Текст книги "Пастушыная гiсторыя пра Дафнiса i Хлою (на белорусском языке)"

Автор книги: Лонг

сообщить о нарушении

Текущая страница: 3 (всего у книги 5 страниц)

38

Дафнiс жа прынёс у дар Пану сваю ўласную малую сiрынгу i, пацалаваўшы Хлою, як бы ён сапраўды пасля ўцёкаў знайшоў яе, пагнаў статак, iграючы на новай сiрынзе.

Ужо надыходзiла ноч, i Хлоя пагнала сваю чараду, збiраючы яе напевам сiрынгi; i козы беглi побач з авечкамi, i Дафнiс iшоў поруч з Хлояю, так што да самай ночы яны цешылiся адно адным i ўмовiлiся назаўтра яшчэ раней выгнаць статкi; так i зрабiлi. Толькi што бралася на дзень, а яны прыйшлi ўжо на пашу. Напачатку звярнулiся з прывiтаннем да нiмфаў, пасля – да Пана, а потым, усеўшыся пад дубам, iгралi на сiрынзе, далей цалавалiся, абдымалiся i ляжалi адно каля аднаго; i, нiчога не зрабiўшы больш, паднялiся. Не забылiся i паесцi, выпiлi i вiна, змяшаўшы яго з малаком.

39

Ад усяго гэтага яшчэ больш разгарачыўшыся i паадважнеўшы, яны паспрачалiся адно з адным, хто з iх мацней любiць, i памаленьку дайшлi да клятваў у вернасцi. Дафнiс Панам пакляўся, падышоўшы да яго хвойкi, што ён не будзе жыць адзiн, без Хлоi, нi адзiнага дня; а Хлоя паклялася Дафнiсу нiмфамi, увайшоўшы ў iх пячору, што хоча з Дафнiсам жыць i памерцi. Дзявочая прастадушнасць Хлоi даходзiла да таго, што, выйшаўшы з пячоры, яна вымагала ад яго i другой клятвы. "Дафнiс! – казала яна. – Пан – гэта бог, якi часта ўлюбляецца i часта здраждвае; кахаў ён Пiтыс, кахаў Сiрынгу; нiколi не ўпусцiць ён, каб не зачапiць дрыяд, не дае праходу нiмфам, заступнiцам жывёлы. Ён безуважна ставiцца да клятваў i цябе не пакарае, хоць бы ты пакахаў больш жанчын, чым мае чароцiн твая сiрынга; ты ж паклянiся гэтым статкам i тою казою, што цябе ўзгадавала, не пакiнуць Хлоi, пакуль яна табе будзе верная; калi ж яна саграшыць супроць цябе i супроць нiмфаў, уцякай ад яе, ненавiдзь i забi яе, як ваўка".

Дафнiс узрадаваўся яе недаверу i, стаўшы сярод чарады коз i ўзяўшы адною рукою казу, другою – казла, пакляўся Хлоi любiць яе датуль, пакуль яна яго любiць будзе; калi ж яна каго iншага замест Дафнiса выбера, тады ён не яе сябе заб'е.

Яна ўзрадавалася i паверыла яму, як дзяўчына i як пастушка, што лiчыць коз i авечак уласнымi багамi аўчароў i казапасаў.

КНIГА ТРЭЦЯЯ

1

Калi мiтыленцы дачулiся пра напад дзесяцi караблёў, а людзi, што прыйшлi з вёсак, расказалi iм пра разбой, яны, палiчыўшы, што такога ад метымнейцаў нельга стрываць, пастанавiлi як найхутчэй узяцца за зброю; адабраўшы тры тысячы шчытаносцаў i пяцьсот коннiкаў, яны паслалi свайго ваяводу Гiпаса па сушы, баючыся мора ў зiмовую пару.

2

Ён вырушыў у паход, але анi не дратаваў метымнейскiх палёў, не рабаваў нi статкаў, нi набытку сялян i пастухоў, бо ўважаў, што так рабiць больш падыходзiць разбойнiку, чым ваяводзе; шпарка павёў ён войска на сам горад, каб напасцi на брамы, пакуль яны без аховы.

I калi ён быў яшчэ стадыяў за сто да горада, яго перастрэў пасланец, просячы аб замiрэннi. Бо калi метымнейцы вызналi ў палонных, што мiтыленцы анi не ведалi, з-за чаго ўсё ўсчалося, i што сяляне i пастухi проста асадзiлi нахрапiстых дзецюкоў, то тады ў Метымне людзе раскаялiся, бо рашылiся выступiць супроць суседняга горада больш з асляплення, чым з розуму; а таму яны спяшалiся аддаць усё нарабаванае, каб спакойна зноў сустракацца i на зямлi, i на моры.

Гэтага пасланца Гiпас, хоць i быў выбраны паўнамоцным ваяводаю, паслаў да мiтыленцаў, а сам за стадыяў дзесяць да Метымны стаў лагерам i чакаў загадаў са свайго горада. Мiнула два днi, прыйшоў ганец з наказам прыняць назад нарабаванае i, не чынячы шкоды, вярнуцца дадому; маючы на выбар вайну i мiр, яны прызналi больш карысным мiр.

3

I вось вайна мiж метымнейцамi i мiтыленцамi як неспадзявана пачалася, так i закончылася.

Надышла зiма, i была яна для Дафнiса i Хлоi больш гаротлiвая, чым вайна; бо раптоўна выпаў глыбокi снег, усе дарогi адцяў, а ўсiх сялян у хаты загнаў. Бурна спадалi з гор патокi i скоўвалiся ў далiне лёдам; дрэвы, пацяжэўшы, панiклi; уся зямля схавалася пад снегам, выступаючы дзе-небудзь ля крынiц i рэчак. Нiхто не гнаў статка на пашу, нi сам не выходзiў за дзверы, а як запявалi пеўнi, раскладалi вялiкi агонь, i адны пачыналi прасцi лён, другiя круцiць казiную воўну, трэцiя – рабiць сiлы на птушак. Тады ўжо была турбота быдлу ў яслi мякiны падкiнуць, козам i авечкам у стойлы – галiнак з лiсцем, свiнням у свiнушнiкi – жалудоў ды букавых арэшкаў.

4

Пры гэтым вымушаным сядзеннi ў хаце ўсе iншыя земляробы i пастухi былi рады, што хоць на кароткi час iм не трэба нiчога рабiць i яны могуць спакойна паснедаць i доўга паспаць; так што зiма iм здавалася мiлейшаю, чым лета i восень i нават чым вясна. А Хлоя i Дафнiс, успамiнаючы мiнулыя ўцехi: як яны цалавалiся, як абдымалiся, як разам спажывалi сваю яду – сумавалi i не спалi начамi i чакалi вясновай пары як новага нараджэння пасля смерцi. Iх сум агортваў, калi iм траплялася ў рукi пастухова торба, з якой яны елi, або калi яны бачылi даёнку, з якой яны разам пiлi, або нядбала кiнутую сiрынгу, якая была дарункам кахання.

Таму яны малiлi нiмфаў i Пана збавiць iх ад гэтых пакут i нарэшце зноў паказаць iм i iх статкам сонца; молячыся, яны шукалi рады, як iм адно з адным убачыцца. Хлоя ж зусiм нiчога не магла тут нi зрабiць, нi прыдумаць: з ёю ўвесь час была яе названая мацi, вучыла яе часаць воўну, круцiць верацёны ды ўсё нагадвала пра вяселле; а Дафнiс быў вольны i больш здатны на выдумкi, чым дзяўчына, таму i знайшоў спосаб, як убачыць Хлою.

5

Перад Дрыясавай хатаю, пры ўваходзе на панадворак, раслi два вялiкiя мiрты i плюшч. Мiрты стаялi побач, а пасярод iх – плюшч, так што ён раскiдваў, як вiнаградная лаза, свае парасткi на абодва бакi i сваiм пераплеценым лiсцем нiбы ўтвараў пячору; i шмат буйных ягад, як вiнаградныя гронкi, звiсала з галiнак. Там збiралася шмат зiмовага птаства, якому не ставала ў полi спажывы: шмат чорных i шэрых драздоў, туркавак, шпакоў i розных iншых птушак, ласых на плюшчовыя ягады. Удаючы, што збiраецца паляваць на гэтых птушак, i падаўся з хаты Дафнiс, напоўнiўшы сваю пастуховую торбу мядовымi коржыкамi, а каб больш далi веры, узяў з сабою птушыны клей, сiлкi. Дарогi было ад сiлы стадыяў дзесяць; але снег яшчэ не растаў i шмат даў яму клопату; але для кахання сапраўды ўсё не бяда – нi агонь, нi вада, нi нават скiфскi снег.

6

Дабегшы пад Дрыясаву хату i абтросшы ногi ад снегу, ён расставiў сiлкi i намазаў доўгiя галiнкi клеем: тады прысеў, чакаючы птушак i Хлою. Птушкi зляцелiся вялiкiмi чародамi, i шмат iх злавiлася, так што нямала яму было работы, iх збiраючы, забiваючы i аскубаючы пер'е. Але з жылля нiхто не выходзiў, нi гаспадар, нi жонка, нi свойская птушка – усе аставалiся пры агнi ўсярэдзiне замкнуўшыся; так што Дафнiс зусiм разгубiўся, быццам злавесныя птушкi яго сюды прывялi; i надумаўся ён прывесцi якую прычапку, каб адчынiць дзверы, i пачаў перабiраць, што ж такое сказаць, каб больш верагодным здалося. "Я прыйшоў агню ўзяць". – "А хiба няма суседзяў за стадый ад цябе?" – "Я прыйшоў хлеба пазычыць". – "Але ж у цябе торба поўная яды". – "Мне трэба вiна". – "Але толькi ўчора цi заўчора збiраў вiнаград". – "За мною гнаўся воўк". – "А дзе ж воўчыя сляды?" – "Прыйшоў я птушак палавiць". – "Чаго ж дадому не iдзеш, калi нешта ўпаляваў". – "Я хачу Хлою ўбачыць". – "Але ж хто прызнаецца ў гэтым бацьку i мацеры дзяўчыны?" Усюды непярэлiўкi. Што нi сказаў бы, выдавала б падазроным. Лепш я памаўчу. Хлою я зноў увесну ўбачу, бо, як мне здаецца, не суджана ўбачыць яе ўзiмку".

Так паразважаўшы, сабраў ён пацiху сваю здабычу i хацеў ужо iсцi; але злiтаваўся над iм Эрас, i вось што адбылося.

7

Дрыясава сям'я сядзела за сталом; мяса было падзелена, хлеб пададзены, вiно разбаўлена ў кратэры. Адзiн з аўчароў, улучыўшы хвiлiну, калi яго нiхто не бачыў, ухапiў кавалак мяса i ўцёк з iм праз дзверы. Разгневаны Дрыяс (а гэта была якраз яго доля) схапiў кiя i сам, як сабака, пагнаўся ўслед. Гонячыся за iм, ён апынуўся каля плюшча i ўбачыў Дафнiса, якi, узвалiўшы сваю здабычу на плечы, якраз збiраўся ўцячы. Тут жа забыўшыся пра мяса i пра сабаку, стары голасна ўсклiкнуў: "Здароў, сынок!", абняў, пацалаваў яго i, узяўшы за руку, павёў у хату.

Убачыўшы адно аднаго, Дафнiс i Хлоя ледзь не асунулiся долу; але авалодалi сабою i ўтрымалiся на нагах, прывiталiся, пацалавалiся; i ў гэтым як быццам бы апору сабе знайшлi, каб не ўпасцi.

8

Атрымаўшы насуперак спадзяванню i пацалунак, i спатканне з Хлояю, Дафнiс падсеў блiжэй да агню; зняўшы з плячэй, паклаў на стол туркавак i драздоў i расказаў, як ён, калi яму надакучыла сядзець у хаце, пайшоў на паляванне i як ён налавiў птушак – адных сiлкамi, другiх клеем, калi яны ласавалiся ягадамi мiртаў i плюшча. Усе пахвалiлi яго руплiвасць i запрасiлi адведаць з таго, што не паспеў ухапiць сабака. А Хлоi сказалi налiць вiна. I яна радасна падала ўсiм, а Дафнiсу пасля ўсiх; яна ўдавала, што гневаецца на яго, чаму ён, прыйшоўшы, хацеў уцячы, не пабачыўшы яе. Але ўсё ж яна прыгубiла, перш чым яму паднесцi, i толькi ўжо тады падала. А ён, хоць яго i даймала смага, пiў паволi, каб праз гэтую павольнасць падоўжыць асалоду.

9

Хутка стол апусцеў ад хлеба i мяса. Але яны аставалiся яшчэ сядзець, распытваючы пра Мiрталу i Ламана, называлi iх шчаслiвымi, бо доля паслала iм такую падпору на старасць. I ён быў рад пахвалам, iх жа чула Хлоя; калi ж яго папрасiлi астацца, бо назаўтра яны хочуць прынесцi ахвяру Дыянiсу, ён з радасцi ледзь не схiлiўся ў паклоне перад iмi замест Дыянiса. Тут жа выняў з пастуховай торбы шмат мядовых коржыкаў i злоўленых птушак, якiх i прыгатавалi на вячэру. Другi раз паставiлi кратэр з вiном i другi раз агонь распалiлi. Хутка надышла ноч, зноў пайшло другое банкетаванне, пасля якога расказвалi розныя паданнi, спявалi песнi, пакуль нарэшце не разышлiся спаць – Хлоя са сваёю мацi, Дрыяс з Дафнiсам. Хлоя не мела iншае радасцi, апроч тае, што заўтра зноў убачыць Дафнiса, а Дафнiс радаваўся сцiплай уцесе: уважаў за радасць тое, што ляжаў з Хлоiным бацькам; так што ён абдымаў таго i не раз цалаваў, мроячы ў дрымоце, што робiць усё гэта з Хлояй.

10

Надышоў дзень – мароз быў страшэнны, паўночны вецер усё ледзянiў. Яны ўсталi, прынеслi ў ахвяру Дыянiсу гадавалага барана, развялi вялiкi агонь i падрыхтавалi яду. Пакуль Напэ хлеб пякла, а Дрыяс смажыў барана, Дафнiс i Хлоя, улучыўшы вольную часiну, выбеглi з хаты туды, дзе рос плюшч: зноў паставiўшы сiлкi i намазаўшы галiнкi птушыным клеем, налавiлi нямала птушак. А заадно тут была асалода пацалункаў i радасная гаворка. "Дзеля цябе прыйшоў я, Хлоя". – "Ведаю, Дафнiс". – "Дзеля цябе пазбаўляю жыцця гэтых няшчасных драздоў". – "Што ж я павiнна зрабiць для цябе?" – "Помнi пра мяне". – "Помню, клянуся нiмфамi, якiмi некалi паклялася ў той пячоры, куды мы зноў пойдзем, як толькi растане снег". – "Але ж так шмат снегу, Хлоя, баюся, што я сам раней растану". – "Мацуйся, Дафнiс, сонца ўжо грэе". – "О Хлоя, каб жа яно было такое гарачае, як агонь, што палiць мне сэрца". – "Жартуеш, дурыш мяне". "Не, клянуся тымi козамi, якiмi ты мне загадала клясцiся".

11

Калi Хлоя Дафнiсу так адклiкалася, як Эхо, Напэ з дамашнiмi паклiкала iх, i яны прыбеглi, несучы яшчэ багацейшую за ўчарашнюю здабычу; тады ўзлiлi яны Дыянiсу першыя кроплi з кратэра i пачалi банкетаваць, усклаўшы на галаву вянкi з плюшчу. А калi надышоў час i адгучалi iх усклiкi "Iакх!" i "Эвоэ!", яны правялi Дафнiса, папоўнiўшы мясам i хлебам яго пастухову торбу. Далi i туркавак i драздоў аднесцi Ламану i Мiртале, бо сабе ж яны могуць яшчэ налавiць, пакуль трывае зiма i не скончылiся ягады на плюшчы. I ён пайшоў, пацалаваўшы ўсiх iншых раней за Хлою, каб яе пацалунак чыстым астаўся на яго губах.

I ён не раз яшчэ хадзiў гэтаю дарогаю пад рознымi прычапкамi, так што не ўся зiма прамiнула для iх без кахання.

12

А ўжо калi надышла вясна, сышоў снег, выступiла зямля, адскочыла трава, пастухi пагналi статкi на пашы, а раней за ўсiх Хлоя i Дафнiс, бо служылi яны вышэйшаму пастуху. Тут жа пабеглi яны да нiмфаў у пячору, адтуль да Пана пад хвойку i нарэшце да дуба, пад якiм яны i ўселiся, статкi пасвiлi i адно аднаго цалавалi. Пачалi яны шукаць кветак, каб прыбраць вянкамi статуi багоў; а тых толькi што выманiлi з зямлi зефiр, песцячы, ды сонца, грэючы; але ўсё ж знайшлi фiялкi, нарцысы, кураслеп i ўсiх iншых узгадаванцаў вясны. Хлоя i Дафнiс надаiлi з-пад некалькiх коз i авечак свежага малака, зрабiлi ўзлiванне, пасля чаго ўпрыгожылi вянкамi статуi багоў. I на сiрынзе яны пачалi зноў iграць, як бы хацелi з салаўямi ў спевах паспрачацца; i тыя адклiкалiся з гушчарнiку i пакрысе ўдасканальвалi свае жальбы пра Iтыса, нiбы прыпамiналi сваю песню пасля доўгага маўчання.

13

Тут i там бляялi авечкi, тут i там падскоквалi ягняты i, залазячы пад маткi, ссалi вымя; за някотнымi авечкамi ганялiся бараны i, уздымаючыся на заднiя ногi, пакрывалi iх – адзiн адну, другi другую. Гэтак жа ганялiся казлы за козамi, скакалi ў нясцерпе вакол iх i змагалiся за коз; кожны меў сваiх i ахоўваў iх, каб нiякi iншы крадком не ўжыў з яго права.

Нават старых такое вiдовiшча пацягнула б да любоўных уцех, а Дафнiс i Хлоя – маладыя, поўныя здароўя i сiл, i ўжо доўгi час прагнулi кахання; палымнелi яны, чуючы ўсё гэта, знемагалi, бачачы ўсё гэта, i самi шукалi чагосьцi большага, чым пацалункi ды абдымкi, а найбольш Дафнiс. Бо, вядома, прасядзеўшы зiму ў хаце, нiчога не робячы, ён узмужнеў, i рваўся да пацалункаў, i ўспыхваў ад абдымкаў, i ва ўсiм зрабiўся больш гарачым i адважным.

14

Вось i пачаў ён прасiць Хлою, каб дазволiла яму ўсё, чаго ён хоча; голая з голым iм паляжала даўжэй, чым яны дагэтуль рабiлi; бо толькi гэта ўпушчана з Фiлетавых павучанняў, так што гэта якраз тыя адзiныя лекi, што iх каханне суцiшаюць.

Калi ж яна спыталася, што яшчэ ёсць больш, чым цалаванне, абдыманне i само ляжанне, i што ён будзе рабiць, калi будзе голы пры ёй голай ляжаць, ён сказаў: "Тое самае, што бараны робяць з авечкамi, а казлы з козамi. Хiба ты не бачыш, што пасля гэтага авечкi ад бараноў не ўцякаюць, а тыя не ганяюцца за iмi да стомы, а, ужыўшы супольнай асалоды, разам пасуцца; салодкая, як вiдаць, гэтая работа, i яна адольвае горыч кахання". – "Але хiба не бачыш ты, Дафнiс, што козы i казлы, а бараны i авечкi робяць гэта стоячы, як козы i авечкi таксама стоячы iх прымаюць, тыя ж на iх скачуць, яны ж носяць iх на спiне? А ты хочаш, каб я з табою ляжала ды яшчэ i голая? Да таго ж наколькi шчыльней шэрсць iх пакрывае, чым мяне мая вопратка". Паслухаўся Дафнiс, лёг пры ёй i ляжаў так доўгi час, але, не ўмеючы зрабiць тое, да чаго ён палка iмкнуўся, падняў яе i, абняўшы ззаду, прыцiснуўся да яе, пераймаючы казлоў. Але яшчэ больш збянтэжаны прысеў i заплакаў з таго, што ў каханнi ён яшчэ менш разбiраецца, чым бараны.

15

Меў ён суседа, што абрабляў уласную зямлю, на iмя Хромiс, лепшыя гады якога ўжо адышлi. Той узяў сабе жонку з горада, маладую, у самым росквiце, куды больш прывабную за вясковых; Лiкэнiён было ёй iмя. Бачачы, як штодня Дафнiс праганяў сваiх коз на пашу, а пад ноч з пашы, Лiкэнiён захацелася, прынадзiўшы яго падарункамi, зрабiць сваiм каханкам. I вось неяк, падпiльнаваўшы яго аднаго, яна падарыла яму сiрынгу, мёду ў сотах i пастухову торбу з аленевай шкуры. Але прызнацца яму пабаялася, бо заўважыла яго каханне да Хлоi: добра ж бачыла, як ён хiнецца да дзяўчыны. Спачатку яна здагадалася з iх кiўкоў галавою i з усмешак, а неяк аднаго ранку, сказаўшы Хромiсу, што нiбыта iдзе адведаць парадзiху суседку, пайшла за iмi назiркам, схавалася ў гушчарнiку, каб яе не ўбачылi, i ўчула ўсё, што яны казалi, i пабачыла ўсё, што яны рабiлi; не прайшло паўз яе i што плакаў Дафнiс. Спачуваючы няшчасным i рашыўшы, што гэта двойчы зручны момант – iх ад мук уратаваць, а заадно i сваю пажадлiвасць утаймаваць – прыдумала яна такую хiтрасць.

16

На другi дзень, нiбыта яна зноў выпраўляецца адведаць тую парадзiху, адкрыта iдзе да дуба, дзе сядзелi Дафнiс i Хлоя, i, спрытна ўдаючы перапалоханую, кажа: "Уратуй мяне, Дафнiс, няшчасную, бо з маiх дваццацi гусей арол украў найлепшага гусака, але ноша яго была надта цяжкая, не змог ён занесцi на звычайнае месца – на высокую скалу, а мусiў апусцiцца там, у нiзкiм ляску. Дык хадзi – заклiнаю нiмфамi i тым Панам! – са мною ў лес (адна я ж баюся), выратуй мне гусака, не дапусцi ўбытку ў чарадзе. Можа, i самога арла зможаш забiць, i ён не будзе ўжо без канца цягаць у вас ягнят i казлянят. А тым часам статак паглядзiць Хлоя; козы ж добра ведаюць яе, яна ж заўсёды з табою пасе iх".

17

Зусiм не здагадваючыся, што яго чакае, Дафнiс адразу ж падняўся, узяў пастуховы кiй i пайшоў за Лiкэнiён. Яна ж вяла яго як мага далей ад Хлоi; i, калi яны апынулiся ў найбольшым гушчары, яна сказала яму прысесцi паблiзу ручаiны i прамовiла: "Ты, Дафнiс, кахаеш Хлою; гэта я ўведала ўночы ад нiмфаў. У сне яны расказалi мне i пра твае ўчарашнiя слёзы i загадалi дапамагчы табе i навучыць цябе, што трэба рабiць. Але ж гэта не пацалункi, не абдымкi i не тое, што робяць бараны i казлы; iншыя гэта скачкi i нашмат саладзейшыя, чым у iх, i даўжэйшы час трывае асалода. Дык калi хочаш пазбавiцца свае бяды i зазнаць тыя ўцехi, якiх ты шукаеш, то хадзi, аддайся мне, будзь мiлым вучнем; я ж, каб дагадзiць тым нiмфам, навучу цябе гэтаму".

18

Дафнiс не мог утрымацца ад радасцi, праставаты казапас, да таго ж закаханы i малады, упаў ён да ног Лiкэнiён, молячы як мага хутчэй навучыць яго ўмельству зрабiць з Хлояю тое, што ён так хоча; i як бы яна мела навучыць яго нечаму вялiкаму i сапраўды ад бога спасланаму, ён абяцае ёй маладзенькае казляня, далiкатнага сыру з аднае смятанкi i нават казу. Знайшоўшы ў iм такую пастушыную шчодрасць, якой яна анi не чакала, Лiкэнiён пачала навучаць такiм спосабам: яна сказала, каб падсеў блiжэй да яе i цалаваў яе так часта i палка, як ён гэта звычайна робiць, i, цалуючы, заадно абняў яе i лёг долу. Калi ж ён прысеў, пацалаваў, прылёг да яе i яна адчула, што ён поўны сiлы для работы i гарыць жаданнем, яна прыпадняла яго, бо ён ляжаў на баку, спрытна падставiлася пад яго i навяла яго на дарогу, якую ён так доўга расшукваў; а там не спатрэбiлася мудраваць, сама прырода навучыла, што рабiць далей.

19

Як толькi Дафнiс закончыў навуку кахання, ён, усё яшчэ па-пастухоўску прастадушны, хацеў бегчы да Хлоi, каб тут жа зрабiць з ёю тое, чаму навучыўся, як быццам баяўся забыцца, калi прамарудзiць; але Лiкэнiён, затрымаўшы яго, сказала так: "Яшчэ вось што павiнен ты давучыць, Дафнiс. Я ж жанчына i нiякага болю цяпер не адчувала, бо даўно ўжо навучыў мяне гэтаму iншы мужчына, узяўшы ва ўзнагароду маё дзявоцтва. Хлоя ж, змагаючыся з табою ў гэтай сутычцы, будзе крычаць i плакаць i будзе ляжаць у крывi, нiбы забiтая. Але ты не бойся крывi, а, угаварыўшы яе аддацца табе, прывядзi яе на гэтае месца, дзе, калi яна i закрычыць, нiхто не пачуе i дзе, калi яна i заплача, нiхто не ўбачыць, а калi давядзецца ёй у кроў абрабiцца, то зможа ў гэтай ручаiне памыцца. I помнi, што я раней за Хлою мужчынам цябе зрабiла".

20

Пасля такiх павучанняў Лiкэнiён падалася ў другi бок лесу, нiбы ўсё яшчэ шукаючы гусака; а Дафнiс, абдумваючы яе словы, стрымаў сваё першае парыванне, баючыся вымагаць ад Хлоi нечага большага, чым пацалункi ды абдымкi, бо ён не хацеў, каб яна ад яго крычала, нiбы ад ворага, плакала ад болю i сплывала крывёю, нiбы яе забiваюць. Толькi ледзь падвучыўшыся, ён баяўся крывi i думаў, што толькi з раны кроў можа лiцца. I рашыўшы з ёю цешыцца звычайным спосабам, Дафнiс выйшаў з лесу; прыйшоўшы туды, дзе сядзела Хлоя, плетучы з фiялак вянок, ён схлусiў ёй, што вырваў гусака з арлiных кiпцюроў, i, абняўшы яе, пачаў цалаваць, як ён, цешачыся, рабiў з Лiкэнiён, бо гэта ж была дазволеная i бяспечная ўцеха. А яна надзела яму вянок на галаву i цалавала яго валасы, якiя здалiся ёй прыгажэйшымi за фiялкi. I дастаўшы са свае пастуховай торбы пляйстар сушанай садавiны i некалькi скiбак хлеба, дала яму падсiлкавацца; i калi ён еў, яна выхоплiвала ў яго з рота кавалачкi i глытала, як маленькае птушаня.

21

Калi яны так елi, а яшчэ больш цалавалiся, чым елi, то ўбачылi рыбацкi човен, што праплываў паўз iх. Ветру не было, мора было спакойнае, i даводзiлася веславаць. I рыбакi з усiх сiл працавалi вёсламi, бо спяшалiся прывезцi ў горад аднаму багацею толькi што злоўленую рыбу. I як гэта заўсёды робяць маракi, каб забыць пра стому, так рабiлi, вяслуючы, тыя. Адзiн з iх, задаючы тэмп, запяваў марскiя песнi, а рэшта, як хор, усе разам i ў лад падхоплiвала iх.

Пакуль яны так рабiлi ў адкрытым моры, песня замiрала, бо тоны яе гублялiся ў далёкай прасторы; але калi яны, аб'ехаўшы мыс, увайшлi ў глыбокую выгнутую паўмесяцам бухту, iх усклiкi чулiся мацней i бадзёрая песня выразней далятала да берага. Бо глыбокая цяснiна прылягала да раўнiны i, нiбы поласць флейты, прымаючы ў сябе гук, на кожны голас адгукалася рэхам – выразна чулiся i плёскат вёслаў, i галасы весляроў. Люба слухаць было гэта. Бо спярша далятаў гук з мора, i доўга, пасля таго, як ён замiраў, гучаў толькi водгалас з сушы, спыняючыся нагэтулькi пазней, наколькi ён i пазней пачынаўся.

22

Дафнiс, ведаючы ўсё гэта, сачыў толькi за морам i любаваўся, гледзячы, як карабель хутчэй за птушку пралятае паўз раўнiну, i стараўся нешта запомнiць з песень, каб сыграць пасля на сiрынзе. А Хлоя, якая тады ўпершыню пачула тое, што рэхам завецца, то глядзела на мора, дзе маракi ў такт вёслам спявалi, то, павярнуўшыся да лесу, шукала, хто ж iм адгукаецца. I калi тыя праплылi паўз яе i ў цяснiне запанавала цiша, яна спыталася ў Дафнiса, цi ёсць за мысам яшчэ мора, i цi праплыў там другi карабель, i цi не спявалi другiя маракi тую самую песню i ўсе ў адзiн час замоўклi. Усмiхнуўся пяшчотна Дафнiс, яшчэ пяшчотней пацалаваў Хлою i, усклаўшы на яе вянок з фiялак, пачаў расказваць ёй легенду пра Эхо, наперад выпрасiўшы ў яе яшчэ дзесяць пацалункаў у плату за аповяд.

23

"Род нiмфаў, мая любая, вялiкi: мэлii, дрыяды, гэлеi, усе красунi, усе пявуннi. Адна з iх мела дачку Эхо, смертную, бо ад смертнага бацькi, прыгожую, бо ад прыгожае маткi. Нiмфы яе ўзгадавалi, музы яе на сiрынзе, на дудцы iграць навучылi, пад лiру, пад кiфару ўсялякiя песнi спяваць, так што, увабраўшыся ў дзявочую красу, з нiмфамi яна танцавала, з музамi спявала. Але ад усiх мужчын уцякала – i людзей, i багоў, любячы сваё дзявоцтва. Зазлаваў на дзяўчыну Пан, зайздросцячы яе спевам, намарна прагнучы яе красы, спаслаў вар'яцтва на пастухоў авечак i коз. I гэтыя, як сабакi цi ваўкi, разрываюць i па ўсёй зямлi раскiдаюць яе часткi, якiя яшчэ ўсё спяваюць. Зямля з ласкi да нiмфаў пахавала ўсе гэтыя часткi. А ўмельства гучання зберагла i з волi муз падае голас i ўсё пераймае, як некалi дзяўчына: багоў, людзей, музычныя iнструменты, звяроў; нават iгру на сiрынзе самога Пана пераймае. А ён, пачуўшы гэта, ускоквае i ганяецца па гарах, не так хочучы злавiць, як даведацца, хто ж гэта за таямнiчы вучань".

Калi Дафнiс расказаў гэтую легенду, Хлоя не дзесяць, а безлiч разоў пацалавала яго, бо амаль тое ж за iм паўтарала Эхо, нiбы сведчачы, што ён анi не салгаў.

24

З кожным днём сонца больш прыгравала, бо вясна канчалася, пачыналася лета, i зноў прыйшлi да iх новыя летнiя радасцi. Ён плаваў у рэках, Хлоя купалася ў ручаiнах; ён iграў на сiрынзе наўзахапкi з пошумам хвойкi, яна ж спявала навыперадкi з салаўямi. Яны ганялiся за стракатлiвымi цвыркунамi, лавiлi звонкiх цыкад, збiралi кветкi, абтрасалi дрэвы, елi плады. Урэшце клалiся разам голыя, накрыўшыся адною казлiнаю шкураю. I Хлоя лёгка стала б жанчынаю, калi б Дафнiса не бянтэжыла кроў. Праўда, баючыся, каб не страцiць калi-небудзь улады над сабою, ён не дазваляў Хлоi раздзявацца дагала; Хлою ж гэта дзiвiла, але яна саромелася спытацца чаму.

25

У гэтае лета да Хлоi заляцалася шмат хлопцаў, i з розных месцаў прыходзiла шмат народу да Дрыяса сватаць яе; адны прыносiлi падарункi, другiя – вялiкiя абяцанкi. Напэ, падахвочаная спадзеўкамi, раiла яму выдаць Хлою i не трымаць далей дома такую дарослую дзяўчыну, якая, пасучы, можа не сёння-заўтра страцiць сваё дзявоцтва, узяўшы сабе мужам якога з пастухоў за некалькi яблыкаў цi ружаў; лепей жа зрабiць яе сапраўднаю гаспадыняю дома, а вялiкiя падарункi самiм узяць i зберагчы для свайго ўлюбёнага роднага сына (якраз незадоўга перад тым у iх нарадзiўся хлопчык). Часам Дрыяс пагаджаўся з гэтымi гаворкамi, бо кожны залётнiк абяцаў большыя падарункi, чым можна было ўзяць за дачку пастуха; а часам ён зноў пачынаў думаць, што дзяўчына вартая лепшага мужа, чым сялянскiя хлопцы, i што калi б яна некалi знайшла сваiх сапраўдных бацькоў, то абагацiла б i ашчаслiвiла i яго i жонку; i марудзiў з адказам, адкладаючы яго з дня на дзень, тым часам збiраючы нiштавата падарункаў.

Хлоя, даведаўшыся пра гэта, цяжка зажурылася, але доўгi час не казала Дафнiсу, не хочучы яго засмучаць; калi ж ён пачаў прыставаць i распытваць, што здарылася, i яшчэ больш засмуцiўся ад няведання, чым бы ад ведання, яна яму ўсё расказала: што шмат залётнiкаў сватаецца да яе i якiя яны багатыя, пра ўгаворы Напэ, якая прыспешвае вяселле, пра Дрыяса, якi не адмовiў нiкому, але адклаў усё да збору вiнаграду.

26

Сам не свой зрабiўся Дафнiс ад гэтага, i, сеўшы, заплакаў, i казаў, што памрэ, калi Хлоя не будзе з iм больш пасвiць; i не толькi ён адзiн, але разам з iм i авечкi без такое пастушкi. Пасля, сабраўшыся з духам, ён трохi суцешыўся i надумаў угаварыць яе бацьку, палiчыўшы i сябе сярод залётнiкаў i спадзеючыся, што возьме верх над iмi. Толькi адно турбавала – Ламан не быў багаты, i гэта адно аслабляла яго надзею. Але ён наважыў сватацца, i Хлоя згадзiлася з гэтым. Ламану ён не адважыўся сказаць, Мiртале ж даверыўся адкрыць сваё каханне i пра шлюб слоўца ўкiнуў; а яна ўночы расказала пра гэта Ламану. Той сурова сустрэў прапанову i пачаў папракаць, што яна хоча з дачкою простых пастухоў звесцi хлопца, якому прыкметныя знакi абяцаюць багатую долю; бо, калi ён сваiх сапраўдных бацькоў знойдзе, зробiць iх вольнымi i дасць iм куды большыя надзелы зямлi. Мiртала ж, баючыся, каб Дафнiс, зусiм страцiўшы надзею на шлюб, з-за кахання не рашыўся зрабiць чаго над сабою, падала яму зусiм iншыя прычыны адмовы. "Мы, дзiцятка, бедныя людзi, i нам трэба нявестку, якая сама прынясла б чым болей у хату; яны ж багатыя i хочуць багатых зяцёў. Iдзi ж, угавары Хлою, хай яна пераканае свайго бацьку, каб ён не вымагаў шмат i выдаў яе за цябе. Бо напэўна яна цябе кахае i ёй хочацца лепш спаць з прыгожым, хоць бедным, хлопцам, чым з багатаю малпаю".

27

Мiртала, якая нiколi не спадзявалася, што Дрыяс дасць згоду – меў жа ён багацейшых залётнiкаў, – думала, што знайшла найлепшую адгаворку, каб унiкнуць шлюбу; Дафнiс не мог адкiнуць яе словы. Бачачы, як далёка ён ад сваiх спадзяванняў, рабiў тое, што звычайна робяць няшчасныя закаханыя: плакаў i зноў клiкаў нiмфаў на дапамогу. I ўночы, калi ён спаў, яны з'явiлiся ў сне ў тым самым аблiччы, як i мiнулы раз, i зноў загаварыла старэйшая: "Пра Хлоiн шлюб дбае iншы бог; мы ж дамо табе падарункi, якiмi задобрыш Дрыяса. Карабель маладых метымнейцаў, лазовую вiтку якога некалi з'елi твае козы, у той дзень ветрам адагнала далёка ад зямлi; але ўночы, калi з адкрытага мора наляцела бура i яно ўсхадзiлася, карабель выкiнула на скалы гэтага мыса. Сам карабель i шмат чаго ў iм загiнула; але гаманец з трыма тысячамi драхмаў, выкiнуты хваляю на бераг, ляжыць там i цяпер, прыкрыты марскою травою побач з мёртвым дэльфiнам, i нiхто з падарожных не падыходзiць да таго месца, унiкаючы смуроду гнiлiзны. Але ты падыдзi, i, падышоўшы, вазьмi, i, узяўшы, дай. Гэтага на разе табе досыць, каб не здацца бедным; а з часам ты станеш i сапраўды багатым".

28

Гэта сказаўшы, яны знiклi разам з ноччу. Калi ж заняўся дзень, Дафнiс, узрадаваны, ускочыў i, голасна насвiстваючы, пагнаў сваiх коз на пашу; пацалаваў Хлою i, ушанаваўшы нiмфаў, пабег да мора, нiбы хочучы абмыцца; i там на пяску, поблiз прыбою, хадзiў ён, шукаючы тыя тры тысячы. Не шмат давялося прыкласцi клопату, бо неўзабаве дайшоў да яго нядобры пах дэльфiна, якi ляжаў там i гнiў; гэты смурод падлы i паказаў яму дарогу, ён пабег проста туды i, разгробшы водарасцi, знайшоў гаманец, набiты серабром. Падняўшы яго i паклаўшы ў сваю пастухову торбу, не адышоў, аднак, пакуль удзячна не памалiўся нiмфам i мору; бо хоць i быў пастух, але мора ўжо здавалася яму мiлейшым, чым зямля, бо яно спрыяла яму ў шлюбе з Хлояй.

29

З трыма тысячамi драхмаў ён больш не марудзiў, лiчачы сябе найбагацейшым чалавекам на свеце, а не толькi сярод тамтэйшых сялян, – тут жа прыбягае да Хлоi i расказвае ёй сон, паказвае гаманец, просiць яе папiльнаваць статак, пакуль ён не вернецца, i як мага iмчыцца да Дрыяса. Знайшоўшы яго на таку, дзе той з Напэ малацiў пшанiцу, ён з усёй адвагаю кiдаецца ў гаворку пра шлюб: "Дай мне Хлою за жонку. Я ўмею на сiрынзе прыгожа iграць, i вiнаградныя лозы падразаць, i дрэвы саджаць. Умею зямлю араць i веяць збожжа на ветры. А як статак пасу – Хлоя сведкаю. Узяўшы пяцьдзесят коз, я падвоiў лiк iх; я выгадаваў вялiкiх i прыгожых казлоў; а раней мы чужымi казламi сваiх коз пакрывалi. Да таго ж я малады i сусед вам што трэба: а выкармiла мяне каза, як i Хлою – авечка. Пераважаючы ва ўсiм гэтым над iншымi, я не ўступлю i ў падарунках. Даюць яны коз i авечак, пару шалудзiвых валоў, збожжа, што i курэй не выстачыць пракармiць; а ад мяне – вось вам тры тысячы драхмаў. Толькi няхай нiхто не ведае, нават Ламан, мой бацька". З гэтымi словамi ён даў грошы, абняўшы, пацалаваў яго.

30

Яны ж, убачыўшы неспадзявана гэтулькi грошай, тут жа паабяцалi выдаць за яго Хлою i ўгаварыць Ламана. Напэ асталася з Дафнiсам ганяць валоў наўкол току i выбiваць малацiльнымi дошкамi калоссе; а Дрыяс, схаваўшы гаманец туды ж, дзе ляжалi Хлоiны прыкметныя знакi, хутка пабег да Ламана i Мiрталы, каб – яшчэ такога не бывала – сватаць iх сына. Знайшоў ён iх, калi тыя мералi толькi што правеяны ячмень i былi вельмi зажураныя, бо ўраджай быў цi не меншы, чым пасеяна; на гэта ён iх суцешыў, што скрозь чуваць тыя самыя скаргi; а пасля пачаў прасiць выдаць Дафнiса за Хлою i сказаў, што хоць шмат даюць другiя, але ён ад iх нiчога не возьме, а хацеў бы яшчэ i са сваiх прыпасаў iм дадаць; яны адно з адным гадавалiся i, разам пасучы, павязаны такою дружбаю, якую нялёгка разарваць, i тыя гады, каб iм адно з адным спаць. Гэта i яшчэ шмат чаго казаў ён, бо ўзнагародаю, каб угаварыў iх, меў тры тысячы. А Ламан, якi не мог ужо выставiць за прычыну нi сваю беднасць, бо тыя ж перад iмi не задавалiся, нi Дафнiсавы гады – ён ужо ж дзяцюк, а сапраўднай прычыны, што Дафнiсу суджаны лепшы, чым гэты, шлюб, не выказаў; памаўчаўшы трошкi, ён так адказаў: