута. Увайшла рашуча, грацыёзна, пераблытаўшы думкi ў галаве i чарговым разам перацяўшы дыханьне.

Данута села ў крэсла, i ў шчылiне сталi бачны толькi частка загарэлай рукi ды мысок лякiраванага туфлiка.

Калупайка штосьцi сказаў – словы гэтыя праляцелi мiма вушэй, – а вось Дануччына фраза: – Жонцы паспавядайцеся! – казытнула ня толькi слых, але й душу.

– Дана, ну як ты не разумееш, – прамармытаў Калупайка, абхапiўшы рукамi голаў. – Развод для мяне – гэта канец кар'еры. Ты гэтага хочаш?

– Я ўжо нiчога не хачу, – адгукнулася Данута, i зь вiдавоку зьнiклi адразу i рука, i мысок лякiраванага туфлiка.

– Твае выбрыкi проста зьдзiўляюць, – сакратар абкама шаргатнуў нагой па падлозе. – Тады, на "Качыным Востраве"... – У гэтым месцы сакратар уздыхнуў: "Пакахаю першага, хто ўвалiцца ў залю..." Ну, павiсла ты на гэтым п'яным ёлупнi. I што? Думала, я пабягу тапiцца?

Пачуўшы пра "Качыны Востраў", Макар тузануўся, бухнуў азадкам у заднюю сьценку i замёр бяз духу.

– Э-эх, Данка! – вырвалася з сакратарскай глоткi, i Макар iзноў зiрнуў у шчылiну. – Няўжо ж я цябе тут пакiну?

Калупайка дастаў з кiшэнi нейкую паперку, пачаў чытаць: – Вулiца Савецкая, 45 А... Трыццаць шэсьць квадратаў, санвузел разьяднаны... – У гэты мiг Дануччына рука пацягнулася за паперкай, а Калупайка, схапiўшы Дануту за пальцы, юрлiва гукнуў: – Спачатку пацалунак!

I тут надарылася неверагоднае: Данута падхапiлася з крэсла i спрытна ўселася на Калупайкавых каленях.

– Ну ты хоць яму аддалася? – пралепятаў сакратар, цалуючы аголены Дануччын плячук.

– Вось яшчэ! – фыркнула Данута, чытаючы паперку, а Калупайка, пасьля роспачнага ўздыху, прамовiў: – Ну як жа... гэты ёлупень у цябе цэлых дзьве гадзiны адседзеў.

Данута паспрабавала зьлезьцi з каленяў, але сакратар надзейна абхапiў яе за сьцёгны.

– Гэта табе Мандрык сказаў, шпiён твой?

– Ну, ня злуй, – Калупайка прымiрэнча перавёў дых, – я гэтага п'янтоса хачу ў Маскву паслаць, у Акадэмiю грамадзкiх навук. Дзеля гэтага сюды i прыехаў.

Валасатая рука накрыла абцягнутае белай панчохай калена, паткнулася пад спаднiцу, i ўсё патанула ў тумане. Макар лiхаманкава працёр вочы, i ў галаве ягонай замiтусiлiся, шукаючы выхаду, абрыўкi фраз: "Павiсла на ёлупнi... Мандрык... шпiён твой..." Галаве стала горача, цела скаланулi дрыжыкi, ён рассунуў форткi дзьвярэй i ўбачыў, што з Калупайкам цалуецца не Данута, а нейкая страхаморлiвая каргота.

– Ведзьма, – прашапталi сасьмяглыя вусны, лёгкiя ўвабралi паветра, i Макар, выкулiўшыся з шафы, страшным голасам загарлаў:

– С-сука!

Жаночы вiскат зьлiўся з рэхам гэтага крыку, перад вачыма мiльганулi задзёртая спаднiца, расшпiлены прарэх i шэрыя мужчынскiя туфлi. Туфлi затупалi па падлозе, узьнялiся ў паветра, iмкнучыся да адчыненага вакна; Макар ухапiўся рукамi за левую туфлiну i пачуў звон разьбiтага шкла, мацюкi i трэск штыкецiн пад вокнамi.

Ён зь цяжкасьцю падняўся на ногi, перакiнуў з рукi ў руку сакратарскi абутак, а згледзеўшы на падворку мiлiцэйскага палкоўнiка, памкнуўся зноў залезьцi ў шафу. Па дарозе ён наступiў на пляшку, падскочыў, улякнута паглядзеў сабе пад ногi. Недапiтая гарэлка разьлiлася па падлозе, дакладна паўтарыўшы абрысы Азоўскага мора.

– Ён там, у рэдакцыi, – даляцеў з падворка плаксiвы голас, i па правай назе паплыло мяккае i пяшчотнае цяпло. Яно плыло ўсё нiжэй i нiжэй, аж пакуль пад нагою не пачала расьцякацца цёмная пляма. Пляма расла ва ўсе бакi i неўзабаве стала нагадваць па форме Чорнае мора. I вось, калi ў калiдоры цяжка затупалi, а пад вокнамi жаласна заенчылi, дзьве плямы зьлiлiся, адкрыўшы вачам бязьмежны прастор, i схаладнелае сэрца парывiстым бiцьцём вiтала сутокi стыхiй.