Текст книги "Радзіва «Прудок»"

Автор книги: Андрусь Горват

сообщить о нарушении

Текущая страница: 3 (всего у книги 4 страниц)

Красавік

* * *

Крапіва – мой ранішні эліксір бессмяротнасці. Выпіў – і да вечара бессмяротны. Унутры ўключаецца генератар. Адразу хочацца перанесці хату бліжэй да сонца або выкарчаваць стары пень.

* * *

У мяне дваццаць саджанцаў вішні. Заўтра яны стануць садам. Не разумею, чаму я пятнаццаць гадоў жыў у Мінску.

* * *

Радзіва «Прудок». Перадача «Апошні герой».

Электраабагравальнік зламаўся, 3G-мадэм не працуе, малако не кісне. А ў каморы, дзе я сплю, плюс восем.

* * *

Суседка адключыла мяне ад электрычнасці (спужалася, што яе хата згарыць праз мяне). Я купіў у краме свечку, сшытак і аловак. І ведаеце што? Так крута! Так проста. Так зразумела ўсё. Ежа – гэта вогнішча. Святло – гэта агонь. Тэкст – гэта папера.

* * *

«Паляшук, прыйшоўшы на белы свет, жыццё пачынае ў сасновай калысцы, цэлае жыццё жывучы ў сасновай хаце, абаграванай і асветленай сасной, спіць, адпачывае і есць на сасновай мэблі. У вольны ад працы час слухае гукі, узмоцненыя слаямі сасновага дэка скрыпкі, а адыходзячы на вечны адпачынак ад зямных турбот, забірае з сабой чатыры сасновыя дошкі ў выглядзе дамавіны».

Часлаў Пяткевіч, «Рэчыцкае Палессе».

* * *

Дзень пачаўся з грукату ў дзверы.

Цётка Дуня пабачыла тое, што пабачыла, – памятага барадатага мужыка са спужанымі вачыма.

– Я табе картоплю прынесла. Баршчы ясі? У мяне боршч е закатаны. І яйцы вечарам прывязу. А жыр нада?

* * *

Калі я бʼюся галавой аб дзвярны праём, я кажу не «Халера!» і нават не «Іці тваю маць!». Я кажу: «Выбачай». Дзед наўмысна рабіў дзверы такімі нізкімі, каб кожны, хто ўваходзіць у хату, пакланіўся. Занадта ганарысты – на табе цацку на галаву. У расійскай мове ёсць «отвесить поклон», у беларускай – «адбіць паклон». Я яшчэ свой паклон, мабыць, не надта добра адбіў, бо і сёння ў тым праёме пабачыў прыгожыя іскры.

* * *

Меў кароткую гутарку з братам Шурыкам. Ён працуе ў школе. Аказваецца, сёлета ў праграме ажно тры ўрокі беларускай мовы штотыдзень, як і расійскай, а гэта «безабразіе».

– Чаму так? – пытаюся. – Добра ж, што дзеці вучаць родную мову.

– Ты міня не агіціруй. Я протіф всех эціх нацыаналізацый. Мы часць рускай культуры і нікуда ат этава не дзенемся. Нацыаналізацыі фсе эці ваші прыводзят да таго, што на Украіне, – да настаяшчага фашызму. Мы с Расіяй, а не з Амерыкай.

– А прычым тут Амерыка? Сваю мову ж нада ведаць.

– Не нада. Дзеці і так у дзярэвні растуць, ім нада выправляць рэч.

Шурык не п’е і любіць сваіх дзяцей. Яго маці, мая цётка, даўно памерла. Ён тады падлеткам быў. І тут на табе – такая філасофія. Земляка Мележа—утопку, бобеларускаямовавядзеда «настаяшчагафашызму».

Нічога, пакрысе разбяромся.

* * *

Прыехаў да бацькоў, паглядзеў тэлевізар. Пасля расійскага тэлебачання хочацца каго-небудзь застрэліць, а потым памыцца і нажэрціся канопляў. І справа не ў змесце, а ў агрэсіі, з якой ядуць мазгі. А беларускае тэлебачанне мяне супакойвае.

* * *

Вы не паверыце, але гэтую сваю хату я таксама згубіў. Праз Шурыка, які не захацеў перапісваць хату на мяне, хоць усе дакументы амаль гатовы.

От табе і Вялікдзень! Са святам! Хрыстос уваскрос!

* * *

Мая баба Ганна казала, што па пятніцах напярэдадні вялікіх царкоўных святаў трэба пакідаць куццю на стале для продкаў. Але бабуля не ведала, калі тыя святы, і пакідала куццю штопятніцу.

* * *

У чаканні самага важнага дыялогу з Шурыкам паразмаўляў з партрэтам дзеда.

– Дзед, – кажу, – ты ж бачыш, як мне хочацца адбудаваць хату. Памажы мне. Памажы, – кажу, – дзеда.

Шурык сказаў, што падумае да Радаўніцы.

* * *

А вы ведаеце пра традыцыю падпальваць цыгарэту і класці на магілу памерламу курцу? Мой дзядзька зараз так «курыць». Учора да яго прыязджалі мае дваюрадныя сёстры, прывезлі пакурыць.

* * *

У скарбонку беларускай лаянкі: «Маць яго дыхала!». Перакладаецца так: «Шурык такі-сякі, але няхай робіць што хоча, я больш умешвацца не буду».

* * *

Радзіва «Прудок». Паведамленне з лініі фронту: «Прудокнаш».

* * *

Маша цікавіцца, чаму я не жыву ў Варшаве. А я сёння пасадзіў буракі, моркву, рэдзьку, цыбулю, часнок, кроп, пятрушку. Зараз пайду па лазу, каб сплесці кошык. Што, у той Варшаве кроп зелянейшы, Маша?

* * *

Сублімую сексуальную энергію ў пасеў гародніны. І будзе ў мяне восенню сексуальны ўраджай. Вельмі-вельмі-вельмі багаты.

* * *

У Каленкавічах дзеўкі ў кароткіх спадніцах і высокіх ботах. Мабыць, пра такіх казала баба Параска, калі перасцерагала мяне ад жонкі-лацугі.

Але я на тых дзевак глядзеў яшчэ да таго, як памыўся. Нямытым адно што глядзець можна. Калі памыўся, дзевак ужо не ўгледзеў. А калі б і ўгледзеў, то што?

Вы праслухалі новую радзіварэфлексію «Горват і дзеўкі». Не пераключайцеся.

* * *

У мяне зноў расце барада. Не наўмысна яе рашчу – проста няма ўмоваў галіцца, дый у люстэрка сябе бачу, толькі калі прыязджаю да цёткі Волі ў Каленкавічы (опа, а я зноў барадаты). Адзін дзядзька ў Прудку сёння сказаў, што я падобны да святара. Параіў павесіць на страху крыж, а ў хаце – абраз. Людзі будуць прыходзіць маліцца. Абраз у мяне ўжо ёсць. Мая бабця прыцягнула з Пскова Дзеву Марыю.

* * *

Колісь ліштвы вокнаў па-паганску аздаблялі сімваламі сонца, каб у хату не трапіла штосьці цёмнае і злое. Гэта ніякая не навіна, нават самы лянівы этнограф пра гэта ведае. Але чытаць пра тое ў кнігах не тое самае, што ламаць сабе галаву: мой дзед, калі выразаў сонейкі, хацеў абараніць хату ад цёмнага і злога ці проста аздобіў вокны традыцыйнымі сімваламі без усведамлення іх значэння?

* * *

Не ведаю, што сёння зрабілі вы, а я дык зрабіў нейкую драўляную хярню-вешалку. Сяджу, гляджу на яе і радуюся.

Пакуль я рабіў вешалку, Ромка спаймаў сваю першую мыш. Як той кажа, усе пры справе.

Расказвае мне, што яму падабаюцца мышы і што я мушу менавіта такую ежу купляць яму ў краме. Я таксама люблю мышэй, але жывых, таму раблю выгляд, што нічога не разумею.

– Гэта твая прырода, – кажу. – Калі-небудзь і цябе зʼядуць.

* * *

Учора быў у Боруску. Дзядзька Валодзя сказаў, што адчувае пах дыму і што вецер нехарошы. Я нічога не адчуваў. Ён мне ўвесь час:

– Ну, от зараз панюхай.

Вечарам прачытаў пра пажар ля Чарнобыля. Раніцой не ўбачыў свайго леса: ён стаў сівым ад дыму. Праз гэты дым няможна дыхаць. Як гаворыць баба Васіліна з Каранеўкі – у грудзях зацінае.

* * *

На Палессі маленькіх кусачых мошак называюць маскалямі.

– А хто то так казаў?

– А то шчэ колісь казалі.

Травень

* * *

Усё самае страшнае пачынаецца словамі: «Ничто не предвещало беды». Ранак. Восем гадзін. Заліты сонцам сад. Сяджу пад ігрушай, пʼю сырадой з пернікамі. І ў гэты момант на мой агарод нясецца зграя разʼюшаных калгасных кароваў. Схапіў дубца і рынуўся ім насустрач.

А як дзень пачынаецца ў вас?

* * *

Штораніцы ў 7:40 міма маёй хаты на лісапедзе праязджае маладая жанчынка. Штораніцы яна гучна крычыць: «Добрае утра!». З гэтага ўтварылася традыцыя. Я мушу паспець прачнуцца, прыбраць ложак, пакарміць Ромку, распаліць вогнішча, прыгатаваць каву і сесці на ганак. Яна мусіць здалёк пабачыць мяне, падʼехаць бліжэй і гучна вымавіць: «Добрае утра!». Тады будзе добры дзень.

Сёння будзе добры дзень.

* * *

Радзіва «Прудок». Перадача «Тэатр ля мікрафона».

Рома знайшоў сабе чорную котку. Ужо мо тыдзень начуе ў яе, дадому прыходзіць толькі падсілкавацца.

– Што, палюбоўніца не накарміла? – кажу. – Ты зразумей, Ромка, яна возьме ўсё, а потым зробіць выгляд, што і не ведае цябе. Трэба як я – будаваць хату і дбаць пра пограб, каб на зіму было куды бульбу пакласці. Дзеўкі выціснуць з цябе ўсе сокі ды знойдуць сабе новага ката – маладога ды энергічнага.

– Каў.

– Паеў бы хоць, пане Каханку.

– Каў. Каў.

Ледзьве жывы, але пайшоў мой дурань да сваёй брунеткі. А я тварог раблю.

* * *

Мой першынец – Гарох Андрэевіч. Ён такі малы, а я ўсміхаюся. Корпаешся ў зямлі, націраеш рукі-ногі, спальваеш спіну, а тут бац – і зялёны карапуз. Сядзіш ля яго і думаеш, што, можа, не зменіш сусвет, не злётаеш у космас, але вырасціў жывую зялёную казяўку.

* * *

У мяне актывізаваўся нейкі паляшуцкі ген, які штодня па дваццаць чатыры гадзіны нудзіць: што яшчэ пасеяць? Зямля прападае дарэмна. Што яшчэ пасадзіць? Купіць карову. Купіць казу. Не, лепей дзве каровы. І казу. Тры. І трактар. І зямлю яшчэ.

* * *

Пасеяў трыста трыццаць тры сланечнікі. Зімой прыеду ў Мінск ля метро семкі прадаваць.

* * *

Радзіва «Прудок». Навіны замежжа.

– Абама прыжаў Меркель, і яна не можа прыехаць у Маскву павіншаваць Пуціна.

У цягніку гавораць палескія бабулі. Нашто мне тэлевізар? Я ўсё ведаю і так.

* * *

Да маіх бацькоў прыехалі госці з Расіі. І я тут гасцюю разам з Варварай. Дай мне, божа, цярпення. Мая тонкая душэўная арганізацыя псуецца ад украінафобій. Вярнуся дадому – напʼюся крапівы.

* * *

А ў мяне лён павылазіў з зямлі. Гэта нешта такое сакральнае беларускае. Кожны мусіць пасеяць лён, каб адчуць урачыстасць моманту.

* * *

У пошуках бабулі, якая робіць вышыванку, званю сваёй маці.

– Ма, – кажу, – а мо ты ведаеш такую?

– Ведаю, – адказвае, – гэта я.

Тое ды сёе, кажа, што ейны бацька быў апошнім вясковым майстрам, хто рабіў пасталы.

– І я пару разоў пастолікі насіла, – кажа маці.

А яе дзед апошні ў вёсцы насіў вышываную кашулю.

– Я вышывала, а дзед надзяваў і ганарысты такі хадзіў па вуліцы.

Сёння ў нашай хаце свята. Калі ласка ў нашу хату. Будзем сядзець, хто хоча, хоць да ночы, бо мяне электрыфікавалі.

Болей не давядзецца зараджаць тэлефон у калгасе імя Ф. Э. Дзяржынскага. Я так і казаў:

– Рома, ты за гаспадара, а я пайшоў да Фелікса Эдмундавіча.

* * *

У Каленкавічах дагэтуль прынята хадзіць па вуліцы з музыкай. Раней шпана цягала з сабой магнітолы на батарэйках. Цяпер – мабільныя тэлефоны. Тэлефона не бачна, таму ідзе такі хлопец – музычная скарбонка, а з яго льецца блатняк.

Мне пашчасціла ўбачыць каленкавіцкую бабулю, з глыбіні якой цурчыць акардэон.

* * *

Колісь, калі жанчына не хацела мець дзяцей, яна замыкала замок і кідала яго ў студню. Чысцілі маю студню і на дне знайшлі стары замкнуты замок. Цікава, гэта замок-замок ці замок-кантрацэпцыя? Ці, можа, ён там ляжаў з іншай нагоды, трапіў на дно праз невядомы мне рытуал? Ці проста ўпаў, калі баба Дуся набірала ваду?

* * *

Радзіва «Прудок». Навуковая перадача пра металалом.

Палешукі вельмі сквапныя на жалеза. Мо праз генетычную памяць пра жалезную руду, якую колісь сям-там на Палессі здабывалі.

Мае бацькі жывуць крыху вышэй па Прыпяці. У іх быў сусед, ужо нябожчык, меў мянушку Жалезны. Тую мянушку атрымаў менавіта праз схільнасць цягнуць у свой двор усё жалезнае.

Ёсць патрэба абрасці жалезам і ў мяне.

Пакуль вычышчаў двор ад хламу, назбіраў кучу металалому: нейкія зубчатыя колы, дэталі ад прыстасаванняў, імя якім і сто гадоў таму ўжо не помнілі. На першы погляд, непатрэбшчына, але зрабіў у двары закуток («жалезная покуць») для гэтага хламу – хай будзе. Супраціўляцца генам не дам рады.

Коля кажа:

– Аддай жалеза, а я табе ўсё смецце вывезу.

– Не аддам.

– Нашто яно табе?

– А табе?

– А я люблю такое, мне нада.

– І мне нада, і я люблю.

Не аддаў. Але перахаваю. Бо ўкрадуць.

* * *

Радзіва «Прудок». Начны эфір. Страшны.

Стаўлю я ў сне тычкі на фасолю, а яны падаюць. Нейкія фільмы жахаў паказваюць у гэтых вашых прудкаўскіх снах.

* * *

Не даюць мне сёння спаць. Рома туды-сюды праз акно носіцца. Сам не ведае, дзе хоча быць. Нехта жарэ маю сцяну. Па руцэ паўзе жук-насарог. Эпіцэнтр падзей, а не ціхае вясковае жыццё.

* * *

Болей за ўсё палешукі баяцца ўроку. Калі ўсё добра, пра гэта нельга нікому казаць. Лепей і не думаць. Таму тут не працуюць, а гаруюць. Свойская жывёліна заўсёды – худобіна.

Цётка Дуня пытаецца:

– Што ты тут пасадзіў?

– Тое ды сёе.

– Дажджу не будзе, нічога не вырасце.

Я падумаў: «От жа каза якая!»

Потым мне патлумачылі, што так пажадалі добрага ўраджаю. Я мусіў у адказ паскардзіцца на надворʼе, нікчэмную зямлю і на тое, што няма гожых дзевак у радыусе дваццаці кіламетраў.

Я ўсё яшчэ актыўны аптыміст, таму не самы сапраўдны паляшук. Я выпраўлюся, абяцаю.

* * *

Або беларусы такія цярплівыя таму, што шмат стагоддзяў запар вырошчвалі і палолі лён, або беларусы шмат стагоддзяў запар вырошчвалі і палолі лён таму, што такія цярплівыя. Мае харвацкія гены пужліва глядзяць, як мае беларускія гены цярпліва полюць.

Чэрвень

* * *

Радзіва «Прудок». Перадача пра птушак Палесся.

Раніцой адна скочыла мне на галаву, другая пасялілася на маім капелюшы. Маю хату атакавалі сітаўкі. Мо так і трэба?

* * *

Гляджу я на свае кабачкі, града з якімі хіба што ўкраінскай мяжы не дасягае, і думаю, што я псіх. Сквапны палескі псіх.

* * *

Усё як мае быць: і кабачкі, і сонца, і чыстае неба над галавой. А трэба трохі дажджу. Агарод гарыць. Цётка Воля звоніць з Каленкавіч, кажа:

– Сынок, як ты там?

– Гару, цётка, гару.

– І я гару.

– Прыехаць памагчы?

– Прыедзь памажы.

* * *

Палескія жанчыны ўмеюць адной рукой трымаць стырно машыны, другой – без промаху лавіць мух. На хуткасці 120 км/г. Сяджу побач і здымаю капялюш.

* * *

Сёння я правёў дзень са сваёй цёткай. Яна не глядзіць тэлевізар, належыць да «Сведкаў Іеговы» і баіцца гадзюк. Тыдзень таму цётка Воля няўдала павярнулася ў ложку і атрымала пералом ключыцы.

– Папалась я дык папалась, як цыган у калхоз.

Прачнуліся мы ў чатыры раніцы, прайшлі восем кіламетраў, пабачылі сем маленькіх чорненькіх гадзючак. Цётка кажа, што, каб забіць гада, яго трэба праткнуць наскрозь галінкай. Калі не праткнуць, іншыя гады выцягнуць яго з іншасвету. Яна ў гэта верыць. Я ў гэта веру.

* * *

Пра Палессе кажуць так: «Тут палку кінь – і тая папаўзе».

* * *

Вярнуўся ў Прудок. Прадаўчыха кажа, што ў маю адсутнасць дажджу не было.

* * *

Дажджу няма, а інтэрнэт е. Не трэба больш бегаць з ноўтбукам па хаце ў пошуках адзінай маленькай хвалі. Не трэба збіраць часткі мадэма, разбітага аб сцяну (бо я псіх). Velcom – гэта ўсё ж такі не МТС (дзе забраць ганарар за рэкламу?).

УУУУУУУЎЎЎЎЎЎЎЎЁЁЁЁЁЁЁЁ!!!!!!!!!!!

Мне трэба было сорак хвілін бегаць па хаце, каб прачытаць паведамленне ў фэйсбуку. Болей за ўсё злавала, калі паведамленне было кароткае – якоесь «ок».

Не, гэта часам было весела, але годзе.

* * *

Яшчэ сто мільёнаў гадоў, і калодзежны зруб будзе гатовы.

А вы кажаце: кабачкі, апошні рамантык, тонкая душэўная арганізацыя і філосаф.

* * *

Радзіва «Прудок». Начны эфір.

На Палессі жыве таямнічы Той, які пра ўсё ведае. Даўно мусіць быць выдадзены «Кішэнны шматтомнік афарызмаў Тоя», бо там-сям на ўзбярэжжах Прыпяці фіксуюцца выпадкі махлярства. Напрыклад, калі паляшук хоча, каб яго словы мелі большую вартасць, ён лёгка прыпісвае іх Тою: «Як Той кажа», «Як Той казаў». Праз недастатковую вывучанасць зʼявы цяжка вызначыць, якія афарызмы належаць непасрэдна Тою, а якія былі прыдуманы хітраватым мясцовым насельніцтвам.

Канец начнога эфіру. Гімн. Ідзіце ўжо спаць, не дурыце галаву ні мне, ні людзям.

* * *

Мае стасункі з жывымі людзьмі за чатыры дні. Серада. Пяць хвілін – з прадаўчыхай.

Чацвер. З жывымі людзьмі не размаўляў.

Пятніца. Адну хвіліну – з Алесяй, у якой бяру малако. Дзве хвіліны – з чалавекам, які лічыць, што ён мой сусед, хоць я яго ніколі не бачыў. Тры хвіліны – з прадаўчыхай.

Субота. З жывымі людзьмі не размаўляў. 0,1909722222222222 % часу я быў онлайн.

* * *

Да абвесткі «Калі ласка, прыедзьце і забярыце ад мяне гэтыя кабачкі» засталіся лічаныя дні.

* * *

Мой агарод перарэзаны роўнай лініяй. Падобна на след ад лісапеды, але штосьці лягчэйшае, бо расліны не паламаныя і след неглыбокі. З аднаго боку лініі праз кожны метр – яміна, бы варонка якая. Слядоў чалавека ці жывёлы няма.

Прабацька беларусаў Той, гэта ты? То спі, я больш не буду. Ці палка прапаўзла?

* * *

Я бы тая зязюля. Хаджу па Прудку і падкідваю прыстойным людзям кабачкі. Пакуль прадаўчыха ў краме, я ёй на лісапеду пакет з сённяшнім вывадкам павесіў. І збег абходнымі сцежкамі. Адбіткаў пальцаў не пакінуў. Падазроных асобаў з біноклямі ў вокнах не бачыў. Бадзяюся па двары з выразам на твары «гэта не я».

* * *

Я зразумеў, што адзін у полі не воін, і прашу дапамогі: збіраю ў сябе талаку на будаўнічыя працы. Ну як талаку – маленькую талаконьку, чалавек на пяць. Асаблівых уменняў не трэба (у мяне іх таксама няма). Галоўнае, каб былі рукі, пачуццё гумару (якое спатрэбіцца, каб з рыдлёўкай наведваць лясную прыбіральню), уменне спаць на падлозе ці ў намётах у двары і любоў да кабачкоў. Фармат – палескі, мова – беларуская, ежа – вясковая.

Будзе наладжана экскурсія ў мясцовую краму, дэфіле калгасных кароў, піццё крапівы і свойскага малака. Клімат – субкантынентальны, блізкі да трапічнага. Ёсць лісапеда. Што яшчэ? Чым яшчэ прывабіць?

* * *

У мяне ёсць мухі. Самую надакучлівую муху завуць Наташа. Я люблю ўвечары легчы, выключыць святло і сказаць уголас:

– Наташа, адчапіся. Не сёння.

* * *

З усіх маіх унутраных асобаў крыху пакіраваць целам захацелася хіпстару.

Ён сказаў: «Не хачу будаваць хату – хачу маленькія бутэлечкі, як у модных мінскіх кавярнях». Унутраны этнограф не стаў пярэчыць, бо коркі з бярозавай губы выраблялі даўно-даўно. Унутраны пісьменнік вырашыў пра гэта напісаць. Унутраны гаспадар парадаваўся, што будзе чым затыкаць бутэлькі.

Усе мы тут рады. Усім нам тут добра. І Наташа ўсміхаецца.

Ліпень

* * *

Месяц таму мы з цёткай Воляй заўзята дзяліліся агародніцкімі поспехамі: я от гэта пасадзіў, а я гэта. Мы не слухалі адно аднаго, увесь час перабівалі, каб паспець пераказаць паболей дасягненняў.

Цяпер правілы змяніліся. У размовах мы жалімся на надворʼе і яго наступствы: у мяне гэта пагарэла, а ў мяне яно ўвогуле не вырасла, бе-бе-бе. Перамагае той, хто больш пацярпеў ад сонца.

* * *

Неспадзеўкі на Прудок напаўзла чорная хмара. Усе мы ціхенька сядзім пад вокнамі і молімся: толькі б хмара не збочыла, толькі б пайшоў дождж, толькі б сёння не Юравічам, а нам. Ужо няма розніцы, каму маліцца. Усё навокал заціхла ў спадзяванні. Усё навокал прасякнута спужаным няверʼем.

Дождж пайшоў. Выдых. Палёгка. Шчасце.

Апасля скажуць: то не дождж быў – то хлеб быў. Апасля маці запытаецца: «Ну што, павесялелі градкі?». Мы тут вельмі залежым ад дажджу.

Мы тут вельмі весялеем ад дажджу.

* * *

Мой дваюрадны дзед зачарпнуў вады з лужыны твар памыць. Раз зачарпнуў. Другі зачарпнуў. А дзе вада? А няма вады. Глядзіць, а з таго месца вясёлка пачынаецца.

– От ты вер ці не вер, а так і было.

– Веру.

* * *

Ягор дапамог зразумець магічную палескую фразу «Тут палку кінь – і тая папаўзе». Калі Тая – жонка Тоя, то гэта просты спосаб выклікаць Таю. Цяпер мы ведаем, што Той – тутэйшы аўтарытэт і што Тая можа паўзці.

Хм.

* * *

Эўрыка! «Неспадзеўкі на Прудок напаўзла чорная хмара». Тая – гэта хмара. Тут палку кінь – і Тая папаўзе. Гэта старадаўні магічны спосаб выклікаць дождж. Апошні раз я кідаў палку ў сне, калі тычкі на фасолю ставіў, а яны падалі.

Хочаце дажджу – кідайце палку ў агарод.

* * *

Купіў у бабулі сала для заўтрашніх талакоўцаў. Сам я, хто не ведае, даўно не ем ні сала, ні мяса. Старанна схаваў шматок у пограб. Пяць хвілін я і сала неяк абыякава ставіліся адзін да аднаго. Што было потым, я не памятаю. Памяць вярнулася да мяне, калі на талерцы засталіся толькі недаедзеныя кавалкі цыбулі.

* * *

Жыць на Палессі – гэта легчы спаць і пакутаваць, пакутаваць, пакутаваць. Потым а палове першай ізноў дастаць сала.

Чым я буду талакоўцаў карміць?

* * *

Калі мой унук пацікавіцца, хто ж зрабіў такі ладненькі брыль над ганкам і дах над сенцамі з каморай, я раскажу яму пра першых талакоўцаў: Віталіка, які, апроч таго што добра дапамагаў ва ўсім, пацешыў вершыкам пра ката, у якога яйцы «блішчаць у лучыках фанарыка», Сашу, які любую працу пачынаў словамі: «Гэта дурная работа», а потым яго няможна было за вушы адцягнуць ад той работы, Сержука, які распілаваў нажоўкай мо сто кубаметраў бэлек, а яшчэ заўзята ратаваў маю нагу, каторай я стаў на цвік, і Янку, якая бегала ў краму, каб даведацца ў прадаўчыхі, як гатуюць халаднік, і карміла нас як на ўбой.

Я абяцаю, што ніколі не забуду гэтыя тры дні. Што буду спаць у двары і заўсёды чакаць вас у госці.

Дзякуй.

Палескае сафары

Прыйшлі мы з сябрам Арцёмам у Боруск да дзеда Косціка і бабы Гашы, а іх сын, дзядзька Валодзя, кажа:

– За хатай сляды ваўка. Шура ўгледзеў.

– Мо то сабака? – дзед Косцік не хацеў верыць.

– Не, бацька, воўк. Барсук усю ноч брахаў.

Вечарэла марудна.

– Ну і ціш. Лісток не шалахнецца, – штораз паўтараў дзед Косцік.

Дзядзька Валодзя курыў на лаўцы ля хаты. Ён чакаў ночы. Ваўка трэба застрэліць. Курыць болей не хацелася, і ён павёў нас да суседа Шуры, які ўгледзеў ваўка. Той быў п’яны, сварыўся са сваім сабакам.

– Што ты Палкана ганяеш? Ён на Вову брэша, каб не лазіў ля цябе.

Шура пачаў блытана распавядаць, як выйшаў на воўчае кубло за грэбляй. З сабой меў ружжо.

– Ваўчыца – во такая малая. Воўк здаравенны – кабанё! Ён і ходзіць. А там тры штучкі. Шчаня-я-яткі. Яна – ваўчыца – паглядзела на мяне. Дык я кажу: да ідзіце вы! Жывіце вы, кажу.

Ён пераказаў гісторыю некалькі разоў. Пакрысе ружжо ператварылася ў гранатамёт. Бжжжжжж! – страляў з уяўнага гранатамёта Шура ў сваім аповедзе.

Мы смяяліся. Дзядзька паблажліва падражніваў Шуру. Таго было не суняць.

Калі поўня паднялася над лесам, дзядзька вынес з хаты стрэльбу. Мы круціліся ля яе, трымалі ў руках. Дзядзьку гэта цешыла.

А першай ночы пайшлі ў лес. Спачатку ішлі ляснымі сцежкамі цераз хвойнік. Хоць я і спрабаваў ступаць асцярожна, галінкі пад нагамі трашчалі. Дзядзька ішоў першым. У адной руцэ ён трымаў напагатове стрэльбу, у другой – маленькі ліхтарык, якім свяціў на кусты і карчагі, падобныя да ваўкоў. Выйшлі да кукурузнага поля. Месяц акуратна ляжаў над ім. Танюсенькая сцежка паміж полем і лесам была даўгой – здаецца, некалькі кіламетраў. Дзядзька штораз спыняўся, услухоўваўся ў цішыню, свяціў ліхтарыкам у глыб лесу. Калі ён спыняўся, спыняліся і мы з Арцёмам, каб не перашкаджаць яму слухаць. Часта даводзілася хвіліну стаяць у нязвыклай позе – на адной назе – і трымацца за хваіну. Пасля доўгай нуднай хадзьбы пачало здавацца, што воўк асцярожна ідзе за намі. Некалькі разоў я азіраўся.

Кукурузнае поле нарэшце скончылася, і мы залезлі ў хмызняк. Мае ногі ўжо былі мокрыя. Ніхто з нас не сказаў ні слова. Толькі з Арцёмам перакідваліся ўсмешкамі. Мая ўсмешка азначала: «Ну як табе?». Арцём усміхаўся ў адказ: «Гэта і ёсць палескае сафары?».

Выйшлі на запруду. Наваколле далёка праглядалася. На зямлі ляжалі цені ад хвояў. Гэтым разам я заняў пазіцыю пасярэдзіне і ішоў нага ў нагу за дзядзькам. Я пільна сачыў за рухам ягоных ботаў і паддаўся гіпнозу. Хацелася ісці доўга. Здавалася, хапае моцы, каб ісці ўсё жыццё.

Але брэх Барсука перарваў той паўсон. Я пачаў пазнаваць дзедава селішча, што, як паўвостраў, адным краем улеплена ў дзікае наваколле. Дзядзька Валодзя паставіў стрэльбу на ганак, сам сеў на лаўку, дастаў пачак з цыгарэтамі.

– Месячна сёння. Калі б не было месячна, патрапілі б.

Закурыў цыгарэту.

«Ну і ціш. Лісток не шалахнецца», – узгадаў я дзедавы словы.

А там, у лесе, сёння вернецца ў кубло здаравенны воўк. Да маленькай ваўчыцы і трох ваўчанят.

Ранкам пілі каву ў кухні. Дзядзька Валодзя ізноў апраўдваўся, што было месячна.

– Таго ваўка хіба стрэліш? То, бра, хітры паскуда. Яго так не патрапіш, – баба Гаша пазірала на лес за акном. – Хітры, бра…

– Каб не было месячна, стрэліў бы.

– Ага, стрэліў бы… Усроўся б…