Текст книги "Qabusnomə"
Автор книги: Unsur əl -Məali ibn Keykavus ibn İsqəndər
сообщить о нарушении
Текущая страница: 3 (всего у книги 3 страниц)
Hıccət kardey bənə divonəti qıləy çiye.
De har ki ki, həmsehbət bıedəş, fik bıdə bin əv ıştı sıxanon mıştəriye, ya ne.
Ehanə ruəninə mıştəri pəydokoş, çəy yəxəku dast məkəş, ıştə sıxanon bəy bə çokə ğıymət bəhəvat.
Ne, şayət mıştəri nibu, ıştə sıxani dəqışkə, çəy məsey piyə mətləbonku qəp bıjən ki, vəomoyədə bıdə ıştı mıştəri bıbu.
Cəhd bıkə ki, de odəmi odəm bıbi, de insoni inson. Çun boçi, odəm coye, inson co.
Çe ğəfləti hano beşəkəson de məxloği bənə çımı votəy rəftor kardəninin.
Çanə zınedəş, sıxan bıvot – sıxan bıməs. Çun boçi, bo sıxan kardey zıneyro, bəpe sıftə sıxan bıməsiy.
Timsal: Ehanə qıləy əğıli çəy moəku esındınon, zindonədə oqəton, çəy şıti, hardi, ovi vaxtədə bıdon, əy zindonədə yol bıkon, əncəx hiç kəs de əy i kəliməən sıxan nıkardo, əv çe hiç odəmi sədo nıməso – sıxan nibəzıne kardey, yəne çəy qəv sıxan nibəqəte. Əncəx həmonə əğıli ijən oqordınoş bə cəmiyəti dılə, mıəyyən vaxti bə çəton ijən zıvon okardey bəzıne.
Co qıləy sıbut: Məqər fikı doəni ki, korə odəmon həmən lolin?
Çımı balə, az molyətinə iyən nadirə sıxanonku yodədəm mandə qılon ın kitobədə nıvıştedəm ki, ın sıxanon çe əcəmi şahon şah Nuşirəvan Adil podşo zıvono beşə. Tı əvoni bəpe omutiy iyən bə əvon əməl bıkəy. Çun boçi, əmə çə şahon nəslədəmon.
Mı handəme ki, xəlifə Məmun (Xıdo əy rəhmətkə) bo Ənuşirəvani məğami ziyorət kardey şəbe. Çəy dəxmədə vindeşe ki, Ənuşirəvani astonən pıxən peqardən bə zəmin. Çəy taxti səpe, məğbərə divoədə pəhləvi zıvonədə de ğızıli i-dı satıl nıvıştəy hestbe. Məmuni pəhləvi zıvoni zınə tərcuməəkəonış doe vakarde. Əvon həmonə satılon bə ərəbişon peqordınie. Ərəbi tərcumə ısətən əcəmədə məşhure.
Əyo nıvıştə bıəbe: «Çanə ki az səğbim, bə Xıdo bandon həməy koməqım ərəsiy, jəqo odəm nəbiy ki, bə çımı kəybə bo, çəyo təyliə dast oqardı. Çe əcəli vədə ociz mandeədə, ın nəsihətinə sıxanonım bə ıştə məğbərə divom doe nıvışte bə səbəb ki, odəmon zəhmət bıkəşon, bə çımı ğəbi ziyorət bon, bıdə çıyo təyliə dast onıqardın, ıyoən çımı mərhəmətiku bəhrəmand bıbun.»
Hamonə nəsihətə sıxanon ımonin.
Həştminə fəsl
Adilə Nuşirəvani nəsihəton bə yod dəğandey həxədə
Sıftə votəşe:
˝Çanə ki şəv-ruj yəndı əvəz kardedə, bə ıştə udimiyən (tale) çoçinə qardışon təəccub məkə.˝
İjən votəşe:
˝İnsonon çıro bə ıştə pəşmon bıə koon i kərəən pəşmon bıbun?˝
Çəyo votəşe:
˝De podşo oşıno əbı çıro ıştə kədə rohət hıtedə?˝
Çəyo votəşe:
"Umri bənə ıştə piyəy nıjiyə odəm çıro ıştəni diri hisob kardedə?"
Çəyo votəşe:
"Şəxsiy ki, bo tı ˝fılonkəsi ıştı bevəciş vote˝ – xəbə bıvardo, ə folınkəsi rə bıbaxş, nəinki ın xəbə əvardi."
Çəyo votəşe:
"Befoydə bə sıxonon quş doə odəmi sə hətta səbəsəloməti ğəbul kardə odəmi səysə vey bədije."
Çəyo votəşe:
"Bə ziyon dəşə odəmonsə əy vey ziyonəkəş hisob bıkə ki, bini de ıştə çəşi ıştə ziyoni vindedə."
Çəyo votəşe:
"Ə ğuli ki həvatedən, sedən – ozodətiş veye, nəinki ıştə ləvə ğul bıə odəmi."
Çəyo votəşe:
"Ə şəxsi ki, elmış bıbo, ağlış nıbo – elm bə çəy sə bəlo bəvarde."
Çəyo votəşe:
"Şəxsiy ki, jimoni ıştəniku dərs sey zınedəni, co mıəllim bəpe bəy dərs nıdə, çun boçi, zəhmətış hədər bəşe."
Çəyo votəşe:
"Har çiy nodoniku hifz kardey hostone, nəinki nodoni ıştəni çe nodonətiku."
Çəyo votəşe:
"Bıpiyo xəlğ tıni tərif bıkə, tınən xəlği tərifkə."
Çəyo votəşe:
"Bıpiyo ıştı bo xəlği sərf kardə zəhmət hədər nışu, xəlği bo tı sərf kardə zəhməti bə lınq-ləğə məjən."
"Bıpiyo dustonı kam nıbu, bılxoqət (kinli) məbi."
Çəyo votəşe:
"Ve pərişon bıe piyedənibu, pəxıl məbi."
Çəyo votəşe:
"Bıpiyo, tıni rəncidə nıkən, bə ıştə rəvo nızınə çiyon bə co kəsiyən rəvo məzın."
Çəyo votəşe:
"Bıpiyo asudə umr bıkəy, bə hadison uyğun hərəkət bıkə."
Çəyo votəşe:
"Nıpiyo bətı divonə bıvotın, bə pəydo nıbıə çiyon sorəx eməqın."
Çəyo votəşe:
"De həyo-abru jiyey bıpiyo, xəlği beabru məkə."
Çəyo votəşe:
"Bıpiyo ki, tıni bə dast dənığandın, nimə ko bənə təmomə ko bə ğələm mədə."
Çəyo votəşe:
"Bıpiyo ıştı sırri səpe onıbu, xəlği sırri oşko məkə."
Çəyo votəşe:
"Bıpiyo ıştı peştono bo tı rışxand nıkən, de ıştə koəkon mıloyim rəftor bıkə."
Çəyo votəşe:
"Bıpiyo ki, pəşmon nıbuş, bə ıştə nəfsi tabe məbi."
Çəyo votəşe:
"Zırək bıe piyedəbu, co kəson ovəynədə bə ıştə diyə bıkə."
Çəyo votəşe:
"Bıpiyo ki, əmonədə bıjiy, bə xəlği bevəci məkə."
Çəyo votəşe:
"Piyedəbu ıştı ğədi bızının, co kəson ğədi bızın."
Çəyo votəşe:
"Bıpiyo ki, bə ıştı votəy diyə bıkən, ıştən bə ıştə votəyon əməl bıkə."
Çəyo votəşe:
"Bıpiyo ki xəlğ tıni ağılmand hisob bıkə, bə axməxə odəmi sırr mədə."
Çəyo votəşe:
"Bıpiyo ki, bə xəlği çəş çok bıçiy, nun-nemek ədə bıbi."
Çəyo votəşe:
"Oxo, çıro ə odəmi dışmen hisob nıkəy ki, bini xəlği rəncidə karde iqidəti hisob kardedə?!"
Çəyo votəşe:
"Çıro ə odəmi dust hisob bıkəy ki, bini de ıştı dışmeni dustəti kardedə."
Çəyo votəşe:
"De befərəsatə odəmi dustəti məkə, çun boçi, əv nə bo dışmenəti bə vəc bome, nəən bo dustəti."
Çəyo votəşe:
"Iştəni alim hisob kardə nodoniku duəro bınəv."
Çəyo votəşe:
"Ədolətin bıbı ki, koyı bə ədolətə məhkəmə enıqını."
Çəyo votəşe:
"Həx çanə telən bıbo, bəy tosə oxoy quş bıdə."
Çəyo votəşe:
"Bıpiyo dışmen ıştı sırri nızını, əy bo dusti oməkə."
Çəyo votəşe:
"Uci-uci əkə iyən bə xəlği yolə ziyan əjən məbi."
Çəyo votəşe:
"Çə odəmi ki ləyoğətış ni, əy diri hisob məkə."
Çəyo votəşe:
"Çəşdəğıl nıboş, besərvətən ərbobiş."
Çəyo votəşe:
"Hədərə məhır ki, hədərəən nıhəvatiy."
Çəyo votəşe:
"Bə tay-tuşon mıhtoc bıencə, bımardoş çoke."
Çəyo votəşe:
"Xəbisə odəmi nuni hardencə, bənə vəşi bımardoş çoke."
Çəyo votəşe:
"Iştə har faməy bə beetıboə odəmon məvot, əncəx etıboynə odəmonkuən nion məkə."
Çəyo votəşe:
"Bə ıştəsə bəyjiə odəmi mıhtoc mandey yolə mısibəte. Exrocə odəmiku komək piyencə, ruədə bıtasoş çoke."
Çəyo votəşe:
"Bo ın dınyo kulişiyə təvazoə xəbis bo ə dınyo kulişiyə təkəbburinə abidisə çoke."
Çəyo votəşe:
"Ən nodonə odəm əve ki, jinə mərtəbəku bə penə mərtəbə rost bıbu, əncəx əyən ji hisob bıkə."
Çəyo votəşe:
"Həni çəysəən bədtərə rısvoəti nibəzıne bıey ki, xonəxo ıştə nızınə çiy rost bıey iddo bıkə, peşo çəy du bə miyon bo."
Çəyo votəşe:
"Nağdi bə nısyə dəqış əkəsəən vey bə dast dəğandə bıə odəm nibəbıe."
Çəyo votəşe:
"Ən exrocə odəm əve ki, qıləy xonəxo bəy əjoş eqını, çəy bo dast qətey imkonış bıbu, əncəx imtino bıkə."
Çəyo votəşe:
"Bıpiyo ki, ıştı nom adilə odəmon restədə beşu, bətı tabe əbıə odəmon çok oqət."
Çəyo votəşe:
"Bıpiyo ki, ıştı nom nəcibə odəmon restədə beşu, ıştə tamə oqət, əy bə nez məhaşt."
Çəyo votəşe:
"Bıpiyo cəmat ıştı bevəci nıvotı, əvoni tərif bıkə."
Çəyo votəşe:
"Bıpiyo dılonədə ıştə vırə bıkəy, xəlği tono ğırbı bıbu, bə xəlği tərəf bıbi."
Çəyo votəşe:
"Bıpiyo məxloğ tıni bənə ğırbinə iyən bənə nıfuzinə odəmi bızını, bo ıştə məsləhət nızınə çiy bo hiç kəsi məsləhət məzın."
Çəyo votəşe:
"Bıpiyo bə ıştı dıli jıqo yarə nıqını ki, bini de hiç məlhəmi mıolicə kardey bıedəni, de nodoni bə hıcət dəməşi."
Çəyo votəşe:
"Bıpiyo ən çokə odəm bıbuş, xəlğiku hiç çiy bə kam məkə."
Oxoyədə votəşe:
"Bıpiyo zıvonı dıroz bıbu, dasti kırt bıkə."
Çe Adilə Nuşirəvani nəsihəton ımonin.
Çımı balə, bə ın sıxanon xor diyə məkə. Çun boçi, çımonku həm hıkməti bu omedə, həm hıkmdorəti, səbin bəy ki, ımon həm çe hakimon sıxanonin, həmən çe alimon.
Çanə ki, cıvoniş, omut. Piəmerdətiədə bımonı quş doey nibəpeye. Çun boçi, piə merdon jəqo çiyon bəzınen ki, cıvonon əvoni nibəzınen.
Nəvminə fəsl
Çe piəti iyən cıvonəti ğaydon həxədə
Çımı balə, cıvonən bıboş, piəmerdə ağılı bıbu. Votedənim ki, cıvonəti məkə, ıştəni bə dast sey zınə cıvononədə bıbi. Veyən mardə quşə bın məbi. Filosof Ərəstuni votəşe: ˝Cıvonəti çe cındoəti qıləy sorte.
De ağıli hərəkət bıkə. Çun boçi, zağarətiku, çıskətiku bəlo omedəni. Əncəx axmaxə koonku bəlo bome. Çanə fırsəte çokə cıvonəti bıkə, səbin bəy ki, ə koon həni piətiədə kardey nibəzıneş.˝
Çoknə ki, qləy piəmerdi votəşe:
˝Cıvonətiəədə de ğəm-ğussə famedəbim ki, piətiədə kinon mınışon nibəpeye. Həni zınedənıbim ki, hiç mı ıştənən əvonım nibəpeye.˝
Beyt
Xıdolima, cıvon bim az i zəmin
Bə şəv, bə ruj fikri-xıvət kardedəbim —
Pi bim mıni nibəpiyen reçinon.
Isət pi bəm, hiç koy bə vec vardedənim.
Çanə cıvonən bıboş, izzətin bıbi, hiç vaxt Xıdo çe yod beməkə. Mardeyku arxayin məbi, çun boçi, mardey bə piəti, bə cıvonəti diyə kardedəni.
Bızın ki, oməbuş bə dınyo, kəynə ısə şəniniş.
Pamuye bıəbəy marde de dini,
Əzrayil nəqıni hiç bə cıvoni
Hikoyət
Qıləy şəhrədə qıləy derzi hestbe. Çəy dukun şəhəri dərvozə paylobe. Bə ğəbıston şə ro çı dukuni vəyku dəvardedəbe. Hamonə derzi divoku qıləy hımbəş bə mex pevoniəbe. Dərvozəku kəynə cənozə beəşiy, əy adətış kardəbe qıləy sığ şodə bə hımbə. Manq təmom bıeədə hımbə təy kardedəbe, sığon aşmardedəbe, məlum bıedəbe ki, bə manqi şəhərədə çand kəs bə rəhmət şə.
Ruji çe rujon derziyən eqıniedə mardedə.
Çe derzi mardeyku ənəxəbə bıə qıləy mıştəri omedə bə dukun, vindedə ki, kəybə bastə bıə.
Hamsiyəku derzi xəbə sedə.
Hamso votedə: «Eqınie bə hımbə».
* * *
Çımı balə, de ıştə cıvonəti fors məkə. İtaət kardedəbuş, ya kardedənıbuş – Yolə Ofəyəvoni hiç vaxt çe yodo beməkə. Çəyku bıpi ki, ıştı qınoon bıbaxşı. Bıtars ki, qınobəqıy hınqıfti bəşeş, derzi ğəzinə ebəqınieş bə hımbə.
Heqo de cıvonon əşt-nışt məkə, hakanə pionən bə yod biyə. Çəvonədəən bo ıştə dust bıqət. Çun boçi, kəynə ki, bə ıştə cıvonəti səbin curi xətoon bıkoş, ə pion tıni çəyku obəkırnien.
Çe pion zınəy cıvonon əzın nin.
Harçand bə pion peharış kardey çe cıvonon adəte, əncəx tı çəvonku məbi. Çoknə ki, pion cıvon bıeyışon piyedə, cıvononən, beşubhə, bə piəti rəse orzuədən. Əncəx ıyo qıləy ko heste ki, pion ıştə vaxtədə cıvonətişon dəvoniə, əncəx cıvonon pi bıeyən bəzınen, nıbıeyən. Əve, pion bə dast dəməğand, bəvon ğırb bınə, noloyığə sıxan məkə bəvon, çun boçi, cəvobışon vey qon bəbıe.
Hikoyət
Məsəme ki, 100 sinnədə qıləy piə merd hestebən. Ğəddış dıvəlu bıə, de dastələvo zu de təhəriy bə ro şedəybən. Qıləy cıvonə zoə de məğsədi ki, bəy peharış bıkə, çəy dastələvo nışon doedə, votedə:
– Şıx hey, ın ti-kəmonı bə çand səy, mınən piyedəme çəvo qıləy bıstənım?
Şıx cəvob doedə:
– Şayət umrı bırəso, hovsələ bıkardoş – əy bətı həvoy bəbaxşen.
Çanə həyomand, fərosətinən bıboş, de kamsərə pion həmroəti məkə.
De ağılmandə, ıştə vırə əzınə cıvonon əşt-nışt kardey de kamsərə piə merdon həmroəti kardeysə əfzəle.
çanə cıvoniş – cıvonəti bıkə, pibuş – piəti.
Mınən bı barədə dı beytım bə ğələm ıstənə:
Votıme kəy bə vikə, dəvard bə otəğ,
Boy,az həni ıştınim,tınən çemı bəğ.
Vote, bışi bə ıştə səy bınə xıynə,
Ha pi bedəş– pi bıbi, nıkən botı ləğ.
Bə cıvonon piəti dəməni, bə pionən cıvonəti kardey.
Piətiədə cıvonəti kardə, bə eşğ dəşə pi dəboxtə vaxti bə ğələbə şeypuri əjəni oxşəş bədoe.
Çe ımi barədə az ˝Zehdiyotədəm˝ votə:
Pipışkədə bə eşğ eqnə, cıvonəti kardəkəs,
Mədinədə peş dəboxte şoyə mahne handəkəs.
Pi bıeş, veyən nozəkə bişi məbi, şətələti məkə. Şətələ pion yavə bıedən. Iştəni şətələ mırdolə pionku çəşkə.
De piəmerdəti ədolətin rəftor bıkə, nəinki de cıvonəti. Çun boçi, çe cıvonon bo piə bıey umişon heste, əmmo pion sıvoy marde co çiy bə çəş nin.
Qandımə huşə ki zard bıe, əy bəpe bıdeviy, nıbo – əv ıştən bəçıpie, rubəbıe bə zəmin. Yaən ki, rəsə mivəən nıçınoş, rubəbıe bə doy bın.
Mı çımi barədə votəme:
Zulum doy,cəfo doy sute çemı con,
Qirəm taxti lınqə-poçon bınoş jıqo ovşumisə,
Süleymani keşvərədə bınıştoş ruşnə bəxtisə,
Umr sə be-əcəl oməy,ıştə şələ qırdə bıkə,
Çoko çı doy rəsə mivon emdən bə bum ıştənbəsə.
Əli Əmirəlmominini votəşe:
Umri livə zard be eməy,bə dim beşe çəy noğsonon,
Əcəl oməy,jimon sə bıe,ruf tərq bəka ın insonon.
Imiyən bızın ki, tıni heqo bo jıqo mandey nibəhaşten. Vaxti ki eqınieş, ıştı vindey, məsey, sıxan kardey, bu zıney, təmas kardey hisson kəybə bəştı dim dəbastə bıe, tı ıştən ıştə jimoniku qıləy lı nibəzıneş səy, həmən bo ıştə nezion qıləy qonə şələ bəbıeş. Jıqo umr dəvonencə, mardey əfzəle.
Əncəx pi ki bıeş, həni ıştə cıvonəti hoqqəbozətion bınə bə bın, səbin bəy ki, ıştı oxo nez bıencə, cıvonətiku duəro bıedəş.
İnsonon umr bənə həşiye – cıvonon qılə şərğədəy, pion qılə qərbədə. Ə həşi ki qərbədəy, hisobkə ki, əv həni eşə.
Mı çe ımi barədə votəme:
Ociz mandə pipışkəti vədə dınyo,
Şesti rəsəş– və'də nez bıə, bəpe bımyo.
Çoştə nomoj dəvarde, çe əsri vaxte,
Xiftə nomoj– umri oxoy, marde vaxte.
Məhz bı səbəb pi bə cıvonəti eşğ bəpe dənışu.
Həmişə bə pion mərhəmət nışon bıdə. Səbin bəy ki, piəti jıqo qıləy noxəşiye ki, bə noxəşon qınieyro hiç kəs omedəni. Jıqo qıləy darde ki, sıvoy marde çorəş ni.
Bə səbəbən pi nımardo, ıştə coni roxniey nibəzıne.
Har nəxoşiədə xəş bıey umi heste, sıvoy piəti.
Çe pi xəş bıey umi rujbəruj kam bəbıe.
Qıləy kitobədə handəme:
˝Odəmi tosə 34 sinni həm ğədd-ğamət, həmən dasti zuş şey-şey vey bıey bəzıne. 34-ku tosə 40-i çoko heste, heqo jəqoən bəmande – nə ziyod bəbıe, nə bə kam (Həşiyən nimrujə bəpeştə bə ğurubi səmt de tovi eşedəni). 40-ku tosə 50 sorbəsor ıştəku zəifəti hiss bəkarde, 50-ku tosə 60-i manqbəmanq, 60-ku tosə 70 haftəbəhaftə, 70-ku tosə 80 rujbəruj. Şayət 80-ku bəpe yaş bıko, bəvədə sahatbəsahat əzob-əziyətış ziyod bəbıe.˝
Çoknə ki, çe sırdi (şındı-red.) pillə çıle, oxonnə pilləku sape həni peşey bıedəni, məcburiş ki, bəji etatiy – çe umri pillonən çəy timsalədən.
Har sahat çe odəmi əzob-əziyətış ziyod bıedəbu, əv çoknə şoy-voy bəzıne kardey?
Çımı balə, məvuji çe piətikum bətı vey şikat karde. Çiç bıkəm oxo?! İnson ki pi bıe, qırəy vey bəkarde, təəccub məkə. Piəti dışmene. Dışmeniku şikat bəkarden.
Mı votəme:
Piku bəşikatim, mənvışt bə qıno,
Əv çemı dışmene,çemı çı qıno?
Çımı balə, çımı ən nezə dust tıniş. Dışmeniku bə dusti şikat bəkarden.
De Xıdo rizo, tınən ın şikati bə ıştə nəvə-nəticon bəkardeş.
Çe ımi barədə az votəme:
Pi bim,eməm bə ki bıkəm şikat az,
Cıvonon çı dardiku nişone xəbə.
Dardi dəmon tıniş bomı, sıvoy əy
Niye bızın, əcəl omə,umr səbə.
Əve, pion çiç kəşey, sıvoy pion hiç kəs dəərəs ni.
Hikoyət
Çımı pıə dəftəri qıləy yolış hestbe (çe administrasiyə rəhbər-red.). Nomış Komilbe. Sinnışən həştosə bəpe əbiy. Piyedəşbe asp bıstənı. Mehtəri qıləy aspış varde, ğəşənqə ranqış hestbe, kok, dast-lınqonış sərost. Komili bəqəmış karde, ğıyməti rozi bıen, peşo əv bə çə aspi qəvədə bıə dandonon erəxe, ıştə fikriku qarde. Vote ki, ın asp piye.
Qıləy cıvonə zoə həmonə aspış hırie.
Az parsem Komiliku ki, əy çıro ə aspış nıstəne?
Komili vote:
– Ə cıvonə zoə çe piətikuş xəbə ni. Çe aspi zahir bəy xoş oməbu, ımi bəyro dəvardey bəbıe. Əncəx oxo çımı çe piəti əzob-əziyətikum xəbə heste. Ehanə az piə asp bıstənom, bomı ayb bəbıe.
* * *
Çımı balə, cəhd bıkə ki, piətiədə səyohət məkə, i vırədə bıji. Çun boçi, bə səfər beşey bo pion çokə ko ni. Məxsusən, bo beçizə pion. Səbin bəy ki, həm piəti dışmene, həmən beçizəti. De dıqlə dışmeni bə səfər beşey bə ağılmandə odəmi daməni. Əmmo şayət beçorə bımandoş, bə səfər beşoş, Xıdo ıştı ko sərost bıko ın səfərədə, har çi səğ-səlomət orəxo, ım həlbəttə, kədə nışteysə çoke. Əncəx jıqo holədə, məvot ki, az hıkmən bəştə vətən bəpe oqardım. Konco botıro çok dəvardedə – əvrəən ıştı vətəne. Əvən duze ki, votedən: ˝Vətən dıminə moəy˝.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.
