Текст книги "Яд у сэрцы (СИ)"

Автор книги: Уладзімір Мажылоўскі

сообщить о нарушении

Текущая страница: 2 (всего у книги 2 страниц)

Пасля акавіты Фёдар прыкметна павесялеў. Яго шчокі пачырванелі, вочы заблішчэлі і, як таварыскі чалавек, ён пачаў без супынку расказваць анекдоты з жыцця сваіх сяброў і знаёмых. Аднак, калі ўбачыў, што Самуіл пацягнуўся да гляка, супыніўся, адвёў убок руку сябра:

– Я сам, – запэўніў ён прысутных, лёгка падхапіў пасудзіну і зноў наліў кубкі да самага верху. Потым зірнуў на Самуіла і прапанаваў: – А зараз скажы некалькі слоў сваёй братавай.

– Ну, аб гэтым казаць яшчэ рана, – паправіў сябра Самуіл, аднак прыўзняў свой кубак і павярнуў галаву да Юліі: – Чалавек, які кахае, ва ўсім бачыць толькі прыгожае, і святло гэтай прыгажосці робіць высакародным і самаго чалавека, і яго ўчынкі, і яго памкненні. Таму чалавек, які кахае па-сапраўднаму, не можа быць забойцам, здраднікам ці нягоднікам. Вось я і хачу пажадаць гаспадыні, каб сэрца яе запаўняла толькі каханне, каб усё жыццё гэтае каханне было сапраўдным, і каб яе кахалі па-сапраўднаму моцна і шчыра – а інакш каханне, а значыць і жыццё, губляюць усялякі сэнс.

Выпілі, закусілі. У хаце нейкі час панавала цішыня, пэўна, кожны з прысутных асэнсоўваў Самуілавы словы. Першым загаварыў Фёдар:

– Ну што, Самуіл, давай вып’ем па апошняму кубку за гасціннасць гаспадыні і разыдземся па сваіх дварах? – ён узяўся за гляк, але напаўняць кубкі не стаў, чакаў, што адкажа сябар.

– Ты маеш рацыю, – пагадзіўся Самуіл. – Сонца ўжо амаль над лесам, а мне яшчэ трэба зайсціся ў ратушу, расказаць пану войту пра скарб, які сягоння выкапаў пан Быліцкі.

– Пра скарб? – Фёдар зрабіў выгляд, што не зразумеў сябра. – Навошта войту ведаць пра скарб, які знайшоў пан Юрый? Тым больш, што заўтра ён раздасць яго сваім дзецям, а дзяцей у яго многа, чалавек пяцёра ці шасцёра!

– Куды дзене золата і самацветнае каменне Быліцкі – яго ўласная справа, а мая – дакласці аб гэтым войту.

Больш спрачацца лаўнікі не сталі, выпілі па трэцяму кубку, ветліва развіталіся з гаспадыняй, па чарзе пацалавалі ёй руку, выйшлі на вуліцу і накіраваліся ў горад. І толькі адышоўшыся ад двара Юліі, Фёдар пацікавіўся ў сябра:

– Ты думаеш, што гэтае дзяўчо разнясе плётку пра скарб па ўсім горадзе?

– Спадзяюся, што яна наогул нікому, акрамя сваіх братоў, аб гэтым не скажа.

– Які ж тады быў сэнс у нашым прадстаўленні?

– А які тут павінен быць сэнс? – Самуіл задумліва паглядзеў на сябра. – Папалуднавалі, выбранніцу майго брата пабачылі зблізку, ацанілі, на што яна здольная. Вось, як ты лічыш, Федзя – ці не памыліўся Марцін з выбарам?

– Ды ты што? – Фёдар нават спыніўся пасярод вуліцы, замахаў рукамі. – Калі б мне з дзясятак гадоў таму сустрэлася такая дзяўчына, то я і дня не раздумваў бы! Ды што дня? Я б ні імгнення не вагаўся, а адразу пацягнуў бы яе ў царкву, а там. А ты што, думаеш інакш?

– Я думаю аб тым, ці можна яе выратаваць і, на жаль, не ведаю правільнага адказу.

– Яна хворая? Чым?

– Сэрца яе перапоўнена ядам, а вось ці можна яго ачысціць – пакажа сённяшняя ноч.

– Ты не памыляешся?

– Дай бог, каб я памыліўся.

7

Ноччу Самуіл спаў трывожна: некалькі разоў прачынаўся, піў халодную ваду, выходзіў на панадворак, каб свежым паветрам прытушыць унутраны пал, аднак трывога ніяк не праходзіла, не пакідала яго сэрца і ўрэшце ён здаўся, разбудзіў жонку.

– Насця, можа ў цябе ёсць нешта заспакаяльнае? Цяжар нейкі на маёй душы, млосна мне, бы праклінае мяне нехта зараз, люта жадае маёй смерці!

Жонка ўздыхнула: «Не дзіва пачуць праклёны з такой работай», паднялася з лежака, узяла з палічкі невялікі гарлачык, адліла з яго ў кубак крыху пахучай вадкасці.

– Гэта настой валяр’яны, – патлумачыла яна мужу, – выпі і табе павінна стаць лягчэй.

Самуіл выпіў настой. Праз нейкі час ён ужо і сапраўды спаў, аднак, пэўна, трывога пакідала яго сэрца павольна, бо ў час сну ён неспакойна круціўся, стагнаў, клікаў нейкую лекарку.

А раніцай ён прачнуўся бадзёрым і адпачыўшым.

У магістраце ён з’явіўся як звычайна, калі сонца паднялося над далёкім лесам і галасістыя пеўні стаміліся спяваць свае ранішнія песні. Не паспеў ён прычыніць уваходныя дзверы, як яго паклікаў да сябе пан Міхал:

– Нешта познішся ты, Самуіл, апошнімі днямі на работу, – упікнуў ён свайго лаўніка. – Фёдар далей за цябе жыве ад ратушы, а ў магістрат прыходзіць з першымі пеўнямі.

– У яго жонка старэйшая, – аджартаваўся Корчак.

Ён зайшоў у пакой і спыніўся ад здзіўлення: на стале войта стаяла вялікая карчага віна, а ля стала на лаве сядзеў чырванашчокі Фёдар з кубкам у руках.

– У нас што, улада памянялася? – Самуіл жартаўліва вырачыў вочы. – Ці мне гэта ўсё падаецца?

– І ты сядай да стала, – пан Міхал не адказаў на жарт. – Гэта, як і абяцаў, пан Ключэўскі выставіў нам карчагу венгерскага віна.

– Значыць капкан спрацаваў і ён усё ж злавіў Ваўчыцу? – Самуіл спыніўся пасярод кабінета, паглядзеў на войта і, убачыўшы, што той згодна хітнуў галавой, пацікавіўся: – І хто ж яна?

– Ты сядай, – пан Міхал не звярнуў увагі на тое, што вочы Корчака раптоўна ўспыхнулі хваравітым бляскам. – Выпі віна, а я раскажу ўсё па парадку, так, як мне расказаў княжы намеснік.

Самуіл сеў на лаву, пачакаў, пакуль Фёдар напоўніць яго кубак, залпам, бы суцяшаючы ўнутраны боль, выпіў церпкае віно, пацягнуўся па крымскую ягаду. І толькі тады войт пачаў свой пераказ:

– Пан Ключэўскі, як і дамаўляліся, адабраў учора два дзясяткі ратнікаў і патаемна павёў іх пешшу да двара пана Юрыя. Там размеркаваў іх па двое, указаў, хто за які ўчастак панадворка адказвае, загадаў ім надзейна схавацца і цэлую ноч не спаць. Сам жа разам з панам Юрыем застаўся ў хаце.

Бандыты з’явіліся апоўначы, з’явіліся нечакана, каварна. Іх ужо і не чакалі, як пасярод ночы ў вароты нехта адчайна забарабаніў і з таго боку да слыху ратнікаў данёсся дзіцячы голас:

– Дапамажыце! На нас напалі! Тату і маці засеклі, зараз гоняцца за мной! Ратуйце!

Пан Ключэўскі паверыў, выскачыў з хаты, кінуўся да варот, каб іх адчыніць, каб уратаваць нявіннае стварэнне. Адчыніў і адразу ж атрымаў цяжкім дубцом па галаве. Ён, акрываўлены і аглушаны, паваліўся на зямлю, а бандыты ўварваліся на панадворак і натоўпам рынуліся да ўваходных дзвярэй, якія гаспадар паспеў зачыніць на засоўку. Гэта на імгненне азадачыла забойцаў, яны спыніліся і гэтай іх замінкі хапіла самастрэльшчыкам, каб выпусціць у іх два дзясяткі смертаносных стрэл.

Бандытаў перабілі адразу, а вось у хлапчука ніхто з самастрэльшчыкаў не рашыўся пусціць стралу. І, магчыма, ён уцёк бы, выратаваў сваё жыццё, ды пан Ключэўскі своечасова ачуняў, перахапіў яго ля самых варот.

– І што?

– А нічога, – войт весела развёў убок рукі. – Злоўлены хлапчук аказаўся дзяўчынай, а забітыя бандыты – яе братамі.

– Дзяўчынай? – Фёдар з недаверам чамусьці паглядзеў на Корчака. – І, можа, гэта ўдава цесляра Герасіма Дораха?

– Ды не была яна ніколі жонкай Гераські, – неахвотна, быццам гаворачы нешта асабіста-патаемнае, заместа войта адказаў сябру Самуіл. – Так, прыблуда. Пасля смерці сваёй маці прыбілася да Дораха, а як ён памёр – стала гаспадыняй яго двара.

– Ну і жыла б сабе спакойна, дурніца!

– Тут іншае, Федзя. У іх сям’і нараджаліся толькі хлопчыкі, і Юлія павінна была б нарадзіцца хлопчыкам. Аднак Бог недзе зазяваўся, не даглядзеў, а чорт адразу ўсунуў там сваю валасатую лапу – злучыў мужчынскае сэрца і жаночую плоць... Васямнаццаць гадоў барацьбы жаночага і мужчынскага ў адным целе – гэта жах! Хто мог ёй дапамагчы? Хто мог аблегчыць яе пакуты? Ды і выхоўвалася яна ў галечы, без бацькі, разам з братамі.

– Ты яе шкадуеш?

– Я імкнуся зразумець, чаму яна пачала забіваць, хачу разабрацца ў тым, хто сапраўды вінаваты ў яе злачынствах і ці няма ў тым і нашай віны.

– Ну ты і скажаш! – няшчыра, гледзячы на пана Міхала, быццам чакаючы ад яго падтрымкі, засмяяўся Фёдар. – У чым мая перад ёй правіна, калі пра гэтую Юлію да ўчарашняга дня я наогул нічога не чуў? Дарэчы, а дзе яна зараз?

– Зараз пан намеснік у клетцы вязе яе ў Вільню, каб паказаць вялікаму князю, і дзе яе будуць судзіць за ўсе зладзействы, – войт узяў у рукі карчагу, разліў па кубках віно.

– Яна ж, пэўна, просталюдзінка, – паціснуў плячыма Корчак. – Чаму ёй такая пашана, што яе будзе судзіць сам вялікі князь?

– А ты думаеш у Вільні няма лаўніцкага суда? – войт ахінуў добрым, светлым позіркам лаўнікаў і ўрачыста падняў свой кубак: – Няхай у дзяржаве нашай і надалей уладарыць справядлівасць, а паганыя душы, такія, як у гэтай Ваўчыцы, і сапраўды смажацца ў пекле.

– Вельмі ўжо зашмат яду было ў яе сэрцы, – прашаптаў сабе Корчак, сумна ўсміхнуўся ў адказ урачыста-вясёламу пану Міхалу і залпам выпіў свой кубак.