Текст книги "Не, не ўсё роўна (на белорусском языке)"

Автор книги: Борис Саченко

сообщить о нарушении

Текущая страница: 2 (всего у книги 2 страниц)

Больш я не помню, каб хоць калi гаварылi пра што мацi з дзедам – часцей маўчалi.

У той вечар, перад тым як класцiся спаць, дзеду зрабiлася холадна, i ён папрасiў, каб перанеслi яго на печ. Мацi паставiла на прыпек кружку з вадою мерылася ўжо залiваць на комiнку лучыну – i, узяўшы дзеда пад пахi, памагла яму дабрацца да печы. Ён лёг жыватом на чарэн, аднак не сагрэўся, – усiм нам было чутна, як ад холаду стукаюць яго зубы.

– Можа доктара паклiкаць? – нясмела спыталася мацi, пазiраючы то на мяне, то на Саўку – у вачах у яе былi разгубленасць i спалох.

– Не трэба, Настачка, гэта я, мусiць, прамёрз, лежачы на пасцелi... пачуўшы матчыны словы, адгукнуўся з печы дзед. – Вось зараз адагрэюся, i ўсё будзе добра... Дзякуй табе i так за ўсё...

Мацi ўзяла з прыпека кружку i пачала залiваць лучыну. Але лучына нешта доўга не патухала – сiпела i праз хвiлiну зноў успыхвала чырвоным агнём – бы ўсё роўна ведала, што яе зноў трэба будзе неўзабаве палiць. Мацi давялося схадзiць да вядра i набраць яшчэ кружку вады. Толькi тады лучына мiргнула i згасла. Усю хату запаланiла цемра. Мы раздзелiся i ляглi спаць. Але ледзьве замгнулi вочы, адразу ж прачнулiся – з печы на нас адна за адной пачала падаць лучына. Мы здагадалiся, што кiдае яе дзед.

Падхапiлiся i ў момант апынулiся на печы.

– Дзеду! Дзеду! – закрычаў Саўка. – Што вы робiце?

– Ратуйце мяне, унучкi! – з жахам у голасе прахрыпеў дзед. – Яны iдуць па мяне ўжо... Адтуль, – паказаў рукою на дзверы дзед.

– Хто яны? – спыталася мацi – яна таксама ўстала i палезла за намi на печ.

Дзед нiчога не адказаў, а яшчэ шпарчэй, з большай лютасцю i злосцю пачаў шпурляць на хату лучыну.

Мацi запалiла зноў святло – на мокрым комiнку лучына доўга не хацела гарэць, – i нам да жудасцi страшна было сядзець у цемнаце адным i трымаць за рукi дзеда, каб ён не хапаў лучыны i не кiдаў яе на хату. Дзед увесь калацiўся i ўсё рваўся некага бiць, каго бачыў ён i каго не бачылi мы. Потым мы ўтраiх сяк-так ссадзiлi яго з печы, заўважыўшы самi сабе, як раптоўна ён пацяжэў, не ўтрымаць проста – зямля зямлёю. Скiнулi з яго кашулю, бо яна была мокрая ад поту, хоць выкручвай, i надзелi новую, чыстую i свежую, палажылi дзеда ў пасцель. Ён яшчэ варочаўся, махаў перад сабою рукамi, як бы нешта адганяў ад сябе, нешта мармытаў бязгучна аднымi толькi губамi сабе пад нос, мяняючы твар – ад сярдзiтага, злога да добрага, лагоднага, – потым патроху сцiшыўся, супакоiўся i заснуў. Заснуў, каб болей нiколi ўжо не прачнуцца...

Хавалi дзеда назаўтра. I калi на краю могiлак ля невысокага дубовага крыжа вырас жоўты гарбячок жвiру i мы пасталi вакол яго, каб апошнi раз пакланiцца дзедаваму праху, – памятаю, мне здалося, што стаiм мы не ля магiлы, а недзе далёка-далёка ў лесе ля агню, якi толькi што гарэў, гарэў доўга, нiкога не грэючы, i проста на нашых вачах вось-вось патух, яшчэ нават чырванеюць дзе-нiдзе ў попеле iскры... Чаму я падумаў тады пра гэта? Ды, мусiць, таму, што неяк чуў: некалi, у сiвую старасветчыну, нябожчыкаў не закопвалi ў зямлю, а палiлi. Накладалi вялiзную кучу дроў, усцягвалi на яе труну i падпальвалi... Палiлi, каб пасля чалавека нiчога не аставалася. Не, нешта ўсё ж аставалася. Калi не на зямлi, дык у людскiх сэрцах, бо нельга так жыць, каб не пакiнуць аб сабе нiякай памяцi. Добрай цi дрэннай – усё роўна. Не, мусiць, не ўсё роўна!..

1963 г.